Зул
методическая разработка на тему

МКОУ "АлцынхутинСОШ им.Г.О.Рокчинского"

Зулд нерәдсн байр

2класс

Подготовила: Лиджиева М.И.

п. Алцынхута, 2015г

Күцл: күүкдт зулын ѳмн  ямаран белдвр  болдгнь, зулан яҺҗ кедгнь медрл ѳгх.

Дѳңцл:

Багш:  Мендвт, күндтә гиичнр болн сурһульчнр! Хальмг улсин Зулла би тадниг йөрәҗәнәв.

Дети преподносят  старшим гостям чай

Хальмг цә – священный напиток калмыков,  которые  окропляют чаем четыре стороны света и произносят йорәли:

Очиров Анир:

                                   "Хальмг цә"

Хальмг үстә цә.                              Үстә хальмг цә

Хотын өмн уугдна.                         Үлгүр болҗ уугдна.                

Йөрәл цәәһәр тәвгднә,                    Өрүн босн хальмг

Йорта хаалһ заагдна.                       Өрлә цәәһән ууна.

-Мана цә бас му биш.Хальмг үстә цә,хотын өмн уугдна.Йөрәл цәәһәр тәвгднә,йорта хаалһ заагдна.

Эрдниев Аюка:

                         Улан цә зандрҗ,

                          Уухин дееҗ болҗ,

                          Уусн маднд аршан болҗ,

                          Ут нас,бат кишг

                          Деедс заях болтха.

 Цуһар:Тиигтхә! Йөрәл шиңгртхә!                              

Багш:   Зул улан залатан ик темдгтә нәр. Эн өдрлә цуг улан залат - хальмгуд нас авдг. Түрүләд кеерәс цаһан өвс таслҗ авч ирәд, хагсаһад, зулын һолан бел кегдмн. Хар һуйрар оңһц кеһәд, белдчкәд, өрк-бүлин күн болһна насна тоод неҗәд һол немәд, салу-салу көвңгәр баглҗ ораһад, тус-тустнь оңһцин йоралд углҗ тәвдмн. Зул асхнь зулан өргәд, цуһар мөргәд, насан авдг.

Зул ѳрүн цә чанад, урдаснь белдсн кампадь, боорцган һарһҗ дееҗ өргәд, әмт дуудҗ, насан йөрәлһдмн. Медәтнр ирәд: « Хѳн  җил һарч, Мѳчн  җил орҗ…», - гиһәд йөрәлән тәвәд, күүкдин нас йөрәһәд цаһан- улан мөңгәр, эс гиҗ шикр-балтаһар белг өгнә. Тиигәд герәс герүр одҗ авсн насан йөрәдг йоста бәәсмн. Зул йир байрта – бахтаһар нәәрлдг билә.

(Бичкдүд йөрәл келнә)

Болдырева Деля:   Зулдан герл өгчәһәд тәвдг йөрәл.

                          Зулдан герл өгч,

                          Насн-җилән утдулҗ,

                          Хуучн насн бат болҗ,

                          Шин насн өлзәтә болҗ,

                          Җил болһн байртаһар зулан кеҗ,

                          Цуг әмтн амулң-менд бәәхиг

                          Олн деедс бурхнд өршәх болтха.

Дубровина Диана:

Зун җилин

Зул шатаҗ,

Зун нәәм наслҗ

Амулң эдлтн

Бадмаева Амуля:

 Цә шингн болвчн, идәнә дееж!

Цаасн нимгн болвчн номин көлгн

Буур жил hарч, ботхн жил орж

Авсн жил наснтн, олзәтә болтха.

Кектышева Саша:

Хуучн насн бат болж,

Шин насн олзәтә болж,

Жил болhн хаhцж

Эсргндән үүнәс байртаhар Зулан кеж,

Амулн эдлхитн Деедс бурхд өршәтхә!

    Нүүрлгч:   Күүкд, эндр ямаран хальмг улсин сән өдр?

     Бичкдүд:  Эндр Зул.

     Нүүрлгч:  Зул - гисн юмб?

     Бичкдүд:  Зул – хальмг улсин сән өдр. Нас авдг өдр.

     Нүүрлгч:  Ода ямаран җил?

     Бичкдүд:  Хѳн җил.

                       (Көгҗмин айсар Хѳн җил орна).

Хѳн җил: Мендвт, бичкдүд! Тана дууһитн соңсад, би тадн тал адһад ирв, ямаран сәәхн дун, йир сәәнәр дуулвт. Ода болхла нег бичкн марҺа давулхм.

 1 даалҺвр. Үлгүрмүдт хойрдгч әңгинь немҗ  келтн:

                1.  Хоома күн……….

                 2. Сурһуль уга күн……

                 3.  Күн ахта……………

                  4. Һар көндрхлә………

                 5.  Мал асрхла……….

                  6. Алтн шорад……….

                  7. Сурһуль-ухани……

                 8.  Нур дунд-нуһсн сәәхн,

                       Нутг дунд……………

2 даалҺвр:   Викторин

 1»Зул» гисн үг орчултн?  (лампадка).

2.Зул –ямаран байр?    

   (  Зул-хальмгудын нас авдг өдр. Зул-хальмг улсин Шин җил.)

3.Зулын байр хальмгуд кезә темдглнә?  ( Үкр сарин 25.)

4.Зулын өмн ямаран белдвр кенә?  (Герән цеврлнә,зулын һол белднә.боорцгуд кенә.)

 5. Ямаран өвсәр,яһҗ зулын һол кенә?  (ЦаҺан өвсәр һол кенә. Өвсиг дөрвн хурһнд күргәд хуһлна.Һол көвңгәр орана).

3- даалҺвр:   Тәәлвртә туульс

1.

Цаһан цаһан эрвәкәс,

Цааран-нааран нислднә,

Альхн деер буна,

Усн болад хүврнә. (Цасн).

2.   Деер цаһан, дор цаһан,

Цасн, цасн цәәһәд орҗана,

Кезә тиим болна? (Үвләр).

3. Герин һаза ова цасн (эрг).

4.  Цаһан ишкә тег бүркҗ (цасн).

5.  «Но» - гихлә йовхш,

     «Тр-р» - гихлә зогсхш (цан).

Нүүрлгч: Хѳн җил,  негдгч классин сурҺульчнр  танд шүлгүд, йөрәл белглҗәнә.

                     1-гч классин сурҺульчнр

Хѳн җил: Би байрлҗанав, күүкд, хәрх цаг ирв. Сән бәәтн!

(Үүд цоксн ә соңсгдна)

Нүүрлгч: Күүкд, ода кен үүд цокчана?

Бичкдүд: Җилин эзн.

Мѳчн  җил: Мендвт, бичкдүд! Би юмб?

Бичкдүд: Мѳчн.

Нүүрлгч: Чик, күүкд, ода хальмг литәр мѳчн җил орҗана. Мана бичкдүд мѳчн җилд белгән белдв: шүлг, дуд, йөрәл. Ода күүкд шүлгүд келх.

Саша Санжеев:

 Не, хѳн жил давв

 Мѳчн жил оржана,

 Бурхн шажна нилчәр

 Буйн кишг делгртхә!

Бамбаева Амуля:

Буур жил hарв,

Ботхн жил орв,

Бәәсн hазр усндан

Буйн кишгән эдлия!

Гаряев Бадма:

hолта овсән керчж

hарсн жилән тоолж,

Гер гертән орж

Гиичин тоовр эклия!

2-гч ,4-гч классин дуд

Босхмджиева Алтн:

Авсн наснтн ѳлзәтә болтха!

Ут наста, бат кишгтә болтн!

Ѳрк-бүләрн ѳнр-ѳсклң болтн!

Деед бурхд ѳршәтхә!