Нәүрүз бәйрәме
методическая разработка (5 класс) по теме

Шәйхулова Миләүшә Фәгыйль кызы

Азнакай районы Җиңү бистәсе мәктәбе

Тел.         89600681479

e-mail :    milauus@mail.ru

                                   Нәүрүз бәйрәме

       Кичә Г.Тукай сүзләренә язылган “Бәйрәм бүген” җыры белән башланып китә.

А.Б.     Исәнмесез, саумысез, һәрбарчагыз!

             Бүген бездә бәйрәм көн.

             Уйнап күңел ачам дип

              Мәктәпкәкилде һәркем.                      

                  4 укучы чыга:

     1.   Хөрмәтле тамашачылар: кадерле әниләр, хөрмәтле әтиләр, көткән кунаклар!  Сезне барыгызны да яз бәйрәме белән тәбрик итәбез.

2.   Язгы гөрләвекләр сезгә эшегездә уңышлар, тормышыгызда бәхет-куаныч, саулык-сәламәтлек алып килсен!

3.Язгы бөреләр белән күңелегездә матурлык, изгелек, сафлык чәчәк атсын!

4.  Илебез имин, күгебез аяз, тормышлар мул булсын!

Сөйли-сөйли тагын 3 укучы чыга:

4. Карыйм да карыйм, сокланам,

Бу нинди иртә икән?

Һәрбер түбәдән су тама,

Каян су җитә микән?

5. Вак шарлар кебек тәгәрәп,

Ак карга төшә тамчы.

Ясап нәп-нәни тагарак,

Бозларны тишә тамчы.

Ник көн дә шулай биидер

Туктамый һич тә алар?

6. Мин белдем, белдем, ниндидер

Зур бәйрәм көтә алар.

Тамчылыр бии тып та тып,

Тамчылар сикерәләр.

Аларны булмый туктатып,

Алар яз китерәләр.

                        Яз турында җыр башкарыла.

1. Әйе, нурларын көннән-көн матуррак чәчкән кояшлы яз килә. Яз ае безгә зур бәйрәм алып килә. Ул – Нәүрүз бәйрәме.
2.  Бу бәйрәм хәзергечә 21 март көнне бәйрәм ителгән. Яңа елны язгы көн белән төн тигезлегенә туры китереп бәйрәм иткәннәр.
3.  Бу көнне өйдән-өйгә кереп нәүрүз әйтү, бүләк җыю йоласы киң таралган.               Нәүрүзчеләр киң күңелле йорт хуҗаларына Яңа елда саулык, иминлек, кырларга                бай уңыш, мал-туарга мул үрчем теләгәннәр.
4.  Нәүрүз куплетлары гадәттә “Нәүрүз мөбәрәкбад!” дигән сүзләр белән тәмамланган.

А.Б. Әнә үзләре дә киләләр бугай.

          Күч безнең күңелгә,

          Җыр яме, җир яме.

          Рәхим ит, түрдән уз,

          Нәүрүз бәйрәме!

Бер төркем балалар керә.

1. Кыш китте , яз килде,

       Үрдәк белән каз килде.

 Былбылдан аваз килде.

Нәүрүз мөбарәк булсын.

2. Ач ишегең, керәбез,

Нәүрүз әйтә киләбез.

   (Өйдән ,  каршы алырга, хуҗалар чыга.)

- Керегез, керегез, балакайларым. Без сезне күптән көттек. Нәүрүз котлы булсын.

3.      Әй түтәй,

        Җәтрәк бир күкәй.

        Бирсәң безгә йөз күкәй,

        Тавыгың салыр йөз күкәй.

3. Абзый, эшең уң булсын,

Теләгәнең юш булсын,

Күңелләрең хуш булсын.

Нәүрүз хакы биш алтын,

Бирсәң ярар ике алтын.

Карама алтын хакын,

Нәүрүз мөбарәк булсын!

4. Казанга бармак кирәк,

Балыкка кармак кирәк.

Ә безгә бәйрәм кирәк.

Нәүрүз мөбәракбад!

5. Нәүрүз әйттек без сезгә,

Хакын бирегез безгә.

Яшегез җитсен йөзгә,

Малыгыз артсын көзгә.

Нәүрүз мөбарәкбад!

6. Гармуныңны ал да , егет,

Үзәкләрне, әйдә, өз!

Ак өметләр белән килдең,

Түребезгә уз, Нәүрүз!

                 Гармунда   уйнау

7. Чык урамга, әй сылу кыз-

Кояш йөз һәм кара күз.

Тамчылар да җырлап тама,

Шатлык өләшә Нәүрүз.

8. Яңа ел бу. Күңелдә-яз.

Телдә татлы, җылы сүз!

Һәрбер көнең бәрәкәтле

Вә нурлы булсын, Нәүрүз!

Барысы бергә:  Нәүрүз мөбарәкбад!

Җыр: “Нәүрүз”  ( М.Имашев көе, Ә.Гадел сүзләре)

А.Б.  Нәүрүз бәйрәме мөбарәк булсын,

          Яз саен кабатланып торсын.

Б-р.   Хәзер дога кылабыз,

          Аш-сый көтеп торабыз.

          Нәүрүз мөбарәкбад!

А.Б. Балалар, күрсәтегез әле, күпме сый җыйдыгыз.О! Сез монда килгәнче үк бик                                               күпләрне бәйрәм белән котлагансыз икән.

         Әйтегез әле, балалар, Нәүрүз нәрсә дигән сүз соң ул?

Б-р. Ул яңа ел, яңа көн дигәнне аңлата. Ул көнне көн белән төн тигезләшә. Менә шуннан          соң көн озыная башлый.

А.Б.     Ә Нәүрүз бәйрәме ул нинди бәйрәм?

          - Яңа ел бәйрәме.

          - Яз бәйрәме.

          - Кышны озату, язны каршылау бәйрәме.

          - Дуслык бәйрәме.

                        (Кара каргалар керә)

А.Б.   Балалар, карагыз әле, кара каргалар килгән. Алар бит тиздән яз киләсен хәбәр итүчеләр.

                          Каргалар биюе.

К.к.                Исәнмесез, балалар!

Б-р.                Кая таба очасыз?

1 нче карга.  Ачылды ак кара юрган,

                      Исә язгы җилләр дә.

                      Без кайтабыз сагындырган

                      Туган-үскән җирләргә.

2 нче карга     Көннәрне юлда үткәреп,

                        Куанышып сезгә очтык.

                        Канатларга күтәреп,

                       Сезгә язны алып кайттык.

3 нче карга.    Яз кызы Нәүрүзбикә

                        Тиздән сезгә килеп җитә.  (Каргалар очып чыгып китә)    

А.Б.   Әйдәгез әле, балалар, бергәләшеп Нәүрүзбикәне чакырыйк

        - Нәү-рүз-би-кәү-ү-ү. Кил безгә.  (Башына чәчәк тәкыя, өстенә яшел күлмәк кигән, кулына яшел таяк тоткан Нәүрүзбикә керә)

Нәүрүзбикә:    Агымсулар кичтем мин,

                          Сезгә килеп җиттем мин.

                          Нәүрүз әйтеп үттем мин.

                          Нәүрүз мөбарәк   булсын.

                          Исәнмесез, балалар.

Б-р.                   Исәнме, Нәүрүзбикә.

Нәүрүзбикә.       Гайбәт бетсен телегездә,

                            Ачу китсен илегездән.

                            Шулай икән, киләм сезгә.

 Барысы бергә:               Нәүрүз мөбарәкбад!

  Нәүрүзбикә.         Бурычларны кичерегез,

                                Дошманнарга кул сузыгыз.

                                Шуның белән мәрхәмәткә,

                                Йөрәгемә юл сузыгыз.

                                Шулай икән, киләм сезгә.

Б-р.                         Нәүрүз, Нәүрүз,

                                Каян килдең?

Нәүрүзбикә.           Килдем урам буйлап,

                               Хуҗалардан аш-су юллап.

                               Яман кырда идем,

                               Инде сезгә килдем.

Барысы бергә:               Нәүрүз мөбарәкбад!

9.         Яз кызы Нәүрүзбикә,

    Хуш киләсең, уз бире.

    Кунак булып килер дип,

    Күптән көттек без сине.

Нәүрүзбикә.   Котлап сәлам бирдегез,

                        Мине көтеп алдыгыз.

                        Имин йортта торыгыз,

                        Кәеф-сафа корыгыз.

                       Инде мине тыңлагыз,

                         Моңаеп утырмагыз,

                         Уйнагыз да көлегез,

                         Биегез дә җырлагыз.

                         Нәүрүз мөбарәкбад!

10.                  Әй дуслар, килегез,

                        Күңел ачу көнебез.

                       Татарча матур итеп,

                        Без биибез, күрегез.

                         Балалар  татарча бию бииләр

Нәүрүзбикә       Ай-һай матур кызлар күп,

                           Күңелләре мәрҗән күк.

                           Биючеләр биесен,

                           Күңелләр күтәрелсен.

                     Чума үрдәк, чума каз уены.

                    Кыш бабай керә.

К.б.      Бу нинди тавыш монда? Кем әле минем биләмәләремә хуҗа булмакчы?

А.Б.     Кыш бабай, юкка ачуланасың. Биләмәләреңне язга Нәүрүзбикәгә тапшырдык.

             Вакыт  җитте бит.  Күз сал тәрәзәгә.   Тышта шаулап яз килә.

К.б.      Туктагыз әле, туктагыз! Көч сынашмыйча, тартышмыйча, Нәүрүзбикәгә урын

               бирү юк.

Нәүрүзбикә.     Барлык шартларыңа да күнәрмен.  

К.б.      Беренче шартым.

             Менә кашык, менә күкәй,

             Тот кулыңа, чибәркәй .

             Син дә йөгер, мин дә калмам.  (узышалар)          

К.б.      Икенче шартым.

              Бие,бие, чибәркәй,

              Мине узалмассың син.

              Син яшь, мин карт булсам да,

              Биюдә калышмам мин.

           (Кыш бабай белән Нәүрүзбикә  бииләр. Кыш бабай хәлсезләнеп егыла.)    

Нәүрүзбикә   Салкын кышны яз җиңде,

                       Моны барчагыз күрде.

                        Кулны кулга тотынып,

                        Без бәйрәм итик инде.