Национальные праздники и традиции. Мероприятие на татарском язкые.
методическая разработка

Татар халкының милли бәйрәмнәре һәм йолалары

Максат:

1. Укучыларны татар халкының традицияләре, йолалары белән таныштыру.
2. Татар халкының төрле йолаларын үткәрү буенча башлангыч күнекмәләр формалаштыру.
3. Татар халкының традицияләренә карата хөрмәт тәрбияләү.

1 ук. Хәерле көн, укучылар, хөрмәтле укытучылар! Сезне бүгенге кичәдә күрүебезгә без бик шатбыз!

2 ук. Добрый день, дорогие друзья, уважаемые учителя! Мы очень рады видеть вас на нашем мероприятии!

1 ук. Без Татарстанда яшибез. Аның урманнарын, күлләрен, елгаларын бик яратабыз. Тырыш халкын күреп сокланабыз. Безнең республикада татарлар, руслар, башкортлар, марилар, чувашлар һәм башка милләт кешеләре бер гаилә кебек бергәләшеп эшлиләр, дус яшиләр.

2 ук. У каждого человека есть своя малая родина, которую он призван беречь и хранить. Любить Родину – значит знать её историю, культуру, национальные традиции. Сегодня мы хотели познакомить Вас с некоторыми традициями, обычаями татарского народа.

1 ук. Татлы булса һавалары

Ләззәтле булса җиле.

Шифалы булса сулары -

Ул минем Туган илем.

Җыр “Туган ил” (4 класс)

2 ук. Все праздники татарского народа были связаны с временами года. Летом праздников не было. Народ трудился, непокладая рук.

1 ук. Көз җиткән. Бәйрәмнәр чоры башланган. Иң беренче көзге бәйрәмнең исеме “Сөмбелә” дип аталган. Бу бәйрәм көзге уңышны җыеп алгач, бөтен кеше баегач үткәрелгән.

2 ук. “Сөмбелә” – татарский народный праздник труда – этот национальный праздник связан с окончанием сельскохозяйственных работ. Сегодня в рамках празднований проходит чествование передовиков сельского хозяйства.

Хозяйкой праздника была девушка по имени Сөмбелә. Ее выбирали из

числа красивых, озорных,острых на язык девушек . Сөмбелә должна была иметь светло-желтые волосы, потому что она символизировала осень, колосья.

Сөмбелә.  (Музафарова М. - 5 класс)

Саумы, якын дусларым,

Сезне сагынып килдем мин,

          Сезгә матур көннәр дә

Уңыш та китердем мин.

1. Бала (Кишер): Минем исемем – Кишер

Теләсәң, болай пешер

Теләсәң, ашка тура.

Мине яраткан баланың

Күзләре яхшы күрә.

2. Бала (кәбестә):Безнең мәктәп балалары

Яшелчәләр үстерә.

Бакчадагы туптан да зур

Мәсәлән, мин кәбестә.

3. Бала (шалкан): Мин бик таныш әкияттән.

Мине таныйсызмы сез?

Үсә - үсә зур булдым,

Бик тәмле, сусыл булдым.

4. Бала (суган): Минем исемем – Суган

Мин Һиндстанда туган.

Мине бик тә мактыйлар,

Шифалы дип атыйлар.

Салатка да турыйлар,

Тураганда елыйлар.

5. - «Алма!»- дисәң дә алалар,

Нәрсә соң ул балалар? (Алма) 

2 ук. Спасибо осени за все её щедроты,

Спасибо хлеборобам за работу –

Трудились на полях они на славу!

Еще богаче стал любимый край.

Скажите, какое главное богатство осени?

Балалар: Икмәк.

Сөмбелә.  Дөрес, балалар. Иң тәмле, иң кирәкле ризык ул – икмәк.

Самый дорогой подарок осени – хлеб. Не зря в народе говорится «Ипи, тоз – якты йөз».  

6.Икмәк. Һәркемгә ипи кирәк

Һәркөнне ипи кирәк.

Шуңа күрә игенчене

Хөрмәт итәргә кирәк.

“Чайкала иген кырлары” җыры башкарыла.  

1. Чайкала иген кырлары,

Уяна таң нурлары;

Киңлекләргә алып бара

Безнең басу юллары.

 Кушымта: Игенченең уңганлыгы,

                     Игенченең хезмәт яме,

                     Игенченең тырышлыгы

                     Кырларыннан күренә.

2. Бер офыктан бер офыкка

Җәелгән иген кыры.

Иртәдән кичләргә кадәр

Яңгырый хезмәт җыры.

2 ук. Новый год для татар начинался весной. Весна – время пробуждения природы, время обновления и ожиданий.

1ук. 21 мартта, көн белән төн тигезләшкәндә, “Нәүрүз” бәйрәме уздырылган. “Нәүрүз” – “яңа көн” дигәнне аңлаткан.

2 ук. Главный смысл празднования Навруза – это встреча Нового года в кругу семьи. На праздничный стол складывали круглые лепёшки из пшеницы, ячменя, проса. В Навруз готовят  кушанья из семи продуктов. Наиболее известным праздничным блюдом является блюдо из пророщенных ростков пшеницы.

Балалар:    Ач ишегең, керәбез, (5 класс: Вика, Даша, Таня, Маша, Ваня)

                     Нәүрүз әйтеп киләбез!

                  Таня.   Өйдәме түтәй?

                     Тизрәк бир күкәй!

                     Бирсәң безгә өч күкәй,

                     Тавыгың салыр йөз күкәй! (хуҗа әби  күкәй бирә)

Балалар:    Ач ишегең, керәбез,

                     Нәүрүз әйтеп киләбез!

                    Ваня.  Өйдәме түтәй?

                     Тизрәк бир ярма!

                     Бирсәң безгә  ярма,

                     Уңышың булыр мулдан! (хуҗа әби  ярма бирә)

Бергә: Нәүрүз котлы булсын!

             Нәүрүз котлы булсын!

Челлә карт: Әллә картаелды быел, арылды. Салкыннар да куәтле булды. Кар ишеп тутырды. Бәрәңге дә булмады ашарга. Бу балалар бигрәк шаянннар да инде, кара, чишенеп тә өлгергәннәр. Кем рөхсәт итте сезгә чишенергә?

Виктория:  Челлә бабай, исәнмесең,

                     Бер йомырка бирәмсең?

                     Бер йомырка бирсәң,

                     Тавыгың салыр йөз күкәй.

                     Кыт-кытыйк! Кыт-кытыйк!

Челлә карт: Тукта әле, балакай! Ни йомышка йомырка?

Маша:  Нәүрүз җитә!

Челлә карт: Нәүрүз җиткәч, ни була?

Таня:  Нәүрүз җиткәч, яз була! Әнә кояш елмая!

Даша : Рәхәт, җылы булып китте!

Челлә карт:  Минем дә бөтен тәнем кызды.

Таня:  Кара әле, башыңнан пар чыга!

Челлә карт: Пар? Чыннан да пар чыга икән. Пар томан булып күтәрелер дә йомшак кар булып җиргә төшәр.

Даша: Кара әле, кара, чынлап та кар ява!

(Кар бөртекләре биюе)

Челлә карт: Туктагыз әле, үзегез бәйрәм үткәрәсез, кайда соң үзе, Нәүрүзбикә? Әйдәгез әле, бергәләп чакырыйк. Нәүрүзбикә! Нәүрүзбикә!

 Бергә: Нәүрүзбикә! Нәүрүз мөбарәк булсын! Нәүрүз мөбарәк булсын!

Нәүрүзбикә: Исәнмесез! (Журавлева Д.-5 класс)

                       Бик күп сулар үттем мин,

                       Агымсулар кичтем мин,

                       Сезгә килеп җиттем мин,

                       Нәүрүз әйтеп үттем мин.

                       Нәүрүз мөбарәк булсын!

Нәүрүзбикә: Мине сагынып көтеп алганыгыз өчен рәхмәт сезгә. Мин үзем дә бу бәйрәмне түземсезлек белән көттем. Кешеләр язны каршыларга әзерме, дип кайгырдым.

Маша:  Нәүрүз килде, тиз килде,

              Нәүрүз килде, яз килде,

              Яз белән байлык килде,

              Яз белән шатлык килде.

Челлә карт: Без яшь чакта “Тамчы там” уенын уйный идек. Әйдәгез, Нәүрүзбикә белән бергә уйнап алабыз. ( Уртада 4 кеше, түгәрәктә 5 кеше.)

Уртадагы кешеләр: Там-там, тамчы там,

                                     Тамуыңны яратам.

                                     Синең тамуыңа карап,

                                      Күңелемне юатам.

(Парлап әйләнәләр, парсыз калган кешегә  җәза бирү.Ике түгәрәк-10 кеше.2 тапкыр уйнала).7+3=10-Антон, Андрей, Адель.

Челлә карт: Нинди җәза бирәбез? (2 кеше: Вика, Таня)

Бергә: Җырлатабыз. Җыр “Яз җитә”. (Яз турында шигырь сөйләсеннәр, яки Челлә карт белән Нәүрүзбикәне биетәбез.)

Антон: Нәүрүз килә, Нәүрүз килә,

Күктән нурлар сибелә.

Туган илем, туган җирем,

Язны күреп сөенә!!!

Виталий: Хуш киләсең, гүзәл Нәүрүз,

Язгы яңа ел бит син!

Яңа елда туры булсын!

Нурлы булсын юлыбыз!

Челлә карт: Бик матур җырладыгыз, уйнадыгыз. 

(Нәүрүзбикә белән Челлә карт саубуллашалар:  Сау булыгыз!)

1 ук. Сабан туе, хезмәт туе, шатлык һәм бәхет туе... Халкыбызның иң матур, иң күңелле бәйрәмнәреннән берсе – ул Сабан туе!

2 ук. Это очень красивый, добрый и мудрый праздник. Он включает в себя различные обряды и игры. Дословно «сабантуй» означает «Праздник Плуга» (сабан - плуг и туй – праздник). Раньше он праздновался перед началом весенних полевых работ, в апреле, а сейчас сабантуй устраивают в июне – по окончании сева.

1 ук.  Сабантуй җитәргә 1-2 көн кала яшьләр сөрәнгә чыкканнар, бәйрәмгә бүләкләр җыйганнар.  Яшь киленнәр сөрәнгә бик матур чигелгән сөлге, ә яшь кызлар  чигелгән кулъяулык биргәннәр.

2 ук. До праздника молодёжь собирала подарки на праздник Сабантуй. 

Җыр. Сабан туе — хезмәт туе,
Шатлык һәм бәхет туе, шул;
Уйнап, биеп, җырлап, көлеп,
Бәйрәм итик көн буе.

Журавлев: Галина Михайловнадан бүләккә - яулык!

Бергә: Ай, рәхмәт.

Журавлев: Танядан бүләккә – сөлге!

Бергә: Ай, рәхмәт.

1 ук.  Нинди генә ярышлар үтми Сабан туенда! Бу: (видео, презентация)

Капчык киеп йөгерү

Ат чабышы

Татарча көрәш

Капчык белән сугышу

Капчык киеп йөгерү

Кашыкка йомырка куеп йөгерү

Катыктан акча эзләү

Чүлмәк вату

Баганага менү

Җыр

Бию

Уен-көлке – барысы да бүгенге көнгә кадәр килеп җиткәннәр.

2 ук. Все эти игры и соревнования дошли и до наших дней. В татарских деревнях есть традиция праздновать вечерний Сабантуй, в основном, собирается молодежь. Они веселятся, танцуют и поют.

Татарский танец. 3 класс

1 ук. Тагын татар халкының бик күңелле йолалары бар. Аларның бик җылылары - гаилә йолалары.

2 ук. Среди обычаев и традиций татар особое место занимают семейные обычаи. Среди них самыми тёплыми, красивыми обычаями являются “Туй” – свадьба и “Исем кушу” – “Имянаречение”

1 ук. Татар халкының гаилә йолалары арасында иң зур һәм хөрмәтле урынны никах туе, егетнең өйләнүе, кызның кияүгә чыгуы белән бәйле йолалар, гореф-гадәтләр, уеннар, йола җырлары алып тора. Туй йоласы татар халкында яхшы сакланган, һәм ул үзенчәлекле эчтәлеккә ия.

Алеся.  После рождения ребенка в дом приглашали гостей, в том числе и муллу, на бәби ашы  (застолье новорожденного). Центральным событием был обряд исем кушу т.е. имянаречение. Ребенка выносят на подушке к мулле, который кладет ребёнка ногами  в сторону Каабы и спрашивает родителей о предполагаемом имени. Затем читает молитву, трижды произносит имя ребёнка. Обряд наречения именем ребёнка проводится в течение недели или на седьмой день. Вообще считалось, что ребёнку нужно дать имя в течение первых трёх дней, т.к. получивший имя ребёнок меньше беспокоится, его хранят ангелы, а если ребёнок будет долго без имени, то злые духи могут забрать ребёнка, считали, что без имени он растёт слабым, больным, склонен к сглазу.   Татары как раньше, так и сейчас, не дают ребёнку имена умерших. Они считали, что эти имена будут вызвать боль в сердцах живущих.

Бишек җыры (колыбельная) Куценко Алёна-4 класс

  1 ук. Кадерле укучылар, хөрмәтле укытучылар, без сезне татар халкының кайбер бәйрәмнәре, йолалары белән таныштырдык.

2 ук. Дорогие друзья, мы познакомили вас с некоторыми традициями татарского народа. Безнең Спас районында да ел саен Нәүрүз бәйрәме, Сабан туе бәйрәмнәре бик күңелле уза.

1 ук. Туган җир һәр кешегә газиз, кадерле. Без Татарстанда яшәвебез белән горурланабыз.

Җыр. “Туган як” (6 класс)