"Белем бирү процессында финанс белеме предметының актуальлеге һәм перспективасы"
статья

Белем бирү процессында финанс белеме предметының

актуальлеге һәм перспективасы

Сәләхова Роза Әбрар кызы,

Татарстан Республикасы Зеленодольск муниципаль районы Башкарма комитеты мәгариф идарәсе информацион-методик булегенең милли мәгариф буенча югары квалификацион категорияле методисты;

югары квалификацион категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Аннотация: мәкаләдә халыкның финанс грамоталылыгы җитәрлек дәрәҗәдә булмау проблемасы һәм укучыларның финанс белем бирү дәрәҗәсен электив курс кертүне оештыру һәм Программаны гамәлгә ашыруга тиешле фәнни-методик ярдәм күрсәтү чаралары буенча арттыруның актуальлеге карала.

Төп сүзләр: финанс грамоталылыгы, мәктәп укучыларының финанс белеме, электив курс.

Барлык дәрәҗәдәге ФДББС нигезендә белем бирүнең төп максаты һәм нәтиҗәсе - укучы, тәнкыйди фикерләүче, икътисади фикерләү рәвеше булган, көндәшлеккә сәләтле чыгарылыш укучысы, үз киләчәге, якыннары һәм үз иленең киләчәге өчен җаваплылыкны үз өстенә ала алган шәхесне үстерү. Хәзерге заман мәктәбенең иң мөһим бурычларының берсе - эшлекле кешене, үсеш алган икътисади фикерләүле, базар шартларында яшәргә әзер шәхес тәрбияләү.

Шулай итеп, заманча белем бирүнең төп постулаты укучыларда дөнья турында мәгълүмат тупланмасы буларак белем формалаштыру гына түгел, ә бу дөньяда җәмгыять һәм үз файдасына эш итү сәләте. Бу контекстта алынган белем һәм күнекмәләрнең сыйфатының иң яхшы күрсәткече булып дөньяның күп кенә дәүләтләрендә зур әһәмияткә ия булган халыкара функциональ грамоталылык тикшеренүләре тора.

         Укучыларның белем казанышларын бәяләү буенча Халыкара программасында  «функциональ грамоталылык» төшенчәсе, анда 15 яшьлек укучыларның функциональ грамоталылыгы дип, кеше эшчәнлегенең, аралашуның һәм социаль мөнәсәбәтләрнең төрле өлкәләрендәге бурычларның киң диапазонын хәл итү өчен, заманча җәмгыятьтә тулы күләмдә эшләве өчен кирәкле белем һәм күнекмәләр аңлатыла.

Функциональ грамоталылык берничә юнәлешне берләштерә: математик, укучы, табигый фән, финанс грамоталылыгы, проблемаларны хәл итү.

           Финанс грамоталылыгы халыкара практикада кабул ителгән физик затларның үз финансларын идарә итү һәм кыска һәм озак вакытлы нәтиҗәле финанс карарлары кабул итү сәләтен билгеләү.

Хәзерге вакытта финанс грамоталылыгын арттыру актуальлеге ике сәбәп буенча күпкә артты:

1) Финанс грамоталылыгы конкрет кешенең тормышына җитди йогынты ясый, ул үзен һәм гаиләсен тәэмин итәргә генә түгел, ә үз балаларының киләчәге һәм киләчәге өчен озак вакытлы инвестиция планнары төзергә мөмкинлек бирә. Россиянең хәзерге җәмгыяте очраткан төп проблемаларның берсе-финанс грамоталылыгының булмавы, бу гражданнарның озак вакытлы финанс планнары төзү, нәтиҗәле экономияләр формалаштыру, шулай ук тормыш сыйфатын күтәрү, куркынычларны дөрес бәяләү, үз финанс иминлеге һәм үз гаиләсенең иминлеге өчен җаваплылыкны кабул итү осталыгының булмавында чагыла.

Россия Федерциясе  Хөкүмәтенең 25.09.2017 № 2039-р карары белән 2017-2023 елларга Россия Федерациясендә финанс грамоталылыгын арттыру стратегиясе расланган иде (алга таба - Стратегия), анда Россия Федерациясендә финанс грамоталылыгы дәрәҗәсе әлегә шактый түбән булып кала һәм барлык кызыксынуларның озак вакытлы системалы һәм координацияләнгән эшен таләп итә.

2) Балалар һәм яшүсмерләр финанс куркынычсызлыгы мәсьәләләре буенча иң зур куркыныч зонасында торалар, чөнки ата-аналар бу өлкәдә җитәрлек белем дәрәҗәсе булмау сәбәпле, аларны Финанс грамоталылыгы нигезләренә өйрәтә алмыйлар һәм әзер түгел.

 Шуңа күрә, нәкъ менә мәктәп укучыларга базар шартларында актив икътисади тормышка яраклаша башларга ярдәм итәргә тиеш, димәк, Финанс грамоталылыгы дәрәҗәсен арттырырга ярдәм итәргә тиеш.

 Мәктәп шартларында формалашкан балаларның финанс грамоталылыгы ике аспектны үз эченә алырга тиеш: белем формалаштыру һәм билгеле бер күнекмәләр булдыру.

 Дәресләрдә балаларның финанс белеме аларның яшьләренә туры килергә тиеш, чөнки балалар һәм яшьләрнең аңлау ихтыяҗлары һәм сәләте өлкәннәрнең ихтыяҗларыннан шактый аерыла.

Стратегияне беренче чиратта белем бирү процессында нәтиҗәле тормышка ашыру өчен, укытучылар төп темалар буенча финанс грамоталылыгының төп белемнәрен үзләштерү дәрәҗәсендә генә түгел, ә гомуми методик инструментарийда да тиешле дәрәҗәдә әзерләнергә тиеш. Шулай ук педагогларга финанс грамоталылыгын камилләштерүгә юнәлдерелгән укыту рәвешендә даими ярдәм күрсәтергә кирәк.

Россия Банкы тәкъдимнәренә ярашлы рәвештә, төп гомуми һәм урта гомуми белем бирүнең үрнәк төп белем бирү программаларына финанс грамоталылыгы буенча модуль кертелгән. Ләкин, без үсеп килүче буынның финанс грамоталылыгын арттыруның максатка ярашлы һәм нәтиҗәле чарасы булып уку планына «финанс грамоталылыгы нигезләре» дигән мөстәкыйль электив курс кертү дип саныйбыз.

Заманча мәктәп концепциясеннән чыгып, финанс грамоталылыгын укытуның түбәндәге төп максатларын аерып карарга мөмкин:

- укучыларның Россия җәмгыяте тормышындагы үзгәрешләргә юнәлеш бирү һәм социаль адаптацияләү өчен кирәкле финанс грамоталылыгы белемнәренең база дәрәҗәсен формалаштыру;

- шәхси финанслар белән идарә итү өлкәсендә икътисади яктан грамоталы әхлакый нигезләнгән финанс карарларын кабул итүнең гамәли күнекмәләрен һәм күнекмәләрен эшләү.

            Электив курсны гамәлгә ашыру өчен укытучыга тиешле эш программасын эшләргә кирәк. Программаны комплекслы рәвештә эшләүгә якын килү максатка ярашлы: аңа теоретик әзерлек тә, практик дәресләр дә, эшлекле уеннар, проект эше һәм әлеге тематика буенча белем бирү эшчәнлегенең башка актив формаларын кертү һәм шуның белән программаны тулы күләмдә гамәлгә ашыруга практик-ориентлы алымны гамәлгә ашыру. Актуаль аналитик мәгълүматның интернет чыганакларын, финанс базарларының агымдагы күрсәткечләре, халыкка тәкъдим ителгән банк продуктлары, законнардагы үзгәрешләр турында мәгълүматны актив куллану мөһим. Бүген Россия Финанс министрлыгының апробациясен һәм экспертизасын узган күп санлы мәгърифәтчелек һәм белем бирү ресурслары бар.

Укучыларының финанс грамоталылыгын арттыру стратегиясен гамәлгә ашыру ( шул исәптән ФДББС таләпләрен гамәлгә ашыру кысаларында) инде 2022 елның 1 нче сентябреннән мөмкин:

• мәктәпнең матди-техник базасы Бөтенроссия финанс атналыгы һәм саклык атналыгы кысаларында үткәрелә торган финанс грамоталылыгы нигезләре буенча онлайн-дәресләрдә, онлайн - конкурсларда, ата-аналар җыелышларында катнашырга мөмкинлек бирә. Күпчелек уку кабинетларында иң заманча җиһазлар, югары тизлекле Интернет бар;

• заманча шартларда укучыларның финанс грамоталылыгын формалаштыру буенча педагогларның һөнәри компетенцияләрен арттыруның персональләштерелгән траекториясе эшләнгән, шул исәптән интерактив белем бирү технологияләрен һәм цифрлы белем бирү ресурсларын куллану мөмкинлеге;

• «финанс грамоталылыгы нигезләре» уку курсының эш программасы эшләнгән, демонстрацион уку дәресе сценариен эшләгәндә уку-методик комплексының вариантлары анализланган һәм апробацияләнгән.

Яшьләрнең социаль-икътисади тормышның үзгәрүче шартларында адаптациягә әзерлеген формалаштыру, моның өчен тиешле белем алу - җәмгыятьнең мөһим ихтыяҗларының берсе, аны канәгатьләндерү өчен мәктәпләр яңа фәннәр кертә. Профильле сыйныфлар ачыла. Программалар һәм уку-методик әсбаплар эшлиләр.

Финанс грамоталылыгы хәзерге яшьләр өчен актуаль, чөнки аларның күбесе мәктәп елларында ук яхшы һөнәр сайлау, үз планнарын тормышка ашыру турында уйлана башлый. Моның өчен финанс яктан бәйсез булырга һәм акча белән дөрес эш итә белергә кирәк, чөнки киләчәктә аларны күп кенә финанс карарлары көтә. Бу, үз чиратында, алар өчен бүгенге тормышта уңышсыз булган заманча финанслар ачкан мөмкинлекләрдән файдалана алачаклар дигәнне аңлата.

Әдәбият:

1. Об образовании в Российской Федерации : Федер. Закон № 273-ФЗ: в ред. от 17.02.2023

2. Финансовая грамота для школьников / А. Горяев, В. Чумаченко. [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://www.azbukafinansov.ru/.