Викторина"Ана тилим-джан тилим"
план-конспект урока (6 класс)

Викторина « Ана тилим-мени учар къанатым ».

Бютеу дуниягъа инсанла,

Бу дуниягъа кез ачханла.

Сизге атсынла акъ тангла,

Кюн ашхы болсун адамла!

Бардырыучу: Багъалы къонакъла!Хош келигиз! Бизни бюгюн джыйылыубузну, ишибизни мураты: бу сеийр таулада,эски джуртлада,чокъуракъ суулада джашагъан етгюр,ариу миллетибизни тилин кергюзтюрюрге излейбиз.

Минги Тауну къойнунда ,

Шоркъа суну бойнунда.

Ызын къойгъан бир халкъгъа,

Чакъырама къонакъгъа.

-Къайсы халкъгъа чакъырады къонакъгъа бизни ……………

Тюз айтасыз,къарачай халкъгъа-тау халкъгъа. Къарачай халкъ бек эртеледе къуралгъан халкъды.Къарачайны табигъатын,адетлерин ,адебин ,миллетни ариулугъун кергюзген Ана тилибизди. Бизни тилибизни сыйы тюшмезча,джашауда орну тас болмазча кеб хайырлы иш бардырадыла бизни илмучуларыбыз,тарихчиле,джазыучулада.

Ана тил!  Нечик татлы эм джууукъ сезледиле. Бу сезле бизни джашауну джарыкъ дуниясына келтиредиле.Татлы,таза,сеийрлик тилибиз!

Сахнагъа биз чакъырабыз Батчаланы Тамараны «Ана тилим» деген назмусун айтыргъа Орусланы Альмира бла……………………..

                 Ана тилим –джан тилим,

                 Тил байлыкъны анасы.

                 Ана тилим_джан тилим,

                 Джашаууму анасы.

                 Ана тилим-джан тилим,

                 Мени накъут-налмазым.

                 Ана тилим-бал тилим,

                 Юзюлмез Алан ызым!

-Аперим,аперим! Харс уругъуз!

Тилибизни ариулугъун ,байлыгъын ,сеийрлигин кергюзген бизни таурухларыбыз, нарт сезлерибиз,джомакъларыбыз,джырларыбыз ,тепсеулерибиз эмда оюнларыбыз.

Алай а багъалы къонакъларыбыз оюнубузну башлайыкъ,анна тилибизни къалай билгенигизни кереийк.Сизге къарарыкъ,оценивать этерикле ,жюри………

1. Эл берген джомакъла.

-Мен сизге джомакъланы айтайым, сиз алгъа джууаб айтыгъыз.

Слайд №9.

Сууугъа кириб бугъама,къонакъ алыб чыгъама.( къармакъ)

Бир атым барды да,ангъа минмеген джокъду.(шиндик)

Слайд №10

Бири айтады,экеулен къарайды,экеулен да тынгылайды.

Кеслери еседиле,биленмегенлей кеседиле.(аууз,кезле,къулакъла,тишле)

Слайд №11

Къолу,аягъы джокъ, хар кюнде ,хар юйде .Кюн узуну тепсейди.(сибиртги)

Слайд №12

Ой ,алайд омакъ кюбюрчек, ой ,алайда джомакъ кюбюрчек.Толуду сыйлы алтындан,джырдан ,хапардан,акъылдан.(радио)

Слайд №13

Къазан къара- къашында,олтуруб юй башында. Джуунда,къарда да ,ол тютюн тартады.(оджакъ)

Слайд №14

Биз-биз-биз эдик,бирер ариу къыз эдик,бир чыбыкъгъа тизилдик,бирем-бирем юзюлдюк.(мынчакъла)

Слайд №15

Уллулугъу –харбыз чакълы,сыйынгъаны – джер чакълы.(адам баш)

Слайд №16

Не барама,не барама,дженгерими озалмайма.(келекке)

Оюнну биринчи белюмюнде хорлагъан …………

Аперим! Харсыгъыз!

АЙТЫУЛА-РЕБУСЛА.

Бу айтыулада суратла,сезледа эм санаулада бардыла. Аладан келишдириб айтым къураргъа керекди.

Слайды :18-22

Бу белюмде хорлагъан …..

Бардырыучу: Тауда таулу адетле-ташдан ,таудан къаты.

Намысды –бек тамата,анны билмеген кырты.

Адетлерибиз кесинги къалай джюрютюрге,къартлагъа сый берирге юретидиле. Биджиланы Идрисни «Сабийлеге» деген назмусуна тынгылайыкъ.

             Анна тилни сюйеик,

             Дерсге барыб келейик.

             Дуния хали билейик,

             Къартны сыйын керейик.

             Къычырмайын  селешиб,

             Керек джерде бирлешиб.

             Ата Джурт деб бурулуб,

             Миллетим деб,урунуб.

Аперим! Сиз джашагъыз! Сиз джашнагъыз! Сыйлагъыз къартланы! Джокълагъыз онгсузланы! Игиликле бла ,ашхылыкъла бла сау дуниягъа белгили этигиз миллетибизни! Унутмагъыз ата-баба тилибизни !!!

2. Ойнай-кюле.

«Ечешеме ,макъамны билсенг….»

«Хунерлини къолу алтын,джырчыны ауазы алтын» неда «Джыр Къарачайда этиледи да,Малкъарда айтылады!» дейдиле таулула.

Бусагъатда оюн халда ана тилде джырланы макъамларына тынгыларыкъсыз. Сиз ол къайсы джырды  эм ким джырлагъанын билирге керексиз(макъамлагъа тынгылау).

1.Къасбот Тамбиев –Тауларым.

2.Къаракетланы Махар-Алгъыш.

3.Алим Аппаев-Ана тилим.

4.Гапалау-халкъ джыр

5.Учкекен-Долалай.

6.Руслан Катчиев-Саугъа болур.

7.Къасбот Тамбиев- Къара къаш.

8.Хубийланы ………..-Къарачайны къадау ташы.

9.Газаланы Алим-Къарачайым-Малкъарым.

10.Батчаланы Лидия-Джашна Къарачай.

11.Къаракетланы Махар-Таурухдача джашайды Къарачай.

12.Отарланы Омар-Къарачай.

13.Езденланы Альберт-Суу алыб келе.

14.Газаланы Алим-Къобан джырлайды.

15.Мусакайланы ……..-Туугъан элим.

16.Минги Тау-Эльбрус-………………..

17.Байкъулланы Солтан-Унутма мени.

18.Хубийланы Хасан-Къобан бла Теберди.

19.Езденланы Альберт-Къобан.

20.Газаланы Алим-Тауларыма чакъырама.

Аперим,багъалы къонакъла!

Бусагъат сахнагъа чакъырама бизни гитче джырчыларыбызны ариу  …………….

Джырны джырларгъа «Аленушка» -«Эшиклени ары бир ач».

Харс  уругъуз!

4.Нарт сезле.

« Сез-кюмюш, джыр-алтын» дегендиле бизни ата-бабаларыбыз. Энди джырладан сезлеге кечейик.

« Мен башлайма –сен боша».Нарт сезлени эсге тюшюре  мен башлагъанны,сиз бошаргъа керексиз.Хар командагъа ючюшер нарт сез.

Слайд №27

1. Ата Джуртну къоругъан –озар,къорумагъан тозар.
2. Тили джокъну сыйы джокъ,сыйы джокъну кюню джокъ.
3. Онгсузну джокъла,тенгликни сакъла.

Слайд№28

1. Ишленмеген джаш-джюгенсиз,

Ишленмеген къыз-тузсуз хант.

2.Тюзлюк шохлукъну –бегитир.

3.Дуния байлыкъ- билим.

Слайд №29

1.Бирикген иш артха къалмаз.

2.Аман сохтаны китабы тас болур.

3.Къаллай салам берсенг,аллай джууаб алырса.

Слайд №30.

1.Башда акъыл болмаса,эки аякъгъа кюч джетер.

2.Ишинг алгъа болса-ауузунг балда болур.

3.Ташны ата билмеген-башынга урур.

Слайд №31

1.Ашхы сез-джаннга азыкъ,аман сез-башха къазыкъ.

2.Тили узуннгу-насысы къысха.

3.Тойгъан джеринден Туугъан джер ашхы.

Слайд №32

1.Алгъын сагъыш этда,айтырынгы алай айт.

2.Адебли адам адебсизге эришмез.

3.Хомухну бурну джай юшюр.

Слайд №33

1.Адам къыйналмай зауукъ кермез.

2. Бал татлы,балдан да бала татлы.

3.Джуртун сатхандан эсе,елген ашхы.

Слайд №34

1.Айтылгъан сез ызына къайтмаз.

2.Шохунг минг эсе да азды,джауунг бир эссе да кебдю.

3.Джахил болса анасы,не билликди баласы.

5.»Сагъыш этмей дженгил айт».

Оюнну бу белюминде харифле бла санауладан сез къураргъа керекди. Ким биринчи айталса,ол хорлады.

Къонакъ,ючгюл,алтын,джюзаякъ,балтыр,къыркыу,къон, тон,тертгюл,джюзюк,къоннган,бешик.

Бардырыучу: Сабийле ,багъалы къонакъларыбыз,энтда бир затха эсигизни белюрге излейме-Уллу Аллах бизни миллетни ариу,сеийрлик,дарманлы,джомакълы табигъат бла саугъагъанды,деу къалабыз Европада эм мийик,кюмюш башлы Минги Тауубуз тынчлыгъыбызны сакълайды.  Мени сизге тилерим, келигиз барсыбызда ариу джырыбызныджырлайыкъ.Сезлеринда ,макъамында Семенланы Исмаил салгъанды.

«МИНГИ ТАУ».(караоке)

-Сабийле,къонакъла,миллетибизни юсюнден ,тилибизни юсюнден кеб зат айтдыкъ бюгюн,тилибизни унутмазгъа,тас этмезге керек болгъанын энтда талай кере чертдик,тилибизге сюймеклигибиз терен болду, деб ышанама.

Унутмайыкъ! Ыйлыкъмайыкъ! Сыйын келтюрейик Ана тилибизни! Къарачай

Тилибизни!

Бюгюн джыйылыбыуузну адетде болгъаныча,таулу той бла бошаргъа сюеюбиз!

САУ БОЛУГЪУЗ!!!

Таулу той.