Кичәлин төр: «Нуура Владимирин шүлглән хальмг утх-зокъялд»
план-конспект урока

Опубликовано 10.12.2021 - 21:47 - Комиюкова Гилян Доржаевна

Сурhулин күцл:

1. В. Нууровин намтр давтлhн;

2. Сурhульчин келнә көрӊгинь икддүлһн;

3. В.Нууровин үүдәлтин хаалһнь соньмсуллһн.

Скачать:

Вложение	Размер
nuura_vladimirin_shulgud_halmg_uth-zokyald.doc	285 КБ

Предварительный просмотр:

Кичәлин төр: «Нуура Владимирин шүлглән хальмг утх-зокъялд».

Сурhулин күцл:

1. В. Нууровин намтр давтлhн;

2. Сурhульчин келнә көрӊгинь икддүлһн;

3. В.Нууровин үүдәлтин хаалһнь соньмсуллһн.

Дөӊцл материал: Мультипроектор (презентац), Нуура Владимирин шүлгүд (аудиозапись).

Кичәлин йовуд

1.Мендллһн.

- Мендвт, күүкд, ямаран бәәнәт? (Гем уга, сән)

- Һаза ямаран җилин цаг? (Һаза сәәхн хаврин цаг)

- Күүкд, эндр мана кичәлд күндтә багшнр ирүв. Цуг медсән, чадсан эднд үзүлхмн.

Аудиозапись «Хотон Бугу»

- Эн шүлг кен умшсмб?

- Ээ, чик. Тиигән эндрк кичәлд мадн кенә тускар күүндхм? (Н.В. тускар келхмн)

«Нур дунд нуһсн сәәхн,

Нутг дунд номтнь сәәхн» хальмг үлгүрт келгднә.

Мана Приютненск һазр дала ачта, күндтә улс өсҗ-өргҗ йовла. Теднә дунд Нуура Владимир ик орм олзлв.

2. Шин төр цәәлһвр.

- Эндрк кичәлин төр «Нуура Владимирин шүлглән хальмг утх-зокъялд».

- Девтрән секәд бичцхәтн, эндрк өдрин тойг, долан хонгин нерд, кичәлин төр.

(Моһа сарин һурвн, Басң өдр, «Нуура Владимирин шүлгүд хальмг утх-зокъялд»).

- Кен нанд келх Нуура В.намтр?

- Дәкәд кен немәд келхәр седҗәнә.

1941 җил Алдр Төрскән харсгч дән эклв. Фашистнрин өшәтнр мана Төрскнүр дәврв. Ик, баһ, көгшн болвчн һартан бу бәрәд төрскн һазран харсв. Хальмг теегин баатрмуд бас эврә дурарн дәәнд мордв. Нуура Владимирин эцкнь Нуура Дорҗ Ленинградск блокад (бүслрт) харслһнд әмнәсн хаһцв.

- Нуура В. дәәнә цагин тускар шүлг кен маднд келҗ өгх? ( «Дәәнә цагин өдмг»).

- Төрскнч улс цугтан чидлән, арһан зууһад, әмән әрвллго фашистнрлә ноолдла бәәҗ, теднә герт әәмшгтә, һашун зәӊг ирсмн. 1943 җилд Бар сарин 28-д Сталина закврар цуг хальмг улс киитн Сиврүр йовусн билә. (Реферат … умшчана).

13 җилдән хальмгуд төрскн һазрла салһсн билә. Сиврин әмтнә җөөлн седкл, өгсн хот-хол, дулан хувцн, бүлән үг йир сән хальмгудт нөкд билә. (… «Көвүнә нәәлт»).

- 1957 җилд хальмгудас «му нер» хайҗ билә. Сталина буру йовдл хальмгуд ода күртл нульмсан асхрулад санна. Киитн Сиврин һазрт үлдсн хальмгудын сүмсн ода күртл эв олсн уга. (... «Эгчин хәләц»).

- Шин җирһл эклв. Нуура Владимир өрк-бүлтәһән хальмг теегүр ирв. Йиртмҗ бас күүнлә хамдан әмдрв. Шин байрта, сәәхн цаг хальмг теегт ирв. (… «Көк буурл теегм», … «Хавр»).

3. Нүднә физ.минутк.

Күүкд, нүдән аньтн, тагчг суутн.

3-5 секундын алднд икәр нүдән аньтн – һурвн дәкҗ давттн.

Нег минутын алднд нүдән чирмттн.

Дәкәд зөв эргәд кетн

Нә болҗана! Амрвт? Цааранднь көдлхм!

- Шүлгчин дегтрмүд орс, англь болн нань чигн келнд орчулсн билә. Орс келнд орчуллһн Семён Липкин, Юлия Нейман, Римма Казакова, Владимир Косторов гидг күндтә орчулачнрин нөкд билә.

4. Багар көдллһн.

- Би тадниг 2 багт хувавув. Күүкд, нег-негнүрн эргәд, баг хуватн. Чикәр җилмүдин орм заатн нег минут таднд өгнәв. Чикәр хәрүһинь заатн. Нег-негнлә даалһврла сольтн, темдг тәвтн. Самбрур … һарад чикәр зааҗ өгх.

(1938, 1957, 1971, 1998, 2007, 2013)

1959 җилд	Хальмг Таңһчин улсин күндтә шүлгч цол зүүсмн.
2013 җилд	Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.
1998 җилд	Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд багшин өрк-бүлд төрсмн.
1938 җилд	Хальмг Таӊһчин улс күн цол зүүсмн.
1971 җилд	Түрүн шүлг «Хальмг Үнн» газетд барлгдла.
2007 җилд	Түрүн дегтр «Цаһан седкл» барас һарсмн.

5. Баг болһнд сурвр тәвнәв:

- Шүлгчин ямаран дегтрмүд барас һарла?

- Шүлгләнә һол седв-төрнь ямаран?

6. Метод Синквейн.

- Ода цуһар дассан сергәһәд ухалхм, ямаран һол үгмүд бичхм. (1 Б.н.,2 Ч.н., 3 үүлдәгч, 1 зәӊг).

Шүлгч

ухата, соньн

бичнә, санна, зааҗана

Нуура Владимир хальмг теегин дууч.

7. Темдг тәвлһн.

Ашлвр: Цаһан санаһарн билгтәһәр шүлгүдән нәәрүлҗ, умшачан байрлулҗ, уралан улм сәәхн зокъялмуд маднд бичтхә. Насни турштан дамшлтан дорас өсҗ йовх баһчудтан белгләд, сүв-селвгән күргҗ медүләд,эврәннь үзмҗтә җирһләрн олнд үлгүр болҗ йовх күн - Нуура Владимир.

Эңкр сурһульчнр, багшнр!

Оньдин дөрвн цагт

Ут наста, бат кишгтә

Кесн көдлмштнь уралан йовтха,

Сурһулян сәәнәр сурад,

Хальмг келән дасад, байҗулад

Төрскндән түшг болҗ

Менд амулӊ бәәцхәтн!

1959 җилд	Хальмг Таңһчин улсин шүлгч күндтә цол зүүсмн.
2013 җилд	Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.
1998 җилд	Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд багшин өрк-бүлд төрсмн.
1938 җилд	Хальмг Таӊһчин ачта улс цол зүүсмн.
1971 җилд	Түрүн шүлг «Хальмг Үнн» газетд һарла.
2007 җилд	Түрүн дегтр «Цаһан седкл» барас һарсмн.

1959 җилд	Хальмг Таңһчин улсин шүлгч күндтә цол зүүсмн.
2013 җилд	Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.
1998 җилд	Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд багшин өрк-бүлд төрсмн.
1938 җилд	Хальмг Таӊһчин ачта улс цол зүүсмн.
1971 җилд	Түрүн шүлг «Хальмг Үнн» газетд һарла.
2007 җилд	Түрүн дегтр «Цаһан седкл» барас һарсмн.

1959 җилд	Хальмг Таңһчин улсин шүлгч күндтә цол зүүсмн.
2013 җилд	Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.
1998 җилд	Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд багшин өрк-бүлд төрсмн.
1938 җилд	Хальмг Таӊһчин ачта улс цол зүүсмн.
1971 җилд	Түрүн шүлг «Хальмг Үнн» газетд һарла.
2007 җилд	Түрүн дегтр «Цаһан седкл» барас һарсмн.

1959 җилд	Хальмг Таңһчин улсин шүлгч күндтә цол зүүсмн.
2013 җилд	Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.
1998 җилд	Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд багшин өрк-бүлд төрсмн.
1938 җилд	Хальмг Таӊһчин ачта улс цол зүүсмн.
1971 җилд	Түрүн шүлг «Хальмг Үнн» газетд һарла.
2007 җилд	Түрүн дегтр «Цаһан седкл» барас һарсмн.

Нуура Дорҗ Сурвмуд болн даалһврмуд

1.Эн шүлгүдин учр-утхнь ямаран?

2.Сиврт хальмг улс түрү үзсинь шүлгч ямр кевәр медүлҗ?

3. Ээҗ-аавнриннь Сиврин туск тодлврмудынь сурад келтн.

4. Нег шүлгин тасрха чееҗәр дастн.

Төрсн

җил

Төрсн

һазр

Җирһлин хаалһ

Сурһуль-

эрдм

Түрүн үүдәвр,

дегтр барлһн

Ачллһн

1938

Үлдчнә Әәмгин Буһу хотнд

Тавн настадан Сиврүр туугдсмн. Хальмг Таңһчурн ирәд «Хальмг үнн» газетд көдллә, Дегтр һарһачин директор болла, «Теегин герлин» редактор, бичәчнрин ниицәнә һардач, хальмг радион директор.

Ялуторовск эдл-ахун механиза-торин училищ төгсәлә. Х.Т. педучилищ, пединститут болн КГУ төгсәлә.

«Цаһан седкл» (1971), «Герлтә дур» (1972), «Җирһлин ундсн» (1974), «Булгин амтн» (1976), «Җилмүд уудан кемлнә» (1978), «Улан Һанзһта залус» (1980), «Җирһлин судцн» (1982), «Оддас герлтә» (1983), «Жирhлин тагтс» (1984), «Байр белглтн» (1985), «Көк урсхул» (шүлгүд, поэм, 1986) .

1998 җилд – Хальмг улсин нертә бичәч цол зүүсмн.

Әрәсән Федерацин болн Хальмг Таӊһчин сойлын көдләч.

2007 җилд - Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.

2009 җилд – А.С.Грибоедовин мөрән лауреат болсмн.

2013 җилд – Хальмг Таӊһчин ачта күн цол зүүсмн.

Шүлгч бичкндән ө-шуһу модна промхозд, баһ насндан Заводо-Петровск селәнд Ялуторовск района Тюменьск областьд билә. Тракторист, шилин заводын көдлмшч көдллә. 1968 җилд Хальмг пединститут төгсәв.

1975 җилд СССР-ин бичәчин гешүн.

1959 җилд түрүн шүлгуд «Хальмг Үнн» газетд барлгдсн билә.

1971 җилд түрүн шүлгүдин хураӊһу «Белое желание» хальмг келәр барлгсн билә. Һучнас даву дегтрмүд хальмг, орс келәр бичсн билә. Орс келнд Семён Липкин, Юлия Нейман, Римма Казакова, Владимир Косторов гидг күндтә орчулачнрин нөкд билә.

1998 җилд – Хальмг Таңһчин улсин күндтә шүлгч цол зүүсмн.

Әрәсән Федерацин болн Хальмг Таӊһчин сойлын көдләч.

2007 җилд - Номто Очировин мөрән лауреат болсмн.

2009 җилд – А.С.Грибоедовин мөрән лауреат болсмн.

2013 җилд – Хальмг Таӊһчин ачта улс цол зүүсмн.