Гьаллыкъны этилиши
план-конспект урока (7 класс)

Дарсны темасы: «Гьаллыкъны этилиши».

Дарсны мурады: «Гьаллыкъ» деген темадан яшланы билимлерин тергемек;

 бир-бир гьаллыкъланы маънасын ва тюз язылышын эсде сакълар йимик, оюн артдырыв даражада тапшурувлар этдирмек;

 рус тил булан тенглешдирив иш юрютмек.

Яхшы къылыкълагъа уьйртмек:Ватанын якъламагъа, уллулагъа гьюрмет этмеге чакъырмакъ.

Дарсны гетиши:

1). Саламлашыв ва ерлешив.

2). Уьйге ишни тергев.

Гьаллыкъ. Ишликлени ачыкъ этеген ва тюрлю-тюрлю гьалларын гёрсетеген сёзлеге гьаллыкълар деп айтыла.

 Нечик маъна англата?  Ари-бери юрюй – ? Тангала къайтажакъ - ?

Яш кёп сёйлей -?

 Гьаллыкъланы белгилери. 1.Алышынмай не бетлеге гёре, не гелишлеге гёре

2. Жумлада кёбюсю гьалда гьал болуп геле.

Гьаллыкъланы маънасына гёре тюрлюлери:

1.Кюй - нечик(как?), не даражада?

2. Ер - къайда? не ерде? къайдан?

3.Заман –къачан? не заман?4. Оьлчев – нечакъы? нече?

5. Сорав – къачан? нечик? нечакъы?

3). Янгы дарсны уьстюнден ишлев.

Гьаллыкъланы этилиши. -ча, -че : бирче, сизинче, русча, тюркче

 -дай,-дей :тавдай, сендей, мамукъдай…

-лай, -лей: иссилей,олай,бирисилей…

-лайын,-лейин: алмалайын, чийлейин…

Сыпатлыкъны гьаллыкъдан айырып билигиз! Сыпатлыкъ атлыкъны ачыкъ эте.

Арив яш- красивый мальчик. Яхшы къыз – хорошая девочка.

Гьаллыкъ ишликни ачыкъ эте:

Арив яш арив яза.- Красивый мальчик пишет красиво. Къыз яхшы ишлей. - Девочка работает хорошо.

 ГЬАЛЛЫКЪЛАНЫ ЭТИЛИШИНЕ ГЁРЕ ТЮРЛЮЛЕРИ:

1.Бир тамурдан этилген: аста,тез, геч;

2.Къошумчалар булан: булай, сендей,бирче;

3.Къошма гьаллыкълар: а) къаттыгюн, бирисигюн б)чалмюк:оьр- эниш, тез-геч ,онда-мунда в)къошма: бир гюн, бир болгъан, бир болмагъан…

Хаталаны тюзлегиз!

Яшлар аннамунна айлана турду.Ашны иссилай ашамага суемен.Гюнлени-бир гюнюнде тулку чикъди гьав этме.Уйге гьалли етишдим.

Берилген текстни ичинден гьаллыкъланы табыгъыз.Сонг йырны да бир гесегин йырлагъыз.

Гьаллыкъланы тюз язылышы.

Тез-геч, оьр-эниш,эрте-геч , шоссагьат,къаттыгюн,бугюн ,гьар гюн, бир керен ,гюнлерден бир гюн, бирдагъы, тюнегюн, шоссагьат, буссагьат,сонгугюн, къаттыгюн,бугюн, гьали, гьавайын.

Гьаллыкъланы маънасына гёре белгилегиз.

Сийрек чачылгъан, онда-мунда юрюй, аз сёйлей, тюнегюн къайтгъан, къумукъча уьйрене, геч етишди, бирдагъы керен охуду, тюпде къалды. Гьаллыкъланы жумлада ролю. Гьал болуп геле:

Али чалт ишлей. Бир-бирде хабарлыкъ болуп геле: Музейге барагъан гюнюбюз –тангала. Бир-бирде иеси де болуп геле: Бугюн энишленди.

4). Китап булан ишлев.

 Тапшурув 491, 236 бет

Аста-аста, аз-маз, бугюн, ари-бери,бирисигюн. – жумлалар къурмакъ.

5). Натижа чыгъарыв.

Биз бугюнгю дарсда къайсы тил гесимни гьакъында сёйледик?

Маънасына гёре гьаллыкъланы тюрлюлерин айтыгъыз?

Этилишине гёре нечик гьаллыкълар бар ва олар нечик языла?

6). Уьйге иш.

«Гьаллыкъ» деген теманы такрарламакъ, адабият асарлардан беш жумла язмакъ.