Атишлик
план-конспект урока (7 класс)

Дарсны темасы: «Атишлик»

Дарсны мурады:

• Атишлик булан ва атишликни биринчи тайпасы булан яшланы таныш этмек.
• Морфология белгилерин эсге алып, этилишин ва къолланышын беклешдирмек.
• Авузда ва язывда атишликни тюз къолламагъа, ишликден айырмагъа уьйретмек.
• Ана тилине бакъгъан сюювюн артдырмакъ.

Дарсны планы

1. Яшланы дарсгъа къуршав

2. Уьйге ишни тергев «Сыпатишлик» Тапшурув № 416

а) тапшурувну тергев

б) дарсны авзундан яшлагъа айтдырыв

3. Янгы теманы англатыв

(Интерактивный доскада схемаланы гёрсетип, янгы дарс англатыв)

4. Китап булан ишлев

Тапшурув № 423

5. Охувчуланы группалагъа белюп, карточкалагъа гере ишлетив. (Атишликни ишликлерден айырыв; атишликни гелишлеге гёре тюрлендирив; атишликни мюлк къошумчалар къошуп бетлеге ва санавлагъа гёре тюрлендирив)

6. Янгы дарсны беклешдирив

7. Дарсны гьасили

8. Уьйге иш

Дарсны барышы

1. Яшланы дарсгъа къуршав.

- Ана тилинг – арив тил,

Ана тилинг – яхшы тил

Яхшы яш бусанг, вёре,

Ана тилинг яхшы бил. (А.Акъаев)

II. Уьйге ишни тергев «Сыпатишлик» 

- Сыпатишлик деп ишликни къайсы тайпасына айта?

- Сыпатлыкъны не йимик белгилерин алгъан?

- Ишликни нечик белгилерин алгъан?

- Сыпатишликни соравларын, ким айтма бола?

- Жумлада сыпатишлик, къайсы уьюр болуп геле?

Оьзюнде сыпатлыкъны ва ишликни хасиятлары бар ишликни ат къалибине сыпатишлик деп айтыла.

Соравлары: нечик? къайсы?

Йырлайгъан (нечик?) къыз.

Атылагъан (къайсы?) яш

Жумлада сыпатишликлер белгилевючню ролюн кюте.

Тюпдеги жумланы уьюрлерине гёре чечигиз.

Мен охулгъан китапны къурдашыма бердим.

-Сыпатишликлени гёрсетигиз 

Гёгерген Яшыл

Гёк Къаралгъан

Агъаргъан Акъ

Гёкшылт Саргъалгъан

Къарала Яшгъарагъан

Болажакъ Охувчу

- Жумлаларда сыпатишликлени табыгъыз 

1. Сатылагъан китапланы уьйде къойдум.

2. Айтылгъан сёз окъ йимик тиер.

III. Янгы дарсны англатыв «Атишлик»

- Яшлар, биз, сизин булан сыпатишлик, деген ишликни бир тайпасы булан таныш болгъан эдик.

- Бугюн яшлар, дагъы да бир тайпасы булан таныш болабыз.

- Къарагъыз гьали доскагъа, охугъуз бугюнгю теманы атын.

(Атишлик)

- Бугюн сизин булан биз атишлик булан таныш болабыз.

- Атишлик деген сёз нечик гесеклерден этилинген?

(Ат, ишлик)

- Ат – деген сёз булан къайсы тил гесим башлана?

(Атлыкъ)

- Олай болгъанда атишлик къайсы тил гесимлени белгилерин алма бола?

(Атлыкъны, ишликни).

Оьзюнде ишликни де, атлыкъны да белгилери бар ишлик къалиплеге атликликлер деп айтыла 

Ишлик Атлыкъ

Ишликни белгилери –I гёчюм, къалым маъналаны бере:

Гермек (кимни?) – гёчюм

Олтурмакъ - къалым

Даражалыкъ формалары бар

Атлыкъны белгилери

I - мюлк къошумчаланы къабул эте.

II - гелишлеге гёре атлыкълар йимик тюрлене.

Атишликлени эки тайпасы бар.

Биринчи тайпа .- Экинчи тайпа

Атишликлени биринчи тайпасы ишликни баш къалибине къошулуп этилине Атишликлени биринчи тайпасы ишликни баш къалибине къошулуп этилине.

- макъ, - мек; – деген къошумчалар булан

Масала: билмек, бузмакъ, алмакъ, гёрмек;

Бил, буз, ал, гёр - баш къалибдеги ишликлер

- Яшлар, мактап булан байлавлу атишликлер болуп гелеген сезлени авуздан айтайыкъ? (охумакъ, язмакъ, англамакъ, чапмакъ).

Алмакъ 

Теклик

Кёплюк

1 бет

алмагъым

алммагъыбыз

2 бет

алмагъынг

алмагъыгъыз

3 бет

алмагъы

алмагъы

Атишликлер гелишлеге гёре атлыкълар йимик тюрлене 

Баш гелиш -язмакъ

Еслик гелиш- язмакъны

Багъым гелиш- язмакъгъа

Тюшюи гелиш- язмакъны

Ер гелиш -язмакъда

Чыгъым гелиш -язмакъдан

Китап булан ишлев № 423 -

- Берилген сёзлер булан атишликлер этип языгъыз

Тур, къой, сюрт, тиле, ишле, юхла, кюле.

Уьлгю: тур- тармакъ.

- Атишликлени гелишлеге гёре тюрлендиригиз ва гелиш къошумчаларын белгилегиз. № 421 (Охумакъ, билмек) -

-Атишликлени гёрсетигиз, авуздан атишликлени къоллап жумлалар тизигиз.

Бар

Тувмакъ

Алмакъ

Дарс

Охумакъ

Язмакъ

Юзмек

Гетермек

Яшыл

Бешев

Бизин

Ишлемек

Берилген атлишликлени, мюлк къошумчалар къошуп, теклик ва кёплюк санавда бетлеге гёре тюрлендиригиз

IV. Янгы дарсны беклешдирив 

1. Биз бугюнгю дарсда ишликни къайсы тайпасы гьакъда сейледик?
2. Атишлик деп негер айтыла?
3. Атишликлени нече тайпасы бар?
4. Атишликлени биринчи тайпасы къайсы къошумчалар тагъылып этиле?
5. Атишликлерде атлыкъны къайсы белгилери бар?
6. Атишликде ишликни не йимик белгилери бар?

V. Рефлексия

- Яшлар, бугюнгю дарсыбыз нечик оьтдю?

- Сиз дарсны ушатдыгъызму?

- Нени англадыгъыз, нени билдигиз, негер уьйрендигиз?

- Дарсда магъа бираз къыйын тийди?

- Шу соравгъа нечик жаваплар берип боласыз?

- Сиз оьзюгюзге не къыймат салар эдигиз?

- Неге, англатыгъыз?

VI. Уьйге иш 

- Яшлар, берилген ишлени бажаргъаныгъызны, болагъаныгъызны этип, гъазирлеп гелигиз.

1. Тапшурув № 422 бети 168 (гёчюрюп алмакъ, атишликлени тапмакъ)
2. Атишликлер булан этилинген, 2-3 айтыв ва аталар сезлери язып гелмек
3. Атишликлени къоллап сочинение язмакъ «Мени уьйдеги ишлерим».