М.Шкетан. "Илыш ужеш" ойлымаш.
план-конспект урока (8 класс)

  Урок-проект.

Марий литературын классикше Я.П.Майоров-

Шкетан –  мемнан землякна

(М.Шкетанын «Илыш ÿжеш» ойлымашыже почеш)

     Проектын актуальностьшо: кыдалаш образованийын ик эн тÿн задачыже – тунемше-влак творческий шÿлышым виянден, шке гыч шонен моштышо да илышлан кÿлшö пенгыде умылымашым налын, шкевуя ыштыме чолгалыкым  погымаш да  илышышке шындарен моштышаш.

     Проектын амалже: шке гыч шымлен, шкевуя пашам ыштымаш,                

                                    тунемше-влакын  ушпогыштым вияндымаш

     Прблемыже: тиде теме дене шке гыч шымлымаш пашам утларак

                          келгын виянден колтымаш, шкеныштын

                          шинчымашыштым, моштымыштым практически кучылт  

                          моштымаш.

    Цель:тунемше-влакын творческий шÿлышым вияндаш да нунын      

            шиншинчымашыштым, палымыштым илышыште кучылт                  

            моштымыштым   келгемдаш.

    Задаче-влак: 1.книга дене пашам ыштен моштымо  навыкым

                            келгемдаш;

                           2.интеллектуальный шинчымашыштым вияндаш;

                           3.паша культурым, шонымаш пенгыдылыкым  

                              воспитатлаш

   План:   1.Проектын пашашке шындаралтмаш.

                2.Шымлымаш пашам виктарымаш.

                3.Шкевуя пашам ыштымаш.

                4.Результат-влакын презентацийже.

Методшо: кычалме-шымлымаш паша метод                  

Тунемше-влакын пашашт:       1.Библиотекыш коштмаш.

                                                  2.Творческий тетрадь дене паша.

                                                  3.Мумо материалым лончылаш.

                                                  4.Шке гыч шонымашым  возымаш.

Проектын результатше: 1.Погымо материалым иктешлымаш да

                                          системыш  пуртымаш;                                

                                      2. Материалым альбомыш чумырымаш;

                                      3. Проектын презентацийже

Урокын темыже: Марий литературын классикше Я.П.Майоров -  

                           Шкетан - мемнан  землякна (М.Шкетнанын «Илыш  

                           ужеш» ойлымаш почеш)

 Урокын цельже:тунемше-влакын шкевуя шымлымашыштым

               иктешлаш да системыш пурташ, тиде шинчымашым илышыште

                кучылташ туныкташ

Урокын задачыже-влак:1.Марий литературын классикше нерген

                   умылымашым  рашемдаш.                          

                  2. Кычал мумо материал дене паша навыкым вияндаш

                 3.Шкевуя пашам ышташ туныкташ

                 4.Марий калыкын лÿмлö енже дене кугешныме кумылым          

                   вияндаш  

Урокын йöнжö: инфрмационный технологийым кучылтмаш

Кучылтшаш материал: книга выставке, тунемше - влакын творческий пашашт, альбом, ИКТ

                                Паша радам.

1.Организационный момент.

2 .Шинчымашым пенгыдемдымаш.

• «Илаш, пашам ышташ!…Илыш ÿжеш!» - тиде мутым кö каласен?

  Майоров – Шкетан «Илыш ужеш» ойлымашыштыже каласен. Вет айдеме вес туня гыч толын, манаш лиеш.Тудо чылалан куана:шокшо шошо кечылан, салтак-влакын роштке ошкылмылан, завод-влакын мугырымыштлан…

    -Кузе шонеда, М.Шкетан марий литератур классик радамыш пура мо?

    Пура. Нунын радамыш С,Г,Чавайн,Олык Ипай,Шабдар Осып,

Н.Игнатьев да молат марий литературын виянмаштыже надырышт пеш кумда

   -А литературын классикше манмым кузе умыледа?

    С.И. Ожигов толковый мутерыштыже палемда : «1.Художник или деятель науки,произведения, труды, которого имеют непреходящую ценность».    Марлаш кусараш гын, тиде суретче, шанче пашаенын, кöн произведенийже, пашаже мондаш лийдыме шöртньö  фондыш савырна.

      -А М,Шкетанын могай пашажым мондаш лийдыме?

   Эн ончычак тудын шоöтньö фондыш пурышо «Эренер» романжым палемдаш кÿлеш, тыгак, мыскара ойлымаш ден пьсылажым палемдыде огеш лий. (Книга выставке дене палымым ыштымаш)

     3.Урокын темыж ден цельже дене палымым ыштымаш.

  Айста  меат  изиш шанче пашаенла шкенам ужын ончена.Ме библиотекыш,музейыш,Ф.Майорв дене вашлиймашым эртаренна,

шкендан шонымашдам, шымлымашдам ойлен пуаш ямде улыда.

                                    Информацийым погымаш

                                     да анализым ыштымаш 

                                                                                    .

                                                                                   кым пойдарымаш

                                                                                   -М.Шкетан нерген

                                                                                    альбомым ышташ

                                         Йоча-шамычын пашашт.                        

                          -библиотекыште улшо материалым кычалын,шымлен  

                             погымаш;

                          -Я.П.Шкетан нерген  школышто улшо

                            материалым погымаш (музей,марий йылме да

                             литератур кабинет);

                          -Я,П,Майоров-Шкетан лÿмеш музейыш миен  

                            коштмаш;

                          -Ф.Майоров дене вашлиймашым                                

                            эртараш,шарнымашым погаш;

                          -творческий паша тетрадь дене паша;

                          -шке шонымашым возымаш;

        -писатель нерген презентацийым ямдылаш.

4.У шинчымашым погымаш.

      4.1.  20-30 ийласе мер илыш.

       20-30-шо илыш лончыш пурена гын, вигак шижына:илышыште пеш

    кугу вашталтыш лийын. А могай?

• 1917ий-социалистический революций;
• 1917 ий,июль-Пÿро олаште 1-ше Марий съезд;
• Турло газет лекташ тÿналын;
• 1919ий29 ноябрь-марий театр шочеш;
• 1920ий 4 ноябрь-МАО шочеш;
• Школаште марла туныкташ туналыт;
• марий книжный издательство виян пашам ышта;
• колхозым чонымаш;
• промышленностьын кушкаш тÿналмыже…

    4.2.М.Шкетан да жап

      (информационный технологий дене умылтарымаш, йоча- влакын

       презентацийыштым лончылымаш)

      -Нине цифр-влак мом ончыктат?

           1918ий-                   писатель армий гыч черланен портылеш.

          19118-1920-шо ий – Ернурский волисполкомышто пашам

                                              ыштен

          1920ий 5 май-         бунт,писательым чот кырат

          1920 ий -                 Яранск олаште

          1921ий-                   Йошкар-Олаште газет редакцийыште пашам                          

                                         ыштымаш,театр верч вуйын шогымаш ,

                                         шкежат тале артист, уста драматург.            

          1927ий -                 Оршанке кундемысе Тошто Крешын ялыште

                                         колхозым  чонымаште вийым пышта.

      -А могай произведенийым колхоз чонымо нерген возен?

    «Эренер» романым.

     4.3.М.Шкетан да Кугунур кундем.

      -М.Шкетан Кугунур кундем дене кузе кылдалтын?

Эн ончычак, М.Шкетан 1910-1912 ийыште Ернурский двухклассный   училищыш тунемаш коштын (ИКТ дене двухклассный училищын зданийжым ончыкташ).

 -М.Шкетанын тыште тунеммыж нерген Ф.Майорв 2 томан романым    

возен.Тудым « М.Шкетан» манын лÿмден.

-Кызыт тиде зданий уло мо?

 Кызыт тиде зданийыште школьный краеведческий музей верланен.

Тудым  историй ден географийым туныктышо Рыбакова Н.С. почаш пеш  кугу надырым пыштен.(Музейым почмо  да туныктышо нерген каласкалыме дене шогалаш, презентацийыште ончыкташ)

     -  А эше могай событий дене кылдалтын?

Ернур волисполкомышто пашам ыштен. Тудо земотделым вуйлатен да  Йошкар Армийлан колташ ямдылыме вич тужем пуд наре киндым

арален коден.(Зданийым  ИКТ дене ончыкташ)

-  А могай произведенийыште тидым ончыктен?

«Илыш ужеш» ойлымашыштыже.

• Могай событий ончыкталтын?
• 1920 ий 5 майын пеш шуко калык погынен. Поян тÿшка  калыкым алгаштарен кертын, бунтым нöлтен.Но шеныштым нуно тыге кученыт, пуйто тиде пашашке кидымат пыштен огытыл.
• А писатель дене мо лиеш?
• Тудым пеш чот кырат, нигö полшаш пурен кертын огыл.Вич шагат йÿштö мландыште киен, кас велеш веле ,  имньым кычкен,эмлыме верыш нангаят.
• Тендан шинчаончалтыш дене , могайрак айдемеМ.Шкетан

         5.  Проектын паша лектышыже.

           Шке гыч возен ончымаш

           Елькина Катя шкегыч возымо почеламутшым лудын пуа.  

         Шкетанын тукымжо гыч омыл.

        Шкетанын тукымжо гыч омыл,

        Ыш перне тудым ужашат.

        Но кугешнен кертам мый йÿкын,

        Школна  Шкетанын  лÿмжым нумалеш.

        Кертам мый тудын парт коклашке,

        Лÿдде гыч шинчын шонкалаш.

        Налаш лач возымо перожым,

        Строка-влакемым пöлеклаш.

        Вет Кугунур кундемын школыш

        Кок ийым кошто тунемаш.

        Поген уш-акылым да вийым

        У илыш корным апшатлаш.

        Тунам эше шонен мо Япык

        Тыгае лÿмлö ен лияш.

        У илыш верч лÿдде шогалын,

        Пиалым калыклан кондаш.

        Кеч тудым тергыш пагыт талын,

        Тÿтан мардеж лупшен виян.

        Чыла чытен землякна Япык

        Но чонжым ыш пу иялан.

        Шкетанын тукымжо гыч омыл,

        Ыш перне тудым ужашат.

        Но пуйто мые кажне кечын

        Шкетан ден ойым кылдыштам.

 2.Ко мом онайым М.Шкетан нерген мумыжо нерген каласкален пуа.

   Пырля альбомым ыштымаш нерген мутланымаш.

Иктешлымаш

• Марий литературын классикше М.Шкетан могай  кугу пашам калыклан ыштен коден?

10 наре почеламутым возен

14 пьесым

 100 наре мыскара ойлымаш, фельетон ден тÿрлö статьям

 «Эренер» романым возен.

 Колхозым чонаш вийым пыштен,театр верч вуйын шоген.

 Могысо паша.

«Шкетан нерген мом уым пален нальым» темылан изирак шонкалымашым возен толаш