hуралсалай программанууд
календарно-тематическое планирование (5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 класс)

Опубликовано 22.03.2019 - 15:38 - Жапова Оюна Гомбоевна

5-11 ангинуудай буряад хэлэ ба литератураар муноо уеын эрилтээр табигдаhан программанууд

Скачать:

Вложение	Размер
10_klass_rp_1.doc	62.5 КБ
11_klass_rp_1.doc	64 КБ
huragshaday_medehe_eridtenuudelementy_soderzhaniyakes.docx	17.73 КБ
buryaad_helen_6_klass_kes.docx	27.29 КБ
buryaad_helen_6_klass_rabochaya_programma.doc	91 КБ
buryaad_heleer_eriltenuudey_kodirovko_sanaga.docx	34.03 КБ
rabochaya_programma_po_bur_yaz_5_klass_sanaga.doc	324 КБ
rabochaya_programma_po_bur_lit_11_kl_nov_uchebnik.doc	164 КБ

Предварительный просмотр:

10-дахи класс. Буряад литература

(70 саг)

№	Программна материал	Саг	Һурагшадаймэдэсэ, шадабари, дадалхүгжөөхэзорилго	Һурагшадайбэшэмэлбааманхэлэлгэхүгжөөлгынхүдэлмэри	Хүдэлмэриинянзанууд
1-2	Буддыншажанайзохёолнуудбатэдэнэйёһозаншалнууд	2	Нигʏʏлэсхыһайхансэдьхэлтэйхʏнбʏхэнэй буян хэжэябабал, өөртэншье, ʏрихʏʏгэдтэншье, угсаданартаньшье, хододооһайнхэрэгтохёолдохогэһэнудхаойлгохо	«Буддыншажанайһургаалзааһанзохёолнуудайудхашанар» гэһэнтемэдэмэдээсэлбэлдэхэ	Уран уншалга
3	ХХ зуунжэлэй эхин ʏеынбуряад литература. Д.Банзаровтухайшʏлэг. Ерэнсэйехэʏбгэн. Сагайдʏрбэнуларил	1	Буряадлитературынхʏгжэлтыеʏенʏʏдтэхубаалга. Шʏлэгэйбадагайбайгуулгаажаглаха: 4 мʏрсооюунтухайхэлэгдэнэб, 5-дахи гансамʏрямарʏʏргэтэйб? Д.Банзароварадайнгаахэрэгэйтʏлөөоролдоһонхʏнгэжэ эли хэлэһыеьолохо	Обзор баʏзэһэнөөсистемэдэоруулга, гуримшуулга	Хуряангыудхатайэлидхэл
4	ХХ зуунжэлэй 1-дэхи хахадайлитературын уран һайханайюртэмсэ	1		Мини-сочиненибэшэлгэ. Сочинениинтʏсэбба тезис	Реферат бэлдэлгэ
5-8	Н.Г. Балданогой уран һайханайюртэмсэ. Энхэ-Буладбаатар	4	Шэнэжанрайбиибололго. Буряаддраматургиинхʏгжэлтыншэнэшата. Либреттэзохёолгыноньһонарга	Сасуулгынжэшээнʏʏдыеоложо, схемэболгожобэшэхэ	Драма сооһоодуунуудыеоложо, дуратайгаасээжэлдэхэ
9-16	Ж.Т.Тумуновайуран hайханайюртэмсэ. «Нойрһооһэриһэн тала»	8	Романайбэшэгдэһэнтʏʏхэ, нэрынсэхэбадалдаудха, жанрайньонсошэнжэ, арадайгʏнухаанайудхашанаройлгонабаха	«Нойрһооһэриһэн тала» ба «Yʏрэйтолон» романуудыенэгэхараабодолтойбайһантухайтезисʏʏдыебэшэхэ	«Ж.Тумуновайнамтар» гэжэтемэдэзохёолгобэшэхэ
17-20	Х.Намсараевай уран һайханайюртэмсэ. «Тайшаагайташуур»	4	Драмын гол удха, арад зоной дʏрэойлгожоабаха	«Р-Д. Дымбылов – Хорииндʏʏмынахалагшатайшаа» гэжэтемэдэхарактеристикындэлгэрэнгытʏсэбтабиха	Гоншогʏбгэнэйхэлэнтухайбэшэгэйхʏдэлмэри
21-27	Х.Намсараев. «Yʏрэйтолон»	7	Романайтʏʏхэтэʏндэһэн, бэшэгдэһэнтʏʏхэнь, образуудайньсистемэ	Х.Намсараевайнамтархөөрэхэтʏсэбтабиха	«Yʏрэйтолон - ʏргэндэлисэтэй роман» - зохёолгобэшэхэ
28-32	Африкан Андреевич Бальбуровай уран һайханайюртэмсэ. «Зэдэлээтэзэбэнʏʏд»	5	Романайнэрынудха, фольклорно ʏндэһэ, зʏрилдөөн, образно системыньэлирʏʏлхэ	Творческо практикум: теоретическэ семинар	Реферат бэлдэхэ, хамгаалха
33-38	Ж.Балданжабоной уран һайханайюртэмсэ. «Сэнхирхаданууд»	6	Уран зохёолшынтворческоажалай гол һалаануудыеэлирʏʏлхэ; байгаалиинзураглалайʏʏргэ, ямар уран аргануудхэрэглэгдэнэб; олонарадуудайханибарисаантухайбаримтануудыеолохо	Образуудыеэлирʏʏлхэдетальнуудыетʏʏжэбэшэхэ	Базаров ЦэлхэйЦыреновичхоёрыесасуулһанхарактеристикэбэшэхэ
39-44	Ч.Ц.Цыдендамбаевай уран һайханайюртэмсэ. «»Холоойрынтʏрэлнʏʏд»	6	Ч.Ц.Цыдендамбаевайнамтартайтанилсангаа, зохёолсоогоо гол тʏлэбямарһанаабодолгаргахагэжэоролдоһыеьтайлбарилха	«Сэсэгхэн» сээжэлдэхэ	«Ч.Цыдендамбаев – поэт» гэһэнтемээрмэдээсэлбэлдэхэ
45-47	Д.З.Жалсараевай уран һайханайюртэмсэ. «Газардэлхэйндуунууд»	3	Д.Жалсараевайпоэзиин гол темэнʏʏдбажанрнууд. Шʏлэгʏʏдэйбаглаатухайойлгосо; зохёохооньһонаргаойлгожоабаха	Поэтическэ текст тайлбарилга	Дуратайшʏлэгʏʏдээсээжэлдэхэ
48-52	Н.Г.Дамдиновай уран һайханайюртэмсэ. «Мʏшэтэхаргы». «Шэлдэйзангитухайдуун»	5	Уран зохёолшынпоэзисоохʏнбаюртэмсэгэһэнһаналбодол (концепци) шиидхэлгэ
53-56	Д.А.Улзытуевай уран һайханайюртэмсэ. «Аяганга». «Шоно-Баатарайдуун»	4	Сонет ба сонедʏʏдэйгʏрлөөтухайойлгосоабаха; Д.Улзытуевайбуряадшʏлэгзохёолгодо верлибр, лирическэминиатюрын жанр, японшʏлэгэй хайку, танка г.м. хэбʏʏдыенэбтэрʏʏлгэхараадааабаха. Оршуулгынорёозаршам	Д.Улзытуевайяпоншʏлэгшэдэйзохёолнуудыеоршуулһантухай	Шʏлэгзохёохо. Һайшаагдаһанхэһэгсээжэлдэхэ
57-58	Буряадшʏлэгэйабдарһаа. Д.Улзытуев. «Буряадхэлэн». «Хʏнэйнаһан»	2	Шүлэгэй уран аргануудай анализ хэхэ		Сээжэлдэхэ, н. 190-192
59	Д.Жалсараев. Ахамаднэгэʏбгэнһөө…	1	Уран шʏлэгшэямарбодолнуудааʏндэрөөрсэгнэнэб; шʏлэгэймʏрнʏʏдээрбаталалга		Сээжэхөөрөөн, н. 193-194
60-61	Д.Дамбаев. «УргыһайханБуряадни». «Жэргэмэлшубуундал»	2	Уран шʏлэгшэямарбодолнуудааʏндэрөөрсэгнэнэб; шʏлэгэймʏрнʏʏдээрбаталалга		Уран уншалга, н. 194-195
62	Н.Нимбуев. «Шʏдэрлэгдэһэнсахилгаан»	1	Уран шʏлэгшэямарбодолнуудааʏндэрөөрсэгнэнэб; шʏлэгэймʏрнʏʏдээрбаталалга		Сээжэлдэхэ, н.195-196
63	В. Намсараев. «Хʏнэйнаһанайябаса»	1			Сээжэлдэхэ, н.197
64	Ц-Д. Дондокова. «Намжааʏдэшэ»	1	Шүлэгэй уран аргануудай анализ хэхэ		Сээжэлдэхэ, н.197-198
65-67	Классһаагадууруншалга	3			Хөөрөөбэлдэхэ
68-69	Буряадроманай, драматургиин, лирикын уран һайханайюртэмсэ	2
70	Дабталгабаʏзэһэнөөгуримшуулга	1

Предварительный просмотр:

11-дэхи класс. Буряад литература

(70 саг)

№	Программна материал		Саг	Һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал хүгжөөхэ зорилго			Һурагшадай бэшэмэл ба аман хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэри	Хүдэлмэриин янзанууд
1.	Оршол		1	Зохёолой уранhайханай юртэмсэ гаргахаяа оролдохо			Д.Лихачёв «Уран hайхан зохёолой доторой оршолон» гэhэн статьяhаа hанамжануудые бэшэжэ абаха	В.П. Острогорскиин hанамжатай танилсаха
2-9	Буряад прозын уран hайханай юртэмсэ. Д.-Р.О Батожабайн уран hайханай юртэмсэ. «Төөригдэhэн хуби заяан»		8	Роман соо 19 зуун жэлэй эсэсэй үеын байдал харуулалга, сатирическэ зураглалнууд, сюжедэйнь hонирхолтой ушаралнууд тухай хөөрэлдэхэ			Учебник соо үгтэhэн асуудалнуудта харюусаха, н.6,7 асуудалнууд	«Аламжын гаталhан зам» гэhэн карта-схемэ зураха, «Алпмжын хуби заяагаа бэдэрэлгэ» - сочинении бэшаэлгэ
10-18	Ч.Ц.Цыдендамбаев «Буряад басаган»		9	Ч.Цыдендамбаевай творческо зам тухай мэдэсыень үргэдхэхэ. Эхэнэр хүнэй хуби заяан тэрэ үедэ ямар байhан тухайнь хөөрэлдэхэ			Гол герой Жаргалмаа басаганай образ ямараар гараhан байнаб, характеристикэ бэшэхэ	Х.Намсараевай «Үүрэй толон» Ч.Цыдендамбаевай «Буряад басаган» гэhэн зохёолнуудай геройнуудай сасуулгын характеристикэ бэшэхэ
19-25	А.Л.Ангархаев «Мүнхэ ногоон хасуури»		7	Энэ дэлхэйдэ мүнхэ юумэн бии юм гү, али үгы юм гү гэhэн асуудал роман дотор шиидхэхэ. «Нэрэ мүнхэ, яhан сагаан» гэhэн оньhон үгын удха тайлбарилха			«Минии үеын зоной байдал» гэhэн хөөрөө романай нэгэ геройн зүгhөө хөөрэхэ	«Һэшхэл, сэдьхэл, уялга гээшые би иигэжэ ойлгоноб» - hанамжа бэшэхэ. Нэгэ гэр бүлын харилсаа харуулhан карта гү, али схемэ бэлдэхэ
26	Буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ		1				ХХ зуун жэлэй 2-дохи хахадта бэшэгдэhэн зүжэгүүдэй сэдэбэй талаар тобшолол гаргаха	Хараhан ямар нэгэн спектакльда рецензи бэшэхэ
27-28	М.Ж.Батоин Таршаа намжалай түүхэ		2	Гол темэнь ба удхань, үйлэдэгшэ нюурнуудайнь образууд			Зүжэг соо үгэнүүдэй хэрэглэгэ болон тэдэнэй үүргэ тухай тобшолол хэхэ	«Зүжэгэй гол герой Таршаа намжалда мини хандаса» гэhэн сэдэбээр багахан хөөрөөн
29-31	Б.Б.Барадин. Ехэ удаган абжаа		3	Зүжэгэй гол бодолыень элирүүлхэ			Али нэгэн сэдэб шэлэжэ, шэнжэлэлгын хүдэлмэри хэхэ. (учебник, н.78, 4-дэхи даабари)	Творческо практикум, н.79, учебник
32-34	Буряад уран шүлэгэй уран hайханай юртэмсэ. Б.Б.Базарон улаалзай. Ц.Цымпилон Буряад басаганда		3	Шүлэгүүдэй гол сэдэб элирүүлхэ			Буряад уран зохёолой 2-дохи долгиной түлөөлэгшэд тухай мэдээсэл бэлдэхэ	Уянгата зохёолой шүүлбэри яажа хэхэб?
35-40	Мүнөө үеын буряад прозо. Ч.Ц. Гуруев Туhалха хэрэгтэй. Д.А.Дылгыров. Сэдьхэлэй гуниг	6			Зохёолой геройнуудай үйлэ хэрэгүүдтэ өөрынгөө сэгнэлтэ үгэжэ шадаха	Хөөрөөнүүдэй онсо шэнжэнүүдые тоолохо		н. 103 учебник асуудалнуудта харюу № 6,7
41-45	Д.О.Эрдынеев. Үйлын үри		5	Фольклорно үндэhэниинь. Эхэ эсэгын hургаалай удха шанар. Байгаалияа, тоонто нютагаа, адуу мала, арад зоноо хамгаалга тухай hанал бодол. Романай поэтикэ			«Угаа уhанда хаяхагүй» гэhэн сэдэбээр шэнжэлэлгын ажал хэхэ; өөрынгөө гэр бүлын угай түүхэ зохёохо	Уран зохёолшын намтар ба зохёохы замда хабаатай викторинын 10-15 асуудал зохёохо
46-48	Мүнөө үеын буряад драматурги. Б.П.Пурбуев. Эрьехэ наран		3	Буряад драматургиин хүгжэлтэ. Буряад литературын драматургиhаа эхилэлгэ. Шалтагааниинь. Драматургическа зохёолнуудай эпическэ удха. Драматургическа ба прозаическа зохёолнуудай адли ба адли бэшэ таланууд. Жанрайнь онсо янза, лирико-психологическа үндэhэниинь, гол темэнь ба удхань, үйлэдэгшэ нюурнуудайнь образууд			Герой бүхэнэй хэлэлгын талаар анализ хэхэ	Буряад арадай ямар ёhо заншалнууд мартагдажа эхилээб?
49-51	М.Ж.Батоин. Юртэмсын гурбан сэсэшүүл		3	Зүжэгэй поэтикыень шэнжэлхэ; образуудта анализ хэхэ			Байгал далай тухай дискусси үнгэргэхэ	«Нангин Байгалаа аршалая!» гэhэн шэнжэлэлгын ажал хэхэ
52-57	Мүнөө үеын буряад поэзии. Ц.-Д. Дондогой эхэ тухай хоёрдохи поэмэ		6	Шүлэглэлэй гол бодол элирүүлхэ			н.134 № 4,6,7. Даабаринууд (учебник)	«Эхэ эсэгын буян» гэhэн сэдэбээр сочинени бэшэхэ
58-59	Г.Ж.Раднаева Түрэлгын зоболон		2
60-61	Л.Д.Тапхаев. Дүрбэн сэсэг		2					«Шүлэг тухай минии hанамжа»
62-63 64-65	А.Л.Ангархаев. Би шулуунби Б.С.Дугаров. Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисөөрэй		2 2	Шүлэгэй уран аргануудай анализ хэхэ				Бодомжолго бэшэхэ
66-67	Г.Х.Базаржапова-Дашеева. Үеhөө үедэ уг залган		2
68-69	Классһаа гадуур уншалга	2						Хөөрөө бэлдэхэ
70	Дабталга ба ʏзэһэнөө гуримшуулга	1

Предварительный просмотр:

Hурагшада й мэдэхэ эридтэнууд буряад литература

№	код	Элементы содержания , проверяемые
	1.	Литература – уран угын искусство.литературын тулэбууд ба жанрнууд
	1.2	Домог угэ. .Боо мургэлэй домог угэ..Дэлхэйн бии болоhон тухай.Хорёодой мэргэн. Буха ноён.Хаан Шаргай хадын бии бололго.Балжан хатан.Эрдэмтэ соохор моритой Эрилтэй хаан
	1.3	Арадай аман зохёол. Тоолорнууд . Таабаринууд. Оньhон ба хошоо угэнууд .Мифууд , домогууд .Хори тухай , хонгоодор зоной сартуул яhанай домогууд.Дуунууд.. Уреэлнууд,
	1.4	Буддын шажанай зохёолнууд.Алтан удэтэ шубуун хорото жаданууд.Зандан жуу бурхан тухай.Шэдитэ хуур.Сайн угэтэ эрдэниин сан субашид
	1.5	Арадай онтохонууд.Зургаан нухэд.hуул хубуун.Сэсэн хулгана.
	1.6	Литературна онтохонууд. А.А.Тороев.В.С.Халхуев.Жаабдай
	1.7.	Эпическэ зохёолнууд.Л.Н.Толстой. Хайрата морин. А.Г-Н. Лыгденов. Унаган .Ц.Н.Номтоев.Хилээмэн.Ц-Б.Б.Бадмаев. Будамшуугай орон нютагаар Серёжын аяншалга
	1.8	Ульгэр тухай ойлгосо. Аламжи Мэргэн хубуун Агуй Гоохон дуухэй хоёр.Айдуурай мэргэн
	1.9	Туужа тухай ойлгосо. Б.М.Мунгонов. Хара hалхин. Ц,Н.Номтоев. Эдэбхи Ц.Н.Нотоев.Шагжын хула.Ч.Ц.Цыдендамбаев. Буряад басаган..Ц.Дон. Брынзын санха.
	1.10	Ургэлжэлhэн зохёол болон гол нюур тухай ойлгосо.Рассказ.Юмор болон сатира.Х.Н.Намсараев.Олзуурхуу Ондрёон.Ж.Т.ТуиуновТалын бургэдБ.Н.Ябжанов. Хэрмэшэ. В.Ж.Тулаев. Эсэгэеэ хулеэлгэ.
	2.1	Хоороон тухай ойлгосо.Ц-Д.Ж-Б.Дамдинжапов. Юрын буряад эхэ.А.Г-Н Лыгденов морин хуур.Сэнгэ баабай.Ч.Ц.Цыдендамбаев.Концерт..К.Ш.Цыденов..Хээрэ.А.Г-.Н.Лыгденов. Уншэн. Нюдэнэй аршаан.
	2.2	Басни тухай ойлгосо. Б.Б.Базарон. Эрдэмтэ эрбээхэй.Г.Г.Чимитов. Эрэ тахяа.Шарга тэргэ хоёр.С.Н.Норжимаев. Аймхай охотноон.. Шаазгайн элидхэл.Хумуужуулэгшэ Хирээ.Абарга дальбараа.
	2.3	Лирическэ зохёолнууд. (лирикэ ).Д.Ц.Дамбаев. Нагасын захяа.Байгалай долгид.Ш.Д.Байминов..Аадар.Б.Д.абидуев .Сонхоор малайhан hара.Алтан далай.А.Л.Ангархаев..Баhал сэдьхэлдэм- бага наhамни.Г.Х.Б-Дашеева. Зунай удэшэ.Ш-Х.А.Базарсадаева.Турэлхи хэлэмни.Эпитет.. Метафора. Олицетворени.Д.Д.Дашинимаев.Тоёон.Туг.
	2.4	Баллада тухай ойлгосо.Ц-Б.Б.БадмаевХубуухэн тухай баллада.Ц-д.Ц.Дондогой.Гэр тухай баллада
	2.5.	Поэмэ тухай ойлгосо.Д.Ц.дамбаев.Дуулыш мини атом.Д.Р.Доржиева. Нуудэл туудэгууд.Ц-д.Ц.Дондогоц. эхэ тухай поэмэ..Г.Ж.Раднаева Турэлгын зоболон.Д-Д.Ж.мункуев. Таладаа гарабаб.
	2.6	Уянгын зохёолой гол нюур тухай ойлгосо.Н.Г.Дамдинов.Шэнхинээтэ нарhад.Д.А.Улзытуев.Хабартаа.Л.Д.Тапхаев. Зуун Саяан.Б.Н.Жанчипов. Бураяднай.Г.Ж.Раднаева. Наран сэсэгД.Ш.доржогутабай.Хара – хунэй дурра hэшхэл.М.Р.Чойбонов. Мунхын аршаанай мунгэн дуhал.
	3.1.	Зужэгэй зохёолой ойлгосо..Б-М.П.Пурбуев.Талын басаган.Б.Ш-Н.Эрдынеев. Хазаар hахал.М.Ж.батоин. Таршаа намжалай туухэ.Ч-Л.Базарон. Хаарташан.Ц.Г.Шагжин. Будамшуу.Б.Ш.Эрдынеев.. Бишыхан хатан.Б.Б.Барадин. Ехэ удаган абжаа.
	3.2	20 зуун жэлэй уран зохёол.Роман тухай ойлгосо. Ч.Ц.Цыдендамбаев.Банзарай хубуун доржо.Ц.Дон. Хиртэhэн hара..Ц.Ж.Жимбиев. Гал могой жэл.Д-Р.О.Батожабай .Тооригдэhэн хуби заяан..А.Л.Ангархаев. Мунхэ ногоон хасуури.Д.О.Эрдынеев. Уйлын ури.
	3.3	Муноо уеын буряад прозо.Ч.Ц.Гуруев. Туhалха хэрэгтэй.Д.А.Дылгиров. Сэдьхэлэй
	3.4	Муноо уеын буряад поэзии. Ц-Д.Ц.Дондогой. Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ. Л.Д.Тапхаев. Дурбэн сэсэг.А.Л.Ангархаев. Би шулуунби.Б.С.Дугаров. Турэлхидэйм хэлэн, хулисоорэй.Г.Х.Базаржапова-Дашеева.Уеhоо уедэ уг залган.

Предварительный просмотр:

Требования к уровню подготовки по бурятскому языку обучающихся шестого класса и контролируемые элементы содержания по бурятскому языку.

Учитель бурятского языка и литературы первой квалификационной категории Жапова Оюна Гомбоевна, стаж 17 лет

Учебно –тематическое планирование по бурятскому языку в 6 классе, УМК О.Ш Цыремпилова , Ц.С.Жанчипова. (2 ч. в неделю ,всего 70 ч.)

Содержание учебного предмета.

1. Буряад хэлэн 21 зуун жэлэй эхиндэ ( 1ч.)

2. Эхин класуудта узэhэноо дабталга.Фонетикын hалбари,аялган хашалган. Эрэ,эмэ,эрсэ аялганууд.хонгёо ба будэхи хашалганууд. Аялганай тааралдал, нугарал ба hубарил( 2)

3. ЛексикэАбтаhан угэнуудые яажа зубоор бэшэхэб ?Эхир угэнууд.омонимууд. синонимууд. (2)

4. Хэлэн тухай хоорэлдэлгэ.Фразеологи. Фразеологизмуудай гол жэнжэнууд.Шэлжэhэн ба сэхэ удха.Эхир угэнууд.(2)

5. Морфологи.Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо.

6. Юумэнэй нэрэ.Морфологическа шэнжэнууд,синтаксическа уургэ. Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэдэгбэ ?Юрын ба тусхайта нэрэнууд..Юумэнэй нэрын бии бололго.Юумэнэй нэрын морфологическа аргаар гаргалга..Юумэнэй нэрын бии бололго.Нэгэнэй ба олоной тоо.,залгалтанууд.Абтаhан угэнуудые олоной тоодо бэшэлгэ.Зохилдол.Падежэй залгалтануудые зуб бэшэлгэ.Хамаадал.Нюурта хамаадалай залгалта зуб бэшэлгэ.1,2,3=дахи нюурта хамаадал.Оортэ хамаадал.Залгалтануудыень зубоор бэшэлгэ.-ээ-Эй , -ээ-оо зуб бэшэлгэ.(32)

7. Тэмдэгэй нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ.Шанарта харилсаата.Абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ.Шанарай зэргэнууд.Юумэнэй нэрын орондо хэрэглэлгэ.Зохилдол, хамаадал( 9)

8. Тоогой нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ.Тоолоhон тогой нэрын н хашалганиие зуб бэшэлгэ.Илгарал.Зохилдол.,хамаадал(10)

Тулоонэй нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ.Удхаараа илгарал.Олоной тоо.Зохилдол хамаадал. (4 )

9. Дайбар угэ.(наречи )Морфологическа шэнжэнууд.Илгарал.Анхан ба гараhан дайбар угэнууд.(3)

10. Дабталга.Гараhан темэнуудэй дабтаха, ойлгоогуй темэнуудые hанаха (2)

11. Холбоо хэлэлгэ хугжоолгэ. (3 )

Учебно-тематическое планирование по бурятскому языку. 6 класс

содержание	Кол-во часов	Кол-во контрольных работ	Умения	Содержание
Дабталга	3		1.1,1.2,1.3,	1.1.1,1.1.2,1.1.3.
Лексикэ.абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ.эхир угэнууд	2	1	2.1.1,2.1.2,2.1.2	2.1.2
Хэлэн тухай хоорэлдэлгэ.фразеологи.фразеологизмууд	2		2.5.	2.5.
Морфологи. Хэлэлгын хубинууд.			4.11	4.1.
Юумэнэй нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ	32	2	4.1.3,4.1.5,4.1.8	4.1.1
Абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ.	1	1	2.1.1	2.1.1
Тэмдэгэй нэрэ	9	1	4.3	4.4.1,4.1.2,
Тоогой нэрэ	10	1	4.3.1,4.3.2,4.3.3	4.4.1.,4.1.2.,4.1.3.
Тулоонэй нэрэ	5	1	4.6.1.,4.6.,4.6.1,	4.5.5
Дайбар угэ	3	1	4.4.,4.4.14.4.4	4.4.6.
Дабталга.	3	1	1.1,1.2	1.1.1,1.1.2,1.1.3.
итого	70	9

КАЛНДАРНО-ТЕМАТИЧЕСКОЕ ПЛАНИРОВАНИЕ ПО БУРЯТСКОМУ ЯЗЫКУ. 6 класс

№	саг	Угтэhэн темэнууд	Тодорхой байдал	Хэрэглэгдэхэ арга,метод	hурагшадай мэдэсэ , шадабари ба дадал	Хэлэ хугжоолгэ ба бэшэмэл даабаринууд	Гэрэй даабари	Хэгдэхэ удэр
1		Табадахи класста узэhэноо дабталга	Дурим дабталга	Дабталга	Ном сохи даабари	Упражнении дуургэхэ	Упр 3 -7
2	1	Аялгануудай hубари , тааралдал ,нугарал	Эхир угэнууд	Урда узэhэноо hанаха	Угэнуудэй удха тайлбарилха,удха дээрэ худэлхэ	Ном сохи упражнении дуургэхэ	8-15 ,дуургэхэ
3	1	Лексикэ. Абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ	Дурим дабтаха, мэдуулэл соо хэрэглэжэ шадаха	Зубоо залгалтануудыень табиха.	Ямар ушарта,хэзээ –о, э -абэшэгдэхэб гэжэ шадаха	Словарна худэлмэри хэхэ	Угтэhэн угэнуудтэ мэдуулэл зохёохо
4	1	Угын буридэл	Угтэhэн угэнуудые шуулбэри хэхэ	дабталга	Точконуудай орондо зубоор залгалта табиха,зуйр угэ зааха	Схемээр угэнуудые зохёохо.	Эдэ угэнуудээрээ мэдуулэл зохёохо
5	1	фразеологи	Таблица, карточка хэрэглэн фразеологиин уд удха	Тогтомол hууриин шэнжэ	Фразеологизмуудые удхаарнь тааруулха, тайлбарилха.	Фразеологизмуудые тайлбарилха, удхыень ойлгоходутэрхы удхатай фразеологизмуудые хэрэглэн бэшэхэ	Фразеологизмуудаар хэрэглэн зохёол бэшэхэ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 29 30 31 32 32 33 34 35 36 37	3 2 4 5 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 2 1 2 2 3 1 2 2 2 3 2 1 3 1	Угын буридэл ба угын бии болголго. Угын залгабари ба залгалта Залгабариин хусоор угэнуудэй бии болголго Орео ба хуряамжалгын угэнууд. Зуйр угэнууд. Шалгалтын диктант Холбуулал. Холбуулалай шуулбэри Мэдуулэл шухала гэшууд Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдуулэлнууд Юрын гэшууд. Нэмэлтэ Бэхижуулгэ Элирхэйлэгшэ Ушарлагша Хэлэлгын хубинууд. Юумэнэй нэрэ Нэгэнэй ба олоной тоо Юумэнэй нэрын зохилдол Падежэй залгалтануудай зуб бэшэлгэ. Нэрын падеж. Зугэй, уйлын падежэй залгалтанууд Шалгалтын диктант Нюурта хамаадал Нюурта хамаадалай залгалтанууд Оортэ хамаадал Оортэ хамаадалай залгалтануудые зуб бэшэлгэ -ээ, -эй зуб бэшэлгэ Юумэнэй нэрынморфологическа шуулбэри Юумэнэй нэрнуудэй суффиксанууд Оортэ хамадал Оортэ хамаадалай залгалтануудые зубоор бэшэхэ Тэмдэгэй нэрын удха шанар. Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ Тэмдэгэй нэрын шанарай зэргэнууд Тэмдэгэй нэрын падеждэ зохилдол Тэмдэгэй нэрынуудэй хамаадал\оортэ ба нюурта Тэмдэгэй нэрын бии бололг залгабаринуудын ь ,,жэшээ Тогой нэрэ. Илгарал: тоолоhон, дугаарлаhан баглуулhан Тоогой нэрын зохилдол ба хамаадал Шалгалтын асуудалнууд Тулоонэй нэрэ. Илгарал ба зохилдол, хамаадал.Олоной ба нэгэнэй тоо. Бэхижуулгын упражненинууд НаречиДайбар угэ. Илгарал ба бии бололго Анхан ба гараhан дайбар угэнууд. Шалгалтын диктант Жэл соо узэhэнээ дабталга Шалгалтын асуудалнууд	Дурим Таблица, карточка, зураг Булэг угэнууд Словарь хэрэглэжэ hуралга Таблица Таблица, зурагаар худэлмэри Карточканууд, зурагууд Диктантын ном Элирхэйлэгшын илгаа, таблица Ушарлагшын илгаа, таблица Шуулбэриин жэшээ Карточка Ном сохи упражненинууд Таблица Бэхижуулгын упражненинууд Элирхэйлэгшын илгаа, таблица Ушарлагшын илгаа, таблица Таблица Юумэнэй нэрын таблица. Асуудалнууд хэн? юун? Тоо. Зохидол. Зохилдол падеж Падежнуудай асуудал. Таблица. Залгалтанууд Диктантын ном Таблица Оортэ хамаадалай падеж ба залгалтанууд Асуудалынь зуб табижа, залгалта зуб табижа hураха Морфологическа шуулбэри хэжэ шадаха шуулбэри хэхэ Суффиксануудай таблица Таблица, карточка Дурим.Жэшээнууд Схемэ. Карточка. Номой упражненинууд Падеждэ зохилдуулха Таблица, практическэ худэлмэри Таблица, дурим Ном соохи упражненинууд Таблица, асуудалнуу Ном соохи диктант Таблица,дурим ба шэнжэнууд Ном сохи даабаринууд оршуулга	Упражнении дургэхэ Мэдуулэл hанаха Шэнэ темэ гаралгын хэрэгсэлгэнууд Шэнэ темэ гаргалга, самбарта худэлхэ Диктантын текст Таблица Хоорэлдоон Бэхижуулгэ Шэнэ темэ Шэнэ темэ Шэнэ темэ Дабталга Шэнэ темэ гаргалга Бэхижуулгын хэшэээ. Практическа худэлмэри Шэнэ темэ. Текст Дурим Шэнэ темэ. Практическа худэлмэри Бэхижуулгэ Бэхижуулгын хэшээл Номой текст Шэнэ темэ гаралга ба ойлгулгын хэшээл Самбарта худэлхэ Ойлгулгын хэшээл Шэнэ темэ Шэнэ темэ Бэхижуулгэ Шэнэ темэ Дайбар угэнуудэй удхаараа илгарал	Угэнуудэй удха тодорхойлхо. Угын удха дээрэ худэлхэ. Бэхижуулгын упражненинуудые дуургэхэ, мэдуулэл hанаха, хэрэглэхэ Зураг хэрэглэн, нэрэ угэжэ зохеол бэшэхэ. Угэнуудые зугоор хэрэглэхэ Угэнуудые булэг булэгоорэнь дуургэхэ Толин гурим унжажа hураха hуури ба залгалтануудые оложо hуралга зурагаар шэнэ угэнуудые бии болгохо. Хоороонэй эхи уншаад, турэл угэнуудые бии болгохо Суффикс, hуури, залгалтануудые илгаха Холбуулал шуулбэри хэхэ Точконуудай орондо таараха угэнуудые бэшээд, шухала гэшуудыень олохо Практическа худэлмэря Падеж дабтаха, зохилдуулха Даабаринуудые дуургэхэ, илгааень зааха Мэдуулэл сооhоо элирхэйлэгшэ заажа, асуудал табиха Мэдуулэл сооhоо ушарлагша заажа, асуудал табиха Самбарта худэлхэ, асуудал табиха Тойроод байhан юумэнэй нэрэ олохо, асуудал зуб табижа hураха Падеж сээжэлдэхэ. Зохилдуулжа hураха. Самбарта худэлхэ Падежэй залгалтануудые зуб бэшэжэ hураха, hанажа абаха Текст сооhоо нэмэлтэ оложо зааха, асуудалынь табиха Хамаадалыень заажа шадаха, нюур харуулха, залгалтануудые зааха Падежэй залгалтануудые зуб бэшэжэ hураха, hанажа абаха. Точконуудай орондо залгалтануудые зуб бэшэхэ Самбарта шуулбэри хэхэ. Падеж дабтаха Ямар угэhоо гарааб, юунэй хусоор гарааб гэжэ элируулхэ Бэхижуулгын упражненинууд Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ мэдуулэл сооhоо зааха Залгалтануудыень зубоор табиха Элирхэйлэгшэнуудыень зааха Залгабаринуудыень зааха Тоогой нэрые зохилдуулжа, хамаадулужа hураха, практическа худэлмэри Тулоонэй нэрэ илгажа шадаха, хэрэглэхэ Тулоонэй нэрэ зохилдуулха ба хамаадуулха Наречинуудай илгаа Даабаринуудые дуургэхэ	хуршымнай 16 упражнени Синоним,антоним ба омоним Аажам, шасаргана Зурагай удхаар зохеол бэшэхэ Худэлмэришэн, hургуулиин Шуулбэри Уйлэ ба нэрэ холбуулал Шуулбэри Падеж дабтаха, шуулбэри хэхэ шуулбэри хэхэ Ямар? Хэды? Зохилдуулха Тооень зааха Падежээр зохилдуулха Зугэй, уйлын падежэй залгалтануудые зуб бэшэхэ Оортэ хамаадалай падежай залгалта сээжэлдэхэ Асуудал зубоор табижа hураха Мэдуулэл сооhоо юумэнэй нэрэ олохо Оортэ хамаадуулжа шадаха. Самбарта худэлхэ. Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ илгажа hураха Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ илгажа hураха Падеж дабтаха, бэхижуулгэ Тулоонэй нэрэ хэрэглэн мэдуулэлнуудые зохёохо. Даабари дуургэхэ Асуудал зубоор табижа hураха, наречи оложо шадаха Шалгалта	Упр.15 УПР 18 ШУУЛБЭРИ ХЭХЭ Доогуурань зураха унжагай хадата,шулуута урагша,хойшоо худэлмэришэд падежай асуудалнууд оортэ ба нюурта хамаадал аар -яар нгаа,нгээ,нгоо хэнэй?хэнээ?юугээ? Ээр-гээр Нгаа-нгээ Гаа-гээ Хадата,таримал Упр.230-234 Упр.237 Зэхилдуулха Шуулбэри хэлгэ Упр.281-283 286-391 Дурим ба даабари Ном сохи упражненинуудые дуургэхэ Даабари дуургэх Гараhан темэнуудэй дабтаха,дайбаругэнуудые олохо дуургэхэ

Предварительный просмотр:

Тайлбари бэшэг

Россиин hуралсалда шэнэ шэглэлнуудэй нэбтэрэн орожо ,бэелуулэгдэжэ байгаа муноо сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинуудтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгада гунзэгы анхарал хандуулагдана. 1992 оной июниинь 10-да баталагдаhан « Буряад республикын арадуудай хэлэнууд тухай « Хуулиин ёhоор буряад хэлэнэй гурэнэй хэлэнуудэй нэгэн болоод байхадань , тус хэлэндэ олониитын , арад зоной , тэрэ тоодо залуушуулай , hурагшадай хандалга нилээд гугзэгырнэ.

-ургажа ябаа залу уетэндэ эрдэм болбосоролой ундэhэ hууриие гунзэгыыгоор ба бата бэхеэр угэхэ.

- hурагшадые буряад республикын гурэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо :,

- ниитын болон ажахын хэрэгтэ турэлхи хэлэеэ хэрэглуулжэ hургаха:,

-арадайнгаа туухэ , аман зохёолойнь балиг ёhо заншал, соёл болбосорол- эдэ бугэдэндэ тушэглэн , тэдэниие hургажа , хугжоожэ ,хуиуужуулжэ , буряад ундэhэтэ яhатанай гунзэгы мэдэрэл буридуулхэ.

ЗОРИЛГОНУУД :

-hурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнуудэй стандарт ба праграмма шудалжа , багша буряа хэлэ заалгые тусэблэхэ.

-hуралсалай жэлэй эхиндэ класс бухэндэ ухибуудэй мэдэсэ шадабариин хэмжээе элируулхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо тухэлэй шалгалтын худэлмэринуудые дуургуулхэ ,грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые , зохёолго ба найралгануудые дуургуулхэ, бэшуулжэ , тестнуудые дуургуулжэ , аман шалгалга унгэргэхэ, хоорэлдоо эмхидхэхэ.

-hурагша бухэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ , тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дуургуулхэ;

- hурагшадые хумуужуулхэ зорилгонууд турэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнуудтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар , жэшээлхэдэ : интегрированнэ аргаар гэхэ , гу али заагдажа байгаа предмедууд хоорондын харилсаанай аргаар бэелуулэгдэхэ.

Содержание учебного предмета.

1. Буряад хэлэн 21 зуун жэлэй эхиндэ ( 1ч.)

3. ЛексикэАбтаhан угэнуудые яажа зубоор бэшэхэб ?Эхир угэнууд.омонимууд. синонимууд. (2)

4. Хэлэн тухай хоорэлдэлгэ.Фразеологи. Фразеологизмуудай гол жэнжэнууд.Шэлжэhэн ба сэхэ удха.Эхир угэнууд.(2)

5. Морфологи.Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо.

6. Юумэнэй нэрэ.Морфологическа шэнжэнууд,синтаксическа уургэ.Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэдэгбэ ?Юрын ба тусхайта нэрэнууд..Юумэнэй нэрын бии бололго.Юумэнэй нэрын морфологическа аргаар гаргалга..Юумэнэй нэрын бии бололго.Нэгэнэй ба олоной тоо.,залгалтанууд.Абтаhан угэнуудые олоной тоодо бэшэлгэ.Зохилдол.Падежэй залгалтануудые зуб бэшэлгэ.Хамаадал.Нюурта хамаадалай залгалта зуб бэшэлгэ.1,2,3=дахи нюурта хамаадал.Оортэ хамаадал.Залгалтануудыень зубоор бэшэлгэ.-ээ-Эй , -ээ-оо зуб бэшэлгэ.(30+2 )

8. Тоогой нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ.Тоолоhон тогой нэрын н хашалганиие зуб бэшэлгэ.Илгарал.Зохилдол.,хамаадал(9+1)

Тулоонэй нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ.Удхаараа илгарал.Олоной тоо.Зохилдол хамаадал. (4 )

9. Дайбар угэ.(наречи )Морфологическа шэнжэнууд.Илгарал.Анхан ба гараhан дайбар угэнууд.(3)

10. Дабталга.Гараhан темэнуудэй дабтаха, ойлгоогуй темэнуудые hанаха (2)

11. Холбоо хэлэлгэ хугжоолгэ. (2+ 1 )

Учебно-тематическое планирование по бурятскому языку. 6 класс

содержание	Кол-во часов	Кол-во контрольных работ	Умения	Содержание
Дабталга	3		1.1,1.2,1.3,	1.1.1,1.1.2,1.1.3.
Лексикэ.абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ.эхир угэнууд	2	1	2.1.1,2.1.2,2.1.2	2.1.2
Хэлэн тухай хоорэлдэлгэ.фразеологи.фразеологизмууд	2		2.5.	2.5.
Морфологи. Хэлэлгын хубинууд.			4.11	4.1.
Юумэнэй нэрэ.Морфологическа ба синтаксическа уургэ	32	2	4.1.3,4.1.5,4.1.8	4.1.1
Абтаhан угэнуудые зуб бэшэлгэ.	1	1	2.1.1	2.1.1
Тэмдэгэй нэрэ	9	1	4.3	4.4.1,4.1.2,
Тоогой нэрэ	10	1	4.3.1,4.3.2,4.3.3	4.4.1.,4.1.2.,4.1.3.
Тулоонэй нэрэ	5	1	4.6.1.,4.6.,4.6.1,	4.5.5
Дайбар угэ	3	1	4.4.,4.4.14.4.4	4.4.6.
Дабталга.	3	1	1.1,1.2	1.1.1,1.1.2,1.1.3.
итого	70	9

Календарно-тематическое планирование по бурятскому языку. 6 класса

№	Угт.саг	Угтэнэн темэнууд	Элементы содержания	Ухибуудэй мэдэхэ, шадаха эрилтэ	hурагшадай мэдэсэ, шадабари ба дадал (ЗУН )	Ойлгоогуй угэнуудэй толи.	Гэрэй даабари .	Хэгдэхэ саг
	1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 29 30 31 32 32 33 34 35 36 37			1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 3 2 1 2 3 4 1 2 2 1 1 1 1 1 2	Табадахи класстаа узэhэноо дабталга аялганууд ба хашалгануудхонгёо ба будэхи Лексикэ тухай ойлгосо. Эхир угэнууд. Омонимууд. Синонимууд. Антонимууд. Ундэhэн буряад абтаhан угэнууд. Мэргэлжэлтэдэй, нютаг, хуушарhан, уласхоорондын угэнууд Шалгалтын диктант Холбуулал. Холбуулалай шуулбэри Мэдуулэл шухала гэшууд Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдуулэлнууд Юрын гэшууд. Нэмэлтэ Бэхижуулгэ Элирхэйлэгшэ Ушарлагша Хэлэлгын хубинууд. Юумэнэй нэрэ Нэгэнэй ба олоной тоо Юумэнэй нэрын зохилдол Падежэй залгалтануудай зуб бэшэлгэ. Нэрын падеж. Зугэй, уйлын падежэй залгалтанууд Шалгалтын диктант Нюурта хамаадал Нюурта хамаадалай залгалтанууд Оортэ хамаадал Оортэ хамаадалай залгалтануудые зуб бэшэлгэ -ээ, -эй зуб бэшэлгэ Юумэнэй нэрынморфологическа шуулбэри Юумэнэй нэрнуудэй суффиксанууд Оортэ хамадал Оортэ хамаадалай залгалтануудые зубоор бэшэхэ Тэмдэгэй нэрын удха шанар. Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ Тэмдэгэй нэрын шанарай зэргэнууд Тэмдэгэй нэрын падеждэ зохилдол Тэмдэгэй нэрынуудэй хамаадал\оортэ ба нюурта Тэмдэгэй нэрын бии бололг залгабаринуудын ь ,,жэшээ Тогой нэрэ. Илгарал: тоолоhон, дугаарлаhан баглуулhан Тоогой нэрын зохилдол ба хамаадал Шалгалтын асуудалнууд Тулоонэй нэрэ. Илгарал ба зохилдол, хамаадал.Олоной ба нэгэнэй тоо. Бэхижуулгын упражненинууд НаречиДайбар угэ. Илгарал ба бии бололго Анхан ба гараhан дайбар угэнууд. Шалгалтын диктант Жэл соо узэhэнээ дабталга Шалгалтын асуудалнууд	Тааралдал, нугарал ба hубарил зааха Угэнуудэй удха тодорхойлхо. Угын удха дээрэ худэлхэ. Бэхижуулгын упражненинуудые дуургэхэ, мэдуулэл hанаха, хэрэглэхэ Зураг хэрэглэн, нэрэ угэжэ зохеол бэшэхэ. Угэнуудые зугоор хэрэглэхэ Угэнуудые булэг булэгоорэнь дуургэхэ Толин гурим унжажа hураха hуури ба залгалтануудые оложо hуралга зурагаар шэнэ угэнуудые бии болгохо. Хоороонэй эхи уншаад, турэл угэнуудые бии болгохо Суффикс, hуури, залгалтануудые илгаха Холбуулал шуулбэри хэхэ Точконуудай орондо таараха угэнуудые бэшээд, шухала гэшуудыень олохо Практическа худэлмэря Падеж дабтаха, зохилдуулха Даабаринуудые дуургэхэ, илгааень зааха Мэдуулэл сооhоо элирхэйлэгшэ заажа, асуудал табиха Мэдуулэл сооhоо ушарлагша заажа, асуудал табиха Самбарта худэлхэ, асуудал табиха Тойроод байhан юумэнэй нэрэ олохо, асуудал зуб табижа hураха Падеж сээжэлдэхэ. Зохилдуулжа hураха. Самбарта худэлхэ Падежэй залгалтануудые зуб бэшэжэ hураха, hанажа абаха Текст сооhоо нэмэлтэ оложо зааха, асуудалынь табиха Хамаадалыень заажа шадаха, нюур харуулха, залгалтануудые зааха Падежэй залгалтануудые зуб бэшэжэ hураха, hанажа абаха. Точконуудай орондо залгалтануудые зуб бэшэхэ Самбарта шуулбэри хэхэ. Падеж дабтаха Ямар угэhоо гарааб, юунэй хусоор гарааб гэжэ элируулхэ Бэхижуулгын упражненинууд Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ мэдуулэл сооhоо зааха Залгалтануудыень зубоор табиха Элирхэйлэгшэнуудыень зааха Залгабаринуудыень зааха Тоогой нэрые зохилдуулжа, хамаадулужа hураха, практическа худэлмэри Тулоонэй нэрэ илгажа шадаха, хэрэглэхэ Тулоонэй нэрэ зохилдуулха ба хамаадуулха Наречинуудай илгаа Даабаринуудые дуургэхэ	Унаа, хуршымнай 16 упражнени Синоним,антоним ба омоним Аажам, шасаргана Зурагай удхаар зохеол бэшэхэ Худэлмэришэн, hургуулиин Шуулбэри Уйлэ ба нэрэ холбуулал Шуулбэри Падеж дабтаха, шуулбэри хэхэ шуулбэри хэхэ Ямар? Хэды? Зохилдуулха Тооень зааха Падежээр зохилдуулха Зугэй, уйлын падежэй залгалтануудые зуб бэшэхэ Оортэ хамаадалай падежай залгалта сээжэлдэхэ Асуудал зубоор табижа hураха Мэдуулэл сооhоо юумэнэй нэрэ олохо Оортэ хамаадуулжа шадаха. Самбарта худэлхэ. Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ илгажа hураха Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэ илгажа hураха Падеж дабтаха, бэхижуулгэ Тулоонэй нэрэ хэрэглэн мэдуулэлнуудые зохёохо. Даабари дуургэхэ Асуудал зубоор табижа hураха, наречи оложо шадаха Шалгалта	Упр.8-11 Упр.15 УПР 18 ШУУЛБЭРИ ХЭХЭ Доогуурань зураха унжагай хадата,шулуута урагша,хойшоо худэлмэришэд падежай асуудалнууд оортэ ба нюурта хамаадал аар -яар нгаа,нгээ,нгоо хэнэй?хэнээ?юугээ? Ээр-гээр Нгаа-нгээ Гаа-гээ Хадата,таримал Упр.230-234 Упр.237 Зэхилдуулха Шуулбэри хэлгэ Упр.281-283 286-391 Дурим ба даабари Ном сохи упражненинуудые дуургэхэ Даабари дуургэх Гараhан темэнуудэй дабтаха,дайбаругэнуудые олохо дуургэхэ

Шухала шадабари ба дадалтай бололго:

- hурагшад 5-6 –дахи класс дуургэхэдээ ,иимэнууд шадабаритай болон дадалтай болохо ёhотой : угэнуудые абяануудаарнь , угэнуудые буридэлоорнь , мэдуулэлнуудые байгуулгаарнь шуумжэлхэ , hурагшад простой болон орёо мэдуулэлнуудые зохёожо шадаха ба зубоор бэшэдэг болохо ёhотой.

- олон удхатай угэнуудэй илгаа мэдэхэ ,хэлэлгэдээ зубоор хэрэглэхэ.

-Словарь (толи ) хэрэглэжэ, хушэр угэнуудэй тайлбари хэжэ шадаха. hурагшад юумэнэй , тэмдэгэй , тоогой , тулоонэй нэрэнуудые ,наречинуудые (дайбар угэ ) хэлэлгэдээ зубоор хэрэглэжэ шадаха зэргэтэй.

-Сложно (орёо ) тусэб зохёохо. Дэлхэйн байгаали гу , али ямар нэгэн юумэн тухай тобшоор , зубоор юрэ хоорэхэ, бэшэхэ.-сочинени бэшэхэ материала суглуулха , зубоор hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо.

УМК О.Ш Цыремпилова , Ц.С.Жанчипова. (2 ч. в неделю ,всего 70 ч.)

Предварительный просмотр:

Мархаева Т.Х.,

Санагын дунда юрэнхы һургуулиин

Буряад хэлэ ба уран зохёолой

Дээдэ шатын багша

Буряад хэлэн. Дунда һургуули.

Проект.Һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал бэлдэхэ эрилтэнүүд (КЭС)

Тус проект эрдэм ухаанайхүгжэлтые хараада абан, Россиин эрдэм һуралсалай стандарт (приказ Минобрнауки№ 1897 от 17.12.2001 ) баримталан, мүнѳѳ үедэхэрэглэгдэдэг программын үндэһѳѳр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан зохёогдобо.

(курсивоор 5-дахи класста үзэгдэхэгүй сэдэбүүд)

Сэдэ

бүүдэй

код

Программын бүридэл, байгуулга ба удха

Код

КЭС

5 класс, һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадалбэлдэхээрилтэнүүд (КЭС)

Уровень сложности

КОД контролируемого предметного умения (юу хэжэ шадахаб?)

Фонетикэ. Графика. Орфоэпи. Бэшэгэйдүрим.

1.1Аялган абяануудбаүзэгүүд

1.2Аялгануудай илгаа

1.3Аялгануудые зүббэшэлгэ1.3.1 ээ,эй

1.3.2 Уй,үй,ы

1.3.3 Ии, ы

1.3.4 Э, и

1.3.5 Удаана ялганууд

1.3.6 ай-ой

1.4 Хашалганууд

1.4.1 Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд

1.4.2 Хатуу ба зѳѳлэн хашалганууд

1.4.3 Хашалганай зѳѳлэниие тэмдэглэлгэ

1.4.4 Илгаһан зѳѳлэн тэмдэг

1.4.5 Yгын үе, үгэ таһалжа бэшэлгэ

1.5 Фонетическэ шүүлбэри

1.1

1.2

1.3

1.3.1

1.3.2

1.3.3

1.3.4

1.3.5

1.3.6

1.4

1.4.1

1.4.2

1.4.3

1.4.4

1.4.5

1.5

Аялган абяанууд ба үзэгүүд

Аялгануудайилгаа

Аялгануудые зүб бэшэлгэ

ээ,эй

Уй,үй,ы

Ии, ы

Э, и

Удаан аялганууд

ай-ой

Хашалганууд

Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд

Хатуу ба зѳѳлэн хашалганууд

Хашалганай зѳѳлэниие тэмдэглэлгэ

Илгаһан зѳѳлэн тэмдэг

Yгын үе, үгэ таһалжа бэшэлгэ

Фонетическэ шүүлбэри хэлгэ

Yгэ сохи үзэгүүд ба абяануудые зүбѳѳр илгаруулха, шүүлбэрилхэ
Аялган абяануудай илгаа: эрэ, эмэ, эрсэ; түргэн-удаан, дифтонг, иотированна
Аялгануудые зүб бэшэхэ дүримүүдыехэлэлгэдээ хэрэглэхэ (1.3.1-1.3.6)
Yгэ соохи хашалгануудые зүб илгаруулха (1.4.1-1.4.3)

1.4.4 Илгаһан ь ба зѳѳлэрүүлһэн ь зүб бэшэлгэ

1.4.5 Yгэнүүдые үенүүдтэ таһалан бэшэжэ шадаха ба ямар үгэнүүдые нүүлгэжэ болохогүйб мэдэхэ.

1.5 Фонетическэ шүүлбэриин заршамбаримталан, шүүлбэри хэжэ шадаха

Лексикологи, фразеологи

2.1 Yгын удха

2.2 Эхир үгэнүүд

2.3 Олон удхата үгэнүүд

2.4 Yгын сэхэ ба шэлжэһэн удха

2.5 Омоним

2.6 Синоним

2.7 Антоним

2.8 Yндэһэн буряад үгэнүүд

2.9 Абтаһан үгэнүүд

2.10 Мэргэжэлтэнэй үгэнүүд

2.11 Нютагүгэнүүд

2.12 Хуушарһан үгэнүүд

2.13 Уласхоорондын үгэнүүд

2.14 Орёо ба хуряамжалһан үгэнүүд

2.15Буряад хэлэнэй толинууд

2.1

2.2

2.3

2.4

2.5

2.6

2.7

2.8

2.9

2.10

2.11

2.12

2.13

2.14

2.15

Yгын удха

Эхир үгэнүүд

Олон удхата үгэнүүд

Yгын сэхэ ба шэлжэһэн удха

Омоним

Синоним

Антоним

Yндэһэн буряад үгэнүүд

Абтаһан үгэнүүд

Мэргэжэлтэнэй үгэнүүд

Нютаг үгэнүүд

Хуушарһан үгэнүүд

Уласхоорондын үгэнүүд

Орео ба хуряамжалһан үгэнүүд

Буряад хэлэнэй толинууд

2.1 Yгын удха тайлбарилха

2.2 Эхир үгэнүүдые олоор мэдүүлэлнүүд соо хэрэглэлгэ

2.3 Хэдэн лексическэ удхатай үгэнүүдые илгаруулжа шадаха

2.4 Yгын сэхэ болон шэлжэһэн удха элирүүлжэ шадаха

2.5Омонимуудай удха тайлбарилга

2.6-2.7 Синоним, антонимуудые тааруулжа бэшэхэ дүршэлтэй болохо

2.8-2.13 Ямар үгэнүүд бэ гэжэ илгаруулжа шадаха

2.14 Орео ба хуряамжалһан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

2.15 Буряад хэлэнэй толинуудые зүб хэрэглэхэ

Үгын бүридэл ба үгын бии бололго

3.1.1 Үндэһэн ба һуури

3.1.2 Үгын залгабари ба залгалта

3.2 Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

3.3 Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганиие зүб бэшэлгэ

3.4 Шүүлбэри

3.1.1

3.1.2

3.2

3.3

3.4

Үндэһэн ба һуури

Үгын залгабари ба залгалта

Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганиие зүб бэшэлгэ

Yгын бүридэлѳѳр шүүлбэри

3.1.1-3.1.2 Yгын хубинуудые зүб илгаруулха

3.2 Хамта бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүдэй илгаамэдэхэ

3.3 Тодо бэшэ аялгануудые бэшэхэ дүрим бэшэлгэдээ зүб хэрэглэлгэ

3.4 Yгын бүридэлѳѳр шүүлбэрилгэ

Морфологи

4.1 Юумэнэйнэрэ

4.1.1 Зохилдол

4.1.2 Нюурта хамаадал

4.1.3 ϴѳртэ хамаадал

4.1.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.2 Тэмдэгэй нэрэ

4.2.1 Зохилдол

4.2.2 Нюурта хамаадал

4.2.3 ϴѳртэ хамаадал

4.2.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.3 Тоогой нэрэ

4.3.1 Зохилдол

4.3.2 Нюурта хамаадал

4.3.3 ϴѳртэ хамаадал

4.3.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.4Түлѳѳнэй нэрэ

4.4.1 Зохилдол

4.4.2 Нюурта хамаадал

4.4.3 ϴѳртэ хамаадал

4.4.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.5 Дайбар үгэнүүд

4.6 Yйлэ үгэ

4.6.1 Мэдүүлһэн түхэл

4.6.2 Хандаһан түхэл

4.6.3 Причастна түхэл

4.6.3.1 Причастинуудай юумэнэй нэрэ бололго

4.6.3.2 причастинуудай зохилдол

4.6.3.3 причастинуудай нюурта хамаадал

4.6.3.4 причастинуудай ѳѳртэ хамаадал

4.6.4 Деепричастна түхэл

4.6.5 Сэглэлтын тэмдэгүүд

4.7 Дахуул үгэнүүд

4.8 Холболто үгэнүүд

4.8.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

4.9 Зүйр үгэнүүд

4.9.1 Yгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

4.9.2 Yгэһѳѳ аминдаа бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

4.10 Аянгалһан үгэнүүд

4.10.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

4.1

4.1.1

4.1.2

4.1.3

4.1.4

4.2

4.2.1

4.2.2

4.2.3

4.2.4

4.3

4.3.1

4.3.2

4.3.3

4.3.4

4.4

4.4.1

4.4.2

4.4.3

4.4.4

4.5

4.6

4.6.1

4.6.2

4.6.3

4.6.3.1

4.6.3.2

4.6.3.3

4.6.3.4

4.6.4

4.6.5

4.7

4.8

4.8.1

4.9

4.9.1

4.9.2

4.10

4.10.1

4.1 Юумэнэй нэрэ

4.1.1 Зохилдол

4.1.2 Нюурта хамаадал

4.1.3 ϴѳртэ хамаадал

4.1.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.2 Тэмдэгэй нэрэ

4.2.1 Зохилдол

4.2.2 Нюурта хамаадал

4.2.3 ϴѳртэ хамаадал

4.2.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.3 Тоогой нэрэ

4.3.1 Зохилдол

4.3.2 Нюурта хамаадал

4.3.3 ϴѳртэ хамаадал

4.3.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.4Түлѳѳнэй нэрэ

4.4.1 Зохилдол

4.4.2 Нюурта хамаадал

4.4.3 ϴѳртэ хамаадал

4.4.4 Нэгэнэй ба олоной тогой залгалтанууд

4.5 Дайбар үгэнүүд

4.6 Yйлэ үгэ

4.6.1 Мэдүүлһэн түхэл

4.6.2 Хандаһан түхэл

4.6.3 Причастна түхэл

4.6.3.1 Причастинуудай юумэнэй нэрэ бололго

4.6.3.2 причастинуудай зохилдол

4.6.3.3 причастинуудай нюурта хамаадал

4.6.3.4 причастинуудай ѳѳртэ хамаадал

4.6.4 Деепричастна түхэл

4.6.5 Сэглэлтын тэмдэгүүд

4.7 Дахуул үгэнүүд

4.8 Холболто үгэнүүд

4.8.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

4.9 Зүй рүгэнүүд

4.9.1 Yгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

4.9.2 Yгэһѳѳ аминдаа бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

4.10 Аянгалһан үгэнүүд

4.10.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

Синтаксис, интонации ба сэглэлтын тэмдэгүүд

5.1 Холбуулал

5.2 Мэдүүлэл

5.2.1Хѳѳрэһэн, асууһан ба идхаһан мэдүүлэлнүүд

5.2.2 Шангадхаһан мэдүүлэл

5.2.3 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.3 Мэдүүлэлэй шухалагэшүүд

5.3.1 Нэрлүүлэгшэ

5.3.2 Хэлэгшэ

5.4 .1 Хуряангы мэдүүлэлнүүд 5.4.2 Дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд

5.4.3 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.5 Юрын гэшүүд.

5.5.1 Нэмэлтэ

5.5.2 Элирхэйлэгшэ

5.5.3 Ушарлагша

5.6 Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд

5.6.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.7 Хандалгатай мэдүүлэл

5.7.1 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.8.1 Причастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд

5.8.2 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.8.3 Деепричастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд

5.8.4 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.9 Орео мэдүүлэл

5.9.1 Дахалдаһан орео мэдуулэл

5.9.2 Ниилэлдэһэн орео мэдуулэл

5.9.3 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.10 Сэхэ хэлэлгэ

5.10.1 ϴѳршэлэн хэлэлгэ

5.10. 2 Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.1

5.2

5.2.1

5.2.2

5.2.3

5.3

5.3.1

5.3.2

5.4.1

5.4.2

5.4.3

5.5

5.5.1

5.5.2

5.5.3

5.6

5.6.1

5.7

5.7.1

5.8.1

5.8.2

5.8.3

5.8.4

5.9

5.9.1

5.9.2

5.9.3

5.10

5.10.1

5.10.2

Холбуулал

Мэдүүлэл

Хѳѳрэһэн, асууһан ба идхаһан мэдүүлэлнүүд

Шангадхаһан мэдүүлэл Сэглэлтынтэмдэгүүд

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

Нэрлүүлэгшэ

Хэлэгшэ

Хуряангы мэдүүлэлнүүд

Дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Юрын гэшүүд.

Нэмэлтэ

Элирхэйлэгшэ

Ушарлагша

Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Хандалгатай мэдүүлэл

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Причастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Деепричастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Орео мэдүүлэл

Дахалдаһан орео мэд

Ниилэлдэһэн орео мэд

Сэглэлтын тэмдэгүүд

Сэхэ хэлэлгэ

ϴѳршэлэн хэлэлгэ

Сэглэлтын тэмдэгүүд

5.1-5.2 Холбуулал мэдүүлэл хоёрые илгаруулха

5.2.1-5.2.2 Мэдүүлэлнүүдые аянгалгаарнь илгаруулжа шадаха

5.2.3 Сэглэлтын тэмдэг зүб табиха

5.3 Мэдүүлэлэй шухала гэшүүдые оложо шадаха

5.4.1-5.4.2 Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэд-дые зохеожо шадаха

5.5 Юрын гэшүүдые илгаруулха, зүб асуудалнуудые табиха

5.6 Нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэгүүдые зүб табиха шадалтай болохо

5.7 Мэдүүлэл соо хэндэ, юундэ ханданаб гэжэ элирүүлгэ, сэглэлтын тэмдэг табилга.

5.8.1;5.8.3 Причастна ба деепричастна дахуулалнуудтай мэд-дэйүйлэдэгшэ ба дахуулагшые илгаруулжа шадаха, сэглэлтын тэмдэг зүб табиха дадалтай бололго

5.10 Сэхэ хэлэлгын сэглэлтэнүүдые зүбѳѳр табижа бэшэхэ

Предварительный просмотр:

1.Тайлбари бэшэг

Тус хүдэлмэри, буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россиин эрдэм һуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнѳѳ үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэһѳѳр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, 2008 ондо зохёогдоһон буряад хэлэнэй туршалгын программа баримталан, Б.Б.Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин гэгшэдэй зохёоһон 5-дахи класста үзэхэ ном хэрэглэжэ, һургуулиин һуралсалай программын түсэбтэй зохилдуулан ажалай программа зохеогдобо.

Буряад хэлэ үзэлгэдэ 5-дахи класста 70 саг үгтэнэ. Буряад хэлэ заахадаа, тон түрүүн һурагшадые зүбѳѳр буряадаар хэлүүлжэ, хѳѳрүүлжэ һургаха, алдуугүйгѳѳр бэшүүлжэ һургаха шухала. Түрэлхи хэлэн болбол үхибүүдые Эхэ орондоо, тоонто нютагтаа, ниитын хэрэгтэ дуратайгаар хүмүүжүүлхэ, аха зоноо, гэртэхинээ, түрэлхидѳѳ, багшанараа хүндэлжэ, залуу үетэниие һуралсалдань, ажал хүдэлмэридэнь, сахим журамдань һайнаар хандуулжа һургаха зорилготой. Ушар тиимэһээ хэлэ хүгжѳѳлгэдэ, практическа хүдэлмэринүүдтэ ехэнхи саг үгтэбэ.

Россиин эрдэм һуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой һуралсалай эмхинүүдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалалгада гүнзэгы анхарал хандуулагдана.

1992 оной июниин 10-да баталагдаһан «Буряад Республикын арадуудай хэлэнүүд тухай» Хуулиин еһоор буряад хэлэнэй гүрэнэй хэлэнүүдэй нэгэн болоод байхадань, тус хэлэндэ олониитын, арад зоной, залуушуулай, һурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ.

Гол шухала зорилгонууд:

ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэһэ һууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;
һурагшадые Буряад Республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;
ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ һургаха;
арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, еһо заншал, соел болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие һургажа,хүгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэһэ яһатанай гүнзэгы мэдэрэл бүридхүүлхэ.

Тус зорилгонуудһаа дулдыдан, буряад хэлэ үзэжэ байһан һурагшадта эрдэмэй-лингвистическэ мэдээнүүдые, ойлгосонуудые, грамматикын дүримүүдые дүүрэнээр шудалан үзүүлхэ шухала.

5 класста туд программа бэелүүлэгдэхэдээ, һуралсалай номууд ба дидактическа материалнууд, таблицанууд болон буряад хэлэнэй диск дээрэ үндэһэлжэ зохеогдобо.

Һуралсалай ябадал иимэнүүд технологи болон методико дээрэ эмхигхэгдэнэ: түлэблэлэй, блогой, шэнжэлүүлжэ ойлгуулха, зохеохы, бэдэрэлгын онол арганууд. Заалгын ба шэнжэлэн үзэлгын замуудые тодоруулдаг, багшалхы эрдэм ухааниие буряад хэлэ зааха методико гэдэг. Методико хадаа хэлэ шудалгые тодоруулна, мэдэсыень элирүүлнэ, раздел бүхэниие ямар класста хэды шэнээн гүнзэгыгөөр ба үргэнөөр үзэхэ еһотойб гэжэ шэнжэлнэ, багша ямар арга боломжонуудые хэрэглэхэб, заалгаяа хайшан гэжэ һайжаруулхаб гэжэ тодоруулна. Методико дидактикатай тон нягта холбоотой. Хүмүүжүүлгын, эрдэмэй болон һуралсалай еһо анхаралдаа абадаг дидактикын юрэнхы үзэлнүүд методикын үндэһэ һууринь болоно гээшэ. Методико хүмүүжүүлгын, эрдэмэй болон һуралсалай үедэ хүнэй һанаан сэдьхэлэй хүгжэлтэ (психикэ) шудалдаг, багшалхы ухаан сэдьхэлтэй, тэрэнэй психологическа үндэһэ һуури шэнжэлдэг психологитой тон нягта холбоотой. Ёһо журам эбдэдэггүй хүмүүжүүлгын асуудалнуудые хараадаа абажа, буряад хэлэнэй методико этикэтэй, эстетикэтэй харилсаатай байдаг. Тэрээнһээ гадна буряад хэлэнэй методико ондоо дүтэрхы һуралсалай предмедүүдтэй нягта холбоотой: буряад литература, ород хэлэн ба литература, түүхэ, хүгжэм, дүршэлэн харуулдаг искусствотой. Буряад хэлэнэй методико һургуулиин багшанарай дүй дүршэл шэнжэлдэг, онсодходог ба тэрээн дээрэ үндэһэлдэг.

Буряад хэлэнэй методикын гол түлэб үзэлнүүд (основные принципы) иимэнүүд байна: научна шанар, түүхэ баримталга.

Һургалгын үедэ хэрэглэгдэдэг үзэгдэлнүүд иимэ:

ажабайдалтай холбоо

Гуримтай ба зориһон һуралсал: ойлгосо, харуулан ойлгосо, һуралсалай ба хүмүүжүүлгын холбоо

Һургалгын үеын шухала хубинууд хадаа һуралсалай зорилго, предмет, багша, һурагша.

Һурагшадай мэдэсэ, шадал, дадалыень шалгаха янзанууд: шалгалтын упражненинүүд, бэшэмэл харюунууд, тестнүүд, диктантнууд, шалгалтын холимог хүдэлмэри, аман шалгалта, хөөрэлдөөн, һурагшадтай уридшалан хүдэлэлгэ, хүсэд шиидхэгдээгүй асуудалнуудые шэнжэлүүлэн тайлбарилга, сахим һураха номоор даабаринуудые дүүргэлгэ.

Бэелүүлхэ болзор ба шата – 2016/2017 һуралсалай он, 5 класс

2. Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб

№	Темэнүүд	Үгтэһэн саг	Теориин асуудалнууд	Практическа хүдэлмэринүүд	Шалгалтын арганууд
1	Хэлэн тухай тобшо ойлгосо	1		1
2	Эхин классуудта үзэһэнѳѳ дабталга ба үргэдхэлгэ	5	2	2	1
3	Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим	18	7	7	4
4	Лексикэ	8	4	3	1
5	Үгын бүридэл ба үгын бии бололго	9	3	4	2
6	Синтаксис, хоолойн аялга ба сэглэлтын тэмдэгүүд	19	6	9	4
7	Дабталга	5		4	1
8	Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ	5		5
	Хамта:	70	22	35	13

Сэдэбүүдэй гаршаг

Хэлэн тухай тобшо ойлгосо
Эхин классуудта үзэһэнѳѳ дабталга
Абяан ба үзэгүүд
Хэлэлгын хубинууд
Мэдүүлэлнүүд
Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим
Хэлэлгын абяанууд
Үзэгүүд, ехэ үзэгүүд
Аялган абяанууд ба үзэгүүд
Аялгануудай илгаа
Аялгануудые зүб бэшэлгэ ээ,эй
Уй,үй,ы
Ии, ы
Э, и
Хашалганууд
Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд
Хатуу ба зѳѳлэн хашалганууд
Хашалганай зѳѳлэниие тэмдэглэлгэ
Илгаһан Ь тэмдэг
Үгын үе. Үгэ таһалжа бэшэлгэ
Фонетическэ шүүлбэри
Абтаһан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ
Лексикэ
Эхир үгэнүүд
Олон удхата үгэнүүд
Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха
Омонимууд
Синонимууд
Антонимууд
Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд
Мэргэжэлтэнэй үгэнүүд
Нютаг үгэнүүд
Хуушарһан үгэнүүд
Уласхоорондын үгэнүүд
Буряад хэлэнэй толинууд
Үгын бүридэл ба үгын бии бололго
Үндэһэн ба һуури
Үгын залгабари ба залгалта
Орёо ба хуряамжалһан үгэнүүд
Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд
Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганиие зүб бэшэлгэ
Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри
Синтаксис, интонаци ба сэглэлтын тэмдэгүүд
Холбуулал, тэрэнэй шүүлбэри
Мэдүүлэл
Хѳѳрэһэн, асууһан ба идхаһан мэдүүлэлнүүд
Шангадхаһан мэдүүлэл
Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд
Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд
Юрын гэшүүд. Нэмэлтэ
Элирхэйлэгшэ
Ушарлагша
Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд
Хандалгатай мэдүүлэл
Причастна ба деепричастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд
Сэхэ хэлэлгэ
Юрын мэдүүлэлэй шүүлбэри
Жэл соо үзэһэнөө дабталга

4.Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд

Һурагшад 5-дахи класс дүүргэхэдээ иимэнүүд шадабаритай болон дадалтай болохоһоо гадна, һураха арга боломжотой болоно.

Предметные компетенции:

үгэ соохи үзэгүүд ба абяануудые зүбѳѳр илгаруулха, шүүлбэрилхэ,аялгануудай ба хашалгануудай илгаа мэдэхэ, буряад болон абтаһан үгэнүүдэй бэшэгэй дүрим мэдэхэ, тэрэниие баримталан, үгэнүүдые болон мэдүүлэлнүүдые зүбѳѳр үгүүлхэ,бэшэхэ, үгэнүүдые бүридэлѳѳрнь шүүлбэрилхэ, юрын мэдүүлэлнүүдые зохёохо, мэдүүлэлэй юрын гэшүүдые мэдэхэ,
юрэ хѳѳрэһэн, бодомжолһон, зураглаһан үгүүлэлнүүдые илгаруулха. юрын түсэб табижа шадаха;
хэлэлгэдээ үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха; мэдүүлэлнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр зохёожо, хэлэжэ шадаха; дүтэрхы удхатай үгэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэхэ; алдуугүйгөөр, зүбөөр бэшэжэ шадаха.

Метапредметные компетенции

шухала хэрэгтэй мэдээсэлнүүдые бэдэржэ, компьютер болон интернедэй хүсѳѳр мэдээнүүдые оложо, хэрэглэжэ шадаха; шүүмжэлэл, шэнжэлэл хэжэ, дутаг дундануудые элирүүлжэ; хэһэн ажалдаа арга боломжонуудые тааруулжа, шалгалта, сэгнэлтэ үгэжэ шадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа, шалтаг хойшолоной холбоо байгуулжа, бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шада

Личностные компетенции:

буряад хэлэеэ буряад арадай үндэһэн-болбосоролой нангин баялиг гэжэ ойлгохо; түрэл хэлэндээ дуратайгаар, хүндэтэйгѳѳр хүмүүжэхэ; хэлэнэй баялигые грамматическа аргануудые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ хэрэглэжэ,бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр хэлэжэ шадаха.

Коммуникативные УУД:

бэе бэеэ шагнажа, дуулажа шадаха; хэлэнэй аргануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ хараа бодол хэлэжэ шадаха; бэшэг дээрэ, аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй мэдээсэл дамжуулжа шадаха; асуулта хэжэ, хүнэй һанал бодол ба ѳѳрынгѳѳ һанамжа хэлэжэ шадаха; хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа тэрээнээ дүүргэхые элирхэйлжэ шадаха; олоһон мэдэсээрээ нүгѳѳдэтэеэ хубаалдажа, үрэ дүнтэй бодол абаха; бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

Регулятивные УУД:

олоһон мэдэсэһээн уламжалан, үшѳѳ мэдэхэгүй юумэн тушаагаа зорилго табиха; түсэблэлгэ, удаа дараалуулан хоорондын зорилгонуудые табижа, ямар дүндэ ерэхэеэ уридшалан мэдэхэ; сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар ойлгообиб гэжэ, хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха; эрмэлзэл зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Һурагшадай ажаябуулга сэгнэхэ критериальна системэ

№	Критеринүүд
1.	Үгын һуури ба үндэһэ, залгабари, залгалта, зүйр үгэ элирүүлхэ шадабари
2.	Үгын абяанай шүүлбэри хэхэ шадабари
3.	Үгын удха ѳѳрын үгѳѳр дамжуулха шадабари
4.	Антонимууд,омонимууд, синонимуудые илгаруулха шадабари
5.	Мэдүүлэлэй шухала гэшүүдые элирүүлхэ шадабари
6.	Мэдүүлэлэй янзануудые илгаруулха шадабари
7.	Мэдүүлэлэй юрын гэшүүдые илгаруулха шадабари
8.	Причастна, деепричастна обородуудые илгаруулха шадабари
9.	ИКТ хэрэглэжэ шадаха шадабари
10.	Олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүдэй, интернедэй арга хэрэглэхэ шадабари
8.	Хүнүүдтэй харилсаха шадабари

Һурагшын ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэхэ арга

Темэ үзэһэнэй удаа ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэлгэ

Даабари: хэһэн ажаябуулгынгаа шүүмжэлэл хэжэ, «хээб», «бэшээб», «заһааб», «мэдэнэб» г.м. таби.

Гэрэй даабари дүүргэлгэ
Багшаһаа хэрэгтэй зүбшэл абалга
Мэдэсэеэ үргэдхэлгэ, сэгнэлтэеэ заһалга
Дэбтэртээ саг үргэлжэ бэшэлгэ
Нэмэлтэ литературатай хүдэлэлгэ
Конспект хэхэ шадабари
Үгтэһэн темээр хэрэгтэй материал оложо шадахаб
Элидхэл хэжэ шадахаб
Мэдэхэгүй үгэеэ багшаһаа һурахаб
Мүнѳѳдэрэй хэшээлдэ олоһон мэдэсэеэ хѳѳрэжэ шадахаб

5.Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

1.Б. Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С. Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5класс, Улаан- Үдэ 2008

2.Б.Б. Гомбоев. Методическа дурадхалнууд «Буряад хэлэн» 5-дахи класс, Улаан- Үдэ 2008 «Бэлиг»

3.Балжинимаева О.Б. Мүнѳѳ үеын хэшээл

4.А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010

5.«Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010

6.Буряад һургуулиин программанууд «Буряад хэлэн» 5-9 классуд, 2008

7.С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006

8.Методическа заабаринууд. Буряад хэлэн 5-9 классууд. Б.-Д. Батоев, Улаан- Үдэ, 2005

9.Б.Б. Гомбоев Буряад хэлээр тестнүүд. 5-9 классууд

10.С.Ж. Мархаева Буряад хэлээр тестнүүд. 5-7 классууд

11. Д.Б. Базарова «Фонетикэ» (тестнүүд)

6. Литература

1. Б.Б.Гомбоев, Б.Б.Будаин, С.Г.Будаин «Буряад хэлэн» 5 класс, Улаан-Үдэ, 2008

2.А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010

3. «Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010

4.С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006

5. Диктантнуудай суглуулбари 5-9 класс, Улаан-Үдэ,2002

6.Буряад хэлэн. Тестнүүд. 5-7 классууд. С.Ж. Мархаева, Улаан-Үдэ, 2008

7. Изложенинүүд.5-9 классууд

8.Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи

9.Буряад- ород толи. К.М. Черемисов

10. Адлирхуу удхатай үгэнүүдэй толи. Н.Б. Будаев

11. Бурятско-русский фразеологический словарь Ш.Н. Цыденжапов, Улаан-Үдэ, 1992

12. Русско-бурятский словарь

13. Буряадуудай һуудал байдалай тобшо тайлбари толи. С.Д. Бабуев

14. Байгаалиин шэнжэлэлэй толи

Хабсаргалта 1

Һуралсалай календарна түсэб

№	Үзэхэ хубинууд болон сэдэбүүд	Үгтэһэн саг	Тэрэнэй тоодо			Һураг шадай өөһэ дөө хэхэ хүдэлмэ ридэ багсаам жалжа үгтэһэн саг	Үнгэр гэгдэхэ үдэр
№	Үзэхэ хубинууд болон сэдэбүүд	Үгтэһэн саг	хэшээл нүүд	Практи ческа ажал нууд	шалгал тын ажал нууд		Үнгэр гэгдэхэ үдэр
1	Хэлэн тухай тобшо ойлгосо	1		1
	Эхин классуудта үзэһэнѳѳ дабталга	5	2	2	1
1	Хэлэлгын хубинууд. Юумэнэй нэрэ Тэмдэгэй нэрэ Тоогой нэрэ Түлөөнэй нэрэ Глагол Падежнүүд		1	1
2	Мэдүүлэлнүүд		1	1
3	Диктант				1
	Фонетикэ, графика, орфоэпи	18	7	5	4	2
1	Хэлэлгын абяанууд, хэлэлгын аппарат		1
2	Үзэгүүд, алфавит, ехэ үзэгүүд		1
3	Хэлэ хүгжѳѳлгын хүдэлмэри					1
4	Аялган абяанууд ба үзэгүүд		1
5	Аялган абяануудай илгаа			1	1
6	Ээ, эй аялгануудые зүб бэшэлгэ			1	1
7	Уй, үй, ы аялгануудые зүб бэшэлгэ		1
8	Э, и, ии-ы аялгануудые зүб бэшэлгэ			1
8	Э, и, ии-ы аялгануудые зүб бэшэлгэ
9	Хашалганууд Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд Хатуу ба зѳѳлэн хашалганууд		1	1
10	Илгаһан ь тэмдэг		1
11	Үгын үе. Үгэ таһалжа бэшэлгэ			1
12	Фонетическэ шүүлбэри			1		1
13	Абтаһан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ. Ородоор бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд. Абтаһан үгын һүүлэй аялганиие зүб бэшэлгэ.		1	1	1
14	Фонетикэ, графика, орфоэпи гэһэн темээр шалгалтын ажал				1
	Лексикологи	8	4	3	1
1	Лексикэ.Үгын удха. Эхир үгэнүүд. Олон удхата үгэнүүд. Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха		1	1
2	Омонимууд, синонимууд, антонимууд		1	1
3	Хэлэ хүгжѳѳлгын хүдэлмэри					1
4	Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд. Мэргэжэлтэнэй үгэнүүд Нютаг үгэнүүд. Хуушарһан үгэнүүд. Уласхоорондын үгэнүүд.		1	1
5	Буряад хэлэнэй толинууд		1		1
	Үгын бүридэл ба үгын бии бололго	9	3	4	2
1	Үндэһэн ба һуури. Үгын залгабари ба залгалта		1	1	1
2	Орёо ба хуряамжалагдаһан үгэнүүд. Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд		1	1
3	Хэлэ хүгжѳѳлгын хүдэлмэри					1
4	Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганиие зүб бэшэлгэ		1	2	1
	Синтаксис, хоолойн аялга ба пунктуаци	19	6	9	4
1	Холбуулал		1	1
2	Хэлэ хүгжѳѳлгын хүдэлмэри					1
3	Мэдүүлэл Хѳѳрэһэн, асууһан, ба идхаһан мэдүүлэлнүүд. Шангадхаһан мэдүүлэл		1	2	1
4	Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд. Юрын гэшүүд: нэмэлтэ, элирхэйлэгшэ, ушарлагша		1	2	1
5	Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд		1	1	1
6	Хэлэ хүгжѳѳлгын хүдэлмэри					1
7	Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд			1
8	Причастна ба деепричастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд		1	1
9	Сэхэ хэлэлгэ		1	1	1
	Жэл соо үзэһэнөө дабталга	5		4	1
	Хамта	70	22	30	13	5

Хабсаргалта 2.

Шалгалтын хүдэлмэри

Буряад алфавит хэды үзэгүүдтэйб ?
Абяан үзэг хоёр ямар илгаатайб ?
Ямар үзэгүүд абяа тэмдэглэдэггүйб ?
Хэды аялган, хэды хашалган үзэгүүд бииб ?
Түргэн ба удаан аялгануудые нэрлэгты ?
Ямар дифтонгнуудые мэдэхэбта ?
Ямар аялгануудые йотированна аялганууд гэнэб?
Аялгануудай тааралдал гэжэ юун бэ ?
Хонгёо хашалгануудые нэрлэгты
Бүдэхи хашалгануудые нэрлэгты
Ёохор гэжэ үгын фонетическэ шүүлбэри хэгты
Хэлэлгын абяануудые үзэдэг эрдэм юун гэжэ нэрэтэйб?

а) Графика

б) Фонетикэ

в) Лексикэ

13. Хонгёо ба бүдэхи хашалганаар эхилһэн үгэнүүдые паарна болгогты:

жэг, зар, дэрэ, шэг, захяа, сар, тэрэ, сахяа

14. Зѳѳлэн хашалгануудтай үгэнүүдые ологты.

Альбан, оньһон, ангир, харюу, таби, каток, ниитэ, хальһан, хурган, нохой, эльгэн, барюул.

15. Точконуудай орондо –ээ, -эй тааруулан бэшэгты.

…рүүл, зѳѳх…, шэр…, түүрх…, дэг…,мэлх…, хир…, тѳѳл…,миисг…, һэр…

Хабсаргалта 3

Диктантнуудай темэнүүд

Зунай үглѳѳгүүр. (удаан ба түргэн аялганууд, дифтонгнууд)
Намарай бороо. (аялганай тааралдал, һубарил)
Хүгшѳѳдэйн бууса. (-ээ,-эй зүб бэшэлгэ)
Шагалза. (үй, уй дифтонгнууд)
Баглаа сэсэг. (ии -ы,э-и аялганууд)
Дамбии. (сложно үгэнүүд)
Мундарга. (үгын бүридэл соохи частицанууд)
Хүбүүд. (мэдүүлэлэй гэшүүд)
Шубуудай уургай. (мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд)
Хадын горхон. (причастна, деепричастна обородууд)

Тестнүүдэй темэнүүд

Фонетикэ
Лексикэ
Үгын бүридэл
Холбуулал
Мэдүүлэл
Хандалга

1.Тайлбари бэшэг

Тус хүдэлмэри Россиин Федерациин Һуралсалай стандартда үндэһэлжэ, С.Д Будаев, Ц.С.Жанчипова, Д.Х.Митупова гэгшэдэй зохёоһон «Буряад литература» хрестомати, методическа дурадхалнууд, ажалай дэбтэр баримталан, 5-дахи класста ажалай программа зохёогдобо. Литература үзэлгэдэ 35 час үгтэнэ.

Уран hайханай литература гү, али уран зохеол хүнэй, хүн түрэлтэнэй ажамидаралда тусхай hуури эзэлдэг, тэдэнэй хүгжэлтэдэ айхабтар ехэ удха шанартай. Уран hайханай литертура шудалан үзэлгэ хадаа түрэл арадайнгаа ба бэшэшье арадуудай соел болбосорол, еhо заншал ойлгожо абалгын тусгаар арга болоно ха юм.

Буряад литературын дээжэ болоһон, үхибүүдэй наһанда таарамжатай һонин зохёолнууд программада оруулагдажа, буряад хэлэндээ, уран зохёолдо дурлал татаха, һайн уншагшые, һайхан сэдьхэлтэй хүниие хүмүүжүүлхэ гол шухала зорилго табигдана. Программын онсо илгаань гэхэдэ, ганса арадай болон уран зохёолшодой зохёолнуудые үзэхэ бэшэ, харин һурагшадые ѳѳһэдыень зохёохы ажалда ехээр хабаадуулан, тэдэнэрэй бэлиг шадабари хүгжѳѳхэ зохёохы хэшээлнүүд, һурагшадай мэдэсэ шалгаха тестнүүд, һонирхолтой наадан- хэшээлнүүд зохёол бүхэндэ шахуу үгтэнэ.

Уран уншагшые хүмүүжүүлхын тула иимэнүүд зорилгонуудые бэелүүлхэ ёһотой болоно: зохёолдо авторай ба уншагшын хараса байдаг гэжэ ойлгохо, һурагша бүхэн автор, уншагша, шүүмжэлэгшэ, теоретик болон хүдэлжэ һураха. Урдандаа һурагшадта гансал мэдэсэ үгэхэ зорилготой һургуулида литературын хэшээлдэ һурагша зохёол уншаад, иимэнүүд шадабаритай болохо эрилтэнүүдтэй байгаа:

сюжет ойлгохын тула үгтэһэн ушаралнуудые һубарюулан, удхыень гаргажа шадаха;
Уран аргануудые мэдэхэ, зохёол соо оложо шадаха г.м.

Харин М.М. Бахтинай теориин ёһоор:

авторай хараса ойлгохо шадабаритай;
ѳѳрын бодол һанамжатай;
уран зохёолой юртэмсэ байгуулжа шадаха шадабаритай уран уншагшые хүмүүжүүлхэ зорилго табигдаа.

Уншагша зохёол уншахадаа, ѳѳрын һанамжатай, харасатай байдаг, тиимэһээ уншаншын ажал шүүмжэлэгшын ажалтай холбоотой болоно. Хэрбэеэ уншагшын зохёол тухай тодорхой ѳѳрын һанамжатай болбол, тэрэнь авторай харасатай тааралдабал, уншагша авторай позици хаража шадаа болоно.

Уншагшын ажал гурбан янза байдаг:

Сэдьхэлээ хүдэлгэн шагналга
Түүн уншалга хэрэглэжэ, зохёолой удха дээрэ хүдэлнэд, тиихэдээ һурагшад ганса уншагша бэшэ, харин «критик-шүүмжэлэгшэ» болон хүдэлнэ.

Түүн уншалга хоёр янза байдаг:

а) идеальна уншалга-текст һайн ойлгон, зохёолой ажабайдалай зураг бии болгон уншалга.Энэ хүдэлмэри хэхэдээ, һурагша «уншагша-шүүмжэлэгшэ» болон хүдэлнэ.

б) акцентнэ уншалга-багшын табиһан зорилгодо харюу түүн уншалга. Энэ уншалгада һурагша «уншагша-шүүмжэлэгшэ» болон хүдэлхэ болоно.

3. Уран уншалга-һурагшад багшада, класстаа болон ѳѳртѳѳ шалгалта барина. Энэ хэшээлые конкурс шэнгеэр үнгэргэбэл таарамжатай байха. Энэ хүдэлмэри хэхэдээ, һурагша ехэнхидээ «уншагша» болон хүдэлнэ.

Автор – зохёон байгуулагша

Автор- зохёон байгуулагшын ажал хүдэлмэри хоёр янза байдаг: художественно-уран зохёолой (автор-художник) ба публицистическа (автор-публицист).

«Автор-художник» болон хүдэлжэ һурахадаа, һурагша ѳѳрынгѳѳ һанал бодол, хараса харуулһан уран зохёол байгуулан бэшэнэ. Тиихэдээл һурагша зохёолой ажабайдалай зураг хаанаб даа байһан байдал бэшэ, харин манайл байдал гээшэ гэжэ ойлгоно, ѳѳрынгѳѳ байдалтай сасууан, оршон тойрон байдалай үзэгдэлнүүдые шэнжэлэн хаража һурана.М.М. Бахтинай принципээр һурагша бүхэн «Автор» болон хүдэлжэ һураха ёһотой.

«Автор-публицист» ѳѳрынгѳѳ һанал бодол, хараса.бодомжолгоор харуулан зохёол бэшэнэ. Энэ хүдэлмэри хэхэдээ, үхибүүд эртэ ажабайдалтай танилсан бодомжолжо, тэрээндэ ѳѳрын сэгнэлтэ үгэжэ һурана.

Автор болон хүдэлхэдѳѳ, үхибүүд һайн тээшээ хүгжэн ургана, хүниие болон ѳѳрыгѳѳ һайн ойлгодог болоно.

Теоретик болон хүдэлхэдѳѳ, һурагшад уран зохёол бэшэхэ ёһо гуримтай, тэрэнэй байгуулгатай, уран аргануудтайнь танилсана. Литературна теориин мэдэсэтэй болоходоо, һурагшад һайн «уншагша-шүүмжэлэгшэ», бэрхэ «автор» болон хүдэлхэ шадабаритай болоно. Теоретическэ мэдэсэ тон хэрэгтэй сагтань үгэбэл, ехээр хэрэглэдэг байна.

Иигэжэ шэнэ аргаар түрэлхи литература һурагшадта дура татама һонирхолтойгоор заажа, буряад хэлэнэйнгээ баялигтай гүнзэгыгѳѳр танилсуулжа, һайнаар хэлүүлдэг, уншуулдаг, бэшүүлдэг болгохоһоо гадна, түрэл арадайнгаа ажабайдал, түүхэ, заншал, зан абари үзэжэ байһан зохёолнууд дээрэ үндэһэлэн, һайнаар ойлгуулжа, ухаан сэдьхэлдэнь шэнгээжэ, ёһото буряад эрхэтэниие хүмүүжүүлхэ шухала.

2.Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб

№	Темэнүүд	Үгтэһэн саг	теори	практика	шалгалта
1	Оршол. Литература-уран үгын искусство	1
2	Уран зохёолой нюусанууд	2	2
3	Фольклорой бага жанрнууд	2	1	1
4	Буддын шажанай зохёолнууд	3	1	1	1
4	Арадай онтохонууд	3	1	1	1
5	Эпическа жанрнууд	2	1	1
6	Рассказууд	5	1	4	1
7	Туужа	7	3	3	1
8	Лирическа зохёолнууд	5	3	2
9	Басни	2	1	1
10	Зүжэглэмэл зохёолнууд	3	1	1	1
	Хамта	35	15	15	5

Һуралсалай сэдэбүүдэй гаршаг

Оршол. Литература- уран үгын искусство
Уран зохёолой нюусанууд
Фольклор тухай ойлгосо, бага жанрнууд. Тоолуурнууд, буряад нааданууд
Сэсэ буляалдаан, буряад нааданууд
Жороо үгэнүүд
Таабаринууд
Оньһон ба хошоо үгэнүүд
Буддын шажанай зохёолнууд
Арадай онтохонууд. «Зургаан нүхэд»
«Һүүл хүбүүн»
«Сэсэн хулгана»
Буряад арадай онтохошод. Ондоо арадай онтохонууд
Литературна онтохонууд. В. Халхуев «Жаабдай»
Классһаа гадуур уншаха литературна онтохонууд
Рассказ. Л. Толстой «Хайратай морин»
А. Лыгденов «Унаган»
Ц. Номтоев «Хилээмэн»
Д. Сультимов «Ѳѳрыгѳѳ хэһээбэ»
Д. Дылгыров «Эсэгын орден»
Б. Ябжанов «Нулимса»
М. Шолохов «Мэнгэ»
Минии түрүүшын рассказ
Ц.-Б. Бадмаев «Будамшуугай орон нютагаар Серёжын аяншалһан тухай»
Классһаа гадуур үгтэһэн туужанууд
Ирагуу шүлэгэй жанр тухай ойлгосо
Д. Дамбаев «Байгалай долгид», «Үдэшын зураг»
27.Ш. Байминов «Онгосомни», «Аадар»
28.Классһаа гадуур үгтэһэн шүлэгүүд
Шүлэглэмэл зохёолой нюусанууд
Басни.С. Норжимаев «Аймхай Охотноон», «Шаазгайн элидхэл», «Хүмүүжүүлэгшэ Хирээ»
Зүжэглэмэл зохёолнуудай шэнжэ
Б. Эрдынеев «Бишыхан хатан»
Классһаа гадуур уншаха зүжэгүүд
Сценари тухай
Конференци

4.Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд

Предметные компетенции:

уран зохеолшын зохеол соогоо бэшэhэн уран зураглалые хѳѳрэжэ;
уран зохеолшын зураглаhан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;
үзэжэ байhан зохеолой гол шухала үйлэнүүдые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай хэлэhэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юрын үйлэнүүдhээ илгажа;
зохеол соохи үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые, тэрэнэй хойшолонгые элирүүлжэ;
үзэжэ байhан зохеолой геройнууд тухай, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые хараадаа абан, hурагша бэшэмэл ѳѳрын бодомжолго зохеожо;
Уран зохёолой сэдэб ойлгожо, уншаһан текстынгээ гол удха хѳѳрэжэ;
Текст соохи уран аргануудые оложо;
Уншаһан зохёолойнгоо жанр элирүүлжэ шадаха.

Метапредметные компетенции:

шухала хэрэгтэй мэдээсэлнүүдые бэдэржэ, компьютер болон интернедэй хүсѳѳр мэдээнүүдые оложо, хэрэглэжэ шадаха;
шүүмжэлэл, шэнжэлэл хэжэ, дутаг дундануудые элирүүлжэ; хэһэн ажалдаа арга боломжонуудые тааруулжа, шалгалта, сэгнэлтэ үгэжэ шадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа, шалтаг хойшолоной холбоо байгуулжа, бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шадаха;
монологическа хэлэлгэ hайнаар хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ hанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ, тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа, хамгаалжа шадаха.

Личностные компетенции:

буряад хэлэеэ буряад арадай үндэһэн-болбосоролой нангин баялиг гэжэ ойлгохо;
түрэл хэлэндээ дуратайгаар, хүндэтэйгѳѳр хүмүүжэхэ;
хэлэнэй баялигые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ хэрэглэжэ,бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр хэлэжэ шадаха.

Коммуникативные УУД:

бэе бэеэ шагнажа, дуулажа шадаха; хэлэнэй аргануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ хараа бодол хэлэжэ шадаха;
бэшэг дээрэ, аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй мэдээсэл дамжуулжа шадаха;
асуулта хэжэ, хүнэй һанал бодол ба ѳѳрынгѳѳ һанамжа хэлэжэ шадаха;
хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа тэрээнээ дүүргэхые элирхэйлжэ шадаха;
олоһон мэдэсээрээ нүгѳѳдэтэеэ хубаалдажа, үрэ дүнтэй бодол абаха;
бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

Регулятивные УУД:

олоһон мэдэсэһээн уламжалан, үшѳѳ мэдэхэгүй юумэн тушаагаа зорилго табиха;
түсэблэлгэ, удаа дараалуулан хоорондын зорилгонуудые табижа, ямар дүндэ ерэхэеэ уридшалан мэдэхэ;
сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар ойлгообиб гэжэ, хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха;
эрмэлзэл зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Һурагшадай ажаябуулга сэгнэхэ критериальна системэ

№	Критеринүүд
1.	Уран зохёолой жанр элирүүлхэ шадабари
2.	Уран зохёол соохи уран аргануудые олохо шадабари
3.	Текстын удха ойлгожо, ѳѳрын үгѳѳр дамжуулха шадабари
4.	Текстын шэнжэлэл ба шүүмжэлэл хэхэ шадабари
5.	Текстын гол бодол элирүүлхэ шадабари
6.	ИКТ хэрэглэжэ шадаха шадабари
7.	Олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүдэй, интернедэй арга хэрэглэхэ шадабари
8.	Хүнүүдтэй харилсаха шадабари

Һурагшын ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэхэ арга

Темэ үзэһэнэй удаа ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэлгэ.

Даабари: хэһэн ажаябуулгынгаа шүүмжэлэл хэжэ, «хээб», «бэшээб», «заһааб», «мэдэнэб» г.м. таби.

Гэрэй даабари дүүргэлгэ
Багшаһаа хэрэгтэй зүбшэл абалга
Мэдэсэеэ үргэдхэлгэ, сэгнэлтэеэ заһалга
Дэбтэртээ саг үргэлжэ бэшэлгэ
Нэмэлтэ литературатай хүдэлэлгэ
Конспект хэхэ шадабари
Үгтэһэн темээр хэрэгтэй материал оложо шадахаб
Элидхэл хэжэ шадахаб
Мэдэхэгүй үгэеэ багшаһаа һурахаб
Мүнѳѳдэрэй хэшээлдэ олоһон мэдэсэеэ хѳѳрэжэ шадахаб

5.Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

1.Буряад литература 5класс. Бэлиг, 2011

2. Методическа дурадхалнууд 5 класс. С.Д.Будаев, Ц.С.Жанчипова, Д.Х.Митупова

3. Ажалай дэбтэр. 5класс. С.Д.Будаев, Ц.С.Жанчипова, Д.Х.Митупова

4. Буряад һургуулиин программа. Буряад литература 5-11 классууд, 2009

5. Б.Б.Батоев. Уран зохёолнуудые 5-11 классуудта зааха тухай. 2008

6. О.Б.Бадмаева. Мүнѳѳ үеын хэшээл, 2010

6.Литература

Буряадууд тухай алтан ном. В.Алагуева
Буряад аман зохёол.
Оньһон үгэ оностой.
Буряад арадай онтохонууд.
Санагын сэгнэшэгүй баялигһаа. С. Ринчинов
Ажалай дэбтэр
Баснинууд.
М.Самбуев. «Би тайгын хүбүүмби», У-Ү., 2015
Д.Улзытуев «Сагай сууряан», У-Ү., 1970
А.Жамбалон «Эхэ орон уряална», У-Ү., 1990

Календарна сэдэбүүдэй түсэб Хабсаргалта

№	Үзэхэ хубинууд болон сэдэбүүд	Үгтэһэн саг	хэшээлнүүд	Практическа ажалнууд	Шалгалтын ажалнууд
1	Оршол. Литература –уран үгын искусство	1	1
2	Уран зохёолой нюусанууд	2	1	1
3	Фольклорой бага жанрнууд	2	1	1
3.1	Фольклор тухай ойлгосо, бага жанрнууд Тоолуурнууд, буряад нааданууд Сэсэ буляалдаан, буряад нааданууд Жороо үгэнүүд		1
3.2	Таабаринууд Оньһон ба хошоо үгэнүүд			1
4	Буддын шажанай зохёолнууд	3	1	1	1
5	Арадай онтохонууд	3	1	1	1
5.1	«Зургаан нүхэд»		1
5.2	«Һүүл хүбүүн» «Сэсэн хулгана»			1
5.3	Буряад арадай онтохошод. Ондоо арадай онтохонууд				1
6	Эпическа жанрнууд. Литературна онтохонууд	2	1	1
1	В. Халхуев «Жаабдай»		1	1
2	Классһаа гадуур уншаха литературна онтохонууд
7	Рассказууд	5	1	4	1
	Л. Толстой «Хайратай морин» А. Лыгденов «Унаган»			1
	Ц. Номтоев «Хилээмэн»			1
	Д. Сультимов «Ѳѳрыгѳѳ хэһээбэ» Д. Дылгыров «Эсэгын орден»			1
	Б. Ябжанов «Нулимса»			1	1
	М. Шолохов «Мэнгэ» Минии түрүүшын рассказ		1
7	Туужа	7	3	3	1
	Ц.-Б. Бадмаев «Будамшуугай орон нютагаар Серёжын аяншалһан тухай»		3	2	1
	Классһаа гадуур үгтэһэн туужанууд			1
8	Лирическа зохёолнууд	5	3	2
	Ирагуу шүлэгэй жанр тухай ойлгосо		1
	Д. Дамбаев «Байгалай долгид», «Үдэшын зураг»			1
	Ш. Байминов «Онгосомни», «Аадар»		1	1
	Классһаа гадуур үгтэһэн шүлэгүүд		1
	Шүлэглэмэл зохёолой нюусанууд
	Минии туршалга
9	Басни	2	1	1
	С. Норжимаев «Аймхай Охотноон», «Шаазгайн элидхэл», «Хүмүүжүүлэгшэ Хирээ»		1	1
10	Зүжэглэмэл зохёолнууд	3	1	1	1
	Зүжэглэмэл зохёолнуудай шэнжэ		1
	Б. Эрдынеев «Бишыхан хатан»			1
	Классһаа гадуур уншаха зүжэгүүд
	Сценари тухай
5	Конференци				1
	Хамта	35	15	15	5

Предварительный просмотр:

Гаршаг

Тайлбари бэшэг
Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб
Сэдэбүүдэй гаршаг
Һурагшадай мэдэсэ шадабариин эрилтэнүүд
Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд
Хэрэглэгдэхэ литература
Хабсаргалта

1. Тайлбари бэшэг

1089 дугаар 2004 оной мартын 5-най Һуралсалай министерствын захиралта дээрэ үндэһэлжэ зохеогдоһон, творческоор хэрэглэхэ гэһэн удхатайгаар байгуулагдаһан туршалгын программа баримталан, 11 -дэхи класста ажалай туршалгын программа М.В.Батуева, М.Р.Балданова, Б.Д.Цыдыпова, Т.Т.Цыжиповагай «Буряад литература» ном болон хрестомати (хоёр хубитай) хэрэглэгдэжэ зохеогдобо.

Арадай аман зохеол аман үгын, уран һайханай литература бэшэмэл үгын искусство, тиимэһээ уран зохеол зохеоходоо уран хурса, шэмэг удхатай үгэ гол түлэб аргануудай нэгэн болоно.

Нүгөө талаһаа, уран зохеол хүн тухай, тэрэнэй доторой байдал, хүниие тойрон байһан оршон байдал, байгаали, хүнэй ажабайдал, арад зоной ажамидарал г.м. тухай зохеогдоһон байдаг. Бодото юумэнүүд, үнэн болоһон үйлэ хэрэгүүд, бодото байдал уран зохеолой, уран һайханай литературын үндэһэн боложо хэрэглэгдэдэг. Уран зохеолшо бодото байдал дээрэ үндэһэлжэ, тэрэниие һажаажа, ухаан бодолойнгоо хүсөөр, һанаагаараа тэрэниие уран гое болгожо, ном соогоо уран һайханаар, гоеор зохеогдоһон байдал бии болгодог, энэ байдалынь үнэн бодото байдалда адлирхуу байдаг гэжэ һурагшадта ойлгуулха шухала.

Уран һайханай литература гү, али уран зохеол шудалан үзэлгын гол зорилгонууд гэбэл:

 уран һайханай литература хүнэй, хүн түрэлтэнэй ажамидаралда тусхай һуури эзэлдэг, тэдэнэй хүгжэлтэдэ айхабтар ехэ удха шанартай гэжэ ойлгуулха;

 уран һайханай литература шудалан үзэлгэ хадаа түрэл арадайнгаа ба бэшэшье арадуудай соел болбосорол, ёһо заншал ойлгожо абалгынтусгаар арга гэжэ ойлгуулха;

 искусствын этико-эстетическэ компонент байгуулха гуманитарна ойлгосонуудые тайлбарилжа үгэхэ;

 уран зохеол уншаха дуратай болгохо, гое һайханиие наринаар ойлгодог мэдэрэл хүмүүжүүлхэ;

 бодото байдал, ажабайдал ба искусство, оршон тойрониие зүбөөр сэгнэжэ, тэдэндэ үнэтэй сэнтэйгээр хандахые һургаха;

 аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ һургаха, тэрэниие хүгжөөхэ;

 һурагшад уран һайханай зохеол зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр хадуужа абаха, шэнжэлжэ, сэгнэжэ һураха гол түлэб теоретико-литературна, эстетическэ ойлгосонуудтай болохо еһотой.

Уран һайханай литература зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр, гүнзэгыгөөр ба өөрынгөө ажамидаралда туһатайгаар ойлгожо абахын тула литературын теоридо онсо анхаралаа хандуулан, һурагшадые ойлгомжын аппарадтай болгохо. Уран һайханай литературые үгын искусство гэжэ шэнжэлэн үзэлгэ, текстнүүдэй удха зүбөөр гаргажа һургалга.

Энэ программа баазова теоретико-литературна ойлгосонууд дээрэ үндэһэлжэ, тэдэниие гол принцип болгон байгуулагдаа. 11 - дэхи класста һурагшадай урда жэлнүүдтэ ойлгожо абаһан мэдэсэ, шадабари бүридхэжэ ябталагдана ба һурагшадые историко-литературна талаар мэдэсэеэ үргэдхэхэ, литературын теорёор һайн баазова ойлгосонуудые ба уран зохёол шудалан үзэлгын шухала зэмсэг болоно.

Уран һайханай литературна шэнжэлэн үзэхэдѳѳ, историко-культурна ба историко-функциональна талыень баримталжа, 11-дэхи класста уран зохёолшын уран һайханай оршон байдал түүхэ ба соёлой талаһаа ойлгуулха мүн.

Туд программа бэелүүлхэдээ, ойлгожо абаһан мэдэсыень шалгахадаа коммуникативно-творческо ажалнуудые үнгэргэхэ: творческо(зохеон байгуулгын) мастерской, практикум, даабари, шэлэжэ абаһан зохеолоо бэеэ даагаад анализ хэлгэ, дүн гаргалгын уншагшадай конференци г.м.

Тус программа соо һурагшад гол түлэб иимэнүүд онол шадабаритай болохоор хараалагдана:

- уран хурсаар уншаха шадабаритай болохо;

- уран зохёол соохи этическэ, социальна-историческа ба нравственно-философско проблематика илгаруулха шадабаритай болохо;

- уран зохёолые ба тэрэнэй хубинуудые хаба соогоо бэеэ даагаад анализ хэхэ шадабаритай болохо;

- диалог ба монолог зүбѳѳр хэрэглэжэ, хэлэжэ шадаха болохо;

- элдэб янзын бэшэмэл ажалнуудые бүтээхэ, шэнжэлэлгын ажалнуудые хэхэ шадабаритай болохо.

Бэелүүлхэ болзор ба шата – 2016/2017 һуралсалай он, 11 класс

2.Һуралсалай-тематическа түсэб

№	Темэнүүд	Үгтэhэн саг	Хэшээлэй янза		Шалгалтын онол арганууд
№	Темэнүүд	Үгтэhэн саг	теори	практика	Шалгалтын онол арганууд
	20-дохи зуун жэлэй буряад литературын уран һайханай юртэмсэ	1
1	Оршол	1
	Буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ	23	6	15	2
1	Реализмын хүгжэлтэ		1
2	Д-Р.О.Батожабайн уран һайханай юртэмсэ. «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» трилоги. Романай уран һайханай юртэмсэ.	12+3	2	9+1	1+2
3	Ч.Ц.Цыдендамбаевай уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаган» туужа Туужын уран һайханай юртэмсэ.	5-1	2	3-1
4	А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Мүнхэ ногоон хасуури» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.	5-1	1	3-1	1
	Буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	12	3	8	1
1	Буряад драматургиин хүгжэлтэ.		1
2	М.Ж.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Таршаа Намжилай түүхэ» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	3
3	Б.Б.Барадинай уран һайханай юртэмсэ. «Ехэ удаган абжаа» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	7-1	1	5-1	1
	Буряад уран шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	2
1	Б.Б.Базароной уран һайханай юртэмсэ. «Улаалзай» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	2	1	1
2	Ц.Цымпилоной уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаганда» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	2	1	1
	Мүнѳѳ үеын буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ.	19	4	12	3
1	Ч.Ц.Гуруевай уран һайханай юртэмсэ. «Туһалха хэрэгтэй» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	2	1
2	Д.А.Дылгировай уран һайханай юртэмсэ. «Сэдьхэлэй гуниг» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.	5	1	3	1
3	Д.О.Эрдынеевэй уран һайханай юртэмсэ. «Yйлын үри» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.	10	2	7	1
	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	12	3	9
1	Б-М.П.Пурбуевай уран һайханай юртэмсэ. «Эрьехэ наран» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	8	2	6
2	М.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Юртэмсын гурбан сэсэшүүл» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	3
	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	31	12	14	5
1	Ц-Д.Ц.Дондогойн уран һайханай юртэмсэ. «Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.	7	2	4	1
2	Г.Ж.Раднаевагай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлгын зоболон» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.	7	2	5
3	Л.Д.Тапхаевай уран һайханай юртэмсэ. «Дүрбэн сэсэг» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
4	А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Би шулуунби» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
5	Б.С.Дугаровай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисѳѳрэй» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	5	2	2	1
6	Г.Х.Базаржапова-Дашеевагай уран һайханай юртэмсэ. «Yеһѳѳ үедэ уг залган» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
	Хамта	102	31	60	11

3. Һуралсалай сэдэбүүдэй гаршаг

1. 20-дохи зуун жэлэй буряад литературын уран һайханай юртэмсэ. Оршол

2. Буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ. Реализмын хүгжэлтэ

3. Д-Р.О.Батожабайн уран һайханай юртэмсэ. «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» трилоги. Романай уран һайханай юртэмсэ.

4. Ч.Ц.Цыдендамбаевай уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаган» туужа. Туужын уран һайханай юртэмсэ.

5. А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Мүнхэ ногоон хасуури» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.

6. Буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ. Буряад драматургиин хүгжэлтэ.

7. М.Ж.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Таршаа Намжилай түүхэ» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.

8. Б.Б.Барадинай уран һайханай юртэмсэ. «Ехэ удаган абжаа» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.

9. Буряад уран шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ. Б.Б.Базароной уран һайханай юртэмсэ. «Улаалзай» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.

10. Ц.Цымпилоной уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаганда» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ. Мүнѳѳ үеын буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ.

11. Ч.Ц.Гуруевай уран һайханай юртэмсэ. «Туһалха хэрэгтэй» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.

12. Д.А.Дылгировай уран һайханай юртэмсэ. «Сэдьхэлэй гуниг» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.

13. Д.О.Эрдынеевэй уран һайханай юртэмсэ. «Yйлын үри» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.

14. Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.

Б-М.П.Пурбуевай уран һайханай юртэмсэ. «Эрьехэ наран» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.

15. М.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Юртэмсын гурбан сэсэшүүл» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.

16. Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.

Ц-Д.Ц.Дондогойн уран һайханай юртэмсэ. «Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.

17. Г.Ж.Раднаевагай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлгын зоболон» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.

18. Л.Д.Тапхаевай уран һайханай юртэмсэ. «Дүрбэн сэсэг» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.

19. А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Би шулуунби» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.

20. Б.С.Дугаровай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисѳѳрэй» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.

21. Г.Х.Базаржапова-Дашеевагай уран һайханай юртэмсэ. «Yеһѳѳ үедэ уг залган» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.

4. Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд

Һурагшад гол түлэб иимэ юумэнүүдые мэдэхэ ёһотой:

уншажа байһан зохеолойнгоо автор тухай, номой нэрэй удха тайлбарилга;
уран зохеолшоной намтарһаа тон шухала мэдээнүүдые;
уран зохеолнуудай текстнүүдые;
шудалан үзэжэ байһан зохеолой герой болоод гол үйлэдэгшэ нюурнууд тухай, зохеол сохи шухала үйлэнүүдые мэдэхэһээ гадна , тэдэнэй хоорондохи харилсаа холбоонуудые, типическэ удха шанар;
уран зохеол бэшэхэ гол шухала арганууд, зураглалай янзанууд, зохеолой темэ, идей, гол удха, уран зохеолой геройнууд, сюжет г.м. литературна теориһоо ойлгосонуудые;
байгуулгын (композициин) шухала онсо янзануудые, хэлэнэй зураглан тодорхойлхо арга хэрэгсэлнүүдые;
программын эрилтын еһоор сээжэлдэһэн шүлэгүүдые, эпическэ зохеолой хэһэгүүдые;
литературна зан абари (характер), литературна тип, романтизм, реализм гэһэн ойлгосонуудай шухала шэнжэнүүдые г.м.

Һурагшад гол түлэб иимэ юумэнүүдые хэжэ шадаха ёһотой:

уран зохеолшын зохеол соогоо бэшэһэн уран зураглалые хөөрэжэ;
уран зохеолшын зураглаһан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;
үзэжэ байһан зохеолой гол шухала үйлэнүүдые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай хэлэһэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юумэнүүдһээ илгажа;
зохеол соохи үйлэнүүдэй болоһон шалтагааниие, сагые, тэрэнэй хойшолонгые элирүүлжэ;
үзэжэ байһан зохеолой хэлэнэй уран аргануудые, байгаалиин зураглалнуудые текст сооһоо илгажа;
зохеолой идейнэ болоод уран һайханай талые харуулалгада сюжедэй зүйлнүүдэй (үйлын хүгжэлтын эхин, үйлын уялдалга, үйлын хүгжэлтын эгээл дээдэ шата) үүргэ болон гол проблематика элирүүлжэ;
үзэгдэжэ байһан зохеолнуудай байгуулгын (композициин) зүйлнүүдые илгажа;
зохеолой удха задалан харуулхадаа, геройн үүргэ ба геройдо үгэһэн авторай сэгнэлтэ эли тодо болгожо;
зохеолой геройнуудай өөр өөрын ба бултандань хабаатай шэнжэнүүдые тодорхойлон, характеристикэ үгэжэ, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байһые элирүүлхэ зорилготойгоор геройнуудые зэргэсүүлжэ;
уран зохеолнуудай текст лирическэ, эпическэ, драматическа жанрай байһаарнь тэдэнииень хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншажа;
уран зохеолой геройнуудта характеристикэ үгэхэ орео түсэб табижа;
үзэжэ байһан зохеолой геройнууд тухай, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байһые хараадаа абан, һурагша бүхэнэй, бүхы һурагшадай зэргэсүүлһэн аман гү, али бэшэмэл өөрын бодомжолготой зохеолго бэшэжэ;
монологическа хэлэлгэ һайнаар хэрэглэжэ, өөрынгөө һанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ, тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа, хамгаалжа;
түсэб табижа, тэрэ тоодо тезиснэ түсэб, литературна-критическэ статьянуудаар конспект бэшэжэ;
нэгэ гү, али хэдэн материалнууд дээрэ үндэһэлэн, литературна темээр элидхэл, соносхол (сообщени) гү, али реферат бэлдэжэ;
үзэһэн зэхеолоор гү, али хэдэн зохеолнуудаар проблемнэ шэнжэтэй аман ба бэшэмэл бодомжолготой зохеолго, тэрэ тоодо зэргэсүүлһэн характеристикэ зохеожо, мүн литературна ба публисцистическэ темэнүүдээр бодомжолготой зохеолго бэшэжэ;
литературын асуудалнуудаар бэшэһэн хүдэлмэринүүдээр тезисүүдые ба конспектнүүдые табижа;
бэеэ даагаад уншаһан номоор, хараһан кинофильмүүдээр, теледамжуулгануудаар,зүжэгүүдээр, уран зурагуудаар, шагнаһан хүгжэмөөр рецензи гү, али һанамжа бэшэжэ;
уншаһан номой справочна аппарат, мүн литературна терминүүдтэй словарь, шэнэ толинуудые хэрэглэжэ г.м.

5. Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

Буряад һургуулиин программа. Буряад литература 5-11 классууд.

У-Ү, 2009

Б.Б.Батоев. Уран зохеолнуудые 5-11 классуудта зааха тухай. У-Ү, 2002
В.Б.Махатов. Буряад уран зохёол 8-11 классудта зааха методико. У-Y., 1995
Х. Дармаева. Буряад литератураар тестнүүд. У-Ү, 2003

5. С.Ж.Мархаева. Буряад литератураар асуудалнууд, даабаринууд. 10-11. У-Ү, 2003

6.О.Б.Бадмаева. Мүнөө үеын хэшээл, 2010 он

7. Аудиоматериалнууд

8. Буряад хэлээр сахим ном (диск)

Һурагшадай хэрэглэхэ литература:

М.В.Батуева, М.Р.Балданова, Б.Д.Цыдыпова, Т.Т.Сыжитова «Буряад литература», 11-дэхи класста үзэхэ ном, У-Y, 2015
Буряад литература. Хрестомати. 2 хуби. У-Y, 2015

Хабсаргалта

Һуралсалай сэдэбүүдэй календарна түсэб

№	Үзэхэ хубинууд болон сэдэбүүд	Үгтэһэн саг	Тэрэнэй тоодо			Һураг шадай өөһэ дөө хэхэ хүдэлмэ ридэ багсаам жалжа үгтэһэн саг	Үнгэр гэгдэхэ үдэр
№	Үзэхэ хубинууд болон сэдэбүүд	Үгтэһэн саг	хэшээл нүүд	Практи ческа ажал нууд	шалгал тын ажал нууд		Үнгэр гэгдэхэ үдэр
	20-дохи зуун жэлэй буряад литературын уран һайханай юртэмсэ	1
1	Оршол	1
	Буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ	23	6	11	2	4
1	Реализмын хүгжэлтэ		1
2	Д-Р.О.Батожабайн уран һайханай юртэмсэ. «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» трилоги. Романай уран һайханай юртэмсэ.	12	2	7	1	2
3	Ч.Ц.Цыдендамбаевай уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаган» туужа Туужын уран һайханай юртэмсэ.	5	2	2		1
4	А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Мүнхэ ногоон хасуури» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.	5	1	2	1	1
	Буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	12	3	3	1	5
1	Буряад драматургиин хүгжэлтэ.		1
2	М.Ж.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Таршаа Намжилай түүхэ» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	1		2
3	Б.Б.Барадинай уран һайханай юртэмсэ. «Ехэ удаган абжаа» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	7	1	2	1	3
	Буряад уран шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	2
1	Б.Б.Базароной уран һайханай юртэмсэ. «Улаалзай» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	2	1	1
2	Ц.Цымпилоной уран һайханай юртэмсэ. «Буряад басаганда» шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	2	1	1
	Мүнѳѳ үеын буряад үргэлжэлһэн зохёолой уран һайханай юртэмсэ.	19	4	7	3	5
1	Ч.Ц.Гуруевай уран һайханай юртэмсэ. «Туһалха хэрэгтэй» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	1	1	1
2	Д.А.Дылгировай уран һайханай юртэмсэ. «Сэдьхэлэй гуниг» хѳѳрѳѳн. Хѳѳрѳѳнэй уран һайханай юртэмсэ.	5	1	2	1	1
3	Д.О.Эрдынеевэй уран һайханай юртэмсэ. «Yйлын үри» роман. Романай уран һайханай юртэмсэ.	10	2	4	1	3
	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	12	3	6		3
1	Б-М.П.Пурбуевай уран һайханай юртэмсэ. «Эрьехэ наран» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	8	2	4		2
2	М.Батоинай уран һайханай юртэмсэ. «Юртэмсын гурбан сэсэшүүл» зүжэг. Зүжэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	1	2		1
	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран һайханай юртэмсэ.	31	12	11	5	3
1	Ц-Д.Ц.Дондогойн уран һайханай юртэмсэ. «Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.	7	2	3	1	1
2	Г.Ж.Раднаевагай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлгын зоболон» шүлэглэл. Шүлэглэлэй уран һайханай юртэмсэ.	7	2	3		2
3	Л.Д.Тапхаевай уран һайханай юртэмсэ. «Дүрбэн сэсэг» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
4	А.Л.Ангархаевай уран һайханай юртэмсэ. «Би шулуунби» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
5	Б.С.Дугаровай уран һайханай юртэмсэ. «Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисѳѳрэй» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	5	2	2	1
6	Г.Х.Базаржапова-Дашеевагай уран һайханай юртэмсэ. «Yеһѳѳ үедэ уг залган» шүлэг. Шүлэгэй уран һайханай юртэмсэ.	4	2	1	1
	Хамта	102	31	40	11	20

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Буряад хэлээр, уран зохёолоор программанууд

Буряад хэлээр, уран зохеолоор юрэнхы болбосоролой дунда hургуулида 6-11 ангинуудай программа....

Мне нравится

Навигация

Библиотека

hуралсалай программанууд
календарно-тематическое планирование (5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 класс)

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Буряад хэлээр, уран зохёолоор программанууд

Навигация

Библиотека

hуралсалай программануудкалендарно-тематическое планирование (5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 класс)

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Буряад хэлээр, уран зохёолоор программанууд

hуралсалай программанууд
календарно-тематическое планирование (5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 класс)