Кластан тыш сара "Башҡортостан - тыуған ерем". Баһауетдинова А.Р.
методическая разработка по теме

Тыуған ерем – Башҡортостан.

 (әҙәби-музыкаль кисә сценарийы)

Ҡурай моңо яңғырай.

1 а.б.: 

Республика көнө – йылына бер,                                                                                                                           Тәғәйенлек тә ул – кәрәк тә.                                                                                                             Беҙгә көн дә – Республика көнө,                                                                                 Республика сөнки йөрәктә!    

2 а.б.: 

Минең көн дә – Республика көнө!                                                                              Илем менән таңым уяна.                                                                                                              Илем менән иртәләрем имен,                                                                                    Көнөм иман менән нурлана.

1 а.б.:  Бөгөн  беҙҙә  оло  байрам –  Башҡортостаныбыҙҙың тыуған көнө. Барығыҙҙы ла ошо  милли байрамыбыҙ  менән ҡотлайбыҙ!

1 а.б.:  Эйе, аллаға  шөкөр, бына  27  йыл  инде   йыл  һайын  1990 йылдан  алып  11 октябрҙә  республикабыҙҙың  көнөн  билдәләйбеҙ. Был көндө Дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул ителә, 1992 йыдың февраль айынан Башҡортостан республикаһы тип атап йөрөтөлә башлай.

1 а.б.:  Башҡортостан республикаһы - Рәсәй составындағы суверенлы (үҙ аллы) демократик дәүләт. Ул Урал тауҙарының көньяҡ өлөшөндә, Европа менән Азия сигендә урынлашҡан.

1 а.б.:  Башҡортостан – иркен ил. Майҙаны 143 мең 600 квадрат километр тәшкил итә. Республикабыҙҙың сиктәре Пермь, Екатеринбург, Силәбе, Ырымбур өлкәләре һәм Татарстан республикалары ерҙәре менән тоташа. Башҡортостандың халҡы 4 миллиондан артыҡ. 130-лап милләт татыу һәм дуҫ йәшәй.                                                                                                  

1 а.б.:  Башҡортостан файҙалы ҡаҙылмаларға бик бай. Барыһы ла бар Уралда. 1932 йылда тәүге нефть ятҡылыҡтары табыла. Белорет металлургия, Учалы тау-байыҡтырыу комбинаттары илгә ҡара һәм төҫлө металл бирә. 

Йыр “Башҡортостан-тыуған ерем”

1 а.б.:  1990 йылдың  11 октябрендә  яуланған  үҙаллылыҡ – ул иң беренсе  нәүбәттә  башҡорт  халҡының  тарих төпкөлөнән алып быуаттар буйы азатлыҡ өсөн ҡан ҡойоп көрәшеү һөҙөмтәһе.

1 а.б.:  Ҡырлас тауҙар иле Башҡортостан –
Ата-бабаларҙың баш йорто,
Баш йортҡайын яҡлап яуға сапҡан
Күк Уралдың ҡыйыу башҡорто.

 1 а.б.:  Үҙ  халҡы, Урал тауы өсөн аяуһыҙ һуғышҡан башҡорт. Күпме батырҙар  башын  һалған. Башҡортостан үҙаллылығын билдәләгәндә беҙ иң беренсе сиратта Алдар батырҙы, Ҡараһаҡалды, Салауат батырҙы, Ш.Бабичты, М.Мортазинды, З.Вәлидиҙе һәм башҡа бик күп меңәрләгән  башҡорт ир-уҙамандарын иҫкә алырға бурыслыбыҙ. С.Юлаев, Ш.Бабичтың шиғырҙары үлемһеҙ. Быуындан-быуынға күсеп, әле булһа ла халыҡ менән йәшәп килә һәм йәшәйәсәк.

(С.Юлаев. “Тыуған илем” йыры)

1 а.б.:  Башҡорттарҙа дәүләтселектең барлыҡҡа килеүе IX-XIII быуаттарға тура килә. XVI быуат урталарында башҡорттар батша хөкүмәте менән килешеү төҙөп урыç дәүләтенә ҡушыла. 1919 йылдың 23 мартында Башҡорт Автономиялы республика тип иғлан ителә.  Ләкин ул ысын автономия булмай.

1 а.б.:  Тик  1990 йылда ғына беҙ йәшәгән ил азат, суверенлы дәүләт тип иғлан ителә. Башҡортостан  республикаһының  үҙ  гербы, үҙ  гимны, байрағы  барлыҡҡа килә.

1 а.б.:   Башҡортостан флагы                                                                                                                                        Тора өс төрлө төҫтән.                                                                                                                            Күк, аҡ, йәшел, ә уртаға                                                                                                                        Ҡурай сәскәһе төшкән.                                                                                                                   Зәңгәр төҫө халҡымдың                                                                                                                       Уй-ниәте, сафлығы,                                                                                                                                       Аҡ төҫ -  ул именлек төҫө,                                                                                                                       Хеҙмәттәшлек, паклығы.                                                                                                                                                                 Ә йәшел - ул азатлыҡ,                                                                                                                 Мәңгелек йәшәү төҫө.                                                                                                                            Суверенлы илдә генә                                                                                                             Халҡым булмышы, көсө.                                                                                  

1 а.б.:  Дәүләт гербы 1993 йылдың 12 октябрендә раҫланған. Дәүләт гербының авторы – рәссам Фазлетдин Ислахов. Башҡортостан Республикаһы Дәүләт гимны 1993 йылдың 12 октябрендә ҡабул ителгән. Көйөн Фәрит Иҙрисов яҙған. Гимндың тексы 2008 йылдың 18 сентябрендә ҡулланыуға индерелгән. Һүҙҙәренең авторҙары Рауил Бикбаев һәм Рәшит Шәкүр.                                                                                                                        

(БР Гимны башҡарыла)

1 а.б.:  Республикабыҙҙың  тәүге  президенты  Мортаза  Ғөбәйҙулла  улы Рәхимов - Башҡортостан  халыҡтарының  яҙмышы, киләсәген  ҡайғыртҡан хәстәрлекле  етәксе, оло шәхес булды. Тәүәккәллеге, һәләтлеге, эшмәкәрлеге менән тоташ Рәсәй  Федерацияһында  ҙур  абруй ҡаҙанды ул.

1 а.б.:  Президентыбыҙҙың  һәм  Башҡортостан  хөкүмәтенең тырышлығы  арҡаһында  республика  байтаҡ  уңыштарға  өлгәште. Беҙҙә  именлек, милләт- ара татыулыҡ һаҡлана. Башҡорт теле, рус теле менән бер рәттән  дәүләт  теле  тип  иғлан  ителде. Былар  бөтәһе лә Башҡортостан  суверенитетының  изге  емеше.

1 а.б.:  Тыуған илем тим дә һүҙ башлайым,

Тыуған илем Башҡортостаным!

Уны ҙурлап тик бер һүҙ әйткәндә

Әйләнәмен һайрар ҡошҡа мин.

Башҡортостан тыуған ерем минең

Тирмә-тирмә һинең тауҙарың

Шул тауҙарҙы алтын-көмөш итер

Туған  халҡың еңер дошманын.

1 а.б.:  Башҡортостан – тыуған  ерем,

Һиндә  тыуҙым, һиндә  үҫәмен.

Һинән  яҡын, һинән гүзәлерәк

Юҡтыр  бер  ил – шуны  беләмен.

Киң  һәм  йомарт  ҡосағыңда

Һәр  саҡ  тыныс  минең  күңелем,

Татыулыҡ һәм  дуҫлыҡ  ереһең  һин –

Алмаштырмам  алтын –көмөшкә.

1 а.б.:  Туғандаш республиканың әҙиптәре Башҡортостанды “Мостай иле” тип йөрөтәләр. Ошо  көндәрҙә беҙҙең республикабыҙҙың  арҙаҡлы  улы, халыҡ шағиры, әҙәбиәтебеҙҙең аҡһаҡалы М.Кәрим оло юбилейын, 98 йәшен билдәләгән булыр  ине. Мостай Кәрим ижади тормошонда тыуған Башҡортостанына, тыуған еренә данлап бик күп шиғырҙар яҙа.

1 а.б.:  Ер шарының картаһына                                                                                                           Ҡараһаң яҡшы ғына, -                                                                                                   Башҡортостан шул картала                                                                                                        Бер япраҡ саҡлы ғына.                                                                                                                    Эйе, япраҡ аҡ ҡайындың                                                                                                                      Бер япрағы ни бары.                                                                                                                                    Ә ҡайыны – бөйөк Рәсәй -                                                                                                                    Шундай йәшел юғары.

1 а.б.:  Ғәзиз тыуған яғының гүзәл тәбиғәте, Мостай күңеленә мәңгелеккә һалына һәм ул ҡайҙа ғына йөрөһә лә, ниҙәр генә күрһә лә, йәнтөйәгебеҙҙең гәлсәр шишмәләренән  илһам алып йәшәй һәм моңло йыр кәрәҙҙәре ҡоя.

1 а.б.:  Үҙен хөрмәт иткән, мәҙәниәтле тип һанаған кеше үҙенең тыуған иленең, еренең тарихын һәм, әлбиттә, уның шәхестәрен белергә тейеш. Тормош үҙенең  тәбиғи закондары менән алға бара. Башҡортостан үҙаллы  булыуын, халыҡтарҙың бәхетле, ирекле бай йәшәүен беҙ үҙ аҡылыбыҙ, көсөбөҙ менән генә тәьмин итә алабыҙ. Рухыбыҙ, телебеҙ, һәм милләтебеҙҙе һаҡлап алып ҡалыр өсөн беҙ янмаһаҡ, бүтән бер кем дә янмаҫ. Ер йөҙөндә башҡорттоң бөйөк рухы, көс-ҡеүәте, нәҫел ырыуы мәңге йәшәһен!

1 а.б.:  Белә бөгөн халыҡ киләсәген,                                                                                                 Нисек атасағын таңының.                                                                                                                 Хәҙер беҙҙе донъя ныҡлы белде,                                                                                                        Хәҙер беҙҙе донъя таныны.                                                                                                                                             Беҙҙе күрергә, тип, тормош серен,                                                                                                          Тирә-йүндән килә көллөһө.                                                                                                                    Башҡортостан бөгөн – эш өлгөһө,                                                                                                                                                        Башҡортостан – йәшәү өлгөһө.

1 а.б.:  Тыуған көнөң менән, Республикам,
Татыулығы һәр бер милләттең.
Тыныс йәшәү һинән- минән тора,
Тыныс йәшәү менән ҡиммәтһең.

1 а.б.:  Ихлас илдә тыуҙым, күп милләтле.
Дуҫлыҡ иле бит һин бергенәм.
Халҡым йәшәр, йәшәйәсәк беләм,
Башҡортостан – ғорур илгенәм.

1 а.б.:  Башҡортостан!
Нурлы исемеңдән
Балҡып ҡына ята төйәгем,
Уралҡайҙың йөҙөк ҡашы булып,
Ерҙе мәңге йәмләр биҙәгем!

1 а.б.:  Бөгөн беҙ ғәзиз Тыуған илебеҙ – Башҡортостаныбыҙ, уның гүзәл тәбиғәте, киң күңелле халҡы, яғымлы, моңло теле, һоҡланып бөтә алмаҫлыҡ матурлығы, байлығы тураһында дан йырланыҡ. Башҡортостандың иң ҙур байлығы – уның халҡы. Киләсәктә лә ошо күркәм илдең ҡәҙерен белеп, татыулыҡта, дуҫлыҡта йәшәйек.

1 а.б.:  Үҙ  илеңде яҡлар бул,

Халҡыңа һин ҡалҡан бул,

Үҙ телеңдә ятлар бул,

Үҙ ереңдән атлар бул.

Халыҡ терәге булһағыҙ,

Ил йөрәге булһағыҙ,

Алға китер Башҡортостан,

Сәскә атыр баш йортом.

Һис юғалмаҫ башҡортом.

Йыр “Мин-башҡорт”