Адалгыштыҥ бӱдер эп-аргазы.
план-конспект урока (6 класс) на тему

Уроктыҥ этаптары

Уроктыҥ ӧдӧр аайы

I. Ӱренерине ууламјылаары

Jакшылар, кӱндӱлӱ ӱренчиктер! Отурып алыгар.

Бӱгӱнги урокто мен слерге агару, ару санаа, бийик једимдер кӱӱнзейдим. Слердиҥ алдыгарда кӱӱн-санааныҥ агажы. Мен урокко јакшы кӱӱн-санаалу келдим. Тетрадьтарды ачып, бӱгӱнги числоны бичип алыгар. Уроктыҥ темазына јер артыргызып койор.

Ӱренчиктер јакшылажат.

II. Билгирин эске алынып, эбелтип, чокымдаары

Ӱредӱчи доскодо эки оҥдомол бичип салган:

Бӱткен адалгыштар

Бӱтпеген адалгыштар

Бу јартамалдардыҥ учуры кандый? Шӱӱлтелер бар ба?

Ӱренчиктер бу эки сӧстиҥ учурын јартайт. Ол кандый адалгыштар болгодый?

III. Ӱредӱ амаду тургузары

Кандый суракка каруу берерге кӱчсинип туругар.

Айдарда, бис урокто кандый амаду тургузарыс?

- Бӱткен ле бӱткен адалгыштардыҥ учурын оҥдооры;

- Темдектерин билери;

- Бой-бойынаҥ ылгаштырып билери.

IV. Амадуга јединер ишти темдектеери

Ӱредӱчи доского эки сӧс бичип, ӱренчиктерге јакылта берет. Јакылта: Эки сӧстиҥ кажызы бӱткен, кажызы бӱтпеген.

Ӱренчиктер эртедеҥ шӱӱлте тургузарга ӱренет.

Ат

Јылкычы

Ӱренчиктер шӱӱлтезин айдат.

Айдарда, урокто бӱдӱретен ишти темдектер.

1. Ээжини шиҥдеери;
2. Ээжи аайынча таскадулар, јакылталар бӱдӱрери.

V. Тургузылган амадуга јединери

Бӧлӱктерле иш

Амыраар ӧй

Ӱренчиктер бичикте ээжини кычырып, тӧс шӱӱлтени тетрадька бичийдилер.

Айдарда, доскодо бичилген сӧстӧрди кандый адалгыштар деп айдарыс. Ӱренчиктер каруузын јартайт.

Ат – бӱтпеген адалгыш

Јылкычы – бӱткен адалгыш

Бӱткен адалгыш деп аайынча ээжини кычырып, оҥдогоны аайынча кажы ла бӧлӱк  схема эмезе таблица тургузар.

Темдектезе,

Јакылта: Тургускан таблицага эмезе схемага темдек табыгар.

Ӱренчиктердиҥ су-кадыгын корып, бир кичинек ӧйгӧ амырадып алар.

Ӱренчик ӧткӱрет:

1. Башты кыймыктадып,  тӧрӧл јурттыстыҥ адын бичип ийели;

2. Ийиндерисле: оҥ јаныла – тӧс каланыҥ адын, сол јаҥыла – Республиканыҥ адын.

3. Тизелериске колысты салып, бойыстыҥ сӧӧгисти бичип ийектер.

Ӱренчиктер ончозы туруп, бойыныҥ эди-канын, уйе-сӧгин кыймыктадып алат.

VI. Јаҥы билгирди быжулаары

Ӱренер бичикте 53 таскадуны бӱдӱригер. Берилген сӧстӧрлӧ таблицаны толтырыгар.

Бӱдӱрген ишти кажы ла ӱренчик бӧлӱкте корулайт.

Бичикте «Адалгыштыҥ сӧс бӱдӱрер кожулталарын сананып алар» деп бӧлӱкти лаптап кӧрӱп, бу јетирӱни канайда сананып алар, кандый эп ажыра эске ӱренип алар деп шӱӱлтени бӧлӱкте шӱӱжигер.

Ӱренчиктер ӱренер бичикте берилгенине темдектер табар учурлу.

Ойын – «Кем тӱрген?»

Темдектезе, Адалгыштаҥ адалгыш бӱдери:

• чы, -чи  – айылчы;
• лык, - лик, - дык, - дик – айлык;
• мекчи – ишмекчи.

Глаголдоҥ адалгыш бӱдери:

• кыш – коларткыш;

VII. Таҥынаҥ иш бӱдӱрери 

Морфемный ылгаш ӧткӱригер.

Ӱредӱчи кажы ла бӧлӱкке таҥынаҥ сӧс берет.

1-кы бӧлӱк. КАРЫНДАШ

2-чи бӧлӱк. НӦКӦР

3-чи бӧлӱк. АГАШ

Чын каруу кӧргӱзӱ ажыра шиҥделет.

Морфемный ылгаш:

• Кандый куучын-эрмектиҥ бӧлӱги;
• Сӧстиҥ тазылы;
• Сӧс бӱдӱрер кожулта, оныҥ учуры;
• Кеп бӱдӱрер кожулта, оныҥ учуры;
• Сӧс кубултар кожулта, оныҥ учуры;
• Сӧстиҥ тӧзӧгӧзи бӱткен эмезе бӱтпеген.

VIII. Билгирлерди бириктире катап кӧрӧри

Бӧлӱктерле иш

Ӱренер бичикте аттыҥ јепселин шиҥдеп, алтай кижиниҥ јӱрӱминде ат кандый учурлу болгонын јартагар. Алтай фольклордо ат керегинде канайда айдылат. Аттыҥ јепселдериниҥ адын шиҥдеп, кандый эп-аргала бӱткенин чокымдап, бӧлӱкте шӱӱжер.

Бӱткен тӧзӧлгӧлӱ адалгыштардыҥ темдектерин табып,

кажы ла эп-аргага схема тургузыгар.

IX. Бӱдӱрген ишти, билгирлерди кемjиири ле чокымдаары

Урокто ӱренгенин эске алынып, ӱч башка кемјӱле ылгап кӧрӧр:

смайликтер ажыра ӱренчиктердиҥ текши кӱӱн-табын; нени билип алганын;

нени бӱдӱрип ӱренгенин;

кандый турултага кергенин.

Урокто тургускан план бӱткен бе? Ајарып эске алынып ийектер. Кажы ла ӱренчик бойына темдек тургузат. Ӱредӱчи бойыныҥ тургускан темдегин айдып, бӱдӱмјилейт. Шӱӱжип, чокым темдек тургузылат.