Рабочая программа по родному языку 10-11 классов
рабочая программа (10, 11 класс) на тему

№ п/п

Өөредир

хуусаазы

    Шагы

Программа ёзугаар өөредир материалдарнын темалары

Кичээлдиң хевири

Утказы болгаш кол сорулгалары

Чедип алыр туңнели

Онаалга

План   ёзугаар

Херек кырында

                                           Бирги улдуң

1.

07.09.

1

Киирилде кичээл.

 Тыва дыл- түрк дылдарның бирээзи. Тыва дылдың ниитилел хүлээлгелери.

чаа тема өөренириниң кичээли

дылдарнын генеологтуг бөлүктээшкини, турк дылдыг чоннар, турк дылдар, турк дылдарнын торел болурунун демдектери;

Дыл- кол ниитилел  болуушкуну деп унелээр, дыл-шинчилел объектизи деп билир,  турк дылдарны болгаш оон иштинде тыва дылдын онзагайын билир.

Мерг 4, ар 7-де айтырыгларга бижимел харыылаар

2.

14.09.

1

Орхон-енисей бижии- турк чоннарны өгбелериниң бижии

чаа тема өөренириниң кичээли

чажыт бижиктиг кожээ даштарнын нептерээн девискээри; чазып номчуп, шинчилеп келгени; утказы болгаш ужур-дузазы

тываларнын огбелери-бедик культурлуг чон  билип алыр, кичээлге алган билиин делгемчидеринге сонуургалдыг болур

«Монге даштар» деп темага реферат бижиир  азы чурук чуруур

3.

21.09.

1

Тыва дылдын ниитилел функциялары. Тыва дылдын диалектилери

чаа тема оорениринин кичээли

Тыва дылдын ниитилел хулээлгелери. 4. Диалект,  тыва дылдын диалектилери.  

Дыл чугле чугаалажырынга эргежок чугула эвес, а тускай ниитилел хулээлгелерлиг  деп, диалектология деп эртемнин ундезинин, шинчилеп турар эртемденнерни билип аар.

Литературлуг дылдын созун дилектизмден ылгап билир

Мергежилге 12, 13,ар.14-15.

4.

28.09.

1

ЧС. Диктант

хыналда кичээл

5.

05.10.

1

Лексика болгаш фразеология. Сос. Состун дорт, доора кожурген уткалары. Чангыс болгаш хой уткалыг состер

чаа тема ооренир кичээл

лексика, лексикология, сос, лексиктиг утка, грамматиктиг утка, дорт, доора, кожурген уткаларнын ылгалы; чангыс болгаш хой уткалыг состер

состернин лексиктиг утказын кылып, словарны ажыглап билир, кожурген уткада состерни созуглелден тывар;

созуглелден тыпкан созун кожурген уткада деп шынзыдып билир

созуглел- биле ажыл, шилиттинген состернин лексиктиг сайгарылгазын кылыр

6.

12.10.

1

Состернин уткалыг харылзаалары. Омонимнер, оларнын янзылары. Синонимнер. Оларнын янзылары. Антонимнер.

кичээл- катаптаашкын

синонимнер, оларнын янзылары, омонимнер, омофоннар, омографтар, омоформалар

Созуглелден синонимниг одуругларны тып, оларнын чугаага, созуглелге ужур-дузазын тайылбырлаар,  омонимнер, омофоннар, омографтар, омоформаларны ылгап билир,

Мергежилге 31, 37,ар.28,30.

орус дылдын синонимнер словарындан ушта бижилгелер кылыр

7.

19.10.

1

Чангыс аай регионалдыг мониторинг

хыналда кичээл

тыва дыл кичээлинге билиинин деннели тодараар

8.

26.10.

1

ЧС.Частырыглар- биле ажыл.

хыналда ажылда кылган частырыгларын эдип, ол хевирлиг оске ажылдарны практика кырында кылыр

                                            ИЙИГИ   УЛДУН

9. 1.

09.11.

1

Лексиканын тывылган угунун аайы- биле болуктээри. Ниити турк болгаш улегерлээн лексика.

кичээл- лекция

Ниити турк болгаш улегерлээн лексика, сос улегерлээшкинин чылдагааннары, калька, чугаанын арыг болуру

состерни тывылган угунун аайы- биле тодарадыр, Б.И. Татринцевтин словары – биле ажылдап билир, чугаазын, дылын бокталдырбазын медерээр

Созуглел болгаш словарь- биле ажыл

10. 2.

16.11.

1

Лексиканын ажыглалынын аайы- биле болуктери. Ховар ажыглалдын состери . Архаизмнер. Неологизмнер.

кичээл- лекция

Ховар ажыглалдын, кызыгаарлыг ажыглаалдын состернин ылгалы; архаизм, историзм, неологизм

историзм болгаш архизмнерни ылгап, тайылбырлап билир, неологизмнерни тыптып кээр, ажыглаттынмайн баар  чылдагаанын билир,  

Дыннадыг, реферат  белеткээр

11.3.

23.11.

1

Кызыгаарлыг ажыглалдын состери. Терминнер. Профессионализмнер. Жаргонизмнер Диалектизмнер.

кичээл-  оюн

Терминнер, профессионализмнер, жаргонизмнер, диалектизмнер. Янзы- буру социал болуктер, оларнын дылынын онзагайы

терминнер болгаш профессионализмнернин ылгалын билир, литературлуг дылдын состерин жаргонизмерден болгаш диалектизмнерден ылгап билир,

Мергежилге 52, эш- оорунун, долгандыр оске- даа кижилернин  чугаазын  хайгаараар, эскериглерин бижиир

12.

30.11.

1

Онзагай ажыглалдын состери. Табу, эвфемизмнер. Тыва ономастика.

кичээл- катаптаашыкн

Табу, эвфемизм, ономастика: топоним, гидроним, антропоним, этноним, зооним, космоним

топоним, гидроним, антропоним, этноним, зооним, космонимнерни созуглелден тып, ылгап билир, чугаага каржы, эпчок состерни ажыглавазын билиндирер

Чогаадыг «Мээн чуртум болгаш чонум»

13.

07.12.

1

Фразеология. Тыва лексикография.

кичээл- быжыглаашкын

фразеология, фразеологизм, лексикография, тыва дылда бар словарьлар

фразеологизмнерни созуглелден тып, чугаага ажыглап, словарьлар-биле ажылдап билир

Мергежилге 66, мини- словарь тургузар

14.

14.12.

1

ЧС. Онаалгалыг диктант

хыналда кичээл

орфография болгаш лексиктиг сайгарылга кылырынга билиин хынаар

катаптаар ар. 16-52

15.

21.12.

1

ЧС.Улдун туннелинин хынлада ажылы

хыналда  кичээл

тыва дылдын лексиказынын талазы- биле ооренген билиин коргузер

статья белеткээр, темазын шилип аар

                                    үШК ү  УЛДУң

16.

11.01.

1

Фонетика. Тыва дылдын фонетиказынын онзагайы. Фонетиктиг ун болуушкуннары. Орфографияда фонетиктиг прицип.

чаа тема ооренир кичээл

фонетика, ажык болгаш ажык эвес уннернин болуктээшкини, сингаргомизм, ассимиляция, уннернин сидери болгаш оон туннелдери, протеза, эпентеза, эпитеза.

состун фонетиктиг сайгарылгазын кылыр, состе фонетиктиг ун болуушкуннарын тодарадып, чылдагаанын тайылбырлаар, состерни  шын бижииринге шын адалганын ужур-дузазын медерээр

Мергежилге 109, 115. фонетиктиг сайгарылга

17.

18.01.

1

Графика, Алфавит. Слог. Тыва дылда слогтун хевирлери. Состу кожурери. Орфоэпия.

кичээл- быжыглаашкын

графика, алфавит, слог, оон хевирлери

состерни шын кожурер, состерни литературлуг нормага дууштур адаар

Мергежилге 132, ар 75-76-  да айтырыгларга бижимел харыылаар

18.

25.01.

1

ЧС. Хыналда .ажыл.

хыналда кичээл

мурнунда алган билиглерин системажыдар, фонетикага билиинин деннели тодараар

Мергежилге 137, 140, 141

19.

01.02.

1

Сос тургузуу болгаш сос чогаадылгазы. Состернин уткалыг кезектери (морфемалар). Кожумактарнын вариантлыг болуру

чаа тема оорениринин кичээли

сос чогаадылгазы болгаш сос тургузуунун морфологиядааа, лексикада туружу, морфемалар: дазыл, чогаадалга, оскертилге болгаш хевир оскертир кожумактар, дос. Кожумактарнын  вариантлары, кожумактарнын немежир чурумнары

морфемниг сайгарылганы  кылыр, кожумактарнын утказын, чуге ол вариантызынын немешкенин тайылбырлаар

схема езугаар состер тывар, морфемниг сайгарылга

20.

08.02.

1

Дос дугайында билиг. Хевир тургузар кожумактар. Оскертилге кожумактары

холушкак кичээл

достернин хевирлери: бодуун, нарын, составтыг, хевир тургузар болгаш оскертилге кожумактары

состерни морфемаларга чарып, дозунун хевирин тодарадыр

Мергежилге 157, 159, айтырыгларга харыылаар ар. 85

21.

15.02.

1

Сос чогаадылгазынын морфологтуг аргазы.

чаа тема оорениринин кичээли

Сос чогаадылгазы: морфологтуг, синтаксистиг; чогаадылга кожумактарынын будурукчулуунун аайы- биле болуктери,

состернин торел состерин тып билир, чогаадылга кожумактарынын болуун тып, шынзыдар, состернин лексиктиг утказын тайылбырлаар

созуглел- биле ажыл,

22.

22.02.

1

Синтаксистиг арга. Хураангайлаашкын.

чаа тема оорениринин кичээли

синтаксистиг болгаш хураангайлаашкын аргазы

синтаксистиг болгаш хураангайлаашкын аргазы - биле тургустунган состерни шын адап, шын бижиир, морфемниг сайгарылгазын кылыр

Мергежилге 166, ар. 93, айтырыгларга харыылаар

23.

29.02.

1

ЧС. Практиктиг кичээл.

практиктиг ажылдар кичээли

сос чогаадылгазынын аргалары: морфологтуг, синтаксистиг, хураангайлаашкын аргалары, морфемалар,

сос чогаадылгазы деп темага билиин быжыглавышаан, практика кырында ажыглаар

билет айтырыгларынга харыылап, зачетка белеткенир

24.

07.03.

1

ЧСК. Хыналда ажыл. Сос чогаадылгазынга катаптаашкын-зачёт

хыналда кичээл

сос чогаадылгазы деп темага билиин коргузер,  бижимел болгаш аас- биле харыылаар

морфемниг сайгарылга

25.

14.03.

1

ЧСК. Частырыглар-биле ажыл. Сос чогаадылгазы. Морфологтуг арга. Синтаксистиг арга. Хураангайлаашкын аргазы.

Хыналда ажылга кылган частырыглары- биле ажылдаар

лексика, сос чогаадылгазын ктаптаар, грамматиктиг сайгарылгалар

                                                      ДӨРТКү   УЛДУң

26.

04.04

1

Морфология. Тускай болгаш дузалал чугаа кезектери. Чуве ады.

чаа тема оорениринин кичээли

Морфология. Тускай, дузалал чугаа кезектеринин ылгалы. Чуве ады. Чуве адынын оскерлир хевирлери.

чуве адынын морфологтуг сайгарылгазын кылып билир

ар. 106 айтырыгларга харыылаар, Мергежилге 184, 185, 192

27.

11.04.

1

Демдек ады. Сан ады

катаптаашкын

Демдек ады, оон чадалары. Сан ады, оон тургузуунун болгаш утказынын аайы- биле  болуктери.

демдек адынын, сан адынын морфологтуг сайгарылгазын кылыр.

ар. 110, 114 айтырыгларга харыылаар. Созуглел- биле ажыл

28.

18.04.

1

Кылыг созу. Кылыг созунун залогтары болгаш видтери.

катаптаашкын

кылыг созу, залогтары болгаш видтери.

кылыг созунун залог, вид хевирлеринин тургустунарын, утказын тайылбырлап, аас  болгаш бижимел чугаага ажыглап билир

практиктиг ажыл

30.

25.04.

1

Причастие. Деепричастие

катаптаашкын

причастие, оон  хевирлери, деепричастие, оон хевирлери.

причастие, деепричастилеиг домактарга бижик демдектерин салып, тайылбырлап, сайгарып билир

Мергежилге 245, 246, 254

31

02.05.

1

Наклонение

катаптаашкын

кылыг созунун наклонениелери: болуушкун, дужаал, чопшээрел, даар, кызыгаарлаар;  оларнын хевирлери, кожумактарын шын бижиири

Кылыг созунун наклонение хевирлеринин илередир уткаларын, хевирлерин, кожумактарын ылгап билир, созуглелден тывар, синтаксистин ролюн тодарадып билир

созуглелге турзу чогуур кожумактарнны немеп бижиир, морфологтуг сайгарылга

32.

16.05.

1

Наречие.  Ат орну.

катаптаашкын

наречие, оон утказы, болуктери: кылдыныг аргазынын, уенин, туруштун, хемчегнин, чылдагааннын; оларнын тургустунары, шын бижиири, А торну, болуктери: арыннын, айтылганын, айтырыгнын, тодаргай, тодаргай эвес.

наречилерни созуглелден тып,  болуун тодарадып билир, ат орнунун утказын, болуктерин билир

ар 154, 162 айтырыгларга харыылаар Мергежилге326, 329

33.

23.05.

1

Дузалал чугаа кезектери. Аян состери.

хыналда кичээл

дузалал чугаа кезектери: эдеринчилер болгаш дузалал аттар, эвилелдер болгаш эвилелзиг состер, артынчылар. Оларнын домакка ролю. Аян состери, болуктери

Созуглелден дузалал чугаа кезектерин тып, ролюн тодарадып билир. Аян состерлиг домактарга бижик демдектерин шын салыр, аянныг номчуур

Мергежилге 341, 351, 354. Бугу курсту катаптаар

34.

30.05.

1

ЧС. Хыналда ажыл (созуглел- биле ажыл)

кичээл- зачет

10-гу класска ооренген чуулдеринге билиинин деннели тодараар

катаптаар

ай, хуну

№

Программа ёзугаар материалдарнын темазы

Кичээлдин, хыналда ажылдарнын  хевири

Утказы болгаш кол билиглери

Чедип алыр туннели

Онаалга

план

факт

БИРГИ  УЛДУН

1

Дыл эртеми болгаш оон болуктери. Тыва дылды шинчилеп келгенинин тоогузу.

кичээл-лекция

лингвистика, оон ярустары. Тыва дылды шинчилеп келгени, шинчилеп келген дыл эртемденнери

дыл эртеми- биле холбашкан терминнерни утказын билир, шинчилеп келгенин билир

реферат «Тыва дылдын шинчилекчизи»

2

Тыва орфография, оон ундезиннери. Фонетиктиг- морфологтуг барымдаа. Дефистеп бижиир нарын состер, т-д, п-б шын бижиири.

чаа тема ооренир кичээл

Орфография, тыва орфографиянын принциптери: фонетиктиг, фонетика- морфологтуг, чанчылчаан

Орфограммаларны тып, кайы принципке ундезилеттингенин тайылбырлап билир

Мергежилге 6, 11

09

3

ЧС. Хыналда ажыл. (орфограммалар- биле ажыл)

хыналда кичээл

орфографтыг дурумнерни катаптаар, ушта бижилгелер кылыр

09

4

Синтаксис болгаш пунктуация.С.К дугайында билиг,  холбаалары. Бодуун, нарын СК.

кичээл- быжыглаашкын

сос каттыжыышкыны, СК состернин холбаалары; бодуун, нарын СК

сос каттыжыышкынынын морфологтуг  сайгарылгазын кылып билир

Домактан с\к ушта бижиир, сайгарар.

10

5

Бодуун домак. Домактын чугула болгаш ийиги черге  кежигуннери. Домакта состернин туружу

кичээл- быжыглаашкын

Бодуун домак, домактын чугула болгаш ийиги черге кежигуннери,  кылыг состуг бодуун, кылыг состуг составтыг (1-5 компонентилиг), ат состуг составтыг  

Домактарны шын тургузуп, сайгарып билир

10

6

ЧС.Практиктиг кичээл

холушкак кичээл

домактын долу синтаксис-  морфологтуг  сайгарылгазы

бодуун домак  талазы- биле теоретиктиг  билиин практика кырында ажыглап билир

10

7

ЧС. Мониторинг

хыналда кичээл

10

8

ЧС. Частырыглар- биле ажыл

чугаа сайзырадылгазынын  кичээли

хыналда ажылда кылган частырыгларын болуктээр, кысказы- биле сайгарар

ИЙИГИ  УЛДУН

11

9

Бодуун домак, бодуун домактарнын тарнын янзылары. Ийи болгаш чангыс чугула кежигуннуг домактар

ИСД,ЧСД: тодаргай арынныг, т/э арынныг, арын чок, арынныг домактар ЧСК. Ниити арынныг домактар. Домак состер. Делгеренгей.д./эвес домактар

бодуун домактарнын ангы- ангы хевирлерин сайгарып, характеристиказын берип билир

11

10

Нарынчыттынган домактар: ЧАК домак. Тускайлаан кежигуннерлиг домактар.  

чаа тема оорениринин кичээли

домактын чангыс аймак кежигуннери, туннекчи болгаш тодараттырыкчы состер. Тускайлаашкын, тускайлаан кежигуннер.

Нарынчыттынган домактардааа тускайлаан кежигуннерни тып, кайы кежигунну тускайлаанын тайылбырлап билир.

11

11

Адалгаларлыг, Киирилде состер, киирилде домактарлыг домактар.

холушкак кичээл

Адалга, оон  хевирлери. Киирилде состер болгаш киирилде домактар.

Адалга, киирилде состер, киирилде домактарны аас болгаш бижимел чугаага ажыглап, созуглелден тып, аянныг номчуп билир .

12

12

Нарынчыттынган домактарга бижик демдектери

быжыглаашкын кичээли

Нарынчыттынган  домактарга бижик демдектери салырынын чуруму

нарынчыттынган домактарга бижик демдектерин шын салып, чуг салганын тайылбырлап билир

12

13

ЧС. Созуглел- биле ажыл. Грамматиктиг сайгарылгалар

практиктиг кичээл

пунктуация болгаш синтаксиске билиин практика кырында ажыглап билир

12

14

ЧС. Онаалгалыг диктант

хыналда кичээл

орфографияда болгаш синткасисте билиинин деннелин коргузер

12

15

ЧС.Частырыглар- биле ажыл

чугаа сайзырадылгазынын кичээли

оореникчилернин хой чазып турар состери болгаш сайгарылгалары

УШКУ УЛДУН

01

16

Чагырышпаан нарын домактар, чагырышкан нарын домактар

нарын домактын бодуун домактан ылгалы. Нарын домактарнын хевирлери. ЧпНД: каттыштырар харылзаалыг, удурланыштырар, ангылаштырар харылзаалыг

бодуун болгаш нарын домактарны ылгаар,

Мергежилге 72

01

17

ЧкНД тайылбыр домактарнын янзылары.

ЧкНД ТД хевирлери: кол состун, немелденин, тодарадылганын, байдалдын. Немелденин, тодарадылганын ТД.

ТД-тын КД-ка холбажыр аргаларын шингээдип аар, тодарадылганын ТД прич. болуглелден ылгап билир, ЧкНД-ы сайгарып, схемазын тургузуп билир

01

18

ЧкНД тайылбыр домактарнын янзылары.

Байдалдын тайылбыр домактары: уенин, кылдыныг аргазынын, деннелгенин, туруштун

ЧкНД- бижик демдектерин салып, синтаксис- морфологтуг сайгарылгазын кылып, схемазын тургузуп билир, схема езугаар домактарны чогаадыр

Мергежилге 82, 83 (3-3 домак сайгарар )

02

19

ЧкНД тайылбыр домактарнын янзылары

Байдалдын тайылбыр домактары: даар байдалдын чорулдээнин, сорулганын, чылдагааннын.

ЧкНД- бижик демдектерин салып, синтаксис- морфологтуг сайгарылгазын кылып, схемазын тургузуп билир, схема езугаар домактарны чогаадыр

Мергежилге  85, 86 (3-3 домак сайгарар )

02

20

Нарын  синтаксистиг конструкция. Оларга бижик демдектери, тургузуу, кезектеринин аразында харылзаазы

НСК. Чагыржылгалыг, чагыржылга чок  харылзаалыг НСК

НСК тодарадыын билир, НСК  , сайгарар, кезектеринин харылзаазын тодарадыр.

02

21

Чагырышпаан, чагырышкан нарын домактар, нарын синтаксистиг конструкция

кичээл  катаптаашкын

карточкалар- биле ажыл

грамматиктиг сайгарылгалар кылыр, билиин системажыдар

02

22

ЧС. Созуглел- биле ажыл

практиктиг кичээл

Нарын домактарны болгаш НСК ангылап ушта бижиир, НСК бижик демдектерин салыр, синтаксистиг сайгарылгазын кылыр.боттары НСК чогаадыр

03

23

ЧС. Диктант.  Грамматиктиг сайгарылгалар.

Орфография, пунктуация, грамматиктиг сайгарылгалар

03

24

ЧС. Частырыглар-биле ажыл.

Частырыгларын болуктеп, шын бижилге дурумун езугаар бижиир, чижектер бээр

03

25

Оске кижинин чугаазын дамчыдар аргалар:дорт чугаа, доора чугаа, цитата, диалог, монолог

дорт, доора  чугаа, оларга бижик демдектери, цитата, диалог, монолог

дорт, доора  чугаа, , цитата, диалог, монолог. Оларга бижик демдектерин салып билир, аас болгаш бижимел чугаадан тып, аянныг номчуур

ДОРТКУ  УЛДУН

04

26

Созуглел. Созуглел дугайында билиг. Абзац.

чаа тема оорениринин кичээли

Текст (дес- дараалашкак болгаш чергелешкек харылзаалыг, ), тема.  Абзац, микротема, микротекст.

боттары созуглелди сайгарып, темазын, уткалыг кезектерин тып билир, созуглелди аас болгаш бижимел- биле тургузар

04

27

Бижимел чугаанын янзылары

чаа тема оорениринин кичээли

бижимел чугаанын янзылары: тоожуушкун, чурумал, угаап боданыышкын

чугаанын янзызын тодарадып, бердинген янзыга созуглелди тургузуп билир

04

28

Тезис, конспект, реферат, аннотация, рецензия бижиири.

чаа тема оорениринин кичээли

Текст, озек сос, кол бодал; тезис, конспект, реферат, аннотация, рецензия, оларны бижиири

бердинген терминнернин тодарадыгларын билир, созуглел- биле ажылдап, реферат, аннотация, конспектини кылып билир

04

29

ЧС. Мониторинг.

05

30

Чугаанын стильдери. Албан- херек стили.

холушкак кичээл

Чугаа, оон хевирлери, стильдери. Албан- херек стили- амыдыралда эн-не ажыглаттынар стиль,

албан- херек документилеринин  ангы- ангы хевирлерин тургузуп, чогуур  стильге бижип билир,  

класс хуралынын протоколун, билдириишкин бижиир

05

31

ЧС. Практиктиг кичээл.

практиктиг кичээл

Созуглел- биле ажылдаары

05

32

ЧС.Хыналда ажыл- зачет

хыналда кичээл

11-ги класска ооренген  темаларынга ниити хыналда

05

33

Катаптаашкын. Частырыглар- биле ажыл

холушкак кичээл

ай, хуну

№

кичээлдин темазы

кичээлдин  хевири

утказы болгаш кол билиглери

чедип алыр туннели

онаалга

план- биле

факт

БИРГИ   УЛДУН

09

1

Киирилде кичээл. Чечен чогаалды номчууру болгаш сайгарары

Чогаадыг «Номчулгага хамаарылгам»

09

2

Тыванын Россияга каттышканы болгаш тыва лит-н улам ынай хогжулдези

Тыва Арат Республиканын Россияга эки тура-биле каттышканынын  тоогулуг, экономиктиг, культурлуг  ужур-дузазы. Тывага улуг чаартылгалар: колхозтаашкын болгаш сууржулга, чырыдыышкын болгаш улус ооредилгези; чурттун  чуруунун, аян-шинчизинин оскерилгени, кижилернин чаа психологиязынын, аажы-чаннарынын, моральдыг будуштеринин  хевирлеттинип келгени.«Тыва литературанын допчу очериги», «Тыва литература», «Тыва драматургиянын боттанганы». «Тыва прозанын боттанганы», «Тыва шулук чогаалынын тывылганы болгаш сайзырааны» ажылдарнын бижиттингени. Чогаал сайзыраарынга орус болгаш делегей чогаалдарының салдары.

литература- теоретиктиг билиглерни шингээдип аар (тоогу- литературлуг болуушкуннар, тематика, жанр…);. Тыва чогаалдарда кол темалар болгаш чидиг айтырыглар. Ийиги салгалдың чогаалчыларын билир.  Тыва литератураның ийиги үе-чадазы – тыва чогаалдың сайзыралының бурунгаар депшилгениң чылдары.

конспект

09

3

С.Сарыг-оолдун допчу-намдары. Публицистиг шулуктери

Авторнун кыска допчу-намдары. Публицистиг шулуктеринин  Тыванын сайзыралы- биле холбаалыы.

уран-чеченин сайгарар

09

4

С.Сарыг-оолдун ынакшыл лириказы. «Ынакшыл», «Чараш карак»

Лирика, ынакшыл лириказы. Чогаалчынын ынакшыл лириказынын онзагайы.

«Ынакшыл» доктаадыр

09

5

С.Сарыг-оолдун философчу шулуктери. «Ном». «Урезинчигеш»

Философчу лирика, оон онзагайы.  Эртем- билиг болгаш куш- ажыл дугайында ханы боданыышкын

шулук чогаалынын ханы  утказын тып, сайгарарып, бодалын шынзыдып билир

Кыска чогаадыг «Ында кирген кижи кужун унелээр мен»

09

6

С.Сарыг-оол. «Алдын-кыс». Чогаалдын бижиттинген тоогузу. Чогаалда тоогулуг  уе

Шулуглелдин кыска «намдары», темалары, идеялары, тоогулуг уе

озек темадан ангыда, ийиги черге темаларны тып, идеязын тодарадып билир.

узунду доктаадыр

09

7

С. Сарыг-оол Алдын-кыс. Дылында болгаш утказында аас чогаалы- биле торелдешкек чуулдер.  Шулуглелде овур- хевирлер системазы.

Шулуглелдин аас чогаалы- биле торелдешкээ, дылынын байы. Чогаалдын кол маадырларынын даштыкы байдалынын болгаш сагыш- сеткилинин боттарынга толептии

кол маадырнын овур-хевирин ажыдып, оон озек теманы ажыдарынга ролюн тодарадып  билир; чогаалдын дылынын уран-чеченин сайгарып билир

09

8

ЧС. Алдын-кыс»- тыва улустун бурунгаар депшилгезинин дугайында чогаал

Тывага колхозтажыышкыннын чоннун амыдыралынга, аажы- чанынга, чанчылдарынга, психологиязынга киирген чаартылгалары.

монолог болгаш диалог чугааны кылып билир, тоогу- биле литературлуг чогаалды харылзаалыг деп чогаал созунге даянмышаан туннеп билир

10

9

ЧС. Чогаадыг Алдын-кыс –толептиг уруг

Чогаадыгнын делгеренгей планы, утказы, темазын ажыдары

чогаадыгнын темазындан дааашкаарлавайн, бодалын чогаал созуглели- биле бадыткап билир

10

10

ЧС. Чогаадыг Алдын-кыс –толептиг уруг

Бижээн чогаадыын логиктиг харылзаалыг созуглел кылдыр редакторлаары

Логиктиг  харылзаалыг созуглелди уран- чечен дыл- биле бижип билир

Чечен уе болгаш девискээр деп терминнерни словарьдан тып, ушта бижиир

10

11

С.Сарыг-оол «Ангыр-оолдун тоожузу».  Чогаалда тоогулуг уе болгаш чечен девискээр

Дилогиянын бижиттингени болгаш  сурагжааны, оон тоогу болгаш авторнун амыдыралы- биле холбаалыы

Ангыр-оолдун торел аймаанын древозун тургузар

10

12

С.Сарыг-оол. Ангыр-оолдун тоожузу. Кол маадырнын овур-хевири

Ангыр-оолдун шаандагы Тывага амыдыралы. Оскус оолдун амыдыралы, амыдыралче базымнары, оорушкулери, мунгаралдары. Тыва  езулалдарнын, оюннарнын, чанчылдарнын бичии Ангыр-оолдун угаан- бодалынын быжыгарынга ужур- дузазы.

кол маадырнын овур- хевирин сайгарып, унелел берип, оон кижизидикчи ужур- дузазын тодарадып билир, бодунун туружун аас чугаа кырында камгалаар

10

13

С.Сарыг-оол. Ангыр-оолдун тоожузу. Темазы, сюжет, композициязы

Чогаалдын  идейлиг уг-шии, темазы, сюжет болгаш композициязы. Ангыр-оолдун чаа Тывага амыдыралы. Национал- хосталгалыг шимчээшкин болгаш чаартылгаларга кол маадырнын киржилгези

Чогаалдын  сюжедин болгаш композициязын сайгарып билир, чогаалдын кыска планын тургузар

10

14

ЧС. Чогаадыг. Ангыр-оол – тоогунун херечизи, чаа уенин тургузукчузу

тоогулуг болуушкуннарны болгаш чаартылгаларны сактып бижип, оларнын- биле кол маадырнын амыдыралын холбаар

анализтээр арга-шинээн сайзырадыры

10

15

ЧС. Чогаадыг. Ангыр-оол – тоогунун херечизи, чаа уенин тургузукчузу

бижип алган чуулун системажыдып, логиктиг будун созуглел тургузар

логиктиг харылзаалыг, бижимел созуглелди тургузарынга ооредир, бижимел  чугаа сайзырадылгазы

10

16

КДН. С.Сарыг-оол. Алдан- дургун

Узунду номчуур, алдан- маадырлар дугайында мурнунда номчаан чогаалдары- биле деннээр

деннелге характеристика кылып билир

ИЙИГИ УЛДУН

17

С.Пюрбюнун допчу-намдары, чогаадыкчы ажылы.  Хамааты лириказы

Шулукчунун уран-чечен мергежилинин боттанып эгелээни (уженги чылдар). Оон шулуктеринин уткалыг угланыышкыннарынын, уран-чеченинин, эстетиказынын чаа деннелдерже бедээни.

С. Пюрбюнун допчу-намдарын, чогаадыкчы ажылын билир.

Хамааты лириказынын онзагайын тодарадып, анализин кылып  билир. Патриоттуг шулуктери-биле таныжылга: «Тулчуушкунче». Шулукчунун  философчу лириказынын улегерлери:«Чуртталганын аялгазы», «Чангыс сос дээш», «Далай болгаш Эрик».

18

С. Пюрбюнун торээн чер дугайында  шулуктери.  Ынакшыл лириказы: «Куску сесерликке», «Алды айнын дунезинде».

С. Пюрбюнун шулуктеринде амыдыралда чаартылгалар темазы

19

С. Пюрбю. Кызыл уер. Адынын утказы- биле холбаалыы. Шиинин озек темазы- найырал темазы

Шиинин темазы, «Кызыл уерде» ат-биле идейлиг утказын илереткени.

Феодалдыг Тывага социал болгаш национал чорулдээлерни коргускени. Революциянын темазы. Кужеппейнин овур-хевири. Тыва, орус кижилернин найыралынын темазы. Феодал чагырыкчыларнын овур-хевирлери. Оларнын бир мозулеш ниити болгаш карышкак, чорушкек чуулдери.

20

С. Пюрбю. Кызыл уер. Шиинин уран-чечени.

Кол маадырларны чураанынын шынныы, оларнын социал болгаш хууда харылзааларын коргускени, болуушкуннарнын уези, удаа-дараа солчуру, улустун ырларын, улегер домактарын ажыглааны.

Шиинин уран-чеченин сайгарып, композициязын тодарадып билир.  Кол маадырга характеристика бээр

Шиини катап номчуур.

Дыңнадыг «Шииде улустуң аас чогаалын ажыглааны».

21

С.Пюрбю. Уем болгаш уе- чергем дугайында. Чогаалдын овур- хевирлери.

Чогаал авторнун ур уеде чогаадыкчы дилээшкиннеринин уре-туннели.

Тыванын революстуг хогжулдезинин дугайында тоогу-философтуг утканы илереткени. Тоожукчу маадыр – тоогунун дириг херечизи. Оон чоок, торээн кижилеринин салым-чолунда Октябрьдан торуттунген чаа Тыванын сайзыралынче базымнары.

Ар.140, айт. харыылаар, үзүндү доктаадыр. Маадырларның овур-хевирин ушта бижиир.

22

С.Пюрбю. Уем болгаш уе- чергем дугайында. Дылынын уран чурумалдыы

Шулуглелдин уран-чеченинин онзагайы, тоожуушкуннун кижизидикчи ужур-дузазы, дылынын байы.

улустун аас чогаалынын хевирлеринин чогаалдын утказын, маадырларнын характеристказын ажыдарынга салдарын айтып, шынзыдып билир

23

ЧС. Чогаадыг. Хосталгаже берге орук

«Кызыл уер» деп шииде болгаш «Уем болгаш уе- чергем дугайында» деп шулуглелде араттарнын хосталга дээш демиселин коргускени

деннелге анализти кылып билир

24

ЧС. Чогаадыг. Хосталгаже берге орук

Чогаалдан узундулерни чогуур черинге ажыглавышаан, чогаадыг созуглелин тургузар

бижимел созуглелди тургузуп билир

25

С. Тока. Араттын созу. Автор дугайында.

С. Тока- тыва литературанын ундезилекчилеринин бирээзи, коску куруне ажылдакчызы

С. Токанын чечен чогаал сайзыралынга болгаш куруне ажылынга киирген улуг-хуузун билип аар,

26

С. Тока. Тоожукчу маадырнын чогаалда туружу

Тоожукчу  маадырнын овур-хевири, чогаалдын ангы-ангы кезектерин будун уран-чечен система кылдыр каттыштырарынга оон ужур-дузазы.

27

С. Тока. Араттын созу. Араттын созу. Улустарнын найыралын коргускени

Бодуун чоннун феодализм уезинде туренги чуртталгазы. Тас-Баштыгнын овуру. Ядыы кижинин социал медерелинин одунганы, демиселче кодурулгени. Орус-тыва чоннун найыралы, оларнын чаа амыдырал дээш демисели

Деннелге сайгарылга,

Дыннадыг: Тоогунун ангы-ангы чадаларында дарлакчы ангынын бир мозулеш будуштеринин илерээшкини

28

ЧТ. Тыва литературада төөгү-революстуг тема.

Тоогу-революция темазынга бижиттинген чогаалдар

кол чуулду созуглелден ушта бижип, кызырар

29

КДН.

30

КДН.

УШКУ  УЛДУН

31

О.Саган-оол. Доспестер. Автор дугайы. Овур- хевирлер системазы

Аныяк зоотехниктин ажыл-херекчи будужу, хууда амыдыралынга кижизии, топтуу. Колхоз даргазы Боражыктын овур-хевири, оон туруштуу, дагдынган херээнге бердингени, сагыш-човаачалы

Чогаалда овур-хевирлерни болуктээр, болуктээнинин унзезинин айтыр, анализтээр.

Удуртукчу кижини кандыг болур ужурлугул? деп айтырыгга бижимел кыска харыы

32

О. Саган-оол. Чогаалдын темазы болгаш идеязы. Романда чорулдээлер, оларнын чылдагааны

Романнын идей- тематиктиг уг-шии. Агар-оолдун овуру. Оон чанында, ажылынынт стилинде таарымча чок чуулдер: чаа чуулду хулээп корбези, эргижирээн билиишкиннерден болгаш практикадан уштунуп шыдавазы, боду-биле чопшээрешпес кижилерге кара сагыштыы.

Чогаалдын тема, идеязын тодарадыр, чорулдээлерин тывар, чылдагаанын айтыр

33

ЧС. Туннел кичээл. Хеймер-оол- бурунгаар коруштуг маадыр

Хеймер-оолдун овур-хевирин амгы кодээ ажыл-агыйынын байдалы- биле холбавышаан сайгарар.

чогаал маадырларынын ажыл-херээн боттуг  амыдырал-биле холбап, бугу талалыг анализтеп коорунге ооредир, аас чугаазын сайзырадыр

проект кылыр, Маадыр малчыннар дугайында дыннадыг

34

КДН. Мал ажыл-агыйы- Тыванын экономиказынын ундезини (чогаалдарга, амыдыралга даяныр)

оореникчилернин проектилеринге, дыннадыгларынга даянып чугаа чорудар

ажык чугаага киржип, бодалын камгалап билиринге ооредир

орус литературадан Хеймер-оолга домейлешкек маадырлар  дидугайында дилээр

35

ЧС. Чогаадыг. Уенин маадыры деп кымыл?

.

36

ЧС. Чогаадыг. Уенин маадыры деп кымыл?

Чогаалдан узундулерни чогуур черинге ажыглавышаан, чогаадыг созуглелин тургузар

бижимел созуглелди тургузуп билир

37

М. Кенин-Лопсан. Чугурук Сарала. Баштайгы тыва роман

Баштайгы тыва романнарнын эн шынгыы композициялыг чогаалы.

Тыва чечен чогаал чаа чадаже кодурулген,

Чанчык биле Тоглаанын ынакшылын коргускени. ар. ??? номчуур

38

М. Кенин-Лопсан. Чугурук Сарала. Саадак- мурнакчы арат

Романда араттарнын  30 чылдарнын тончузу, 40 чылдарнын эгезинде ак сеткилдиг ажылдап турганын Саадактын ажыл- уулезин дамчыштыр коргускени. Оон улусчу революцияны, улустарнын найыралын шын билип чорууру, оон уламындан амыдыралга тура- соруктуу

идеалдыг маадырга характеристика бээр, оске маадырлар- биле деннээр бодалын шынзыдар.

 Саадак- мурнакчы арат. Дыннадыг

39

М. Кенин-Лопсан. Чугурук Сарала. Туннел кичээл.

Чогаалда тыва чоннун чаагай чанчылдарын хой янзы коргускени. Кызыл Шеригге Сараланы Саадактын белекке бергени- тыва араттын найыралга шынчызынын эн коску илерээшкини

Бодуун куш- ажылчы чоннун патриотчу хооннуун коргускен одуругларны ушта бижип, туннээр

ар ?? айтырыгларга харыылаар, чурук чуруур

40

ЧТ. Роман дугайында

чогаал теориязы, тыва чогаалга роман жанрынын сайзырап келгени

лекциядан кыска бижилге кылып ооренир

роман дугайында немей материалдар дилээр, конспектилээр.

41

ЧС. Кичээл- диспут. Маадырлар, кымнарыл ол?

оореникчилернин проектилеринге, дыннадыгларынга даянып чугаа чорудар

ажык чугаага киржип, бодалын камгалап билиринге ооредир

Реферат «Маадырлар аравыста»

42

С.Тамба. Автор дугайы. Капитан Гастеллога. Мээн байым.

С. Тамбанын намдары болгаш ажыл- чорудулгазы. Шулуктеринин онзагайы.

мозу-будуш, материалдыг болгаш сагыш- сеткил байы деп билиишкиннерни ылгап ооредир, чугаа сайзырадылгазы

«Мээн байым» доктаадыр. Кыска чогаадыг «Мээн байым»

43

С. Тамба.  Чагаам соглээр. Созум утпа.

Сайгарылгалыг номчулга

кижинин ханы ынакшыл сеткилин илереткени

«Созаадырум утпа», доктаадыр

44

С. Тамба. Алдынчы. Кол маадырнын овур-хевиринин кижизидикчи утка-шынарлыы.

Бичии уругнун психологтуг байдалы, чуртта байдалга хамаарылгазы

чечени чогаалда психологизмнин ролюн тодарадып билир

С.Сарыг-оолдун «Белек» деп чогаалы- биле деннеп сайгарар

45

С.Тамба.  Алдынчы. Композициязы, сюжеди.

Композиция, сюжет деп темаларны каксы катаптаар, сайгарар

сюжедин сайгарар

46

КДН. Тывага будурулгенин сайзыралын чогаалдарда коргускени

О. Саган-оолдун «Сумудан келген оол», С.Сарыг-оолдун «Ол-ла Маскажык» деп чогаалдарынга даяныр

деннелге сайгарылга кылып ооредир, билиин системажыдар

47

ЧС. Чурук- биле ажыл

Чурукка даянмышаан, куш- ажылды, куш- ажылчы кижинин дугайында чогаадыг бижиир

48

КДН. С.Тамба. Амыргалаар

 Чогаалдын кижизидикчи ролю

экологтуг кижизидилге, номчулгага сонуургалын оттурары

49

С. Сурун-оол. Ынакшыл-дыр. Тоожунун кол- кол болуушкуннары

Орус  специалистернин социал болгаш психологтуг бергелерни эртпишаан, Тыванын сайзыралынга киирген ролю. Мария биле Хеймеректин ынакшылынга кижилернин хамаарылгазы, оларнын бергелерни ажып эрткени

50

С.Сурун-оол. Ынакшыл-дыр. Чогаалдын темалары.

Тоожуда чылдагаан чок черге актыг кижилерни кедээр, нугулдээр, тудуп бажыннаар чоруктун Тывага бооп турганын коргускени. Тыванын 40 –ги чылдарда амыдыралын хун бурудеги  чуртталгага даянмышаан шын, тода чуруп коргускени

чогаалдын темаларын тодарадыр, кандыг болуушкуннарны, кымнарнын овур-хевирин  кайы теманы ажыдарынга ажыглаанын тодарадыр; кижиге чудуур чоруктун хоразы

ДϴРТКҮ  УЛДУН

51

С. Сурун-оол. Ынакшыл-дыр. Сюжеттиг шугуму. Дылынын уран-чечени

Сюжеттиг шугумнар. Чогаалды солун болдуруп турар чурумалдыг аргалар. Чогаалдын амгы уеге ужур-дузазы.

52

С.Сурун-оол Ынакшыл-дыр

53

КДН  С. Сурун-оол. Тывалаар кускун

54

ЧС. Чогаадыг.  Ынакшыл- ыдык сеткил

55

ЧС. Чогаадыг.  Ынакшыл- ыдык сеткил

56

Ю. Кюнзегеш Чогаадыкчы намдары. Чеди- Суур. Соглексээр мен. Дидир-дидир.

57

Ю.Кюнзегеш. Харлыг Саян бажын ажыр.Кус. Угуулга-даа бол даан, ырым

58

КДН. Тыва литературанын монге ногаан  унужу

59

К.Тоюн. Чогаадыкчы намдары. Ынакшыл болгаш олум.

Шулуглелдин ундезиннери болуушкуннар. Темазы болгаш идеязы

60

К. Тоюн. Ынакшыл болгаш олум.

Кол маадырнын мозузу, ынакшылы, тура- соруу

61

КДН. Тыва литературада шулуглелдер. М. Кенин-Лопсан. От орну.

62

63

64

65

66

67

68

Наименование

раздела программы

Тема урока

Кол-во

часов

Срок

Элементы минимального содержания обр-я

Требования к уровню подготовки обучающихся

Дом.зад.

Да

Т

а

Бирги улдуң

Тыва литератураның амгы үези.  Билдингир шүлүкчүлер.

1

Чээрбиги чус чылдын 70-80 чылдардан , 2012 чылдарга чедир тыва литературанын чечен состун хогжулдези. Амыдырал болгаш Кижи дугайында чогаалдар, шоодуг болгаш дузаашкынныг чогаалдар. Тыва литературанын сайзыралынын оруунга нарын шаптараазыннар. Совет Эвилелинге эде тургузуушкуннун чылдарында состун  уран чуулунче киргененин кичээнгей салбайн барганы, чогаалчыларнын сандарааны, делегей коруушкунунун оскерилгени.

Чаа чээрби бирги чус чылдын эгезинден бээр Тыва литературанын улусчу мозу-шынарынын катап куштелип олурары.

Тыва литературанын амгы уе-чадазын этаптарга хуваарынын дугайында башкынын бодалы.

Ийиги салгалдын чогаалчыларынын чогаадыкчы мергежилдин ус-дарганнары кылдыр озуп келгени. Салым чаянныг аныяк чогаалчыларныё литература херээнге киржи бергени.

Амгы тыва литературада шүлүкчүлер.

1 шулук доктаадыр

К.д.н. Ш.Суваң «Хоорай ыттары»  ( «Чагаа»)

2

Амгы тыва литературада шыырак прозачының чечен чугаазы.

Мөзү-бүдүш темазы – хүннүң чугула айтырыгларының бирээзи.

Рецензия бижиир.

С.Сюрюн-оол. Чогаадыкчы намдары.  Шүлүктери «Көк-көк даглар»,«Ак».

1

Кижинин салым-чолунун чон-биле, торээн чурту-биле чарылбазынын болгаш найырал дугайында бодалдарны илереткени.

Төрээн чер дугайында шүлүктери. «Көк-көк даглар», «Ак».

Шилилге шулук доктаадыр.

Тоожу «Авазынга даңгырак» (ар.8-41).

1

Эрткен чус чылдын ийиги чартыында тываларнын чаагай чанчылдарынга хоралыг уржуктарлыг, кайы хамаан чок аалдажыр, амыдыралга болган аар-саар болуушкуннарны хооредип демдеглээр чоруктарнын немешкени. Оларнын аныяк оскеннин келир уезинин сорулгаларынга шаптыктай бергенин тоожуда коргускени.

Чогаалдын тыва литературага чаа темалыг угланыышкынны кииргени. Тоожунун темазын авторнун «Кымнын оглул?», «Оске кадай» деп романнарда улам илереткени.

Чогаал-биле таныжылга.

Ар.8-41

Тоожу «Авазынга даңгырак» (ар.41-61).

1

Тоожуда кол маадырларның овур-хевири. Адалар болгаш уруглар темазы.

Бойдус камгалалының темазын чырытканы.

Чогаал маадырларынга характеристика. Чогаал болгаш амгы үе.

Ар.41-61,овур-хевирлерге характеристика

Чогаадыг «Авазынга дангыракта» арагалаашкын темазын чырытканы.

2

Чогаалда арагалаашкын темазын авторнун чырытканы. Эрткен чус чылдын бир чидиг айтырыгларынын бирээзи – тыва чоннун арагалаашкынга хамаарылгазын канчаар коргускени, оске араглаашкын темазын чырыткан чогаалдар-биле деннеп, бот-тускайлан ажылдадыр.

Чугаа сайзырадылгазы.

Чогаадыгны тондур бижиир.

С.Сюрюн-оол «Ногаан ортулук».

3

Бойдус камгалалынын дугайында чээрбиги чус чылдын орта уезинде тыва литературага тургустунган айтырыг амгы уеде онза чидий берген болгаш мозу-шынар, база чанчылдар дугайында темалар-биле капсырлажы бергенин чогаалчынын «Ногаан ортулук» тоожузунда хой темалыг кылдыр чуруп коргускени.

Улуг кижилер болгаш аныяктар аразында харылзаа.

Бойдус болгаш кижи деп темага уругларның хамаарылгазы.

План тургузар, номда айт.харыылаар.

Ч/С «Ырлап эвес, ыглап чыдар хөл»

2

Бойдус камгалалынга хамаарышкан материалдар чыып, бот-тускайлан ажылдадыры.

Чугаа сайзырыдылгазы.

Чогаалга хамаарыштыр критиктиг стаья дилээр.

Ю.Ш.Кюнзегеш Чогаадыкчы намдары. Шүлүктери. “Саргатчай”. “Шүлүкчүнүн орнукшулу ыржым, шириин”. “Хадың”.

2

«Саргатчай», «Дуруяалыг-Хем», «Торээн хемим эриинде» деп шулуктерде кижиниё ие-чуртунга эргеленген сеткилдерин илереткени. Ол сеткилдернин уран-чечени, аян сырынныы. Шулуктернин тургузуунда, дылында онзагай талалар.

Улуг шүлүкчү С.Пюрбю дугайында сактыышкын.

“Саргатчай”. “Шүлүкчүнүн орнукшулу ыржым, шириин”. “Хадың”. Шүлүктерниң философчу утказы. Уран чечени.

Шулук сайгарылгазы.

Ю.Ш.Кюнзегеш «Куда».

2

Тыва улустун бир улуг чанчылы болур куда дугайында чугаа. Эрги кудалажыышкын деп чанчылдын амдыгаа дээр артканы, Шулуглелдин уран-чечени, дылы, шулук тургузуу болгаш амгы уеде ужур-дузазы. Эрги кудалажыышкынның чамдык хоралыг талаларын шулуглелде коргускени. Хенчейнин кузел-соруун куда чанчылынын узе киргени. Кол маадырнын болгаш Суланын овур-хевирлери.

Чогаалдың дылы. Улусчузу.

Шүлүглелдиң амгы үеде туружу.

Дылынын онзагайын сайгарар.

Ч/с. Шулуглелдин амгы уеге ужур-дузазы.

1

Шулуглелдин амгы уеге ужур-удузазы дугайында дыннадыг кылыр, бот-тускайлан ажылдаар.

Чугаа сайзырадылгазы.

Дыннадыгны тондурер

Ийиги улдуң

Ш.Д.Куулар «Баглааш».

2

«Баглааш» – монге амыдыралдын читпес демдээ деп философчу бодалды роман-дилогияда чогаалчынын илереткени. Чогаалда болуушкуннар Сут-Хол девискээринге чээрбиги чус чылдын ортаа уезинде болуп турарлар. Ынчан тываларнын мурнунга уш улуг шилилге турган: улусчу эрге-чагырганы хулээп алыр бе? Совет улустун Ада-чуртунун дайынынга киржир бе? Совет курунеге каттыжып алгаш, сууржулганын база коллективизациянын оруунче кирер бе? Чигзиниглиг, частырыглыг билиишкиннер ол тоогулуг уеде хой турза-даа, чон кедилиг хогжулденин оруктарын шилип алган деп бодалдын чогаалдын композициялыг тургузуун, сюжеттиг шугумнарын углап-баштап турары.

«Баглааш» – тыва улустун делегей коруушкунун, медерелинин, эртем-билиинин шапкын хогжуп келгенин коргускен символ.

Романда чон ортузундан шылгараан бурунгаар кузел-соруктуг кижилерни, оларнын эртем-билиглиг салгакчыларын тода чураанын тодарадыр.

Узунду доктаадыр.

Ч/с. “Баглаашта” уенин овур-хевири”

2

Чогаалда уенин овур-хевирини канчаар коргусенин чырыдар. Бот-тускай ажылдаар.

Чугаа сайзырадылгазы.

Чогаалга хамаарыштыр критиктиг статья дилээр.

Чурумалдыг символ дугайында билиг.

1

Чогаал теориязы-биле таныжылга.

Тыва чечен чогаалдарда чурумалдыг символ көргүскен шүлүк чогаалдары.

Конспект кылыр.

Ч/С Бот ажыл.

1

Чогаал теориязынга билиин хынаар.

Бот-тускайлан ажылдаары.

Кониспект кылыр.

Ш. Куулар «Амыдыралдын чиргилчиннери»

2

Амгы тыва литературадан проза чогаалы-биле таныжылга.

Мозу-будуш темазынга бижиттинген чогаалдарнын бирээзи.

Рецензия бижиир.

О.Ө.Сувакпит  Шүлүктери. «Даг Алтайы». «Сат Бүрзеккей дугайында баллада».

1

Чогаалчынын намдары. Торээн чер дугайында шулуктери.

Шулуктернин бижиттинген тоогулуг байдалдары.

Шулуктун уран-чеченин сайгарар.

О.Ө.Сувакпит  «Шүлүктээн тоожу». «Аревэчи».

1

Тоогулуг уени коргускени.

Дылынын уран-чечени.

Айтырыгалр ар. 152.

Ч\С Аянныг номчулга.

1

Шулуктерни аянныг номчувушаан, оон сайгарылгазы.

Чугаа сайзырадылгазы.

Шулук доктаадыр

К.д.н К.К. Кудажы «Ыы».

2

Амгы тыва литературадан проза чогаалы-биле таныжылга.

Мозу-будуш темазынга бижиттинген чогаалдарнын бирээзи.

Рецензия бижиир.

Үшкү улдуң

Амгы тыва проза чогаалы.

К.К.Кудажы  Чогаадыкчы ажыл-херээ. Уйгу чок Улуг-Хем.

1

Дарлакчыларга удур чоннун соксаал чок демисели – романнын озек темазы

Тывага хувискаал тиилээн соонда улустун тоогузунге, амыдыралынга болган оскерлиишкиннер, кижилернин чаа ажыл-херекче чуткулу, оон боттанып азы бутпейн тургулааны. Чоннун депшилгеже улуг базымнарны болгаш оларга моондак болгулаан кижилерни нугулдээр, хоругдаар болгаш буруу чок черге херекке онаар чоруктарны романнын монгун болгаш алдын томнарында коргускени.

Сулдемниг кезектин кижилеринин овур-хевирлеринин ужур-дузазы. Буян биле Анай-Каранын овур-хевирлери, чоннун аас-кежии, хосталга дээш демиселини.

Чогаалга хамаарышкан критиктиг статья тывар.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем» (кара том). Чогаалда овур-хевирлер.

1

 Романнын сюжеттиг шугумнарын харылзаштырып, идеяларын ажыдарынга Мангыр чейзеннин, оон оглу Чудурукпайнын, Херик чейзеннин, Домогацкихнин овур-хевирлери. Оларда дарлакчы ангынын бир мозулеш аажы-чаннарын илереткени.

Романнын маадырларынын амыдыралында, аажы-чаннарында, психиказында оскерлиишкиннер, тыва улустун чаагай езу-чанчылдары, чогаалда ажыглаттынган тоогу материалдарын диргизип турар уран-чечен аргалар.

Романнын дылында тоогулуг уенин костуушкуннери.

Маадырларнын аразында харылзааларын тодарадыр.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем». Чогаалда төөгүлүг болуушкуннар.

2

Чогаалда төөгүлүг үе.

Тоогу материалдарын диргизип турар уран-чечен аргалар.

Буян биле Анай-Каранын харылзааларынын хогжулдези, чогаалдын тоогулуг ундезиннерин тодарадыр.

К.К.Кудажы  «Уйгу чок Улуг-Хем». Чогаалда символдар.

1

Кара, кызыл, мөнгүн, алдын – өңнер, анай-хаак, Беш-Мелдер –символдуг овур-хевирлер.

Символдуг овур-хевирлерниң чогаалдың идей-тематиказынга салдары..

Романнын комзициязы, сюжедин тургузар.

Ч\С Чогаадыг «Уйгу чок Улуг-Хемде  Тыва биле Россияның салым-чолу» .

2

ТАР, Тыва АССР, ТР болгаш Россия. Төөгүлүг байдалдар.

Төөгүге хамаарыштыр бодунуң бодалдарын дес-дараалашкак чуруп көөрүнге чаңчыгар.

Чогаалдын уран-чеченин сайгарар. Номчукчунун дневниги-биле ажыл.

Орус, тыва чоннуң найыралын чогаалда көргүскени.

1

Орус, тыва харылзааларның тыптып келгени, улам ыңай чоок апарганы.

Овур-хевиирлерге характеристика бээр. Тываның хөгжүлдезинге улустар аразының найыралының ужур-дузазы.

«Араттын созу», «Ангыр-оолдун тоожузу-биле» деннелге.

Ч\С  «Уйгу чок Улуг-Хемде» Сүлдем ирейниң өг-бүлези - улуг  күрүне.

1

Өг-бүле айтырыы чогаалда.

Ада-ие болгаш уруглар аразында харылзаалар.

Чогаалдын алдын, монгун томнары-биле таныжар.

Тест-биле ажыл.

2

Романга ниити быжышлаашкын.

Чугаа сайзырадылгазы.

Чогаалдын алдын, монгун томнары-биле таныжар.

К.д.н. Н. Куулар «Аннашкын соонда болчаг»

2

Амгы тыва литературадан проза чогаалы-биле таныжылга.

Ынакшыл темазынга бижиттинген чогаалдар-биле деннелге.

Рецензия бижиир.

К.К.Кудажы «Долуманың хуулгаазыны».

2

Комедиянын идеяларынын амыдыралчы ундезиннери. Салгалдарнын кижизидилгезинин дугайында авторнун бодалдары.

Чогаалдын утказы, киржикчилеринин эки база хоомай мозулери.

Чогаалдын утказы, киржикчилеринин эки база хоомай мозулери. Комедиянын кол чечен аргазын чогаалчынын мергежилдиг ажыглааны. Чогаалдын дылында чаа чуулдер.

Чогаалда маадырларнын таарымча чок талаларын тодарадыр.

Комедиянын сюжедин тургузар.

Чогаадыг «Эргинин артыышкын чанчылдары болгаш оларнын-биле демисел».

2

Шииде эрги Тывага чанчылдарын коргускени. Чогаалдын маадырларынын эргинин артыышкыны-биле демисежип турары.

Чугаа сайзырадылгазы.

Чогаалдын уран-чеченин сайгарар.

Дөрткү улдуң

Комедия - шии чогаалының  бир хевири.

1

Комедия – шии чогаалынын бир чаа хевири, оон тыва литературага тывылганы болгаш хогжулдези.

Тыва литературада комедиялар.

Конспект ар. 261.

Тываның орус дылдыг чогаалчылары. С.В.Козлова. Шүлүктери. «Чаражын аар!»,  «Казах ыры», «Агы

1

Тываның орус дылдыг чогаалчылары-биле таныжылга.

«Чаражын аар!»,  «Казах ыры», «Агы».

Шулук сайгарылгазы.

 Шүлүглел «Сыра».

2

«Сыра» деп чогаалдың  идейлиг утказы.

Тыва хамнаашкын дугайында, дериг-херекселиниң утказы.

Айтырыглар ар. 271, 282.

Е.Д. Танова Чогаадыкчы ажыл-херээ. Шүлүктери.

Шүлүглел “Арбас-Ойну мунувуткаш”.

2

Е.Танованың шүлүктеринде хамааты тура-сорукту, кижинин амыдыралынга ханы ынакшылды, бойдусту коруп, дыннап, оон-биле сумележип билирин коргускени.

 Шулуглелдин тоогунун шынынга дуушкээ. Алдан-маадырларны демиселчи ажыл-херээнин унген дозун коргускенинде ылгавырлыг талалар. Шулуглелдин овур-хевирлери болгаш уран-чечени. Оон шулук тургузуунда авторнуё чаа тывыышкыннары.

Шүлүктерниң сайгарылгазы.

Доктаадыр.

Уран-чеченин сайгарар, сюжедин тургузар.

А.А.Даржай. Хемнер бирде сыыгай-даа бээр. Игил ыызы.

1

Торээн чернин, езу-чаңчылдарның овур-хевири. «Игил ыызы” деп чогаалдарнында мораль болгаш тоогу-биле сырый харылзаазы.

Аянныг номчуур, уран-чечен аргаларын тодарадыр. Тема, идеязын илередир.

Доктаадыр. Айтырыглар ар. 302.

Ч/С Чогаадыг «Шүлүк-ырның дүлгээзини» (номчаан чогаалынга үнелел).

2

Тыва литератураны өөренген чылдарының дургузунда темаларынга хамаарыштыр бодалдарын илередири.

Бижимел чугаа сайзырыдылгазы. Бодалдарын логиктиг чыып, чаңгыс тема, идеяны чырыдып билири.

Шулук сайгарылгазы.  

К.д.н. М. Кенин-Лопсан “Читкен уруг”

2

Амгы тыва литературадан проза чогаалы-биле таныжылга.

Репрессия темазын чогаалда чырытканы.

Рецензия бижиир.

Түңнел кичээл.

1

Тыва литературанын амгы уеде тоогузунун, чогаалчыларынын болгаш оларнын чогаалдарынын дугайында делгеренгей чугаалажыг.

Чечен чогаал – состун уран чуулу болур, ол барык бугу уран чуулдернин ундезини, кижизидилгенин унелеттинмес чепсээ деп бодалды доозукчуларнын кезээде сактып чоруур ужурлуу.

Сонуургаан чогаалынга унелел бижиир.

60

№ уро-

ка

Кичээлдин темазы.Тема урока

шагы

Кичээлдин чугула

билиглери

Основные понятия урока

Кичээлге ажыл хевири

Виды деятельности на уроке

Тип урока

Онаалга

Дом.

задание

Дата

Прове

дения

план

факт

1.

Дыл эртеми болгаш ООН болуктери. Тыва дылды шинчилээнинин тоогузу. Тыва дылдын шинчилелдери

1

Дыл эртеминин болуктери,тоогузу, шинчилелдери

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Киирилде кичээл Таарыштырган кичээл(комбинир)

А.182 Мерг 4,6

2.

Шын бижилгенин берге таварылгалары Орфограммалар-биле ажыл

1

Шын бижилгенин берге таварылгалары

Шын бижилгеге хамаарышкан  шенелде ажылдар

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Пар 1 Мерг 18,21

3

Тыва орфография, оон ундезиннери, фонетиктиг-морфологтуг барымдаа. Дефистеп бижиир нарын состер. т-д, п-б уннерин шын бижиири

1

Тыва орфография, оон ундезиннери, фонетиктиг-морфологтуг барымдаазын ылгаары

Ном-биле, Мергежилгелер–биле ажыл

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Пар 2,3 Мерг 29

4

Тыва орфография, оон ундезиннери, фонетиктиг-морфологтуг барымдаа. Дефистеп бижиир нарын состер. т-д, п-б уннерин шын бижиири

1

Тыва орфография, оон ундезиннери, фонетиктиг-морфологтуг барымдаа.

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

5

Хыналда ажыл. Орфографтыг словарь-биле ажыл

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Орфографтыг, пунктуастыг дурумнер-биле ажыл

Хыналда кичээл

Ч.а., д.а., с.а., а.о. – морфологтуг сайгарылга

6

ЧСК. Частырыглар–биле ажыл

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Орфографтыг,Пунктуас-тыг  дурумнер-биле ажыл

чск

Дыннадыг, реферат. Орфографтыг сайгарылга

7

Синтаксис болгаш пунктуация.С.К дугайында билиг, холбаалары. Бодуун,нарын СК.

1

С.К дугайында билиг, холбаалары. Бодуун,нарын СК.

Сос каттыжыышкынынга сайгарылга

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

Пар 4,5 Мерг 35

8

Бодуун домак. Домактын чугула болгаш ийиги черге  кежигуннери.Домакта состернин туружу

1

Домактын чугула болгаш ийиги черге  кежигуннери. Домакта состернин туружу

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл,Синтаксистиг сайгарылга

Катаптаашкын.

Пар 6. Синтаксистиг

сайгарылга

9

Домактын чугула болгаш ийиги черге  кежигуннери.

1

Домактын чугула болгаш ийиги черге  кежигуннерин шын тып,сайгарары

Морфолог-синтаксистиг сайгарылга

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

Пар 5,6 Синт.

сайг

10

Бодун домактарнын янзылары. ИСД,ЧСД: тодаргай арынныг, т/э арынныг, арын чок, арынныг домактар ЧСК. Ниити арынныг домактар. Домак состер. Делгеренгей.д./эвес домактар

1

Бодун домактарнын ИСД,ЧСД янзыларын, Ниити арынныг домактарны ылгап тодарадыры

Морфолог-синтаксистиг сайгарылга

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Мерг 57

Синтакс.

сайгарылга

11

Iулдуннун хыналда ажылы.   Чогаадыг -сайгарылга

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Орфографтыг,пунктуас

Тыг дурумнер-биле ажыл

Хыналда кичээл

Мерг 58. Чогаадыг-сайгарылга

12

Частырыглар-биле ажыл. ИСД,ЧСД: тодаргай арынныг, т/э арынныг, арын чок, арынныг домактар ЧСК. Ниити арынныг домактар. Домак состер. Делгеренгей,д./эвес домактар

1

Бодун домактарнын янзыларын шын тодарадып,сайгарып билири

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

чск

Адалга болгаш киирилде состуг домак

13

Нарынчыттынган домактар: ЧАК домак. Тускайлаан домак. Адалгаларлыг, Киирилделерлиг домак.

1

Нарынчыттынган домактар, Тускайлаан, Адалгаларлыг, Киирилделерлиг домактар-ны тып,чогаадып,ажыглап билири.

Морфолог-синтаксистиг сайгарылга.Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Грамматиктиг сайгарылгалар

14

Мониторинг-хыналда. Диктант. Грамматиктиг сайгарылгалар.

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Орфографтыг,пунктуас-тыг дурумнер-биле ажыл

Хыналда кичээл

Мерг 65

15

Частырыглар-биле ажыл. Нарынчыт-тынган домактарга делгеренгей, д/эвес адалгаларны дууштур ажыглаары

1

Нарынчыттынган домактар-да  делгеренгей, делгерен-гей эвес  адалгалар

Орфографтыг,пунктуас-тыг дурумнер-биле ажыл

Катаптаашкын  чск

делгеренгей, д/эвес  адалгаларны Нарынчыттынган домактар чогаадыр

16

Диктант.  Грамматиктиг сайгарылгалар.

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Орфографтыг,пунктуас-тыг   дурумнер-биле ажыл

Хыналда кичээл

Мерг 78 Чогаадыг-сайгарылга

17

Частырыглар-биле ажыл.Нарын домак. Чагырышпаан нарын домактар, чагырышкан нарын домактар

1

Нарын домак.Чагырышпаан нарын домактар, чагырыш-кан нарын домактарны аас,бижимел чугаага ажыглаары

Созуглелдер-биле ажыл

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

Созуглел -биле ажыл. Сайгарылга- Мерг 85

18

Чагырышпаан нарын домактар, чагырышкан нарын домактар

1

ЧНД,ЧПНД ажыглал билиглеринин деннелин хынаары

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Таарыштырган

(комбинирован)чск

А.234  Мерг.89

19

Тайылбыр домактарнын янзылары.

1

Билиглеринин деннелин хынаары :Тайылбыр домактарнын янзыларын шын тодарадыры, аас,бижимел чугаага  шын ажыглаары

Ном-биле,

Мергежилгелер –биле ажыл

Таарыштырган кичээл (комбинир)

Н.С.К. Домактарны ботары тургузар

20

Нарын  синтаксистиг конструкция. Оларга бижик демдектери, тургузуу,кезектеринин аразында харылзаазы

1

Нарын  синтаксистиг конструкцияны бодуун,нарын домактардан ылгаары

Ном-биле,

Мергежилгелер –биле ажыл

Созуглел-биле ажыл Катаптаашкын

Домактарны сайгарар

21

Созуглелде нарын с.к. тодарадып, шын аялга-биле номчууру

1

Нарын  синтаксистиг конструкцияны бодуун,нарын домактардан ылгаары

Созуглелде нарын с.к. тодарадып, шын аялга-биле номчууру

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

А.237  Мергежилге 92

22

НСК синтаксистиг сайгарылгазы.

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл,бижик демдектерин шын салыры

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Синтаксистиг сайгарылга

23

Оске кижинин чугаазын дамчыдар аргалар:дорт чугаа,доора чугаа,цитата,диалог,монолог

1

дорт чугаа,доора чугаа, цитата, диалог, монологта бижик демдектери

Созуглелде  дорт чугаа,доора чугаа, цитата, диалог, монологту  тодарадып, шын аялга-биле номчуп,ажыглаары

Чск. Таарыштырган кичээл(комбинирован)

М-95,Тыва дылдын тайылбыр словары-биле ажыл

24

Оске кижинин чугаазын дамчыдар аргалар:дорт чугаа,доора чугаа,цитата,диалог,монолог

1

Билиглеринин деннелин хынаары

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

А.242 Онаалгалар. Мерг.97

25

Пунктуация

1

Бижик демдектерин шын салырынга быжыглаашкын

Орфографтыг, пунктуастыг   дурумнерни билиндирери

Таарыштырган кичээл(комбинирован)

Мергежилге 100ар245

26

Созуглел.Созуглел дугайында билиг

1

Созуглел хевири: тоожулал, чурумал, угаап бодаашкын. Созуглелдин  илереттинген планы,утказынын планы

Ном-биле, Мергежилгелер –  биле ажыл. Домактарда уткалыг харылзаа, оске домактардан хамаар-жыр,  хамаарышпас домактар

Практикум.ЧСК

А.247.Мерг-102

27

Абзац.

1

Абзацтын тургузуу:эге, тайылбырлыг,туннел кезектернин кол бодалы

Созуглелдер-биле ажыл,Номда мергежилгелер

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Айт.болгаш онаалгалар.Тест .ар 250

28

Бижимел чугаанын янзылары: тоожуушкун, чурумал, угаап бодаашкын

1

Билиглерин системчидери, оларнын  дыл талазы-биле онзагайын тодарадыры.

Ном-биле, Мергежилгелер –биле ажыл

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

Хол ужуу, тайылбыр бижиир

29

ЧСК Тезис, конспект, реферат, аннотация, рецензия бижиири

1

конспект, реферат, аннотация, рецензия бижииринин негелделери

Чогаадыкчы ажыл, созуглелдер-биле ажыл

Катаптаашкын.чск

Хол ужуу, тайылбыр бижиир

30

Чугаанын стильдери. Албан-херек бижиктери.ЧСК Практикум: тайылбыр, билдириишкин

1

Стильдернин жанрларын системчидери,оларнын  дыл талазы-биле онзагайын тодарадыры.

Тайылбыр, билдириишкин бижиири

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

чарлал, чалалга … бижиир

31

Албан-херек бижиктери: протокол, справка, хол ужуу, илеткел. ЧСК

1

Стильдер жанрларынын билиглерин системчи-дери,оларнын  дыл талазы-биле онзагайын, ылгалын тодарадыры.

Ном-биле,

Мергежилгелер –биле ажыл

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

протокол, справка, хол ужуу, илеткел. бижиир

32

Албан-херек бижиктери. Автобиография бижиири

1

Албан-херек бижиктери. Автобиография бижииринин негелделери

Негелде ёзугаар автобиография бижиири

Чаа чуул

ооредиринин кичээли

А.264  Айт.болгаш онаалгалар

33

Чугаа стильдери. Албан-херек бижиктери

1

Билиглерин системчидер, хыналда,билиглернин четпестерин эдери

Орфографтыг дурумнерге хыналда

ЧСК

Албан-херек бижиктеринин  оске хевирлери-биле ажыл

34

Хыналда ажыл

1

Ооренген темаларга билиглерин системчидер,  четпестерин  эдери

Орфографтыг,пунктуас-тыг  дурумнер-биле ажыл

Таарыштырган хыналда кичээли

(комбинирован)

Созуглел-биле ажыл «Эн-не чедингир сос»а.210

35

Созуглел-биле ажыл «УЕР»

1

Билиглерин системчидер, дылдын кезектеринин аразынла харылзаазы

Созуглелди хайгаарап, домактарнын уткалыг харылзааларынга созуглел

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

Чогаадыг-сайгарылга бижиир

36

Туннел кичээл-зачёт

1

Дылдын практиктиг ажыглалы

Созуглелди  хайгаараар

Таарыштырган кичээл

(комбинирован)

Амыдыралчы дурумнер-биле ажыл