Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә проект алымын куллану темасына педсоветта чыгыш
статья на тему

 Татарстан Республикасы  Әлмәт муниципаль районы

муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе

“20 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе”

Төзүче: югары квалификацияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Сабирҗанова Җәмилә Фаткылгаен кызы

Проектирование уроков, реализующих  цели формирования      универсальных учебных действий  по татарскому языку и литературе.

     Каким должен быть современный урок татарского языка и литературы? Этот вопрос является актуальным для всех учителей татарского языка, которых волнует проблема модернизации образования, которым небезразлично, что будущее поколение затрудняется высказывать собственное мнение, что у многих ребят бедный словарный запас, мало общаются на родном языке, некоторые вообще не читают книги.

Хорошо выстроенный современный урок будет развивать у учащихся универсальные учебные действия (УУД) и приведёт к хорошим предметным, метапредметным и личностным результатам.

Я поняла, что, обучая детей проектной деятельности и применяя полученные ими навыки на своих уроках, я формирую все (!) виды УУД, добиваясь предметных, метапредметных (работа с текстом, с ИКТ и т.д.) и личностных результатов у каждого ребёнка, т.к. работа в группах, а затем рефлексия (анализ собственной деятельности и деятельности других, полученных знаний и умений) деятельности каждого позволяет охватить всех учащихся в классе – нет таких, кто просто отсиживается. Это несомненный плюс.

    Любое исследование начинается тогда, когда перед человеком возникает проблема. Именно поэтому проектная деятельность учащихся – это одна из наиболее сложных форм самостоятельной работы. Метод проектной деятельности хорошо реализуется на проблемных уроках и уроках-обобщениях пройденного материала.

Современный урок требует, в частности, открытого задания. «Нужно сформулировать для детей проблему с неизвестным для них и для нас решением. Верхом мастерства учителя является ситуация, когда задание формулируют сами ученики.

Уроки проектной деятельности учат детей распределять время и обязанности, в этом им помогает «Лист продвижения по работе». Результатом урока становится проектный продукт. Презентация продукта – это не только привычная электронная версия, но ещё и рисунки, плакаты, брошюры, инсценировки. У меня в 5 классе был интегрированный урок (литература + проектная деятельность) по теме «Г.Тукай «Су анасы» шигыре с опережающим домашним заданием (у учащихся было 2 дня на подготовку проекта). На уроке же были презентация проектов и рефлексия. Ученики сами разделились на группы (на момент начала урока я сама не знала, сколько групп будет), сами выбирали логически законченный эпизод сказки для инсценировки. Свой выбор они объясняли, отвечая на вопросы: почему они взяли именно этот эпизод? какая проблема в нём поднимается? как они разделяли обязанности? кого выбрали главным в группе и почему? к какому выводу пришли, вживаясь в образы героев сказки?

Новый учебник литературы предполагает работу с проектами. Там есть задания с пометой «Проект». Например, нарисовать рисунок по одному из стихотворений М.Джалиля. Учащимся хорошо удаётся защищать свои рисунки. В таких заданиях, как правило, предлагаются тема и форма проекта. Учащиеся же ищут проблемный вопрос, ставят перед собой цели, определяются с продуктом и его презентацией самостоятельно.

Метод проектной деятельности помогает ученику стать живым участником образовательного процесса, что и отвечает требованиям нового стандарта.

Татар теле һәм әдәбияты дәресләрен укытуда  эзләнү – тикшеренү эше һәм проект  ник кирәк?

     Проект методы эшчәнлегенең эпиграфы итеп түбәндәге юлларны кулланыр идем: “Сөйлә миңа - мин онытырмын, күрсәт - истә калдырырмын, кызыксындыр- өйрәнермен.”

Башлангыч сыйныфларда  һәм югары сыйныфларда                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    укучылар белән эшләгәндә проект эшчәнлеген  куллану отышлы. Проект эшчәнлеге укучы шәхесенең белем алуга иҗади якын килүенә юнәлтелгән. Бу метод белән эшләгәндә, укучылар актив рәвештә уйлау, фикерләү эшчәнлегенә тартылалар. Тиешле нәтиҗәгә ирешү өчен, эш барышында әдәби китаплардан, сүзлекләрдән, интернет аша күп мәгълүмат тупларга, ижади фикер йөртергә кирәк.

    Гомумән, проект методы - баланың интеллектын, иҗади сәләтен, логик фикерләвен үстерүдә нәтиҗәле алымнарның берсе булып тора дип уйлыйм мин.

Проект эшчәнлегенең нигезе - эзләнү-тикшеренү эше.Эшнең уңышлы килеп чыгуы  - аның дөрес планлаштырыуына бәйле. Монда укытучы, укучы һәм ата-ана хезмәттәшлеге бик әһәмиятле. 

Проект  методы укытучы һәм укучыларның яхшы әзерлеген, сыйныфның һәм иҗади төркемнәрнең үзара килешеп эшләүләрен таләп итә. Проект турында сөйләшүдә катнашып, укытучы да тигез хокуклы фикердәшкә, ярдәмчегә әйләнә. Проектны гамәлгә ашыру барышында укучылар әйләнә-тирәдәгеләр белән уртак тел табып эшләргә, фикерләрен дәлилләргә өйрәнә.

     Проект эшенең нәтиҗәсе булып,  мәгълүмат тупланган китап яисә альбом,  сценарий, фильм, ярдәмлекләр,доклад,спектакль,презентация торырга мөмкин.

Проект эшчәнлеген оештыруда эшне планлаштыру этаплары:

1.Проектның темасын, структурасын, эчтәлеген сайлау.

2. Проблеманы ачу өчен сораулар уйлау.(  Без моны ничек эшлибез? дигән сораудан түгел, ә ни өчен эшлибез? Нинди проблеманы хәл итү максатыннан эшлибез? дигән сорауларга җавап эзләүдән башлана.)

3.Тиешле мәгълүматны табу юлларын ачыклау. Катнашучыларның вазифаларын билгеләү ( ата-ана эшчәнлеге ,бала эшчәнлеге,укытучы эшчәнлеге)

4.Проект туплау( мәгълүмат җыю, проблеманы тикшерү, ачу, аны чишүдә дөрес варианты сайлау, эшне бизәү).

5. Проектны тәкъдим итү, яклау формаларын уйлау.Төрле формада эшләргә була.Мәсәлән.-сәяхәт,реклама,рольле уен, мини-спектакль, телевизион тапшыру, күргәзмә, зал белән уен, интервью, әдәби персонажлар диалогы.

6. Проектны бәяләү.Урыннар билгеләп, ярышка әйләндерү киңәш ителми. Берничә номинация тәкьдим итеп һәм һәр проект нинди дә булса бер номинациядә җиңәрлек итеп оештыру отышлы була. Мәсәлән, истәлекле, бизәлешле , оригиналь , дус, кызыклы, файдалы, үрнәк проект.

7. Проектның  перспективасын билгеләү. Иң мөһиме- игътибарсыз калмаска тиеш. Иң әһәмиятле фактор- балалар үз эшләренең кирәклегенә төшенсеннәр һәм аның башка кешеләргә шатлык, рәхәтлек китерүен  күрсеннәр.

Татар теле һәм әдәбиятын өйрәнгәндә, түбәндәге төрдәге проектларны кулланып була:

-тикшеренү (хезмәтнең актуальлеген  нигезләү, тикшерүнең максаты әйтү, бурычлар кую, аларны чишү юлларын күрсәтү);

-иҗади (кичә яки бәйрәм үткәрү өчен сценарий төзү, мәсәлән “ Әлифба бәйрәме”, “ Татар телем – иркә гөлем” бәйрәме, “ Дуслык”темасына  мәкалә язу

-гамәли юнәлешле (һәр укучының, төркемнең бөтен эшчәнлеген яхшы нәтиҗәләргә ирешү максатыннан чыгып планлаштыру). Мәсәлән, төрле темаларга рәсемнәр, “Мин һәм минем гаиләм”, “Без һәм музыка”,” Табигатьне саклыйк”, китапчыклар чыгару, килеш кушымчалары    буенча           ярдәмлек чыгару,”Татар костюмы”дигән темага презентация ясау,бер төркемгә билгеле бер темага табышмаклар табып килергә , икенче төркемгә - китапчык ясап, табышмаклар тупларга, өченчеләренә - темага карата табышмак иҗат итәргә тәкъдим итеп була;

-мәгълүмати ( темага караган мәгълүматларны җыю,аларны катнашучыларга тәкъдим итү,фикер алышу, йомгаклау). Эшемдә бер яки өлешчән дәрестә мини-проектлар планлаштырам ,мәсәлән котлаулар язу, үз режимымны төзү һәм сөйләү, минем яраткан шагыйрем турында мини –эзләнү

Минем фикеремчә,укучыларның иҗади эшчәнлеген, логик фикерләү сәләтен үстерү максатыннан, дәресләрдә дифференцияле биремнәр , мини-проектлар төзү отышлы.   Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә проектлар методын куллану – укучыларның иҗади сәләтен устерүгә этәргеч булып тора. Аларда  яңа проектлар эшләү теләге туа һәм фәнгә карата кызыксыну уяна. Иҗади эшчәнлек тәҗрибәсенә ия булган саен укучыларның белем сыйфаты да үсә.