рабочие программы
рабочая программа (9 класс) на тему

  А.С.Пушкины номыл

7-œм астœуккаг скъола

Ирон литературœйы ахуыргœнœн

                      чиныг - хрестомати

                                        9   кълас

                 Ахуыргœнджытœ:                    

                                              Плиты  Л.Т.

Хуриты Н.С.

                                             г. Дзœуджыхъœу

2016 – 2017 ахуыры аз

ÆМБАРЫНГÆНÆН ФЫСТÆГ

9-æм къласы ирон литературæйы Кусæн программæ цæттæгонд æрцыд  

Федералон паддзахадон ахуырадон стандарты домæнтæм гæсгæ.

 Программæ арæзт у Ирон æвзаг æмæ литературæйы программæты бындурыл. Федералон паддзахадон ахуырадон стандартты сæйрагдæр нормативон базæ у Уæрæсейы Федерацийы Конституци æмæ Уæрæсейы Федерацийы закъон «Об образовании», ахуырадон инициативæ «Наша новая школа».

      Мадæлон литературæ нымад у федералон, æнæмæнгхъæугæ предметыл, ног     ахуырадон стандартты йын ис сæрмагонд бынат.

Ахуыргæнæн чиныг «Ирон литературæ 9 къл. Хрестомати».

Чиныджы автор у: Дзасохты Фатимæ

              Рауагъдад – Дзӕуджыхъӕу: Ир, 2014 аз.

Регионалон базисон ахуырадон  пъланмæ гæсгæ  ирон литературæ ахуыр кæнынæн  9 къласы дихгонд цæуы:  50 сахаты афæдзмæ, къуыримæ та - 2 сахаты.

Ирон литературæ ахуыр кæныны предметон фæстиуджытæ.

                    Программæйы нысан æмæ хæстæ сты:

• Зонындзинæдтæ райсын ирон литерæтурæйæ аивадон тексты бындурыл;
• Литературон уацмыс анализ кæныны зонындзинæдтæ арфдæр кæнын;
• Аивадон уацмыстæ кæсыны культурæ рæзын кæнын.

• Скъоладзаутæ хъуамæ базоной текст æвзарын, йæ мидис рафæлгъауын æмæ радзурын.

• Раттын зонындзинæдтæ автор æмæ йе сфæлдыстады тыххæй.

• Скъоладзаутæ хъуамæ базоной, аивадон ныв æмæ фæлгонц цы мадзæлттæй арæзт цæуынц, уыдон,хъуамæ иртасой нывæфтыд æвзаджы рæсугъддзинад æмæ йæ аивадон гæнæнтæ.

• Базоной уацмыс æмæ йæ архайджыты тыххæй сæ хъуыдытæ зæгъын, цаутæн аргъ кæнын, уыдон цардимæ бæттын.

• Уыимæ стыр нысаниуæг ис аивадон литературæйы фæрцы скъоладзауты удварны хъомылады фарстатыл кусынæн, абоны рæстæгæн аргъ кæнын зонынæн.
• Œгъдау, кад, намыс, патриотизм æмæ граждайнаг хæстæ цы сты, уый зонынæн.
• Гуманон дунембарынад æмæ национ химбарынадæй хайджын кæнынæн; литературон уацмысы эстетикон æнкъарæнтæ æмбарынæн;
•  Ирон адæмы национ культурæйы сæйраг миниуджытæ литературон тексты агурынæн; ирон литературæйы нысаниуæг æмбарынæн, йæ бастдзинад æндæр адæмты литературæтимæ, культурæтимæ иртасынæн.

 Ахуырадон архайды хуызтæ:

• Текстмæ байхъусыны фæстæ сбæлвырд кæнын уацмысы жанр. Йæ сæйраг мидис ын бамбарын, рахицæн кæнын сæйраг æмæ уæлæмхæст  архæйдтытæ,характеристикæ раттын геройтæн.
• Раттын характеристикæ текстæн: йæ сæргондмæ гæсгæ сбæрæг кæнын темæ,уацмысы сæйраг хъуыды; ссарын тексты авторы хъуыдытæ.
• Сбæлвырд кæнын уацмысы жанр,йæ хицæндзинæдтæ,абарын æй æндæр жанртимæ.
• Бамбарын кæнын авторы равзæрст сæргонд; равзарын уацмысæн ахуыргæнæг кæнæ скъоладзауты лæвæрд сæргæндтæй.
• Саразын текстæн пълан: адих æй кæнын хæйттыл, алы хайæн дæр сæргонд æрхъуыды кæнын; сбæлвырд кæнын уацмысы сæйраг хъуыды.
• Радзурын уацмысы текст цыбыртæй, хайгай, бæстон; сæйраг архайджытæн характеристикæ раттын.
• Диалогон ныхасы архайын.
• Рольтæм гæсгæ кæсын текст. Рахицæн кæнын фрагмент, адих кæнын рольтæ.
• Кæсын хъæрæй, аив.
• Анализ скæнын уацмысы аивадон мадзæлттæн.

                               Скъоладзауты домæнтæ цæттæдзинадмæ:

               Скъоладзаутæ хъуамæ зоной æмæ арæхсой:

• Уацмысы жанр раиртасын, йæ хицæндзинæдтæ йын сбæлвырд кæнын.
• Уацмысы сæйраг æмæ фæрссаг фæлгонцтæ рахицæн кæнын.
• Уацмысы сюжет, йæ хицæндзинæдтæ.
• Архайджытæн характеристикæ дæттын.
• Уацмысы историон бындур сбæрæг кæнын.
• Уацмысы аивадон мадзæлттæ, нывæфтыд æвзаг сбæрæг кæнын.
• Уацмысы композицион арæзт сбæрæг кæнын.

  Стандарттæм гæсгæ скъоладзаутæ литературæйæ райсдзысты ахæм  зонындзинæдтæ    æмæ  арæхстдзинæдтæ:

-иумæйаг культурон-литературон арæхстдзинæдтæ: литературон уацмыс арф æнкъарын; ирон литературæйы  бастдзинад æппæтдунеон литературæтимæ æмбарын; кæсыны культурæ бæрзонд кæнын; библиотекæйы, интернеты информаци агурын зонын;

-царды зынаргъдæр цы хæзнатæ сты, уыдон иртасынмæ арæхсын:  алыварсы дунемæ уарзон цæстæй кæсын; царды алы фæзындмæ хи цæстæнгас дарын; æмбарын литературæйы нысаниуæг адæймаджы удварны хъомылады; адæймаджы фауинаг миниуджытæм критикон цæстæнгасæй кæсын; литературон уацмысы агурын дзуæппытæ зæрдæагайæг фæрстытæн;

-кæсыны культурæ бæрзонддæр кæнынмæ арæхстдзинад: литературон уацмысмæ сфæлдыстадон цæстæнгасæй кæсын; зæрдæмæ хæстæг темæтыл уацмыстæ æвзарын æмæ сæ кæсын; литературон уацмысы цы дуг æмæ культурæйы кой цæуы, уыдоны фæдыл арæзт диалогон ныхасы архайын; уацмысы сæйраг персонажты миддунейæн æмæ  архæйдтытæн аргъ кæнын зонын;

-ныхас кæнын; ныхасы стильтæй раст пайда кæнын зонын.

              Ахуырады удгоймаг хъомыл кæныны фæстиуджытæ сты:  

-Уæрæсейæн аккаг хъæбул (гражданин)  хъомыл кæнын;

-  патриотон хъомылад  (райгуырæн бæстæмæ уарзондзинад гуырын кæнын), - Фыдыбæстæйæ сæрыстыр уæвыны хъуыдытæ хъомыл кæнын;

- зонын хи адæмы истори, культурæ, мадæлон æвзаг, уыимæ зонын Уæрæсейы адæмты культурæ дæр;

- ахуырмæ бæрнон цæстæнгас дарын æмæ хæдахуыр курдиат рæзын кæныныл архайын;

- амонын æхсæнады æгъдау, хи дарыны уагæвæрд;

- архайын скъолайы хæдуынаффæйы куысты æмæ æхсæнады царды дæр.

2. Ахуырады метапредметон фæстиуджытæ (УУД):

     - хъомыл кæнын хибарæй ахуыр кæныны, ахуыры (урочы) нысантæ бæрæг кæнын æмæ химæ ног хæстæ исынмæ  арæхстдзинад;

- хибарæй ахуыры эффективондæр мадзæлттæ æмæ фæрæзтæ æвзарынмæ арæхстдзинад;

     - урочы архайгæйæ (дзургæйæ, фысгæйæ, алыхуызон логикон хæслæвæрдтæ æххæст кæнгæйæ æмæ а.д.), хи рæдыдтытæ сраст кæнынмæ арæхсын;

- ахуыргæнæг æмæ æмбæлттимæ ахуырадон æмгуыстад кæнынмæ арæхсын; хибарæй æмæ къордты кусын зонын, хи  æмæ искæй хъуыдытæ æргом кæнынмæ арæхсын;

- информацион коммуникативон технологитæй  пайда кæнынмæ арæхсын.

3. Ахуырады предметон фæстиуджытæ.

- предметæй зонындзинæдтæ, арæхстдзинæдтæ райсын;

- зонындзинæдтæй ахуырты рæстæг æмæ алыхуызон ахуырадон-проектон уавæрты пайда кæнынмæ арæхсын;

- наукон хъуыдыкæнынад рæзын кæнын;  наукон терминологи, методтæ зонын.

Литературæйы программæйы арæзт

 Стандартты домæнтæм гæсгæ арæзт программæтæ æмæ ахуыртæ  «филологи»-йæ арæзт сты ахæм уагыл.

  Мадæлон  литературæ:

1) чингуытæ кæсын æмæ литературæ ахуыр кæныны ахадындзинад  адæймаджы миддунейы  рæзтæн цы пайда сты, уый бамбарын; чингуытæ кæсыныл фæцалх кæнын,

2)  литературæ адæмы национ-культурон хæзна кæй у, адæмы цард хуыздæр бамбарыны фæрæз  кæй у, уый æнкъарын;

3) мадæлон æвзагыл фыст хуыздæр уацмыстæ ахуыр кæныны фæрцы банкъарын кæнын  мадæлон æвзаджы коммуникативон-эстетикон гæнæнтæ, мадæлон æвзаг адæмæн сæ химбарынады фæрæз кæй у, уый;  

4) хъомыл кæнын:

     а) хорз эстетикон æнкъарæнтæ кæмæ ис,

æ) фысгæ æмæ дзургæ ныхасы алыхуызон жанртæй пайда кæнгæйæ,  хи хъуыдытæ раст æргом кæнынмæ чи арæхсы,

б) бакаст уацмыс равзарынмæ, уый фæдыл хи хъуыдытæ раргом кæнын чи зоны;

в) уæгъд рæстæг чингуытæ кæсынмæ чи тырны, ахæм  чиныгкæсæджы;

5)  алыхуызон этнокультурон традицитæ цы аивадон  уацмысы æвдыст цæуынц,  уый раст  æмбарыныл фæцалх кæнын;

6) амонын аивадон уацмысы  структурон æмæ эстетикон  æвзæрст.

                            Литературæ:

1. ФГОС ООО. -М., 2011

2. Григорьев Д.В.,Степанов П.В. Внеурочная деятельность школьников. –М.,2011
3. Духовно-нравственное развитие и воспитание школьников.

В 2 частях.-М., 2011.

4. Ирон æвзаг æмæ литературæйы программæтæ,- Дзæуджыхъæу, «Ир», 2005.

5. Кульневич, С.В. Совсем необычный урок. Практическое пособие [Текст] /  С.В.Кульневич, Т.П. Лакоценина.- Ростов - на- Дону, 2001, - 160 с.

6. Сафонова В.В. Изучение языков международного общения в контексте диалога культур и цивилизаций. – Воронеж: Истоки, 1996

7.Ахуыргæнæн уæлæмхасæн æрмæг скъоладзаутæн

«Уæлæмхасæн æрмæг (удварны хæзнатæ)ирон литературон кæсынады æмæ ирон литературæйы уроктæм»Автор:Уалыты Татьянæ.

8.Наукон-методикон журнал «Рухстауæг»

 Ахуырадон курсы мидис

Муниципальное автономное общеобразовательное учреждение базовая средняя общеобразовательная школа № 7

Осетинский язык

9 класс

( основная группа)

Составитель: учитель

осетинского языка

и литературы

Плиева Л.Т.

                                                2016 г.

Æмбарынгæнæн фыстæг

  Предметы актуалондзинад 

 Æвзаг у адœмы уд œмœ зонд: цалынмœ œвзаг цœра, уœдмœ цœрынц адœм дœр, рœзы œмœ фидар кœны сœ национ культурœ, сœ национ хиœмбарынад.

Ирон æвзаг у нæ республикæйы паддзахадон æвзæгтæй иу, ирон адæмы  мадæлон æвзаг. Куыд уырыссаг, афтæ ирон æвзаг дæр  у филологон циклы иу хай æмæ рæзын кæны скъоладзауы коммуникативон культурæ, æххуыс ын кæны йæ ныхасы рæзтæн, уæрæх ын кæны йæ дунембарынад, хъомыл æй кæны нæ адæмы  хуыздæр традицитæ æмæ æгъдæуттыл. Ирон œвзаг ахуыр кœнын, уымœй, куыд œмбœлы, афтœ пайда кœнын у стыр ахъаз фœсивœды патриотизмыл хъомыл кœнын, фидœны œхсœнад аразджытœ цœттœ кœныны хъуыддаджы. Мадœлон œвзаг зонын у нœ культурœйы ахсджиагдœр фœрœзтœй иу.

Ирон æвзаг ахуыр кæныны нысантæ:

- ахуырдзаутæн æвзаджы тыххæй иумæйаг зонындзинæдтæ раттын; бацамонын, алы адæмæн дæр йе æвзаг йæ национ хæзна кæй у, хъахъхъæнын æй кæй хъæуы;

-ахуырдзауты дзырдуат æмæ грамматикон зонындзинæдтæ фæхъæздыгдæр кæныныл бакусын;

-дзургæ æмæ фысгæ ныхасы рæзтыл бакусын, скъоладзауты коммуникативон арæхстдзинæдтæ æмæ зонындзинæдтæ фæуæрæхдæр кæнын;

-литературон æвзаджы нормæтимæ базонгæ кæнын, ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæныныл ахуыр кæнын.

Ирон æвзаджы 9 къласы ахуырадон программæ арæзт у:

- Уæрæсейы Федерацийы закъон «Ахуырады тыххæй»;

- Ног ахуырадон стандарттæ;

- Цæгат Ирыстон-Аланийы модернизацийы комплексон проект;

- Ирон национ ахуырады концепци ;

- Приоритетон национ проект «Нæ ног скъола»;

- Республикон программæ «Ирон æвзаг æмæ литературæ 1-11 кълæстæн»;  йæ автортœ:  Тахъазты Харум, Дзампарты Ларисœ, Дзодзыккаты Зœидœ, Цопанты Ритœ. Программœ сфидар кодта Республикœ Цœгат Ирыстоны – Аланийы Иумœйаг œмœ профессионалон ахуырады министрад.

- «Ирон æвзаг» 9 кълас. Автор: Пухаты Ларисœ. Дзæуджыхъæу, 2014

Регионалон базисон ахуырадон  пъланмæ гæсгæ  ирон æвзаг ахуыр кæнынæн  9 къласы дихгонд цæуы:   50 сахаты афæдзмæ, къуыримæ та - 2 сахаты.

Программæмæ гæсгæ мадæлон æвзаг ахуыр кæныны фæстиуджытæ  сты ахæмтæ:

    Удгоймагон (личностные) фæстиуджытæ:

1) скъоладзау хъуамæ бамбара, ирон æвзаг ирон адæмы национ-культурон хæзна кæй у, уый;  мадæлон æвзаджы ахадындзинад стыр кæй у адæймаджы интеллектуалон æмæ сфæлдыстадон гæнæнтæ  райрæзынæн, удварн хъæздыгдæр кæнынæн;  

 2) бамбарын ирон æвзаджы эстетикон нысаниуæг; рæзын кæнын  мадæлон æвзагæн аргъ кæнын, хи æвзагæй сæрыстыр уæвыны æнкъарæнтæ; ирон  æвзаг ирон адæмы стырдæр хæзнатæй иу кæй у, уый  бамбарын;  æвзаджы  сыгъдæгдзинад æмæ культурæмæ   бæрнон цæстæй кæсын фæцалх уæвын;

 3) ныхас кæнгæйæ, ирон æвзаджы дзырдуат æмæ грамматикон мадзæлттæй раст пайда кæнын; хи ныхасмæ хъус дарын.

Метапредметон фæстиуджытæ  сты:

• ныхасы хуызтæй пайда кæнынмæ арæхсын: хорз æмбарын дзургæ æмæ фысгæ ныхасы мидис (ныхасы сæр, тексты темæ, сæйраг хъуыды; сæйраг æмæ уæлæмхасæн информаци);

 •  стилистикон æгъдауæй  æмæ сæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи у, ахæм тексттæ  кæсын зонын (æвзаргæ каст, æмбаргæ  каст æмæ æнд.);

  • бакаст æрмæгæй  (Интернетæй, дзыллон- информацион фæрæзтæй, ахуырадон компакт-дисктæй)  хъæугæ информаци равзарын зонын, алыхуызон дзырдуæттæй пайда кæнынмæ арæхсын;

 •  арæхсын темæмæ гæсгæ æрмæг сæмбырд кæнынмæ, раст фæткыл æй равæрынмæ; хибарæй хъæугæ информаци ссарынмæ;  

 • алыхуызон текстты мидис кæрæдзиуыл барын, сæ стилистикон æмæ æвзаджы хицæндзинæдтæ иртасын;    

 •  текст хи ныхæстæй радзурынмæ, текстæн пълан бацæттæ кæнынмæ, конспект ныффыссынмæ, аннотаци бацæттæ кæнынмæ;

 • ныхасы уавæрмæ гæсгæ аразын, сæ функционалон хуызтæ, стилистикон  ахуырст æмæ жанртæм гæсгæ алыхуызон чи сты, ахæм    тексттæ;

 • тексты арæзтмæ хъус даргæйæ,  хи хъуыдытæ фысгæ æмæ дзургæ ныхасы хуызы æргом кæнынмæ;  

 • монологон ныхас (таурæгъ, æрфыст, тæрхон) аразынмæ; диалогон ныхасæй пайда кæнынмæ;  

 • хи ныхас аразын  литературон æвзаджы  орфоэпион, лексикон,  грамматикон, стилистикон нормæтæм гæсгæ;  фысгæ ныхасы  пайда кæнын орфографион æмæ пунктуацион æгъдæуттæй (нормæтæй);

 • дзургæйæ  ныхасы этикетон нормæтæм хъус дарын;  

 • ахуырты рæстæг хи ныхасы хъæд æмæ мидисмæ хъус дарын зонын, хи ныхасы рæдыдтытæ раст кæнынмæ арæхсын; хи арæзт тексттæ редакци кæнын зонын;

• ахуырты (урокты) рæстæг æмгæртты ’хсæн раныхас кæнынмæ арæхсын; арæхсын чысыл доклад кæнæ рефераты мидис раргом кæнынмæ; диспутты æмæ быцæуты архайын зонын, хи хъуыдыйы  растдзинад бафидар кæнынмæ арæхсын.

 Предметон фæстиуджытæ сты:

 1)  æвзаджы сæйраг функцитæ иртасын; ирон æвзаджы паддзахадон нысаниуæг цæй мидæг ис, æвзаг æмæ адæмы культурæйы бастдзинад цы нысан кæны, мадæлон æвзаджы ахадындзинад адæймаджы царды;

2) ирон æвзаджы наукон бындуртæ; ирон æвзагзонынады  хæйттæ æмæ иуæгтæ, сæ бастдзинад;

 3) лингвистикæйы бындурон æмбарынæдтæ: лингвистикæ æмæ йæ сæйраг хæйттæ; æвзаг æмæ ныхас, дзургæ æмæ фысгæ ныхас; монолог, диалог æмæ сæ хуызтæ; ныхасы уавæр; хуымæтæг ныхасы, наукон, публицистикон, официалон-хъуыддаджы стильтæ; аив литературæйы æвзаг,  ныхасы функционалон хуызтæ  (таурæгъон, æрфыстон, тæрхон),  текст, текстты хуызтæ; æвзаджы сæйраг иуæгтæ, се ’ууæлтæ æмæ хицæндзинæдтæ, ныхасы мидæг сæ пайда кæнын;

 4) ирон æвзаджы  лексикæ æмæ  фразеологийы нормæтæ зонын,   ирон литературон æвзаджы  нормæтæ (орфоэпион, лексикон, грамматикон, орфографион, пунктуацион) зонын, ныхасы этикетон нормæтæ зонын, раст сæ пайда кæнын;  

 5)  æвзаджы сæйраг иуæгтæ æмæ грамматикон категоритæ зонын, иртасын сæ,    ныхасы уавæртæм гæсгæ сæ раст пайда кæнын;  

 6) дзырды алыхуызон æвзæрстытæ  (фонетикон, морфемикон, дзырдарæзтон, лексикон, морфологион)  зонын,  дзырдбаст æмæ хъуыдыйады синтаксисон æвзæрст,   тексты иумæйаг æвзæрст кæнынмæ арæхсын;  

 7) лексикон æмæ грамматикон синонимтæ иртасын, хи ныхасы мидæг сæ пайда кæнын зонын;

 8) мадæлон æвзаджы эстетикон функцитæ иртасын, аивадон литературон уацмысы  текст æвзаргæйæ, ныхасы эстетикон ахуырст иртасын зонын.

Скъоладзауты  арæхстдзинæдтæ  (компетенцитæ):

Коммуникативон компетенци (арæхстдзинад) амоны, цæмæй скъоладзаутæ арæхсой ныхасы хуызтæй (дзургæ, фысгæ, хъусгæ) пайда кæнынмæ, ныхасы уавæртæм гæсгæ арæхсой сæ ныхас аразынмæ.  

Æвзагон æмæ лингвистикон арæхстдзинад (компетенци) – зонын мадæлон æвзаджы наукон бындуртæ, ирон литературон æвзаджы нормæтæ;  бакусын дзырдуат хъæздыг кæныныл, райсын грамматикон зонындзинæдтæ;   æвзаджы иуæгтæн анализ кæнынмæ арæхсын, æвзаджы дзырдуæттæй пайда кæнын зонын.

 Культурæамонынады (культуроведческая) компетенци – ирон æвзаг ирон адæмы культурæимæ зонгæ кæныны фæрæз кæй у, уый æнкъарын;  æвзаджы бастдзинад истори æмæ  адæмы культурæимæ зонын, ирон ныхасы этикетон нормæтæ зонын, пайда кæнынмæ сæ арæхсын

9 къласы ахуырадон программæйы курс аразгæйæ, хъусдард цæуы алыхуызон арæхстдзинæдтæ  5-9 кълæсты ахуырадон программæмæ.

9  къласы фæлхатгонд цæуынц хицœн грамматикон категоритœ: фонетикœ, лексикœ, дзырдарæзт, морфологи, Чиныг кæй нæй, уый тыххæй пайдагонд цæуы ныхасы – тематикон урочытæй. Тексты бындурон фæлхатгонд цæуы грамматикон æрмæг, стæй цæуы тексты концептуалон анализ. Текст ма æххæст кæны хъомыладон хæстæ дæр. Иумæйаг методикæйы скъоладзауты ныхасы рæзтыл куыст фæрæвдздæр кæнынæн амонынц текстимæ баст фæлтæрæнтæй пайда кæнын.

9 къласы ирон æвзаджы  программæйы мидис.

Вазыгджын хъуыдыйады грамматикон хицæндзинæдтæ хуымæтæг хъуыдыйадæй. Вазыгджын хъуыдыйады классификацийы хуызтæ æмæ сæ принциптæ. Бастдзинады фæрæзтæ вазыгджын хъуыдыйады. Синтаксисон ахастытæ вазыгджын хъуыдйады хæйтты æхсæн. Вазыгджын хъуыдыйад иртасыны фарст ирон æвзагзонынады. БВХъ структурон-семантикон хицæндзинæдтæ. Бастдзинады фæрæзтæ бабæтгæвазыгджын хъуыдыйады. БВХъ иугæнæг ахастытимæ; бæттæгтæ; структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ ныхмæвæрды ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ, структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ дихон ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ; структурон хицæндзинæдтæ. БВХъ-тæ градацион æмæ æрбаиугæнæн ахастытимæ; бастдзинады фæрæзтæ. ДВХъ иртасыны фарст ирон синтаксисы. ДВХъ грамматикон хицæндзинæдтæ. Бастдзинады фæрæзтæ ДВХъ-ы. ДВХЪ уæлæмхæст хæйтты дзырдон æмæ хъуыдыйадон бастдзинадимæ. ДВХъ-ы структурон-семантикон классификаци. Æнæбæттæг вазыгджын хъуыдыйады фарст иумæйаг æмæ ирон æвзагзонынады. ÆВХъ æхгæд æмæ гом структурæимæ; бастдзинады фæрæзтæ. Бирæхайон вазыгджын хъуыдыйад. Вазыгджын синтаксисон конструкцитæ. Вазыгджын синтаксисон æнæхъæн. Дзырдты рæнхъæвæрд хуымæтæг æмæ вазыгджын хъуыдыйæдты. Пунктуаци. Æрхæцæн нысæнттæ вазыгджын хъуыдыйады. Комкоммæ ныхас. Фæрссаг ныхас. Диалог. Цитатæ. Абзац.

Сœйраг  домœнтœ  9- œм къласы ахуыргœнинæгты зонындзинœдтœ œмœ арœхстдзинœдтœм. 

Ахуыргæнинаг курс сахуыр кæныны фæстæ хъуамæ зона:

• хуымæтæг хъуыдыйады дих загъды нысанмæ, эмоционалон ахуырстмæ, арæзтмæ гæсгæ;
• иувæрсыг хъуыдыйæдты струкутрон-семантикон хицæндзинæдтæ;
• æнæххæст хъуыдыйæдты структурон-семантикон миниуджытæ;
• хъуыдыйады уæнгтæ иртасыны уавæртæ;
• хуымæтæг хъуыдыйады æрхæцæн нысæнттæ æвæрыны æгъдæуттæ;
• вазыгджын хъуыдыйады æмбарынады мидис;
• вазыгджын хъуыдыйæдтæ дих кæныны принциптæ;
• бастдзинады фæрæзтæ вазыгджын хъуыдыйады;
• синтаксисон ахастытæ вазыгджын хъуыдыйады;
• вазыгджын хъуыдыйæдты структурон-семантикон хуызтæ; вазыгджын хъуыдыйады æрхæцæн нысæнттæ æвæрыны æгъдæуттæ;
  
  хъуамæ арæхса:

• иувæрсыг хъуыдыйад равзарынмæ;
• æнæххæст хъуыдыйад равзарынмæ;
• вазыгджын хъуыдыйады хуыз сбæрæг кæнынмæ;
• вазыгджын хъуыдыйадæн синтаксисон анализ скæнынмæ;
• хуымæтæг вазыгджынгонд æмæ вазыгджын хъуыдыйæдты æрхæцæн нысæнттæ раст сæвæрынмæ;
• алыхуызон дзырдуæттæй раст пайда кæнынмæ;
• бæлвырд темæйыл доклад кæнæ хъусынгæнинаг цæттæ кæнынмæ;
• теоретикон фæрстытыл дзургæйæ, хи хъуыдытæ зæгъынмæ;
• дисциплинæйы бæлвырд темæйæн реферат скæнынмæ, зонадон литературæйæ пайда кæнынмæ.

Ахуыры рæстæджы пайдагонд цæудзысты репродуктивон æмæ продуктивон ахуыры методтæ:

• информацион технологи;
• цæстуынгæ æрмæг,
• ИКТ,
• уацмыстæм иллюстраци,

• амонæн литературæ

Æрмæг куыд æмбæрстгонд æрцыд, уый сбæрæг кæнæны хуызтæ:

тест саразын; фысгæ, дзургæ дзуæппытæ; нывæцæн, изложени.

Контролы формæтæ

• индивидуалон
• къордæй
• фронталон

Контролы хуызтæ  

• развæлгъау
• æрвылбон
• тематикон
• контролон

Урочыты хуызтæ:

• урок-ног æрмæг амынд
• урок-практикон куыст

Къæлиндарон – тематикон пълан ирон æвзагæй 9 кълас

Диктантты бœрœггœнœнты нормœтœ.

Диктант у скъоладзауты растфыссынады хœрзхъœддзинад бœрœг кœныны сœйраг формœтœй иу. Диктанттœ хуыздœр у œххœст текстœй пайда кœнын, кœцытœ хъуамœ дзуапп дœттой литературон œвзаджы нормтœм œмœ скъладзаутœн сœ кармœ гœсгœ уой œнцонœмбарœн.

Диктантты нормœтœ.

Фиппаинаг. Нымайœм куыд сœрмагонд, афтœ œххуысгœнœг ныхасы хœйттœ дœр.

Куыстыты нормœтœ.

Рœдыдтытœ.

1. Диктанттœ бœрœггœнгœйœ раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм ахœм орфографион œмœ пунктуацион рœдыдтытœ:

• дзырд иу рœнхъœй иннœмœ хœссын;
• рœдыдтытœ ахœм орфограммœтыл, кœцытœ скъолайы программœйы не сты;
• рœдыдтытœ, нырма цы орфограммœтœ нœ сахуыр кодтой, уыдоныл;
• сбœрœг кœнœн кœмœн нœй, бœстон ахуыргонд чи не рцыд, ахœм дзырдты       растфыссынады
• авторы пунктуации фысгœйœ.

2. Раст кœнœм, фœлœ рœдыдыл нœ нымайœм, скъоладзау œнœрхъуыдыйœ цы рœдыдтытœ      фœуагътœ, уыдон (описки) дœр.
3. Диктант  бœрœггœнгœйœ кœсын хъœуы рœдыдтыты хуызмœ.
4. Скъоладзау фысгœйœ фœуадзы хуымœтœг рœдыдтытœ, кœцытœ бœлвырд не вдисынц йœ растфыссынады хœрзхъœддзинад. Дыууœ ахœм рœдыды нымайœм иуыл.
5. Хуымœтœг рœдыдтытœ сты:

• раиртœстмœ гœсгœ фиппаинœгтыл нымад чи у;
• стыр дамгъœ вазыгджын сœрмагонд нœмтты;
• иннœ œвзœгтœй œрбайсгœ сœрмагонд нœмтты;
• иу œрхœцœн нысаны бœсты œндœр œвœрд куы рцœуы;
• œрхœцœн нысœнттœ куы фембœлынц œмœ дзы иу уагъд куы рцœуы, кœнœ та сœ бынœттœ ивд  куы рцœуынц;
• хъус дарын хъœуы œмхуызон, кœнœ цалдœр хатты цы рœдыдтытœ œмбœлынц, уыдонимœ.

6. Уыцы иу дзырды, кœнœ œмуидагон дзырдты уидаджы œмбœлгœ рœдыдтытœ нымайœм иу рœдыдыл.
7. Æмхуызоныл нымайœм рœдыдтытœ иу орфограммœйыл, кœд дзырдты растфыссынад ис ацы дзырды  грамматикон хицœндзинады, уœд.
8. Кœд дзырды растфыссынад сбœлвырд кœнынœн агурœм œндœр дзырд, кœнœ йœ формœ, уœд уыдон œмхуызон рœдыдтытœ не сты.

Фиппаинаг: фыццаг œртœ œмхуызон рœдыды нымайœм иуыл, цыппœрœм œмœ а.д. – куыд хицœн рœдыдтытœ.

1. 5 растгонд рœдыдœй фылдœр кœм уа, ахœм диктантœн йœ бœрœггœнœн ныллœгдœр кœнœм 1 балл.
2. 3 œмœ фылдœр растгонд рœдыды кœм ис, ахœм куыстœн нœй сœвœрœн иттœг хорз бœрœггœнн «5».

Диктантœн œвœрœм иу бœрœггœнœн.

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн. Гœнœн ис 1 хуымœтœг орфографион, кœнœ 1 хуымœтœг пунктуацион рœдыдœн
2. «4» - œвœрœм  2 орфографион œмœ 2  пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 1 орфографион œмœ 3 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 4 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
3. «3» - œвœрœм- 4 орфографион œмœ 4 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 3 орфографион œмœ 5 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 7 пунктуацион рœдыдœн œнœ орфографион рœдыдтытœй;
4. «2» - œвœрœм 7орфографион œмœ 7 пунктуацион рœдыдœн; кœнœ 6 орфографион œмœ 8 пунктуацион рœдыдœн.
5. Уымœй фылдœр рœдыдтытœн œвœрœм «1»

Контролон куысты ма уœлœмхасœн хœслœвœрд ( фонетикон, лексикон, орфографион, грамматикон ) куы уа, уœд œвœрœм 2 бœрœггœнœны – апы куыстœн дœр хицœнœй.

Уœлœмхасœн хœслœвœрдœн бœрœггœнœн œвœрœм афтœ:

1. «5» - œппœт хœслœвœрдтœ дœр сты раст конд;
2. «4» - ¾ (фылдœр хай) œххœст сты;
3. «3» - œрдœг œххœстгонд куыстœн;
4. «2» - œрдœгœй къаддœр œххœстгонд куыстœн;
5. «1» - œппындœр нœ сœххœст кодта, уœд.

Дзырдуатон диктантœн œвœрœм бœрœггœнœн афтœ:

1. «5» - œвœрœм  œнœрœдыд куыстœн
2. «4» - 1-2 рœдыдœн;
3. «3» -3-4 рœдыдœн;
4. «2» - 7 рœдыдœн;
5. «1» - уымœй фылдœр

  МАОУБ СОШ №7  г. Владикавказа

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

по учебному курсу «Осетинский язык»

     9  класс

( невлад. группа)

(100 часов)

подготовила

Плиева Л.Т.

г. Владикавказ

2016

ÆМБАРЫНГÆНÆН ФЫСТÆГ

9-æм къласы ирон æвзаджы Кусæн программæ цæттæгонд æрцыд  Федералон паддзахадон ахуырадон стандарты домæнтæм гæсгæ. Программæ арæзт у ирон æвзаджы программæйы бындурыл. Автор: Боллоты Л.М. (сфидар æй кодта Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы паддзахадон университеты ЮНЕСКО – йы кафедрæ).

Программæйы нысан:

-Ирон æвзаг ахуыр кæныны нысантæ æмæ фæстиуджытæ фæхуыздæр кæнын;  

-ног ахуырадон стандартмæ гæсгæ астæуккаг скъолайы ирон æвзаг ахуыр кæныны технологитæ  ивд кæй цæуынц, уый хынцгæйæ  ирон æвзаджы уроктæм  ивддзинæдтæ бахæссын;

-астæуккаг скъолайы ирон æвзаг ахуыр кæныны ахадындзинад фæбæрзонддæр кæнын.

Программæйы мидис:

Астæуккаг скъолайы ахуырдзауты зонгæ кæнын ирон æвзаджы нормæтимæ, ахуыр сæ кæнын хи ныхас литературон æвзагмæ гæсгæ аразыныл.

9-æм  къласы  Ирон  æвзаджы  Кусæн программæйы  структурæ:

9-æм къласы ирон æвзаджы кусæн программæ арæзт у системондзинад æмæ наукондзинады принциптыл. Программæйы хъусдард цыд, цæмæй йæ домæнтæ  ахуыргæнджытæн уой æнцон баххæстгæнæн, цы æмбарынæдтæ дзы амынд цæуы, уыдон та скъоладзаутæн  –  æнцон  бамбарæн.

Ныхасы рæзтыл куыст фæпарахатдæр кæныны тыххæй æвзаджы æмбарынæдтæ лæвæрд цæуынц ныхасы рæзтыл куыстытимæ æнгом бастæй, æвзаджы иуæгтæн ныхасы мидæг цы ахадындзинад ис, уый амонгæйæ. Ныхасы рæзтыл куыстытæн сæ ахадгæдæртæ сты тексты бындурыл æххæстгæнæн фæлтæрæнтæ, кæцытæ бæрцæй лæвæрд цæуынц грамматикæ амоныны куысты хуызтимæ.

Программæйы бæрæггонд æрцыд ахуыры азы сахæтты нымæц, алы темæйæн дæр дзы цас лæвæрд цæуы, уый.

Кусæн программæйы нысан æмæ хæстæ

Программæйы сæйраг нысан: ахуырадон предмет «Ирон æвзаг» 9-æм къласы ахуырдзаутæн дæтты уᴂрᴂхдᴂр зонындзинæдтæ ирон æвзаджы тыххæй, рæзын сын кæны сæ æвзаджы æмæ ныхасы арæхстдзинæдтæ. 9-æм къласы Кусæн программæйы нысан у: ахуырдзауты æвзаджы æмбарынæдтимæ базонгæ кæнын, практикон æгъдауæй сæ пайда кæныныл фæцалх кæнын.

Иумæйагæй ахуырадон предмет «Ирон æвзаджы» сæйраг хæстæ сты:

• ахуырты  скъоладзаутимæ хъомыладон куыст кæнын;
• логикон хъуыдыкæнынады рæзтыл кусын;
• скъоладзауты фæцалх кæнын хиуыл кусыныл, ирон æвзаг  хибарæй ахуыр кæныныл;  
• иумæйаг ахуырадон арæхстдзинæдтæ рæзыныл куыст (удгоймагон, регулятивон,  зонындзинæдтæ исыны (познавательный), коммуникативон).

Предметы хицæндзинад:

Ирон æвзаг у ирон адæмы уд æмæ зонд, ирон адæмы культурæйы хæзнадон; ирон æвзаг у  ныхас кæныны, хъуыдытæ æргом кæныны фæрæз, нæ адæмы царды тыххæй зонындзинæдтæ кæрæдзийæн дæттыны фæрæз.

Ахуырты рæстæг пайдагонд цæуы ахæм  ахуырадон технологитæй:

• скъоладзаутæм индивидуалон цæстæй  кæсыны технологи (дифференциаци);
• проблемон ахуыртæ;
• информацион-коммуникативон технологи;
• æнæниздзинад хъахъхъæныны  технологи;
• бæрæггæнæнты инновацион  системæ;
• коллективон  куысты  хуызтæ  (къæйттæй куыст, къордты куыст);
• проектон-иртасæн  технологи

Кусæн программæмæ  хаст  ивддзинæдтæ

      Ирон æвзаджы ахуырадон программæйы (Дзæуджыхъæу, «СЕМ»,

2012 аз) 9-æм къласы ирон æвзаг ахуыр кæнынæн лæвæрд цæуы 100 сахаты.                  Кусæн программæйы  дæр лæвæрд  цæуы ацы сахæтты нымæц.

9-æм къласы ирон æвзаджы  Кусæн программæйы    æрмæг темæтæм гæсгæ лæвæрд цæуы афтæ:

Ахуырадон – тематикон пълан

9-æм къласы  Кусæн программæйы нысантæ æмæ хæстæ баххæст кæнынæн ахуырты рæстæг пайдагонд цæудзæн ахæм ахуырадон фæрæзтæй

Ахуыргæнæн чиныг: «Ирон æвзаджы чиныг 9-æм къласæн».   Автор: Боллоты Л.М., Дзæуджыхъæу,  «СЕМ», 2012.

Ахуыргæнæн уæлæмхасæн æрмæг скъоладзаутæн.

Ахуырты хуызтæ:

Ног æрмæг амоныны урок, рацыд æрмæг (зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ) бафидар кæныны урок,   комбинарон урок, урок-беседæ, фæлхат кæныны урок, урок-лекци, урок-хъазт, урок-иртасæн, урок-практикум, ныхасы рæзтыл кусыны урок.

Ахуырты пайда кæнæн ис ахæм методтæй æмæ мадзæлттæй:

- рацыд æрмæджы фæдыл беседæ;

- индивидуалон бафарст;

- фронталон бафарст;  

- индивидуалон куысты хуызтæ;

 - кæрæдзийы куыстыты хæрзхъæддзинад бæрæг кæнын;

 - хи куысты хæрзхъæддзинад бæрæг кæнын (дзырдуатæй, бæрæгуатæй пайда кæнгæйæ);

- грамматикон хъæзтытæ;

- презентаци (компьютерон дæр)  цæттæ кæныныл куыст;

- текстимæ куыст

Ахуырдзауты архæйдтытæ урочы:

- хи æмæ искæй ныхасы анализ, ныхасы рæдыдтытæ раст кæныныл куыст;

- текстæн пълан аразыныл куыст;

- пъланмæ гæсгæ текст хи ныхæстæй радзурын;

- текст  кæронмæ ахæццæ кæнын;

- тексты рæдыдтытæ сраст кæнын;

- ног текст аразыныл куыст;

- диалогон ныхасы архайын;

- аудировани (текстмæ хъусын, алыхуызон текстты информаци иртасын, тексты хъуыды раст æмбарын,   хъуыдытæ кæрæдзиуыл логикон æгъдауæй бæттын зонын;

- фысгæ ныхас (текст) аразын зонын, хи хъуыдытæ фысгæ ныхасы хуызы  раргом кæнынмæ арæхсын;

- темæмæ гæсгæ æнцойгæнæн схемæтæ æмæ таблицæтæ цæттæ кæнын;

- хибарæй (кæнæ къорды кусгæйæ) орфографион æмæ пунктуацион хæслæвæрдтæ бацæттæ кæнын;

- дзырдуæттимæ кусын;

9-æм къласы ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæ бæрæггæнæн куыстытæ:

• тестытæ;

• тексты иумæйаг æвзæрст;
• цардæй ист цауы тыххæй  дзурын,
• предметы æрфыст  цæттæ кæнын;
• лингвистикон темæйыл дзургæ/фысгæ дзуапп  цæттæ кæнын.

Рацыд æрмæгæй зонындзинæдтæ сбæрæг кæныны куысты хуыз:

• тест;

• контролон куыст.

ДОМÆНТÆ

9-æм къласы ахуырдзауты зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинæдтæм ирон æвзагæй

Ахуырдзаутæ хъуамæ зоной:

• 9-æм къласы цы æмбарынæдтимæ базонгæ сты, уыдоны раиртæстытæ;   ныхасы æмбарынæдтæ, орфографион æмæ пунктуацион æгъдæуттæ; лæвæрд фарстæн дзуапп дæттын, дзуапп дæнцæгтæй фидар кæнын.

 Фарастᴂмкъласонтæ ахуыры азы кæронмæ хъуамæ зоной æмæ арæхсой:

• дзырды нысаниуæг бацамонын, ныхасы мидæг дзы раст пайда кæнын, литературон æвзаджы нормæтæм хъус дарын.

Ныхасы рæзтыл куыстытæй. Тексты темæ, сæйраг хъуыды сбæрæг кæнын. Таурæгъон тексты мидис текстмæ хæстæг кæнæ æлвæстæй радзурын. Лæвæрд текстæн кæнæ хи арæзт текстæн пълан бацæттæ кæнын,нывы æрфыст.

Æвзаджы мадзæлттæй дзургæ æмæ фысгæ ныхасы раст пайда кæнын.

Дзырдуæттæй пайда кæнын.

Хи зонындзинæдтæй пайда кæнын

- диалог æмæ монолог аразгæйæ;

- контролон куыстытæ æххæст кæнгæйæ.

Скъоладзаутæ хъуамæ зоной æмæ арæхсой:

Ныхас кæнынимæ баст архæйдтытæ:

Хъусын:

тексты хъуыды раст æмбарын,

тексты сæйраг хъуыды, йæ аразæг хæйттæ иртасын.

Кæсын:

- раст æмæ аив кæсын;

- тексты ссарын сæйраг æмæ уæлæмхасæн информаци;

- текст хæйттыл адих кæнын, хæйттæм гæсгæ текстæн  пълан бацæттæ кæнын;

- бакаст текстмæ гæсгæ лæвæрд фæрстытæн дзуапп дæттын;

- текст кæсгæйæ дзы хъæугæ информаци ссарын;

- дзырдуаты хъæугæ æрмæг ссарын;

- логикон цавд раст æвæрын, паузæтæ раст кæнын;

- текст раст хъæлæсы уагæй кæсын.

Дзурын:

- ахуыргæнæджы фарстæн дзуапп дæттын;

- дзургæ ныхас раст аразын, хъуыды раст æргом кæнын;

- æвзаджы мадзæлттæй  æмæ интонацийæ раст пайда кæнгæйæ хи хъуыдытæ раст æргом кæнын.  

Фыссын:

- тексты темæ æмæ сæйраг хъуыды иртасын;

- текст абзацтыл дих кæнын;

- хи хъуыды æргом кæнын;

- текстæн æрхъуыды кæнын, йæ  сæйраг хъуыды æмæ темæ æргом чи кæны, ахæм сæргонд;

- хи кæнæ искæй ныхасы рæдыдтытæ раст кæнын.

Лексикологи:

- дзырды лексикон нысаниуæг бацамонын алыхуызон мадзæлттæй пайда кæнгæйæ;

- дзырдтæй сæ лексикон нысаниуæгмæ гæсгæ раст пайда кæнын;

- ирон ныхасы хуымæтæгдæр этикетон нормæтæй пайда кæнын;

Орфографи:

- раиртæстмæ гæсгæ дæнцæгтæ ссарын.

Синтаксис æмæ  пунктуаци:

- хъуыдыйады дзырдбæстытæ рахицæн кæнын;

- дзырдбæстытæ аразын;

- хъуыдыйæдтæ аразын;

Къæлиндарон – тематикон пълан

КЪӔЛИНДАРОН - ТЕМАТИКОН ПЪЛАН