4 класс татар теленнән олимпиада
олимпиадные задания на тему

4 нче сыйныф укучылары өчен татар теленнән район олимпиадасы  биремнәре (җаваплары белән)

1. Бу фразеологик әйтемнәрне аңлатып яз:

Бармакка бармак сукмый. ( Эшсез яту, ялкаулык)

Чүп өстенә чүмәлә. ( Бер мәшәкать өстенә икенчесе)

Ни калага, на салага. (Бер якка да файдасы юк, берни дә булдыра алмый)

Кирәкле кишер яфрагы. ( Артык, кирәксез булу; көтмәгәндә килү)

Cукыр бер тиен. ( Файдасыз, яраксыз)

Тәгәрмәчкә таяк тыгу.( Комачаулау, эштә аяк чалу)

(6 очко)

2. Түбәндәге сузләрне дөресләп яз. Алар нинди сүз төркеменә карый?

Вакыт вакыт ( вакыт - вакыт), яңа баштан (яңабаштан), бер тавыштан ( бертавыштан), берсе көн (берсекөн), сүнәр сүнмәс(сүнәр - сүнмәс), бу ел(быел), бер юлы (берьюлы), кич кырын(кичкырын), тегеләй болай (тегеләй-болай), бу көн(бүген), ялан аяк (яланаяк).

(11 очко) + (1 очко – болар рәвешләр )

3.  “Дустыңның да бардыр үз гадәте” дигән темага 6 җөмләдән торган  инша яз.  

(5 очко)

4.  Түбәндәге сүзләрнең синонимнарын тап:  

кырыс – җитди, усал                  һәвәскәр-мактаулы, билгеле

гамьсез  - ваемсыз                       ихлас – чын күңелдән

 ирексез – мәҗбүри                     чара – юл, җай

сыйрак -  балтыр                        ишәя – күбәя, үрчи, арта

бәя - хак                                        шелтәләү – орышу, ачулану

(10 очко)

5. Составына “өч” сүзе кергән канатлы сүзләр, әйтемнәр, мәкальләр, табышмаклар язарга. (Ничә җавап, шул кадәр очко)

(Канатлы сүзләр, әйтемнәр: 

Өч көн үтте – чия чәчәге шиңде.

Дөньяда өч нәрсә бик кирәк: акыл, белем һәм хезмәт.

Өч, өчтән соң көч.

Өчкә киткәч, көчкә китә.

Өчкә тулмый көч булмый.

Читегедер өч тәңкә, чигешедер биш тәңкә.

Өчаякның өч аягы да уттан китмәс.

Кунакның көне өч, аннан соң өй иясенә күч.

Өч тиенлек тә файдасы юк

Табышмаклар:

Бер түгәрәк өй эчендә

Өч түгәрәк шар йөзә (Күк, кояш, ай, җир)

 Бер үгезгә өч мөгез (Сәнәк)

Безнең өч дустыбыз бар:

Берсе ашата,

Икенчесе эчертә,

Өченчесе ат саклый (Ат, cыер, эт)

Бер таякта- биш бармак,

Һәр тармакта - өч буын (Кул, бармаклар)

Иртән дүрт аяк,

Төштә ике аяк,

Кич өч аяк,

Өстендә була маяк (Кеше гомере)

Ике эти, ике бала - үзләре өчәү генә (Бабай, ата, ул)

Очырмада өч кошым бар: берсе “Җәйне яратам” ди,  берсе “Кышны  яратам” ди, берсенә җәй дә бер, кыш та бер. (Арба, чана, ат)  

6. Е,  Ю, Я авазларының нинди аваз кушылмаларына билге булып йөрүен языгыз, мисаллар уйлагыз, уйлаган сүздә ничә хәреф, ничә аваз булуын билгеләгез ( мәсәлән: яр – 2 хәреф, 3 аваз, [я - йа] )  ( үрнәктәгечә һәр тулы җавап өчен 1 әр очко, тулы булмаса, очко юк)

7. Алма – алма, тиен – тиен, басма – басма, яз – яз сүзләре нинди сүзләр?

(Язылышлары бер, мәгънәләре төрле; яки омоним сүзләр)

(2 очко)

8. Хаталы сүзләрне тап:  кара-бодай (карабодай), кул яулык (кулъяулык), озынборон (озынборын), Идель (Идел), яшел, хәрчак (һәрчак), җиңгел (җиңел), шигерь (шигырь), көняк (көньяк), иксез-чиксез.

(Монда 7 хата,  2 сүз дөрес – 9 очко)

9. Исемнәрнең тамырын күрсәт, нинди сүз төркеменнән ясалуын билгелә. 

Умартачы (исем), якташ (исем), җиләклек (исем), яшеллек (сыйфат), кисәк (фигыль), ачкыч (фигыль),  карлыгач ( тамыр сүз, исем).

(7 очко)

10. Җибәрелгән хаталарны тап, дөрес кушымчаларны яз:

Б.к.   ул      ( ул)                 алар      (алар)

И.к.  аңга (аның)              аларны  (аларның)

Ю.к. аның (аңа)               аларга

Т.к.   аны                           аларда  (аларны)

Ч.к.   анда (аннан)           аларның  (алардан)

У-в.к андан (анда)           алардан (аларда)

(Монда 10 хата, шуларны төзәтсә, 10 очко)

11. Татар алфавитындагы 2 хәрефнең берсе – татар телендә, икенчесе – рус телендә - сүз башында килә алмый. Болар нинди хәрефләр?

(ы, ң)   ( 2  очко)

12. Боерык фигыльнең юклык формасы белән туры килә торган  Татарстандагы шәһәр исеме.

(Бөгелмә) ( 1 очко)

13. Бу сүзләрне саф татарча   яңгырашлы сүзләр белән алыштырырга:

Зонтик, послание, суд              (кулчатыр, юллама, хөкем)

(3 очко)

14. Бу әсәрләрне кемнәр язган?

“Өч кыз”,  “Суык бабай”, “Светофорның өч күзе”, “Алмачуар”

(халык, М.Җәлил, Ш.Галиев, Г.Ибраһимов)

(4 очко)

15. Бу сүзләргә тулы аваз анализы  ясагыз:

төнге,  хикәя

(төнге  – төн-ге, 2 иҗек; [төңгэ];

[т]-   саңгырау йомшак тартык;  [ө]- йомшак сузык; [ң]- яңгырау сонор йомшак тартык; [г]- яңгырау  йомшак тартык [э]- йомшак басымлы сузык.

5 хәреф, 5 аваз. ( 8 очко).

Хикәя – хи-кә-я, 3 иҗек; [хикәйә];

[х]-   саңгырау йомшак тартык;  [и]- йомшак сузык; [к]- саңгырау   йомшак тартык; [ә]- йомшак   сузык,

 [й]- яңгырау сонор  йомшак тартык, [ә]- йомшак басымлы сузык.

5 хәреф, 6  аваз. ( 9 очко).

16. Бирелгән сүзләрнең мәгънәләрен тагын нинди юл белән күрсәтергә һәм аңлатырга була?

Әйе – башны өстән аска таба селкеп,

  юк – башны уңнан сулга хәрәкәтләндереп,

 бик яхшы – баш бармакны күрсәтеп.

(3  очко)

Татар теленнән олимпиада биремнәре

1. Сүзләрне кирәкле формада кулланып, бер җөмлә төзе. Җөмләнең грамматик нигезен билгелә.  

Чык,   җылы, йөрәк, бер, өч, буе, кыш, җылыт, сүз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Бу текстта ничә җөмлә? Тыныш билгеләрен куеп  чык. Җөмләләр  санын яз.

Идел тамагы тирәләрендә әллә никадәр вак-вак утраулар бар аларның һәрберсендә куе камыш үсә камышның буе дүрт-биш метрга җитә элек аны берәү дә кирәксенмәгән һичкемнең күзе төшмәгән ул шунда череп әрәм булган хәзер аны һәркайда диярлек төзү материалы һәм химик чимал итеп файдаланалар аннан картон кәгазь  ефәк ясыйлар сумала һәм уксус кислотасы чыгаралар  

___   җөмлә.

3.  Кайсы сүзләрдә авазлар һәм хәрефләр саны тигез? Сүзләрне тап, астына сыз.

Йолдыз, пьеса, милли, шагыйрь, сөекле,                                                                                                                          хыяллар, ефәк, боерык.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

4. Төшеп калган хәрефләрне куеп чык:

К_дрәт,   нәк_,  в_с_ят_,  г_ йлем, дә_ләт, м_тди, _дәм.

5. Cүзләрнең синонимнарын яз.

Файда –                                      Дикъкать –

Көч –                                         Тараф –

Укытучы –                               Былбыл -

Дәрес -                                      Буын сикертә-

6. Сүзләргә тулы фонетик анализ яса.

ГАМӘЛ-______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

АЕРЫМ –________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Аваз белән бирелгән сүзләрне хәреф белән тамгала.

[БӨЙӨК]  -            

     [ШӘЛ’ЙАУЛЫК ] -

     [ ИК ТЫЙСАТ ] -

      [МӘК ӘЛ’ ] -

     [  АЛЫГӨЛЕ ] -

8. Фразеологизмнарны аңлатып яз.

ҖИР ТИШЕГЕНӘ КЕРЕРЛЕК БУЛУ - ___________________________________________________

ОЧЫН ОЧКА ЯЛГАУ - __________________________________

КИЛӘП САРУ - _______________________________________

КЫЛ ӨСТЕНДӘ ТОРУ - ________________________________

СУДАГЫ БАЛЫК КЕБЕК - ______________________________

САЙ ЙӨЗҮ - ___________________________________________

КОЛАК ИТЕН АШАУ - __________________________________

ҮГЕЗНЕ МӨГЕЗЕННӘН ЭЛӘКТЕРҮ - _____________________

_______________________________________________________

9. Сүзләрне төзелеше ягыннан тикшер.

ЯШЬЛЕКНЕ                       КӨНЬЯККА

БИШЬЕЛЛЫКТА              КАЗАНЛЫЛАР

10. 7 җөмләдән торган кечкенә инша яз.

“Мин тылсымчы булсам...” ( хикәяләү тексты булсын);

“Хәйләкәр төлке” (тасвирлау тексты булсын);

“Мода нәрсә ул?” (фикер йөртү тексты булсын).

(Җаваплар)

1. Сүзләрне кирәкле формада кулланып, бер җөмлә төзе. Җөмләнең грамматик нигезен билгелә.  

Чык,   җылы, йөрәк, бер, өч, буе, кыш, җылыт, сүз.

(Җавап:  Йөрәктән чыккан бер җылы сүз өч ел буе җылытыр (җылыта).

2. Бу текстта ничә җөмлә? Тыныш билгеләрен куеп  чык. Җөмләләр  санын яз.

(Җавап:  Идел тамагы тирәләрендә әллә никадәр вак-вак утраулар бар. Аларның һәрберсендә куе камыш үсә. Камышның буе дүрт-биш метрга җитә. Элек аны берәү дә кирәксенмәгән, һичкемнең күзе төшмәгән. Ул шунда череп әрәм булган.  Хәзер аны һәркайда диярлек төзү материалы һәм химик чимал итеп файдаланалар. Аннан картон, кәгазь,  ефәк ясыйлар,  сумала һәм уксус кислотасы чыгаралар.       7 җөмлә, 4 өтер)                  

3. Кайсы сүзләрдә авазлар һәм хәрефләр саны тигез? Сүзләрне тап, астына сыз.

Җавап:  Йолдыз,   пьеса,  милли, шагыйрь, сөекле,                                                                                                                          хыяллар,  ефәк,  боерык.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

4. Төшеп калган хәрефләрне куеп чык:

Кодрәт,   нәкъ,  васыять,  гыйлем, дәүләт, матди, адәм.

5. Cүзләрнең синонимнарын яз.

Файда – шифа.                              Дикъкать – игътибар.

Көч –куәт.                                     Тараф –як, юнәлеш.

Укытучы – мөгаллим, остаз.      Былбыл – сандугач.

Дәрес – сабак.                               Буын сикертә- үсә.

6. Сүзләргә тулы фонетик анализ яса.

ГАМӘЛ- га-мәл, 2 иҗек,

АЕРЫМ –

7. Аваз белән бирелгән сүзләрне хәреф белән тамгала.

[БӨЙӨК]  -  бөек           

     [ШӘЛ’ЙАУЛЫК ] – шәльяулык

     [ ИК ТЫЙСАТ ] - икътисад

      [МӘК ӘЛ’] – мәкаль

     [  АЛЫГӨЛЕ ] – аллы-гөлле

8. аңлатып яз.

ҖИР ТИШЕГЕНӘ КЕРЕРЛЕК БУЛУ – оятка калу;

ОЧЫН ОЧКА ЯЛГАУ – авыр яшәү, көннекен-көнгә җиткерү;

КИЛӘП САРУ -   бушка вакыт уздыру;

КЫЛ ӨСТЕНДӘ ТОРУ -  куркыныч, үлем куркынычы астында булу;

СУДАГЫ БАЛЫК КЕБЕК – үзен иркен тоту, курыкмау, кыю булу;

САЙ ЙӨЗҮ -  ниндидер  эшкә сәләте, белеме, көче җитмәү, булдыра алмау;

КОЛАК ИТЕН АШАУ -  туйдыру.

ҮГЕЗНЕ МӨГЕЗЕННӘН ЭЛӘКТЕРҮ – икеләнмичә, курыкмыйча , тиз генә  эшкә тотыну.

9. Сүзләрне төзелеше ягыннан тикшер.

ЯШЬЛЕКНЕ                       КӨНЬЯККА

БИШЬЕЛЛЫКТА              КАЗАНЛЫЛАР

10. 7 җөмләдән торган кечкенә инша яз.

“Мин тылсымчы булсам...” ( хикәяләү тексты булсын);

“Хәйләкәр төлке” (тасвирлау тексты булсын);

“Мода нәрсә ул?” (фикер йөртү тексты булсын).

Рус сыйныфының татар төркеме өчен татар теленнән олимпиада биремнәре

1.   Яттан өйрәнгән бер шигырьнең 4 юлын яз һәм фигыль сүз төркемен билгелә.

2. Мәкальләрне дәвам ит.
Күп сөйләшкән кеше -
Иле барның -        

Телләр белгән-
Эш беткәч,        

3.   Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп, сүзләрне алфавит тәртибендә язарга.

Кул.яулык, к.дерле, б.лем, т.рле, рө.сәт. шаг.рь, оз.н, я.гыр, та.ык, сәг.т., бер.яклы, шә.әр.

4.   Бирелгән сүзләргә синоним  һәм антоним табып язарга.

кечкенә -        ,        ; пычрак -        

ямьсез -        ,        ; кайнар -        

5.   Аваз-хәреф анализы ясарга.
Яуган        

Шагыйрь

6. Агач исемнәрен татарчага тәрҗемә итәргә.

Липа, береза, дуб, черемуха, яблоня, клен, рябина, тополь,осина, сосна, ель,ива, вяз.

7.   Татарча чыга торган журнал, газеталарны санарга, берсе турында язарга.

8.   201.. нче ел Татарстанда нинди ел  ? Шул   турыда  берничә җөмлә язарга.

Задания  муниципальной олимпиады по татарскому языку

среди учащихся русских групп школ с русским языком обучения

Задания для 4 класса

Время проведения – 3 часа                                               Максимальное количество баллов- 100

Русскоязычные школьники   вариант № 4

1. Напиши письмо сверстнику, с которым ты познакомился по интернету, сообщи ему о своем классе, школе, о себе (5-6 предложений, за каждое предл. 2 б. – макс. -12 б.).
2. Составь из слов предложения.

1. Укучысы, сыйныф, мин, дүртенче. 2) дәресендә, чишәбез, математика, без, мәсьәлә. 3) теле, сөйләшәбез, дәресендә, татарча, татар. 4) телләре, рус, дәүләт, һәм, татар, Татарстанда, телләре. 5) флагында, бар, төс, өч, Татарстанның

3.Напиши реплики на татарском языке.

1) Что тебе нужно написать упражнение.

2) Спроси у друга (подруги), сколько уроков будет завтра.

3) Поинтерсуйтесь у сестры, куда она должна пойти.

4) Что он неправильно решил примеры.

5) Что на втором уроке писали диктант.

4. Допиши в диалогах пропущенные реплики.

– Сез Татарстанда яшисезме?

-

– Татарстан нинди республика?

–

 -  Татарстанның дәүләт флагында нинди төсләр бар ?

-

- Татарстанның дәүләт гербында нәрсә сурәтләнгән?

5. Переведите, образуйте отрицательную форму, составь предложения с отрицательной формой.

Укыячаксың - , ашый белә - ,  кайтабыз - , уйнарга яраталар - , бардым

6. Напиши примеры словами на татарском языке.

1) 10 – 3 = 7                  3) 6 : 2 = 3

2) 4 + 2 = 6                   4) 8 х 2 = 16

7. Выбери и укажи номера предложений, отражающие признаки осени.

 1) Агач яфраклары саргайды. 2) Елгаларда балалар су коена. 3) Кояш кыздыра. 4) Яфраклар коелды. 5. Кошлар  җылы якка китә. 6) Көчле бураннар башланды. 7) Салкын җил исә. 8) Кошлар сайрый. 9) Җиләкләр кызарды. 10) Көннәр кыскарды.

8. Напиши небольшой рассказ о Татарстане и Казани ( 4-6 предл. макс. б. – 18).