рабочая программа по алтайскому языку 2 класс ФГОС
рабочая программа на тему

Опубликовано 02.12.2015 - 18:00 - Тепукова Чечеш Сергеевна

Алтай тилле иштеер программа (алтай тилди jаны ÿренип баштаган ÿренчиктерле иштейтен программа)

Скачать:

Вложение	Размер
rabochaya_programma_2_kl.doc	327.5 КБ

Предварительный просмотр:

АЛТАЙ ТИЛ

Курстыҥ текши оҥдомолы:

№	Эрмек-куучынла колбулу темалар
1	Jакшылажары, таныжары. Алтай таныктар.	17 ч
2	Школ. Класс. Уредуге керекту не-немелер.	12 ч
3	Биле, профессиялар	10 ч
4	Аш-курсак. Маала-ажы, казан-айак.	19 ч
5	Кижи (эт-каны, сӧӧк-тайагы, су-кадыгы).	8 ч
6	Ойындар.	3 ч
7	Jурт, кала, транспорт .	9 ч
8	Байрамдар.	9 ч
9	Јылдыҥ ӧйлӧри.	9 ч
10	Быжулаары.	9 ч

	Бастыра ϳаба:	102 ч

Jартамал сос

♦ Алтай тилле иштеер программа (алтай тилди jаны ÿренип баштаган ÿренчиктерле иштейтен программа)

♦ Программанын амадузы: - ÿренип турган балдардын коммуникативный компетенциязын темиктирери: ÿредÿ-билгирин (учебно-позновательный), эрмек-куучынын (речевой), тилдин элементерин (языковой), албаты-кеендигин (социокультурный);

- алтай тилди ÿренеринин эп-аргалары ажыра темиктирери ле тазыктырары;

♦ Ууламjызы: тӧрӧл тилин экинчи тил этирте ÿренери;

♦ Программанын бÿдÿми ле иштеер ӧйи: авторский, программа 2 jылга тургузылган;

♦ Ӧткÿреери: баштамы текши ÿредÿлик (начальное общее образование) школ;

♦ Билип алар кеми: текши куучынын бийиктедери, тӧрӧл тилиле куучындап ÿренери;

♦ Программанын ондайын ӧдӧр эп-аргалар: репродуктивный; полифункциональный, межпредметный, кӧргÿзÿ-практический, теоретико-практический, многоуровневый (тилдин элементерин билериле коштой куучындарына, бичиирине, угарына, кычырарына ÿренери)

♦ Программаныҥ кыска ондомолы:

- титульный бӱк;

- ӱредӱле колбулу программаныҥ текши оҥдомолы;

- ϳартамал сӧс;

- ӱренчиктердиҥ билгирине текши некелтелер;

- 2-чи класста алтай тилди ÿренеринин программазынын тӧс ууламjылары;

- календарно-тематический планирование ле тузаланган литература.

Кире сӧс деп бӧлÿкте программанын амадузы, амадуга jединер аргалар, ууламjылар, тӧс программанын ла ÿренер бичиктин ондайы берилген.

2-чи класста алтай тилди ÿренеринин программазынын тӧс ууламjылары деп бӧлÿкте тӧрӧл тилин билбес балдарды кандый эп-аргалардын, эп-сÿмелердин, технологиялардын болужыла канайда темиктирери ле таскадары берилген. Тилдин, тил темиктирер (речевой) материалдарынын jартамалы ла алтай республика ичинде jаткан карыш албатылардын чÿм-jандарын, кеендигин не керектÿ билери ле 2-чи классты божоткон балдар кандый jедимдерге jедери ле кандый текши ÿредÿ эдилгелерле (УУД), компетенцияларла тузаланып ÿренип алары кӧргÿзилген.

Иштеер программаны тургусканда, 2008 jылда чыккан ФГОС тын текши ÿредÿлик концепциязына, 2009 jылда чыккан (калганчы jаныртузы 2011 jыл) баштамы текши ÿредÿлик Стандартка, 2011 jылда чыккан Текши орто ÿредÿлик Стандартка, 2010 jылда чыккан «Концепция духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России», «Фундаментальное ядро содержания общего образования» деп иштерге тайанарга келишкен.

Калганчы он jылдыктын туркунына Россия ичинде ÿредÿликте болуп турган солынтылар, ФГОС-ты ÿредÿге кийдирери, ÿредÿликте jаны ууламjылар, ÿредÿчилер jаны-эп-аргаларга, эп-сÿмелерге келгени, ÿренчиктин ижи, санаазы кубулганы ла текши ÿредÿ эдилгелерге (УУД) ууланганы jаны ӧйдин амадулары солынганын кӧргÿзет.

Бу ӧдÿп турган айалгаларда тӧрӧл тилин билбес балдарды алтай тилге ÿредеринин ууламjылары, амадулары база солынат, jаны экпинге кирет. Алтай тил Алтай Республиканын экинчи тергеелик тили болгоны бисти баштамы класстардан ала балдарды тӧрӧл тилин билериниҥ быжу тӧзӧлгӧзин саларына база ууламjылайт. Алтай тилле ФГОС-ко тайанган jаны концепция, стандарт, программалар чыкпганынан улам, бис алдындагы Россия Федерациянын «Об образовании» ла Алтай Республиканын «О языках» деп jасактарына, 1993 jылда Алтай Республикада национальный школдордын канцепциязына тайанып

Тӧрӧл тилин билбес балдарды баштамы класстарда алтай тилге ÿредерине ууланган тӧс программаларды Барантаева М.А., Когунбаева Н.И. jанарта 2012 jылда тургускан (Барантаева М.А., Когунбаева Н.И алтай тилле иштеер программалар(тил билбес балдарга) 2-4 класстарга, 2007). Программаны Алтай Республиканын ÿредÿ, билим ле jашӧскÿрим политикалык Министерствонын Эксперт кÿреези 2012 jылда jӧптӧгӧн.

Программанын тӧс амадузы: баштамы школдо алтай тилди ÿредеринин тӧс ууламjыларын, некелтелерин, тӧс амадузын ÿредÿчилерге болуш эдип, чокым, jарт берери.

Бу программага келиштире 2-чи класска 2010 jылда чыккан ÿредÿ бичикле тузаланарга ϳараар (Барантаева М.А., Когунбаева Н. И. Алтай тил (jаны ÿренип баштагандарга), 2кл., - Горно-Алтайск., 2010).

2-чи класста алтай тилди ÿренеринин программазынын тӧс ууламjылары

Калганчы jылдарда тӧрӧл тилин билбес балдардын, алтай тилди ÿренерге кÿÿнзеген балдардын оос ло бичиир эрмек-куучынын темиктирери коммуникативный компетенция ажыра анылу эп-аргаларды тузаланарына экелет. Элден озо ол балдарды алтай тилле куучындажып ÿредери ле тилдин единицаларынын ээжилерин куучын ӧткÿреринин кеминде билери системный ла функциональный аспектер ажыра берери. ФГОС-тын некелтелериле коштой ÿренчиктердин ижине текши ÿредÿлик эдилгелер (УУД) кийдирилген.

Коомуникативный ууламjы балдарды алтай тилле куучындап ÿредип аларына (средство общения) ла ÿренип алган сӧстӧрин куучында (обучение речевой деятельности) тузаланарын некейт. Айдарда ÿренчиктеристи куучындап ÿредип алары бистин тӧс амадубыс болот. Бу айалгада бис балдардын эрмек-куучынынын тӧзӧлгӧзин тыныдарын баштапкы jерге тургузар учурлу. Балдар урокто башка-башка сӧстӧр айдар эмес, алтай тилле куучындар учурлу. Теоретический материал лексикала колболу берилет. Бу айалгада тилдин материалы речевой материалдан камаанду барар. Тилдин материалы башка бӧлилбей, речевой темала ӧткÿш кӧрÿлет. Тилдин элементери (фонетика, лексика, грамматика) куучын ӧткÿрерине керектÿзи jанынан талдалып, ÿзÿлбезинен бирлик аайла (взаимосвязанно) ÿредерине экелет.

Тил темиктирери, балдарды куучындадып ÿренери мындый айалгаларда берилген: «Jакшылашканы, танышканы, Алтай таныктар», «Биле, профессиялар», «Аш-курсак, мала-ажы, казан-айак», «Школ, класс, ÿредÿге керектÿ не-немелер», «Jурт, кала, транспорт», «Байрамдар», «Jылдын ӧйлӧри». Бу айалгаларды ӧдÿп тура ÿренчиктер 400-450 кире сӧс ÿренип алар керек. Сӧстӧрдӧн башка куучынында сӧсколбулар, эрмектер тузаланып, тексттер тургузып (орток куучын, монолог), сурактар тургузып, сурактарга каруу берип ÿренгилеп алгылар учурлу.

2-чи класстын бичигиле кӧп саба комбинированный уроктор ӧткÿргедий. Уроктордо ÿренеечилердин эрмек-куучынын тазыктырганыла коштой кычырарына, бичиирине, грамматиканы билерине ÿредер керек. Урок ÿзÿктелген эмес, бÿдÿн болор учурлу. Jакылталар, таскадулар бой-бойыла колболожып барып jатсын. Мынайда ӧткÿргенде, уроктын турултазы бийиктей берет; башка-башка бÿдÿмдерлÿ jакылталар, таскадулар ээчий-деечий колбулу барза, балдар тыҥ арыбас, олорго jилбилÿ болор.

Бир ле урокто балдардын оос эрмек-куучыны ла бичиир эрмек-куучыны темиктирилер. Кажы ла урокко коммуникативный jанынан байлык материал кийдирилер. Языковой материал (лексика, фонетика, словообразование, морфология, синтаксис) коммуникативный материалдан камаанду болуп барат. Бис балдарды адалгышла, глаголло теренжиде таныштырбай jадыбыс, элден озо адалгыштарла, глаголдорло эрмек-куучынына jастыра jоктон тузаланып, алтай тилле балдарла, jаан улусла, ÿредÿчиле кандый бир айалгада куучындажып болорына ÿредедис.

Бу уровеньде ÿредÿчи балдарга эки тема jарлайт. Баштапкызы – речевой (бÿгÿнги кÿнде кандый айалгада куучындажып ÿренери) - ол тӧс тема, экинчизи - грамматический (сӧсти, сӧсколбуны, эрмекти чын айдарына, монолог текстти чын тузаланарында, орток куучынды чын ӧткÿреринде… кандый грамматический ээжиге тайанар керек).

Тилди jаны ÿренип турган балдарды ÿредери сӧстӧн башталат, онын учун ÿренчик канча-кире кӧп сӧстӧрди ÿренип алар, онон ары ÿредÿзине jарамыкту болорын темдектеер керек. Сӧстин учурын башка-башка методторло (оносемантический, семантический), эп-аргаларла (кӧргÿзÿ, контекстуальный, синонимический, антонимический, логический, jурамал, сӧс бÿдÿрери) jартаарга jараар. Таскадулардын бÿдÿмдери де башка болор учурлу: пропедевтический (сӧстин учурын ондооры, сӧскӧ учуры jанынан jартамал берери), иллюстративный (сӧсти сӧсколбуларда, эрмектерде тузаланары), быжулаары (синоним, антоним табары, логический, лексико-грамматический jакылталар тузаланары), такып кӧрӧри (балдар бойлоры темдектер берери, темала сӧстӧр бедиреери, сӧстӧрди лексико-семантический колбуларга кийдирери), чїмдемел (ÿренип алган сӧстӧрин jайым, алдынан тузаланары).

Эрмек-куучынды темиктирерине оос, бичиир тилин темиктирери, угары, кычырары, кӧчÿрери кирет. 2-чи классты божоткон (тӧрӧл тилин jаны ÿренип турган) ÿренчиктер алтай тилле билер учурлу:

1.Ӱренчик укканы (аудирование) оҥдогоны jанынаҥ:

- ÿредÿчинин, нӧкӧрлӧринин, ӧскӧ дӧ улустын айтканын угып, укканын кӧгÿс-санаазына алары;

- угып алган куучынды алдынан улуска jарт болзын деп jетирерге белетенери;

- айткан куучынында ÿйелер, сӧстӧр, эрмектер анылаары;

2. Ӱренчиктин куучындап (говорение) айтканыла:

Монолог куучын ӧткÿреери jанынан:

-уккан сӧстӧрди, сӧсколбуларды, эрмектерди айдып, куучынына jастыра jоктон тузаланары;

-бойы, билези, нӧкӧрлӧри, ÿредÿзи, школы, jилбилÿлери керегинде огош куучын тургузып куучындары;

-ÿредÿчинин сурактарынын болужыла эмезе jурукла куучын-jурамал, куучын-jетирÿ тургузары;

-кычырган ÿлгерди, куучынды кыскарта куучындары;

-программада берилген темаларла бош, jайым куучындаары;

-кычырганын, укканын (программанын кеминде) куучындаары;

Орток-куучын куучын ӧткÿреери jанынан:

- диалог-этикетке туружары: jакшылажыры, таныжары, быйан айдары, куучынды баштаары ла божодоры, телефонло куучындажары;

-сурактарга каруу берип, диалог тургузары, куучынды улаалтары;

-кечире-куучынды баштап, онон ары улалтары, jетирÿ эдери;

-сурактарга каруу берип, алдынан бойы сурактар тургузары;

-бир канча кижи кууучындашканда эрмек-куучын не керегинде болгонын тÿрген ондоп, ого туружары.

Балдардын тилин сӧстӧрлӧ байыдары jаан учурлу. Ӱренчиктер канча кире кӧп сӧс билер, ончо ло кире эрмек-куучыны чокым, эптÿ, jарт болор. Лексикала темалар ÿредÿнин кеминде берилип салган.

3. Ӱренчиктин кычырары (чтение) ондогоны jанынан ÿренчиктердин кычырып билеринин jыл туркунына jаантайын кӧрӧр. Кычырып турган тексттердин бÿдÿмдери башка-башка болор керек: монолог, диалог, ÿлгер. Кычырыжы чокым-jарт, кычырып турганын ондоп турар учурлу. Ӱренчиктер кычырып алганын канча кире ондогонын кӧрӧри:

-кычырган чÿмдемелле сурактарга каруу берери;

-кычырган чÿмдемелле алдынан сурактар тургузары;

-су-алтай таныктарлу сӧстӧрди jастыра jок кычырар;

-орус тилден кирген таныктарлу сӧстӧрди jастыра jоктон алтай тилдин ээжизине келиштире кычырар;

-узун ÿндÿ табыштарлу сӧстӧрди jастыра jоктон кычырары;

-кыскарта берилген куучындарды чокым, jарт кычырар;

-кычырган ÿлгерлерине, куучындарына, чӧрчӧктӧрине, тексттерге тайанып, алдынан бойы чӧмдеп темигер.

4. Бичиири jанынаҥ:

- таблицалар, схемалар тургузаары;

- текстке сурактар бичиири;

- бойы, нӧкӧри керегинде бичиири;

- огош бÿдÿмдÿ jурамал бичиири (2-3 эрмектен турган).

Тилле колбулу (языковой) компетенция

2-чи класста jаныдан таныжатан ла куучында тузаланатан ондомолдор:

а) сӧс, эрмек, куучын, текст, табыш, танык, ÿндÿ ле туйук табыштар, ÿнгÿр ле туйук табыштар, кату ла jымжак ÿндÿлер, эжерлÿ туйук табыштар, узун ÿндÿ табыштар, орус тилден кирген сӧстӧрдӧ бичилер таныктар, танмалык, сӧс ле ÿйе, согулталу ÿйе, сӧсти ÿйелеп кӧчÿрери. Э танык сӧстин бажында, е танык ортозында ла учында.

б) сӧстин бÿдÿми: тазылы, кожултазы, jаныс тазылду сӧстӧр (практически).

в) алдынан учурлу куучын-эрмектин бӧлÿктеринен практически: адалгыш (учуры ла сурактары, ӧс ле теши адалгыштар, кӧп ле ас тоозы), jарталгыш (учуры ла сурактары), глагол (учуры ла сурактары , глаголдын ӧйлӧри), солумалар (учуры ла сурактары), тооломолор (учуры ла сурактары).

Грамматический темалар балдардын ӧзÿмине, билгирине келиштире тургузылган. Кажы ла грамматический айалга анылу лексико-тематический айалгага келиштире берилген, кажы ла класста кандый грамматический ондомолло таныжары jарт кӧргÿзилген, темдектезе 2 класстыҥ балдары сӧс, эрмек, куучын, табыш, танык… деп ондомолдорло таныжып алар. Тӧс программала ÿренип турган ÿренчиктерге кӧрӧ, бу программада берилген грамматический ондомолдорды тузаланарыныҥ тӧс амадузы адаарында ла ылгаарында эмес, а эрмек-куучынына тузаланары болот. Темдектезе, тилдин фонетиказынын ээжилериниҥ тӧзӧмӧлин аайлап алган кийнинде, ÿренчиктер эрмек-куучынында сӧстӧрди, сӧстӧрдиҥ кожулталарын чын тургузып ла учурын оҥдоп алар. Сӧстӧрдиҥ, эрмектердиҥ турган аайын билип алган кийнинде орто ло jаан класстарда эрмек-куучынын темиктирерине ле тазыктырарына, jастыра jоктоҥ куучындарына jеҥил болор. Куучын-эрмектиҥ бӧлÿктерин темдектеген сӧстӧрди элбеде туштап турганынан баштаганы, балдарга сӧстӧрди сананып аларына jакшы таскамал берер.

Ӱренчикке грамматиканы билип алары нени берет?

- бойынын куучынын jастыра jок тузаланары;

- укканын ла кычырганын чын ондоп jетирери;

- алтай тилдин грамматический структуразын билери ажыра ÿренеечилер орус ла алтай тилдин анылузын, башказын билип алары;

- эрмек-куучыннын культуразын бийиктедери.

Баштамы класстарда тилдиҥ материалын берери активный грамматический минимумга ууламjыланган. Темдектезе: адалгыштын кӧп ле ас тоозы, турган тоозын ла ээчий тоозын кӧргÿскен тооломолор, суракту бӧлÿгештер, эрмектин бÿдÿмдери, солумалар, сӧстӧрдин бÿдери… Бу темалар jок балдар куучынын кӧнÿ апарып болбос, онын учун бу темалар практически балдардын куучынына кӧргÿзÿ ажыра кийдирилет. Ӱредÿчилер схема, таблица, темдектеп кӧргÿскен сӧс ажыра jартамал берер аргалу. Онын кийнинде jылдарда грамматикала колбулу темалар бир тизÿге кирип, рецептивный минимуммы кӧптӧп барат. Jе ондый да болзо, активный минимум озолоп барып jадар.

Сӧстин кожулталарын, сӧсколбулар, эрмектер тургузары алтай тилге ÿредеринде база бир jаан бӧлÿктер болот. Сӧстӧрдин сурактарын (кем? не? канча? кайда? кемнин? ненин? кемде? неде?), нени темдектеп турганын (предмет, предметтин темдеги, эдилге, эдилгенин айалгазы) билип алган кийнинде, куучын тургузарында, улалтарында jенил болор. Бу алган билгирлер куучын тургузарынын бир jаан алтамы, куучын тургузарынын терен колбузы.

Грамматикала иштегенде, мындый эп-аргалар тузаланарга јараар: таныштырары (сӧстин формазын, учурын аjаруга алып, кӧргÿзÿ куучында кӧргÿзери (в ситуации общения, јартамалду кӧргÿзÿ тузаланары; быжулап иштеери (постановка, трансформация, репродукция бÿдÿмдÿ таскадулар тузаланары); текстке тайанып иштеери; бичиири. Калганчы эп-аргалардын јакылталары, таскадулары база башка-башка болор (ойындар, кӧргÿзÿ эдимдер тузаланары, кӧргÿзÿ ажыра эрмекти jетире айдары, божодылган сӧсти тургузып, айдары …).

Тилди jаҥы ÿренип баштаган балдардыҥ jилбÿлери эҥ баштапкы ӧйлӧринде, кычырып ла бичип баштап турза, тыҥ болот. Бу ойгонып келген jилбилÿлерди jоголтпоско бис баштап алган ижисти, балдардын сӧскӧ сезимин тӧмӧн тÿжÿрбес учурлу. Коммуникативный компетенцияга тайанганыста, балдар эрмек-куучынныҥ этикедин, бÿдÿмдерин, башка-башка айалгаларда текст тургузарын ÿренип алат.

Бу айалгада эрмек-куучын чын, jастыра jок болзын деп, литературный тилдин кемин сагышка терен алар керек. Элден озо орфоэпический, акцентологический, лексический, грамматический, стилистический кемjӱлер.

Ӧрӧ айдылганын аjаруга алып, баштамы школдоҥ ала ÿредÿчи практически иштеер учурлу: 1) согултаны чын тургузарыла; 2) сӧстӧрдин, эрмектердин учурыла; 3) орфографиянын ла орфоэпиянын эжилериле; 4) синтаксис ле пунктуациянын ээжилериле.

Баштамы класстарда таныктарла таныжып тура эмезе сӧстӧрди jастыра jоктоҥ айтыртып ÿреткенде, бу мындый иштер ӧткÿргедий: таныштырары (табыштардын артикуляциязын jартамал ажыра ондогоныла (осознанно) ӧткӧнип айдары (имитация); быжулап иштеери (табыштарды, ÿйелерди, сӧстӧрди, сӧсколбуларды, эрмектерди, текстти диктордын (ÿредÿчини) кийнинен айдары, таныктарды, ÿйелерди, сӧстӧрди берилген кӧргÿзÿ аайынча ÿредÿчинин кийнинен кычырары).

Ӧрӧ айдылганыла колбой баштамы класстарга тургускан программаларда тургузаачылар тилдиҥ материалын балдардын jажыла, jилбилÿлериле колбоп, ÿредÿнин баштапкы тепкижинде, онон ары тепкиштеринде кандый грамматикала танышса jакшы болорын, эрмек-куучыны эптÿ, ӧскӧ улуска ла бойына jарт болзын деп берип салган. Бу ÿредÿниҥ аҥылузы балдарды куучындаарына ÿредип алары болот.

Ӧрӧ айдылган эп-аргаларла кожо, бистиҥ алдыста база бир тӧс амаду балдардыҥ эрмек-куучынынын культуразын бийиктедип алары болот. Бу айдылган айалга тилдиҥ материалын билериле бир тизÿде колболыжып барат.

1. Алтай тилде согултаны тузаланып билери:

Алтай тилде согулта сӧстӧрдин учунда туруп турганынан улам, орус тилдеги согулталардан аныланат. Алтай тилде сӧстӧргӧ кожулталар кожулган сайын, согулта кожулталарла кожо сӧстин калганчы ÿйезине jетире jылат. Онон улам сӧстӧрди чын айдарына алтай тилди jаны ÿренип баштаган балдарга кÿчке келижет, темдектезе: эне, энелер, энелердин. Айдарда, ÿредÿчи ÿренчиктерден согултаны сӧстӧргӧ чын тургузып билерин некеп, онон ары ÿредерин улалтып, jаантайын согулталарга практически jанынан аjару эдер учурлу. Аjару эткедий учуралдар:

-сӧстӧрдин согултазын чын тургузары ла согулта тÿшкен ÿйени чын айдары;

-алтай тилде согулта сӧстин учунда турары;

-согулта сӧстӧрдин учурын ылгаштырып турганы.

2.Фонетика ла орфоэпиянын ээжилерин сӧстӧрдӧ, эрмек-кучынында тузаланары:

Алтай тилди jаны ÿренип баштаган балдар орфография ла орфоэпиянын ээжилерин эрмек-куучынында канча кире чын тузаланып билеринен олордын бичиир эрмек-куучынынын тебÿзи, оос эрмек-куучыны, ӧскӧ кижинин куучынын ондогоны камаанду. Сӧтӧрди, эрмектерди, текстти чын, jастыра jоктон бичииринде, айдарында, кычырарында элден озо ÿренчиктер эрмек-кучынында нени тузаланып билер учурлу деп сурак турат.

2-чи классты божодып jаткан ÿренчик орфография ла орфоэпия jанынан билер учурлу:

Танмалык (бичилери, айдылары);
Ӱндÿ ле туйук табыштар (бичилери, айдылары);
Су-алтай табыштар ла таныктар (бичилери, айдылары);
Ӱнгÿр ле тунгак туйуктар (бичилери, айдылары);
Узун ÿндÿ табыштарлу сӧстӧр (бичилери, айдылары);
Ӱйе, сӧсти ÿйеге бӧлиири;
Сӧстӧрди jастыра jоктон айдары, бичиири.

- Суулардын, калалардын, jурттардын адын, улустын ады-jолын jаан таныктаҥ бичиири;

Эрмек jаан таныктан башталары;
Алтай тилде э(е) таныктардын сӧстӧрдӧ чын бичиири;
Сӧстӧрди ÿйелерге бӧлип, jастыра jоктон jолдон jолго кӧчÿрери.

Экинчи классты божодып jаткан ÿренчик алтай таныктарды, табыштарды ылгаштырып, jастыра jоктон айдып, бичип, олордын анылу темдектерин билип алар учурлу. Таныктардын бичилеринин, айдыларынын ээжилерин ондоп алган кийнинде сӧстӧрди, эрмектерди jастыра jоктон айдарында jаан jарымыкту болор.

3. Сӧстин кожулталары алтай тилди ÿренеринде база бир jаан бӧлÿк болот. Ӱренчиктерге программанын кеминде практически билер керек:

-сӧстин анылу бӧлÿктерин (тазыл, тӧзӧгӧ, кожулталар);

-jаныс тазылду сӧстӧрди.

4. Куучын-эрмектин бӧлÿктерин (морфология ) оос ло бичиир эрмек-куучынында практически тузаланары:

Алтай тилди ÿренип турган балдар программалар аайынча куучын-эрмектин бӧлÿктерин jÿк практически ÿренгилеп jат. Сурактарды, сӧстӧр нени темдектеп турганын (предмет, предметтин темдеги, эдилге, эдилгенин айалгазы) билип алган кийнинде, куучын тургузарында, улалтарында… jенил болор, онон улам ÿренчиктерге эрмек-куучынында тузаланып билер керек:

-куучын-эрмектин бӧлÿктерин кӧргÿскен номинативный сӧстӧрди: адалгыш, солума, jарталгыш, глагол, тооломо, кубулбас (сурактары, лексический учуры, тоо, jÿзÿн, ӧй);

-куучын-эрмектин болушчы бӧлÿктери (уланты, колбоочы, кыйгылулар).

5. Синтаксис ле пунктуациянын ээжилери аайынча сӧстӧрди, сӧсколбуларды башка-башка бÿдÿмдÿ тексттерди эрмек-кучынында тузаланары.

Экинчи классты божодып jаткан ÿренчиктер программа аайынча берилген темаларла сӧсколбулар, эрмектер, башка-башка бÿдÿмдÿ текст тургузып ÿренип алар учурлу. Бу алган билгирлер эрмек-куучынын темиктиреринин бир jаан алтамы болор, айдарда 2-чи классты божодып тура, ÿренчиктер программанын кеминде билер керек:

-сӧсколбулар тургузып, ылгаштырып, куучында тузаланып;

-сӧстӧрдин колбузын сурактар ажыра табып;

-табылу, суракту, jакару эрмектерди куучын-эрмегинде тузаланып;

-эрмектерди айтканда алтай тилдин ээжилерине келиштире ÿннин тебÿзин, согултаны, кÿрмелгени тузаланып;

- эки, ÿч эрмектен турган кечире-куучын айдып, улалтып;

- ӧскӧ кижинин, ÿредÿчинин, балдардын сурактарына толо каруу берип;

- сӧс, эрмек, куучын, текст деп ондомолдорды ылгаштырып.

- суракту эрмектерде ба, бе, бо бӧлÿгештер тузаланып;

- эрмектердин учында токтой тÿжер темдектерди чын тургузып;

- эки эмезе бир канча кижинин куучындашканына (диалог) туружып;

- огош бÿдÿмдÿ куучын айдары, бичиири (монолог).

Грамматикала колболу материал речевой материалдын ичинде берилеле, онон чыгарылала, бастыра jанынан кӧрилген кийнинде, ойто кайра эрмек-куучынга продуктивный бÿдÿмдÿ таскадулар ажыра кийдирилер керек. Бис балдарды адалгышла, глаголло теренжиде таныштырбай jадыбыс, элден озо адалгыштарды, глаголдорды эрмек-куучынында jастыра jоктон тузаланып, алтай тилле балдарла, jаан улусла, ÿредÿчиле кандый бир айалгада куучындажып болорына ÿредедис. Бу уроктордо ÿредÿчи балдарга эки тема jарлайт. Баштапкызы – речевой (бÿгÿнги кÿнде кандый айалгада куучындажып ÿренери) - ол тӧс тема, экинчизи - грамматический (сӧсти, сӧсколбуны, эрмекти чын айдарында, монолог текстты чын куучындарында, орток куучынды чын ӧткÿреринде… кандый грамматический ээжиге тайанар керек). Тилдин материалын балдардын jажыла, jилбилÿлериле колбоп, ÿредÿнин баштапкы тепкижинде, онон ары тепкиштеринде кандый грамматикала танышса jакшы болорын, эрмек-куучыны эптÿ, ӧскӧ улуска ла бойына jарт болзын деп кӧрӧр керек.

Социальный ла культуроведческий компетенциялар

Грамматический материалды тӧс программада эмеш башка бергениле, коммуникативный компонентке аjару эткениле коштой программада социальный ла культуроведческий компетенцияга аjару эдилген. Бичикте башка-башка берилген ситуативно-тематический материал художественный литературанан, публицистиканан алынган ÿзÿктерине, алтай албатынын байрамдарыла, jандарыла, фольклорыла, кеендигиле, кееркемелиле колбулу тексттерге тайанып берилген. Бу материалдарды jÿзÿндеп бергени балдардын jажыла, jилбÿлериле, тилди jаны ÿренип баштаган балдарга бичилген программалардын, бичиктердин экинчи тил этирте ÿренгенинин анылузыла колбулу. Мындый эп-аргала тургузылган бичиктер ÿренеечилерге алтай тилдин jаражын, анылузын, кееркемин, чÿмин, алтай албатынын кеендигин, jандарын, кееркемин ондоп, аайлап аларга, ол айалгаларла куучындажып билерге арга берет. Онон ӧскӧ бу берилген темалар ажыра балдар сӧзлигин байыдып, диалогический ле монологический эрмек-куучынын темиктирип; практически алтай тилле куучынданып ÿренип аларга керектÿ грамматиканын тӧзӧмӧлин билип алат.

Алтай республикада jаткан карыш албатынын чÿм-jандарын, байрамдарын, этикедин билери:

- Алтай ӧбӧкӧлӧр, улустын ады-jолы, угы-тӧзи;

- Алтай албатынын чÿм-jандары (байрамдар, ойындар, маргаан ойындар, этикет, аш-курсак);

- Алтай калыктын кеендиги, тÿÿкизи, кӧрÿми;

-Алтай калыктын чÿмдÿ сӧзи (эркеледер сӧс, соотомол, табышкак, тооломош, кеп сӧстӧр, чӧрчӧк, модор сӧс);

-алтай албатынын чӧм-jандарын программанын кеминде билип, кӧгÿске алып, учурын, не керектÿ ӧткÿрилип турганын ондоп алар (байрамдар, албатынын ойындары, jаан улусты тоорынын jанжыгулары, албатынын аш-курсагы, ус эдимдери, кийим-тудумы);

- Ӧскӧ албатынын чÿм-jандарын, кӧрÿмин, jанжыгуларын тооп темигери.

Темаларды бу эп-аргала бергени алтай тилди jаны ÿренип баштаган балдардын ÿредÿ айалгазынан камаанду деп ойто катап аjару эдип jадыс..

Айдарда программанын ондайы, тургузылган бÿдÿми ÿренеечилердин коммуникативный компетенцязын бастыра текши ÿредÿ эдилгелер (УУД) jанынан темиктирилет: речевой, языковой, социокультурный ла учебно-познавательный. Бу мындый эп-арга баланын кӧгÿс-кӧрӧминин ле тил jанынан билгирин, куучынынын айалгазын, текши культуразын ӧскÿрерине бÿткÿлинче таскамал берер.

Календарно- тематический план – 102 час

№

Уроктын темалары

Кош ϳартамалдар

Эрмек-куучынла

колбулу темалар

Тилле колбулу

темалар

Уроктын бÿдÿмдери

Эп-аргалар, эп-сÿмелер, кӧргÿзÿ jазалдар

Сӧзлик сӧстӧр, колбулар

Ӱренчиктер

диҥ бӱдӱретен ижи

Ӧдӧтӧн ӧйи

Jакшылажары, таныжары. Алтай таныктар – 15 час

Алтай тилле таныштыру

Јакшылашканы. Менин адым …

Jаны тема

Кӧргÿзи -практический эп-арга (эп-сÿмелер: куучын, орток куучын, тил темиктирер ойындар), кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч

Турар, отурар

јакшылар, эзендер, менин адым …

Эзендежип, таныжып, бойынын адын айдып, сурап ÿренип алар

03.09.

Эзендер!

Солумалар (практически)

Колыштыра

Репродуктивный эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, тил темиктирер минуткалар, ойындар, сурактарла иш, мнимотехника, сӧстӧр келиштире табары, интеллектуальный разминка, илjирме ойын); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Јакшы ба, эзен бе, бу кем? сен кем? кыс, уул

Јакшы, јакшы ба!

Јакшы амыр јурер ба?

Эзен, эзен бе!

Эзен амыр јадар ба?

Ӱредÿчиле, бой-бойыла куучынга кирери; куучындап турган кижини угары, ондоры, куучын уулалтарына темигер

05.09

Јакшы болзын!

Эзендежеринин этикеди

Колыштыра

Кӧргÿзи -практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, предметный jуруктар

Јакшы болзын

Јакшы кон,

эзен болзын

быйан, уренчик, уредучи

Эзендежердиҥ баштапкы этикедине тазыктырары: эзендежерри, быйан айдары, эзендежип барарына темигерри

07.09

Таныжалы

Эрмек-куучын

Колыштыра

Кӧргÿзи -практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, jартамал), кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, сюжетный jуруктар

быйан, јакшы болзын, Сенин, менин, адын кем

менин адым …

Башка-башка айалгаларда эзендежип таныжарына темигери, сурактар сурап, каруу берип темигер

10.09

Танышканы.

Сос. Эрмек. Табыш. Танык

Колыштыра

Јакшы болзын, быйан, торт, беш

Сеге канча јаш?

Меге … јаш.

Таныжып, куучын улалтып, орток-куучынга туружып темигер

12.09.

Тоолор (1-10)

Предметтер

Тоолор

Колыштыра

Кӧргÿзи -практический эп-арга(эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, коштомо jартамал), кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, предметный jуруктар

Сенин, онын, ол, менин, слердин

Онго jетире тоолоп, не-немелерди тоолоп, куучында тузаланып темигер

14.09.

Менин нокоримнин ады, јажы

Суракту состор

Колыштыра

Кӧргÿзи-практический эп-арга(эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, коштомо jартамал); речевая наглядность,мяч, предметные картинки

Нокорим, таныжаак, јакшы, јок, эйе, эмес

Куучында солумаларды (практически) тузаланып, нӧкӧри керегинде куучындап темигер (адын, ӧбӧкӧзин, jажын)

17.09.

Онын ады

Текст

Колыштыра

Кӧргÿзи -практический эп-арга(эп-сÿмелер: аудирование говорение, вопросно-ответная работа, составление рассказов описательного характера), кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, сюжетный jуруктар, тил темиктирер ойындар

Соок, ого, меге, сеге. Сеге канча јаш? Меге … јаш. Сенин соогин не?

Куучындажып турган кижиден адын, ӧбӧкӧзин, jажын, кайда jадып турганын, бойы кайда jадып турганын, бойынын сӧӧгин билерин таскадарын ла ÿлгерлер айдып темигерин

19.09.

А мен кем?

Орток-куучын (практически)

Колыштыра

Сен кайдан келген?

- Јакшы, јакшы ба? Сенин адын кем эди?

- Мен бе? Мен Кайрат.

Соогим алмат.

- А сенин адын кем, таныбай турум, экем?

Бойы керегинде куучындап (адын, ӧбӧкӧзин, jажын, кайда jадып турганын, эзендежип, jакшызын айдып тазыктырганын, ÿлгерлер айдып темигип,

21.09.

10.

Айылдап бардым

Кем? Не?

Колыштыра

Кӧргÿзи -практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, коштомо jартамал); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, сюжетный jуруктар

Таныжалы ба?

Сен кем? Бу кем? мен, сен, ол, бис, слер, олор

«Айылда» деп айалгада этикетти тузаланып билери

24.09.

11.

Корук борук

Ӧ, ӧ танык

Унду табыштар

Колыштыра

Теоретико-практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, коштомо jартамал, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи

Олон, орко, сос, он, кос

Ӱлгерлер айдып, орток куучын ӧткÿрип, Ö таныкту сӧстӧрди айдып, кычырып, бичип

26.09.

12.

Куничек

Ӱ, ӱ танык

Унду табыштар

Колыштыра

Теоретико-практический эп-аргалар (эп-сÿмелер: коштомо jартамал, куучын тургузары, куучындажары, тил темиктирер ойындар, угары, куучындары, кычырары); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, предметный jуруктар

Корук, борук, кун, кус, уку

Ӱлгерлер айдып, орток куучын ӧткÿрип, Ӱ таныкту сӧстӧрди айдып, кычырып, бичип

28.09.

13.

Јааш јаап јат

Ј, ј танык

Туйук табыштар

Колыштыра

Теоретико- эп-аргалар (эп-сÿмелер: коштомо jартамал, куучын тургузары, куучындажары, тил темиктирер ойындар, угары, куучындары, кычырары); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзи, мяч, предметный jуруктар

Јол, јылан, јинји, јер, јай, јакшы, јааш

Ӱлгерлер айдып, орток куучын ӧткÿрип, J таныкту сӧстӧрди айдып, кычырып, бичип

01.10.

14.

Тийинеш

н танык

Туйук табыштар

Колыштыра

Тенери, кайын, коныс, кожон, ан, тан

Ӱлгерлер айдып, орток куучын ӧткÿрип, н таныкту сӧстӧрди айдып, кычырып, бичип

03.10.

15.

Таныштыру

Кемле? Неле?

Унгур таныктар

Колыштыра

Теоретико-практический эп-аргалар (эп-сÿмелер: коштомо jартамал, куучын тургузары, куучындажары, тил темиктирер ойындар, сурактарла иш, угары, куучындары, кычырары); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, предметный jуруктар

Кемле? Неле?

Адазыла, уредучиле,

кысла, уулла

Кемле? Неле? Деп сурактарга кару берип турган сӧстӧрди куучында тузаланып

05.10.

16.

Тоолоп уренедис

Канча?

Тунгак таныктар

Колыштыра

Канча? Калыйт, секирет, ойнойт, југурет

Ойын тужында эдилгени кӧргÿскен сӧстӧрди куучында тузаланып, орток куучын тузаланып онон ары темигедис

08.10.

Школ. Класс. Уредуге керекту не-немелер – 10 час

17.

Менин школым

Кем? Не?

Новая тема

Јаан, јараш, кат, коп, эжик, јабынты, онду, школды эбиреде, кып

Бойынын школын оосло jурап, сурактарга каруу берип, кӧчÿрип , орток куучын уулалтып, солумаларды куучында тузаланып темигери

10.10.

18.

Менин клазым

Кем? Не?

Колыштыра

Чечек, отургыш, бир канча, кайда, неде, кознок, уредучинин столы, бийик, эпту

Бойынын клазын оосло jурап, сурактарга каруу берип, кӧчÿрип , орток куучын уулалтып, солумаларды куучында тузаланып темигери

12.10.

19.

Урокто нени тузаланадым

Узун унду табыштар

Колыштыра

Бу кем? Ондо не бар? , экел, сал, ал, јап, ач, кычыр, бичик, куучында, бичи, устинде, алдында, ичинде

Урокто нени тузаланып турганын куучындап, узун ÿндÿ сӧстӧрди jастыра jок бичип темигери

15.10.

20.

Кузуни шынырады

Узун унду табыштар

Колыштыра

кузуни, уредучи, уренчик, уренет, уредет, отурат, кычырат, бичийт, јурайт

Урокто нени эдип турганын куучындап, jастыра jок бичип, узун ÿндÿ сӧстӧрди айдып темигери

17.10.

21.

Јакылталар

Кемнин? ненин?

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный ле предметный jуруктар

- сен бичидин бе?

-сен кычырдын ба? –сен јурадын ба?

Учимся инсценировать роль учителя во время урока используя в речи глаголы повелительного наклонения

19.10.

22.

Уроктор

Орус тилден кирген таныктарды бичиири, айдары

Колыштыра

Алтай, орус тилдин урогы, математиканын урогы, јураарынын урогы

Урокто нени эдип турганын куучындап, jастыра jок бичип, орус тилден кирген сӧстӧрди айдып темигери

22.10.

23.

Меннин сууген урогым

Орус тилден кирген таныктар

Колыштыра

Сууген урогым

Сÿÿген урогы керегинде куучындап, чын бичип, орус тилден кирген сӧстӧрди айдып темигери

24.10.

24.

Мен уредучи

Состин уйези

Колыштыра

Отур, тур, кел, чык, ал, сал, ач, јап, бар

Ӱредÿчинин ролин алынып урок ӧткÿреери, jакару сӧстӧрди куучында тузаланып, орус тилден кирген сӧстӧрди чын айдып темигери

26.10.

25.

Урокто

Сости ϳолдон ϳолго кочурери

Колыштыра

Кузуни шынырады. Балдар класска кирди. Удабай уредучи кирип келди. Уредучи «отураар»- деп, айтты. Урокто уренчиктер бододы, бичиди, тоолоды. Урок јакшы отти.

Телефонло куучындажып, сурактарга каруу берип, сурактар сурап темигери

29.10.

26.

Ченелте иш

Контрольный тест

Практический эп-арга: (эп-сÿмелер: кычырары, чын карууларды талдаары, бичиир иш)

Тексттериди бичип, чын каруулар талдап темигери

31.10.

Биле, профессиялар – 10 час

27.

Биле

Э (е) таныктар

Новая тема

Кӧргÿзи -практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, текст тургузары); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, мяч

Эне, ада, эје, ака, карындаш, сыйын, менде, сенде, канча

«Биле» деп темала jаны сӧстӧрди ÿренип алары, тӧрӧгӧндӧри керегинде куучын тургузып темигери

02.11.

28.

Менин билем

Коргузу солумалар (практически)

Колыштыра

Теоретико- практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, текст тургузары, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, мяч, наадайлар

Јаана, таада, карган эне, карган ада, тайнак, тайда, таай

Бойы, нӧкӧри, билези керегинде куучындап; орток куучынды уулалтып темигери

12.11.

29.

Менин тороондорим

Состин бажында турбас таныктар

Колыштыра

Сууген, кижи, таай, јене, карган кижи, јесте

Jуук улустары керегинде куучындап темигери

14.11.

30.

Сурактарла иш

Состин бажында турбас таныктар

Колыштыра

Теоретико-практический (приемы: аудирование, говорение, вопросно-ответная работа, речевые игры, инсценировка); речевая наглядность, сюжетные картинки

Биле, јаан, огош, канча кире, кижи, бистин

нӧкӧрин билези керегинде сурап; сурактарга кару берип

16.11.

31.

Менин тайдам

Состин бажында турбас таныктар

Колыштыра

Сууген, таада кандый, узун сынду, кыска, кыска, карган, буруул чачту, кучту

Сÿÿген таадазы керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, сурап, кижинин тыш бÿдÿмин jурап

19.11.

32.

Энем

Элес ундулер

Колыштыра

Кӧргÿзÿ jартамалду эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); средства: кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

јаан, јараш, шулмус, сумелу, јалакай, топ

Тургузылган сурактарга каруу берип, jурукта jуралган биле, сÿÿген энези керегинде куучындап темигер

21.11.

33.

Адам

Элес ундулер

Колыштыра

Кӧргÿзÿ jартамалду эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный ле предметный jуруктар

Кучту, чечен, мерген, сагышту, ойгор

Бойынын билезинде улустарды адап, jурукта jуралган биле керегинде куучындап; кӧргÿзилген сӧскӧ jурук табып, сурактарга каруу берип

23.11.

34.

Профессиялар

Элес ундулер

Колыштыра

Уредучи, эмчи, казанчы, садучы

Профессиялар керегинде кучындап, адап, огош эрмектер тургузып темигер

26.11.

35.

Профессиялар

Сӧстиҥ учуры

Колыштыра

Анчы, койчы, малчы

Профессиялар керегинде кучындап, адап, огош эрмектер тургузып темигер

28.11.

36.

Аукцион-ринг

Быжулаары

Бойынын билезинде улустарды адап, нӧкӧринин билези керегинде сурап, jурукта jуралган биле керегинде куучындап; кӧргÿзилген сӧскӧ jурук табып, сурактарга каруу берип

30.11.

Аш-курсак. Маала-ажы, казан-айак – 19 час

37.

Аш-курсак. Алтай улустын аш-курсагы

Таҥмалык

Новая тема

Калаш, сут, чай, шикир, эт, тус, балык

Айдарын темиктирери, jурамал кептÿ колбулу куучын тургузарына, аш-курсакты темдектеген сӧстӧрди адап, танып темигери

03.12.

38.

Аш-курсак

Ӱндÿ табыштар

Колыштыра

Курут, быштак, чеген, теертпек, каймак, сарју

Ӱлгерлер айдып, jуруктан сӧстӧрди айдып, сурактар берип, кандый курсак сÿÿп турганын куучындап

05.12.

39.

Аш-курсактын амтамы

Туйук табыштар

Колыштыра

Јымыртка, сутту, тату, ур, бер, ич, койу, ичерер бе, ажан, ажанарар ба

Чай, сÿт, калаш, курсак берип, керек jогын айдып, сурап, jакаруларды бÿдÿрип темигер

07.12.

40.

Аш-курсак

Токтоду сӧстӧр (практически)

Колыштыра

Ажанып јадым, ичип јадым, јип јадым, ойинде ажанадыс, ачу, тату

Чӧрчӧк, куучын, ÿлгер айдып, куучындаганын ондоп, сурактар берип, каруу, орток куучын ӧткÿрип темигер

10.12.

41.

Садулу јерде

Сӧстӧрди ӱйелерге бӧлиири (практически)

Колыштыра

Бир эмеш, акча, талкан, ачу, кан, јоргом; калашка барып кел; садучы; слерге не керек?

Орток куучын ӧткÿрип темигери, садучыла куучындажып ÿренери, jакаруларды бÿдÿрип темигери

12.12.

42.

Ондор

Кандый онду?

Колыштыра

Ак, кара, кызыл, сары, јажыл, кок

Ӧндӧрди айдып, танып, куучында тузаланып, айак-казанды jурап, jурамал ажыра танып, сӧсколбулар тургузып

14.12

43.

Айак-казан

Кандый онду?

Колыштыра

Айак, калбак, чойгон, сере, суску, конок, сабат; не бар? устинде

Айак-казанды адап, чай, сÿт, калаш, курсак берип, керек jогын айдып, сурап, jакаруларды бÿдÿрип. Ӱлгерлер, орток куучын айдып темигери.

17.12.

44.

Айак-казан

Сӧстӧрди ϳолдоҥ ϳолго кӧчӱрери (практически)

Колыштыра

Курч, моко, казан-айак, ару, кирлу, јун, јунба, јазап отур

Сурактар сурап, ÿлгерлердин учун jетире айдып «Мен баштайын, сен учын айт …», айтканын ондоп темигери.

19.12.

45.

Айак-казанннын будумдери

Сӧстӧрди ϳолдоҥ ϳолго кӧчӱрери (практически)

Колыштыра

Темир, шаајын, шил, балкаш, агаш

айак-казанды jурап, jурамал ажыра танып, сӧсколбулар тургузып, сурактар сурап темигери.

21.12.

46.

Куундузек айылдын ээзи

Сӧстӧрди ϳолдоҥ ϳолго кӧчӱрери (практически)

Колыштыра

Киреер, отураар

Jакылталарды бÿдÿрип, суракла баштанып, айтканын ондоп, jурамал кептÿ тексттер тургузып, «столдо» деп темала этикет аайлу орток куучын ӧткÿрип, чай, айак сурап, чай, сÿт, калаш керек пе деп сурап темигери.

24.12.

47.

Маала-ажы

Согулта

Колыштыра

Маала, маала-ажы, алама, груша …

Орток-куучын ӧткÿрип, jетирÿ айдып, сурап, кандый маала-ажы Алтайда ӧзӧт, олордын тузазы керегинде кууучындап темигер. Столдо ажынып отурала этикеттин ээжилерин айдып таскаары.

26.12.

48.

Маала-ажы

Согулта

Колыштыра

Согоно, ачу, огурчын, тату чалкан, ачу чалкан, мырчаак, мырч,

28.12

49.

Јиилектер

Согулта

Колыштыра

кызылгат, боронот, тийингат, тожла

Јиилектердин адын адап, ÿлгер айдып, кыска куучындарды куучындап, орток-куучын ӧткÿрип, берилген темаларла куучын ӧткÿрип темигери

50.

Ашкана

Ээжерлу унгур ле тунгак туйук табыштар

Колыштыра

јаманымды таштагар, быйан болзын

Jастыра кылык учун jаманын таштазын деп сурап, быйан айдып, столдо ажынып тура этикет аайлу куучын ӧткÿрип

51.

Бистин маала

Неде?

Колыштыра

Чалкан, тату, ачу, маала-ажы, мала, тужум, кастым, јудым

Маалада иш кергинде куучындап, мала-аштын тузазы керегинде jетирÿ эдип таскаар

52.

Аш-курсактын магазини

Кайда?

Колыштыра

Садучы, салкой, акча, садар, садып алдым

- Слерге не керек? – Слерге база не керек?

Садучыла куучындажып, садыжып, ÿлгер айдып, кыска куучындарды куучындап, берилген темала куучындап темигери

53.

Ойын ажыра билгирге

Ӱндÿ ле туйук табыштар

Быжулаары

Чыккан кун, чыккан кунинле, сый, отураар, киреер, быйан, карган, кайнаткан

54.

Ченелте иш

Ӱндÿ ле туйук табыштар, ÿйе

Ченелте тест

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тесттер

Ӱренгенин ченеп кӧрӧри

55.

Јастыраларла иш

Танмалык. Согулта, ÿйе

Тузедип ойнойдыс

Ойын эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный ле предметный jуруктар

Ойын ажыра ÿренгенин, билерин темиктирери

Кижи (эт-каны, сӧӧк-тайагы, су-кадыгы) – 8 час

56.

Кижинин эди-канын темдектеген состор

Эрмек

Jаны тема

Кычырары, бичиири, группаларла иштеери (айдары, угары, рассуждение, групповой jакылталар), улгерлердин декламациязы, чокым кычырары, мотивтер тургузары: кычыр-тап…, кычыр-айт…, бичи, куучынды божодорго болуш…

Кос, тумчук, оос, кирбик, кабак, баш, чач

Кижинин эди-канын темдектеген состорди айдары, jураары, jуруктарла иштеери, сурактарга кару берери

57.

Кижинин эди-канын темдектеген состор

Эрмек ле сӧстиҥ башказы

Колыштыра

Кол, сабар, бут, ич, бел, тиш, тил

Кижинин эди-канын темдектеген состорди айдары, jураары, jуруктарла иштеери, сурактарга кару берери

58.

Кижинин эди-канын темдектеген состор

Эрмек (ϳетирӱ, ϳакару, суракту)

Колыштыра

Кӧргÿзÿ jартамалду эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, предметный jуруктар

Јаак, јитке, таман, мойын

Кижинин эди-канын темдектеген состорди айдары, jураары, jуруктарла иштеери, сурактарга кару берери

59.

Кижинин эди-канын темдектеген состор

Кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер

Колыштыра

јурек, окпо, кабырга, буур

Текст тургузып, диалог откурип темигери

60.

Су-кадыкты чеберлери

Эрмектиҥ учында токтой тӱжер темдектер

Колыштыра

Практический: сюжетный jуруктар; сурактарла иш, кӧргÿзи аайынча текст тургузары, болуш схемала текст тургузары ла куучындарына темиктирери

Оору, су-кадык, чеберле, эртен тура, туште, энирде, ару кей, тын, југур, эт

Унду табыштарды бичип, куннин канайда откурип турганын куучындаары

61.

Эмчиле орток куучын

Эрмектиҥ учында токтой тӱжер темдектер

Колыштыра

Практический: болушчы схема ажыра оос текст тургузары; сурактарла иш; тил темиктирер ойын «Мен баштайын, сен улалт»

Эмчи, мылча, ээжи, ажырмак

Эмчиле орток куучын откурип темигери

62.

Оору кижиге болуш

Эрмектиҥ учында токтой тӱжер темдектер

Быжулаары

Ӧткӧн темаларла сӧстӧр

Куучындарына, орток-куучын уулалтарына сурактар сураарына темигер

63.

Ченелте иш

Практический

Ӧткӧн темаларла сӧстӧр

Билгирин диктант ажыра ченеери

Ойындар – 3 час

64.

Менин ойынчыктарым

Адалгыш

Jаны тема

Теоретико-практический (эп-сумелер: угары, куучындаары, сурактарла иш, инсценировка, jурамал тексттер тургузары); тил темиктирер коргузу, мяч, сюжетный jуруктар

Ойынчык, ат, эштек, наадай, ойын

Ойынчыктар керегинде куучындаары

65.

Бош ойдо ойнойдыс

Адалгыштыҥ сурактары

Колыштыра

Диффиринцированный эп-арга (танынан jакылталарла, коллективте, танынан иштеери), диалог-побуждение, монолог-jетиру

Эжинет, јуунайт, маргыжат

Бош ойдоги ойындары керегинде куучындаары

66.

Маргаан ойындар

Адалгыштыҥ тоозы

Колыштыра

Монолог-jурамал, диалог-обмен мнениями, тегин jакарулар берери

Маргаан, кемге? Неге? Кайда?

Маргаан ойындар керегинде куучындаары

Jурт, кала, транспорт – 9 час

67.

Бистин јурт

Јарталгыш

Новая тема

Јурт јер, кала, ором, јол, јер, суунын јанында, айландыра, кырлар, айыл, агаштар, јаан эмес

Jурт керегинде куучындап, сурактарга каруу берип темигери

68.

Бистин кала

Јарталгыштыҥ сурагы

Колыштыра

Тил темиктирер ойындар тузаланары «кӧргÿс, айт», типовой эрмектер тургузары, угары, куучындары, сӧзлик листтын болужыла эрмектер тургузары

Калада ба, кандый оромдо, бар ба, танмалык, абра

Кала керегинде куучындап, сурактарга каруу берип темигери

69.

Транспорт

Јарталгыштыҥ сурагы

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка «Мен jолдо»); кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

70.

Јолдын ээжилери

Удура учурлу состор (практически)

Колыштыра

Машина, јолдо, мантайт, јолдор

Транспорт керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, куучын тургузып темигери Jолды jастыра jок канайда кечерин куучындап темигери

71.

Калага айылдап барадыс

Удура учурлу состор (практически)

Колыштыра

Кызыл от, кечип јат, сакы, куйзе, токтоор јер

Кала ичиле jорыктаганын, нени кӧргӧнин куучындап таскаары

72.

Јараш кала

Удура учурлу состорди тузаланары

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка «телефонло куучын»); кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Коп, кат, тура

Кала керегинде куучындап таскаары

Јараш, элбек, оромдор

Каланын элбек оромдоры керегинде куучындап таскаары

73.

Элбек ором

Учуры ϳуук сӧстӧр

Колыштыра

74.

Алтай Республиканын јурттары

Учуры ϳуук сӧстӧрди тузаланары

Колыштыра

Јурттар, тепсен, тонмок суу, аржан суу

Республика Алтайдын jурттары керегинде куучындап темигери

75.

Алтайдын суулары

Учуры ϳуук сӧстӧрди тузаланары

Колыштыра

Тайак, сыйын, ойлор, кучыйак, аймак, Сайдыс, белтир

Республика Алтайдын суулары керегинде куучындап темигери

Байрамдар – 9 час

76.

Байрам

Эрмектин тос члендери

Новая речевая тема

Теоретико-практический (приемы: знакомство с новыми словами, рассказ, беседа, речевые игры, составление словосочетаний, текста по аналогии); средства: речевая наглядность, сюжетные картинки

Бугун, эртен, байрам кун, байрам, амырайт

Байрамдар керегинде куучындап, сӧсколбулар, эрмектер, огош jурамал тексттер тургузып темигери

77.

Јаны јыл

Баштаачы

Колыштыра

Солун айылчы, чиби, кееркедип јадыс, суунчи, айылдаш, јаны јыл

«Э (е)» таныкты сӧстордо бичип, jаны jыл керегинде куучындап темигери

78.

Чага байрам

Баштаачы

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар, инсценировка «Чага байрам»); кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Чага байрам, суунчилу, кунукчыл, эрте, орой, эски, јаны

«Чага байрам» керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, кожондоп, ÿлгерлер айдып, тазылы тÿней сӧстӧрди бичип, табып темигери

79.

Јылгайак

Баштаачы

Колыштыра

Јылгайак, комыс, јас келгенин темдектеген байрам, јузун-јуур, јилбилу

Jаскы байрамдар керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, кожондоп, ÿлгерлер айдып, тазылы тÿней сӧстӧрди бичип, табып темигери

80.

Чыккан кун

Айдылаачы

Колыштыра

Чыккан кун, уткып турум, су-кадык, ырысту јур

Чыккан кÿн керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, кожондоп, ÿлгерлер айдып, тазылы тÿней сӧстӧрди бичип, табып темигери

81.

Эл Ойын

Айдылаачы

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар); кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Эл ойын, эки јылдын бажында, одот, калык, маргаан, кору

Эл ойын керегинде куучындап, сурактарга каруу берип, кожондоп, ÿлгерлер айдып, тазылы тÿней сӧстӧрди бичип, табып темигери

82.

Куштардын куни

Айдылаачы

Колыштыра

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар) кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Куштардын куни, канату, кичинек, најылар, сыйлар

Куштардын байрамы керегинде куучындап, кӧргÿзи аайынча куучын тургузып, ÿлгерлер чÿмдеп темигери

83.

Тулаан айдын байрамы

Эрмектин тос члендери

Быжулаары

Тулаан ай, сегизинчи куни, эненин куни, кару, балу сос, эрке, јымжак

8 марттын байрамы керегинде куучындап, кӧргÿзи аайынча куучын тургузып, ÿлгерлер чÿмдеп темигери

84.

Јенунин куни

Эрмектин тос члендери

Быжулаары

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, сурактарла иш, тил темиктирер ойындар), куучын тургузары; кӧргÿзилер: тил темиктитрер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Јенунин куни, улу јуу, тороли учун, корыган

Улуу jуунын байрамы, jуучылдары керегинде куучындап, кӧргÿзи аайынча куучын тургузып, ÿлгерлер чÿмдеп темигери

Кийим, одук, тон – 4 час

85.

Кийим, одук, тон

Элес унду табыштарды бичиири

Колыштыра

Практический: улгер ÿренери, сурактарла, орток куучынла иш, сӧсколбулар, эрмектер кыска тексттер тургузып иштеери

Кийим, одук, чегедек, бычкак, маак одук, кайыш кур

Уренген темала состор айдары, улгерлер эске айдары, чокым јарт куучындаары, сосколбулар, эрмектер, тексттер тургузары

86.

Кийим, одук

Унду табыштардын бичилери

Колыштыра

Практический: типовой эрмектерди сурактарлу эрмектерге интонирование ажыра кийдирери, кӧргÿзи аайынча текст тургузары, jурукла иштеери

Јикпе, чамча, чулук

Јайгы кийими керегинде куучындап темигери, коргузу аайынча сосколбу, эрмек, текст тургузып темигери

87.

Кийим, одук

Унду табыштардын бичилери

Билгир теренжидери

Практический: сӧзлик сӧстӧрло иштеери, тил темиктирер ойындар тузаланары «Айт, куучында», «Jастырба», текст тургузары

Тон, пыйма, тере, некей, борук, меелей

Кышкы кийими керегинде куучындап темигери, коргузу аайынча сосколбу, эрмек, текст тургузып темигери

88.

Кижи. Кийим. Одук. Тон

Унду табыштардын бичилери

Быжулаары

Кий, јун, кокто, ил, илмек, ушты, болуш, сат

Улгерлер декламировать эдерине, текстер кычырарына, трансформированный тексттер куучындап, учын божодып темигери

Јылдын ойлори – 9 час

89.

Јылдын айлары

Эрмектин эчени члендери практически

Jаны тема

Сюжетный jуруктар; сурактарла иш, кӧргÿзи аайынча текст тургузары, болуш схемала текст тургузары ла куучындарына темиктирери

Кыш, јас, јай, кус, јылдын ойлори, агаш, айлардын аттары

Јылдын айларын адап, jылдын башка-башка ӧйлӧрин оосло, бичип jурап темигери

90.

Јаскы кун

Кандый? деп суракка каруу берип турган состор (ϳартаачы) практически

Колыштыра

Болушчы схема ажыра оос текст тургузары; сурактарла иш; тил темиктирер ойын «Мен баштайын, сен улалт»

Јай, јайгы, изу, эжинерис, ойнорыс, тышкары, амыраарыс

Jас керегинде сӧсколбулар, эрмектер, огош текст тургузып темигери

91.

Куски кун

Кандый? деп суракка каруу берип турган состор (ϳартаачы) практически

Колыштыра

јас, јаскы, јылу, јажарат, јердин усти, келди, ойгосты, куштар

Jурукты оосло jурап, сурактарга каруу берип, орток куучын тургузып темигери

92.

Кус – јараш ой

Кандый? деп суракка каруу берип турган состор (ϳартаачы) практически

Колыштыра

Рифмовка ÿренери, куучынын темиктирери, орток куучынды уулалтарына темигери

Кус, јут, јааш, јаап јат, сары, саргарат,

Куучындап, куучыннын кÿрмелин чын тургузып темигери

93.

Алтайда јай

Кайда? Качан? деп сурактарга каруу берип турган состор

практически

Колыштыра

Ӱлгер ÿренери, сурактарла, орток куучынла иш, сӧсколбулар, эрмектер кыска тексттер тургузып иштеери

буркук, кундер кыска, алтын, јалбырактар, узун

Адалгыштарды пратичекски куучынында тузаланып кÿс керегинде куучындап темигери

94.

Јылдын ойлори

Кайда? Качан? деп сурактарга каруу берип турган состор

практически

Комбинированный

Типовой эрмектерди сурактарлу эрмектерге интонирование ажыра кийдирери, кӧргÿзи аайынча текст тургузары, jурукла иштеери

Сууп јадын, кандый, јылдын ойи

Кӧргÿзи аайынча куучын тургузып, ÿлгерлер чÿмдеп темигери

95.

Куннин аайы

Кайда? Качан? деп сурактарга каруу берип турган состор

практически

Колыштыра

Сӧзлик сӧстӧрло иштеери, тил темиктирер ойындар тузаланары «Айт, куучында», «Jастырба», текст тургузары

Јылу, соок, изу, тенери, буркук, айас, салкынду, салкын јок,

Кÿннин аайы керегинде сурап, jартылгыштарды практически тузаланып куучындап темигери

96.

Кышкы каникул

Эрмектин эчени члендери

Быжулаары

Кыш, кар, карычак, јаап јат, ак, јердин усти

Кышкы каникулдар керегинде куучындап темигери

97.

Кандый јараш ой

Эрмектин эчени члендери

Ченелте иш

Огош бÿдÿмдÿ сочинение тургузары ажыра чÿмделге ижин темиктирери; типовой эрмектерле иштеери

Јылдын кажы ла ойи, кандый јараш, ап-апагаш

Јылдын айларын адап, jылдын башка-башка ӧйлӧрин оосло, бичип jурап темигери

Быжулаары

98.

Jакшылашканыны, танышканыны алтай тилдин таныктары ла табыштары.

Быжулаары

Практический эп-арга (эп-сÿмелер: куучындары, угары, сурактарла иш, речевые игры); кӧргÿзÿ jазалдар: тил темиктирер кӧргÿзилер, jуруктар

Ӱренген темала сӧстӧр

Jакшылашканын, танышканын этикедин эске алары

99.

Ӧндӧр, тоолор

Быжулаары

Табышкактар табары, тургузары, jуруктар jураары, тил темиктирер ойындар

Ӱренген темала сӧстӧр

Ӧндӧрди, тоолорды темдектеген куучында тузаланарын кӧрӧри

100.

Ӱлгердин телекейи

Эрмек-куучынды темиктирери

Ӱренген темала сӧстӧр айдары, чÿмдемел иштин бÿдÿмдери

Слова по заданной теме

Танынан чÿмдемел ишке темикенин кӧрӧри

101.

Школ, ÿредÿ, ойынчыктар, кижи

Быжулаары

Репродуктивный эп-арга (эп-сÿмелер: угары, куучындары, тил темиктирер минуткалар, ойындар, сурактарла иш, мнимотехника, сӧстӧр келиштире табары, интеллектуальный разминка, илjирме ойын, кӧргÿзи аайынча текст тургузары); кӧргÿзилер: тил темиктирер кӧргÿзилер, сюжетный jуруктар

Ӱренген темала сӧстӧр

Ӱредÿ, школ керегинде куучындап билерин кӧрӧри

102.

Байрамдар, jылдын ӧйлӧри

Быжулаары

Ӱренген темала сӧстӧр

Монолог, диалог куучында тузаланарын кӧрӧри

Тузаланган литература

1. Барантаева М.А., Когунбаева Н.И. Алтай тилле иштеер программалар (тил билбес балдарга) 2-4 класстарга. – Горно-Алтайск, 2012 г.

2. Федеральный государственный стандарт начального общего образования. – М., 2011

3. Федеральный государственный стандарт основного общего образования. – М., 2011

4. Фундаментальное ядро содержания общего образования.

5. Концепция духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России.

6. Чандыева Е.Д., Шокшиланова А.С. Алтай тил ле литератураныҥ урокторында текши ӱредӱ эдилгелерди темиктирери (Ӱредӱчиге керектӱ методикалык пособие). – Горно-Алтайск, 2012

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Мне нравится

Навигация

Библиотека

рабочая программа по алтайскому языку 2 класс ФГОС
рабочая программа на тему

Скачать:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

рабочая программа по английскому языку по ФГОС 2 класс

Рабочая программа по английскому языку по ФГОС 4 класс Биболетова

Рабочая программа по английскому языку по ФГОС 5 класс УМК "Spotlight"

Рабочая программа по русскому языку (по ФГОС )для 5 класса.

рабочая программа по алтайскому языку 4 класс ФГОС

рабочая программа по алтайскому языку 5 класс

Рабочая программа по немецкому языку по ФГОС, 7 класс

Навигация

Библиотека

рабочая программа по алтайскому языку 2 класс ФГОСрабочая программа на тему

Скачать:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

рабочая программа по английскому языку по ФГОС 2 класс

Рабочая программа по английскому языку по ФГОС 4 класс Биболетова

Рабочая программа по английскому языку по ФГОС 5 класс УМК "Spotlight"

Рабочая программа по русскому языку (по ФГОС )для 5 класса.

рабочая программа по алтайскому языку 4 класс ФГОС

рабочая программа по алтайскому языку 5 класс

Рабочая программа по немецкому языку по ФГОС, 7 класс

рабочая программа по алтайскому языку 2 класс ФГОС
рабочая программа на тему