Урок "Табан хурган"
план-конспект урока на тему

                             Хэшээлэй темэ «Табан хурган»

                                  (онтохон)                       А.Тороев

   Зорилго: 1). hургалгын: «Табан хурган» гэжэ онтохонтой танилсалга. Уншаха ба хоорэхэ дадал бэхижvvлхэ; онтохоной удха дээрэ ажаллаха; Холбоотой хэлэлгэ хvгжоохэ.

2). Хvгжоолгын: hурагшадай хэлэнэй ноосэлгэ баяжуулха, анхаралыень хурсадхааха, ухаан бодолоо гvйлгэн хvдэлгэхэ ажал ябуулха.

3). Хvмvvжvvлгын: Хvнэй юумэ хулууха-мууябадал; ажал, хани барисаан тухай хэлэгдэхэ, ойлгуулагдаха.

         «Аха дvvнэр эбтэй hаа

         Абдаршье алтан хэрэггvй»

         гэhэн оньhон vгэдэ ерэхэ.

   Хэшээлэй янза: Шэнэ hуралсалай материал vзэлгын.

   Хэшээлэй хэрэгсэл: Табан хургадай зураг; буряад h, v, оо абяан ба vзэгvvдтэй vгэнvvдтэй таблицэ.

                                Хэшээлэй ябаса.

1. Эмхидхэлэй хуби.

Хэшээлэй зорилго, hурагшадай хэхэ ажалай тvсэб хэлэгдэхэ.

2. Фонетическэ hорилго: Абяануудые бэхижvvлгын шата:

1). Юумэ ехээр hонирхожо юун гэнэбибди ?

   -Vv

2). Хаана ошожо жэмэс тvvнэбди ?

   -Ой

3). Ой соо ямар амитаниие хаража ехээр айгаабди ?

   -Баабгай

4). Баабгайhаа айгаад басаган яагааб ?

   -Уйлаа

5). Эдеэнэй дээжэ юvн бэ ?

   -Сай

6). Vнеэн манда юу vгэнэб ?

   -hv

7). Vнеэн манда ямар hv vгэнэб ?

   -амтатай

8). Hvндэ дуратай амитан ?

   -Миисгэй

9). Трусливый в переводе на бурятский язык

   -Аймхай

10). Шубуун бэшэ аад, далитай, сэсэг бэшэ аад, хээтэй

   -эрбээхэй

11). Харахан буру яhан хототой

   -Мойhон

12). Гарай табан хурганай нэрэнvvд:   Барбаадай; Батан туулай; Тоохон тобшо; Толи байса; Бишыхан шэгшvvдэй.

III. Аман хэлэлгэ хvгжоолгэ: Баруун гарай барбаадайб,

                                                  Табан хургадай ахайб.

   Ажал гэхэдэ - арбан хурган,

   Танилсаха гэхэдэ- табан хурган.

                                                               Табан сэбэр хурганууд

                                                               Таатай зохид нэрэтэйл даа.

   Гараймнай табан хургад vшоо ондоогоор хэлэгдэнэ, нэрлэгдэнэ, иимэ нэрэ зvvжэ алдаршанхай.

   Эрхы--------------------------------------------Большой палец

Долёобор-----------------------------------------Указательный

Дунда хурган------------------------------------Средний

Нэрэгvй хурган---------------------------------Безымянный

Шэгшvvдэй--------------------------------------Мизинец

      Тетрадь соогоо бэшэнэ.

IV Табан хургануудтайгаа hайн танилсажа, дабтажа мvноо бидэ Аполлон Тороевой бэшэhэн «Табан хурган» гэhэн онтохонтой танилсая.

   Номуудаа нээгты:

1). Багшын уншалга.

2). Vхибvvдэй аман соогоо уншалга: Уншапхаhаа урид асуудал табигдана: - Энэ онтохон бидэндэ ямар hургаал заажа vгэнэб ? (Чему нас учит эта сказка?)

3). Нюураар уншалга.

4). Онтохоной удха дээрэ ажал. Хурган бvхэнэй хэлэhэн vгэнvvдые шvvмжэлэгты. Оньhон vгэ дээрэ ажал.

                 Бэеэ hорилго: см. приложение

V. Vхибvvдэй урда проблемнэ асуудал табигдана. Оорынгоо, хvvнэй гарай хурган бvхэнэй ажал тухай бодомжолоод vзэгты.

   Жэшээнь: Эрхы хурган ямар ажалтайб ?

 Vхибvvд (оорынгоо, ба (бv) гарай эрхы хурган тухай хоорэлдоо vнгэргэнэ.

   Барбаадай (багшын vхибvvдэй хэлэhэнэй hvvлээрнь тобшолол гарган хэлэнэ)

   Баруун гарай барбаадайб,

   Баранаа тvрvvлээд ябанхайб.

   Тарзагар бvдvvн, тахигарханшье hаа

   Табан хургадай ахайб

                                  Ажал хэрэгэй, хvдэлмэриин

                                 Эрхим hайнаар бvтээгдээд,

                                 Эрхим сэгнэлтэ абаа hаань

                                 Эрхымнай сэхэ зогсон байдаг.

   Долёобор хурган тухай хоорэлдоо vнгэргэжэ: Баруун гарай Долёоборби

                                                                             Бараг эдеэ эжэлэнгvй долёогшоб даа

                                                                             Ахай Барбаадайн туhалагшанби,

                                                                             Абаха болоходоо заагшаби

                                                                             Замаа табигшадые харахадаа

                                                                             Занаад абадаг зантайб.

   Дунда хурган.  Таанадайнгаа дунда ябажа,

                             Таагvй утаар урганхайб

                             Бэеэр хэды ехэщье hаа

                             Бэерхvv, бvдvvрхvv бэшэб даа.

   Нэрэгvй хурган.  Хамаг юумэн нэрэтэй,

                               Харин биил нэрэгvйб

                               Гайхалтай даа, гайхалтай

                               Гажараадшье муудаад абалтай.

                Ээх-даа гэжэ

                Эхэhээ гараhаар нэрэгй ябанаб

                Алтаяа намдал зvvлгэжэ,

                Арюухан дуранай тэмдэг гэлсэгшэ

                Этигэнэ гээшэ ааб даа намда,

                Энээхэн нэрэгvй хурганда.

   Шэгшvvдэйн ажал тухай баhал vхибvvдтэй хоорэлдоо vнгэргэжэ:

                Бишыхан жаахан шэгшvvдэйб,

                Бэрхэ хургадай дvvхэйб

                Ажал гэхэдэ-

                Амаржа би хэбтэгшэгvйб,

                hард бултанаар бодоод лэ,

                Хамта дутуугvй ябагшаб.

                                Табан хурганай домог:

   Уулзалга, танилсалга, амаршалга.  Иимэ ушарнуудай болоходо, хvн яадаг бэ ?

   - Гар гараа барилсадаг, гар гара барижа мэндэшэлсэдэг, танилсадаг.

* Арбан хургандаа уратай, бэлигтэй хvниие «алтан гартан» гэдэг.

   Уран-искусный, мастерской.    Модошо гар;   Тvмэршэ;   Мvнгэншэ;   Зурагша;

                                                        Хvгжэмшэ;   Оёдолшо;   Бэшээшэ;   Дуулагша;

   Рука-главный инструмент человека;   Рука-средство общения;

* Мvн табан хурганай хvсоор баридаг, эльбэдэг хvниие «эрхыдээ эмтэй, долёобортоо домтой» гэдэг.

VI. Наадан: «Vенvvдhээ vгэ суглуула»

  Та-бан           Хур-ган

  Бар-баа-дай      Эр-хы

  Шэг-шvv-дэй

VII. Тобшолол:   Аха дvvнэр эбтэй hаа,

Абдаршье алтан хэрэггvй.

VIII. Хэшээлэй дvн:               г/д: Хурган тухай рассказ зохёоно.

Сэгнэлтын тэмдэгvvд.

                                 Бэеэ  hорилго:

   Баруун гараа hарбайгаад,

  Барбаадайhаа эхилээб:

  Нэгэн, хоёр, гурбан, дvрбэн

  Тоолуураа дабтааб   (Барбаадайаа эхилээд тоолохо)

   Таба, зургаа, долоо

  Долёобороо дарая

  Найма, юhэ, арба

  Шэгшvvдэйгээр дvvрэшоо   (Хургануудаа тоолон дvvргэхэ)

                                     Дуун «Табан хурган»

1. Жаахан бидэ хамтадаа

Жарган, сэнгэн наадаабди

Эрхы томо хурганhаа

Эхи абан тоолонобди:

     «Барбаадай, батан туулай, тоохон тобшо

     Толи байса, бишыхан шэгшvvдэй».

   2.  Хэрэг ажал хэхэдээ,

Хэмгvй уран манай гарай

Табан сэбэр хурганууд

Таатай зохид нэрэтэйл даа:

     Дабталга.

3. Тоомтой жаахан бидэнэр

Тоо, бэшэгтэ hуранабди

Танил дуугаа дууланабди:

     Дабталга.

         Гарай табан хурган.

  Эрхы хурган эдирхvv,

Эрхы хурган бэерхvv.

Эгээ ехэ шадалтай,

Эрэ мэргэн алдартай.

     Дабталга: Гарай табан хурган-

                    Гайтай эбтэй бvлэ юм.

                    Тvhоогоороо аалихан

                    Тvрэл аха дvvнэр юм.

  Долёоборнай-домогтой,

Дорюун, омог, заргаша.

Дунда хурган хvндэтэй,

Дуугайхан даа, ажалша.

     Дабталга:

  Нэгэ хурган долгонсог,

Нэрэгvй аад, гоёмсог.

Эгээн жаахан шэгшыхэн

Эрхэ бэшэ, бэрхэхэн.

     Дабталга.