Япала ячĕ
учебно-методический материал (6 класс) на тему

Япала ячĕ

Хăнăхтару тĕслĕхĕсем.

Падеж аффиксĕсем

Камăнлăх формисем

Япала ячĕн тишкерĕвĕ

1.Сăмах тĕпĕ.

2.Пайăр тата пайăр мар ят.

3.Камăнлăх форми: хăш сăпатра, хисепере (пур пулсан).

4.Хисепĕ.

5.Падежĕ.

Тишкерÿ тĕслĕхĕ:

Кăранташăмсемпе- япала ячĕ, сăмах тĕпĕ-кăранташ, пайăр мар ят, 1-мĕш сăпатра, сăпачĕ 1 хисепре, япала ячĕ нумайлă хисепре пĕрлелĕх падежĕнче.

Вăйăсем

Сиктерсе хăварнă сас паллисене лартса текста çырса илĕр. Япала ячĕсен хисепне, падежне палăртăр.

Пăр каять

Пĕр çулх…не  çурку…не ир килчĕ. Хĕвел хытă х…ртнипе юр та васкаса ирĕлчĕ, й…лăма шыв анса тулчĕ. Ял ху…шинчи çырмасем васкаса, шавласа юха…çĕ. Ача-пăча кул…и ир пуçласа мĕн каç пули…чен кĕрлесе тăрать. Пĕри пĕве пĕвелет, тепри хăй тунă шыв арма..не авăртать, виç…ĕмĕшĕ йăмра çине хăпарнă, шăн…ăрч йăви çакать…Ытла та иле..лĕ-çке çуркунне! (В.Давыдов-Анатри)

Япала ячĕ шутне кĕрекен сăмахсене суйласа çырса илĕр.

Ен, еннелле; тус, туслă, туслăх, туслаш; сав, савăк, савăн, савăнăç; кĕр, кĕреш, кĕрешÿ, кĕрешÿçĕ; ир, ирччен, ирĕклĕ, ирĕк; пĕл, пĕлÿ, пĕлĕм, пĕлтер, пĕлтерÿ;

лар, лару, ларкăч, ларттар; каç, каçă, каçар, каçару.

Панă сăмахсем çумне –çă е -çĕ аффикс хушса çын ĕçне палăртакан профессии ятне  çырăр.

Юрă, сăвă, çĕвĕ, хурал, пахча, юмах, суха, тимĕр, кĕтÿ, çыру, пĕлÿ, ăста, пулă, услам.

Сиктерсе хăврнă сас паллисем  вырăнне –у е ÿ лартса çырăр.

П…лăм                П…лĕм                          К…лă

К…лĕ                   П…лă                            Х…шă

Х…шĕ                   …лăм                           Т…лă,

П...ра                   П…ре                            С…ре

С…лă                  Т…ра                             Т…ре

Т…сĕм                Т…рат                           Ç…рăм

«Ту» сыпăкпа пуçланакан япала ячĕсенчен  йĕркеленĕ  кроссворд

«Пайăр ятсем» кроссворд

1. Кĕтеснер ялĕнче çуралса ÿснĕ актёр.
2. Вăрмар районĕпе чикĕленекен район.
3. Виктор Рсай çуралнă ял.
4. Василий Алентей çырнă «…партизанка» юрăри хĕр ячĕ.
5. «Чун йыхравĕ», «Кашкăр юрттиллĕ этем эшкерĕ» хайлавсен авторĕ.

Сăмах вăййисем

1.А, В, Ă, Т, К, Е, П, Ĕ, Р сас паллисемпе усă курса тĕрлĕ япала ячĕсем пулакан сăмах тупăр. Тĕслĕхрен: кĕпе,…

2.Алфавитри пур сас паллипе те усă курса япала ячĕсем тăвăр. Кашни  сăмахрах тĕрлĕ  сас палли пулмалла.Тĕслĕхрен: арăк, вут, пилĕк,…

3. Уçа сас паллисем хушса  пĕрреллĕ хисепри, тĕп падежри  тĕрлĕ япала ячĕсем тăвăр. Вĕсем пурте пилĕк сас паллирен тăмалла.

1. В,т,р; 2) С,н,к; 3) К,ш,к; 4) К,ш,л; 5)К,р,к; 6) С,х,р.

Чайнворд «Кайăксем»

Вырăсла панă кайăк ячĕсене чăвашла куçарăр, чайнворда тĕрĕс лартса пырăр. Скворец, галка, аист, коростель, кукушка, грач, чибис, сокол.

Мăшăр синонимсем

Сăмах ушкăнĕсем панă, вĕсенче пĕр-пĕринпе синонимлă пулакан сăмахсем тупмалла, мăшăрлатмалла.

1.Апрель, эрĕм, алшăлли, инкек, йытă, аш, карта, кашкăр, пÿ, пÿске, мулкач, хыпар.

2. Пÿлĕм, кĕтÿ, какай,  мечĕк, сĕр улми, кĕвенте, арча, армути, пĕлтерÿ, пÿрт, хÿме, ака уйăхĕ.

3. Куян, алă, кишĕр, пĕлĕт, анчăк, шăпа, пит шăлли, хĕвел, тукмак, кĕлетке, нуша, улмуççи.

Тăванланнă сăмахсем

Сăмахри сас паллисене улăштарса пырса вĕçе-вĕçĕн çĕнĕ япала ячĕсем тупмалла. Палăртнă вăхăтра кам нумайрах сăмах тупать, çавă çĕнтерет.

                            Пулă-….-…..-….-…

                            Пура-…-…-….-….-….

                            Тăван-…-….-….-….-…

                            Çар-…-….-….-….-…

                            Тус-…-…-…-

Пăтрашăннă сас паллисем

Хаçатра ĕçлекен сăмахсенчи сас паллисен  вырăнĕнне   ăнсăртран пăтраштарса пĕтернĕ. Сирĕн çав сăмахсене тĕрĕс вырнаçтармалла.

         Çăлуç - çулçă; марыт-…; тутар-…; навух-…; анмвăр-…; тĕснек-…;

Хăшĕ ытлашши

Юпапа панă сăмахсем пурте нумайлă хисепри аффиксăрах нумайлăха пĕлтереççĕ. Анчах кашнинчех пĕрер ытлашши сăмах пур, çавсене тупса палăртăр.

1. Хăйăр, кĕрепле, хăяр, сĕт, çÿç.
2. Çырла, ача, çил, хĕвел, кăмпа.
3. Йĕлтĕр, çăматă, каникул, пÿрне, тусан.
4. Ылтăн, кĕнеке, юр, çумăр, курăк.
5. Ыйхă. вăхăт, ручка,паттăрлăх, мăйăр.
6. Какай, çăлтăр, куç, чечек.

Çĕнĕ сăмах

Ачасем панă сăмахсем çумне пĕр сас палли хушса çĕнĕ сăмах тумалла, вĕсем япала ячĕ пулмалла.

                          Пăр-….; пус-…, кил-….; сып-…; кас-…; вăй-…; утă-…;

                          ура-…; юр-…; карт-…; çĕр-…; лар-…; кĕт-…; пĕл-…;

                          çÿç-….; тура-….; çуна-…; тапă-…; хур-…; кĕр-…; çап-…;