6нчы сыйныфта татар теле. “ Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе.”
план-конспект урока (6 класс) по теме

Тема         “ Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе.”

( 6-сыйныфта татар теленнән Сингапур алымнары кулланып үткәргән дәрес эшкәртмәсе)

Язды: Нәгыймова Римма Илдус кызы

МБГУ “Исергәп урта гомуми белем мәктәбе”нең

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Баулы муниципаль районы  Татарстан Республикасы

                           Дәрес тибы: Яңа белемнәрне үзләштерү.                

Дәрес планы.

I . Оештыру.

Исәнләшү. Укучыларның дәрескә әзерлекләрен тикшерү.

II. Өй эшен тикшерү.

Өй эшенә бирелгән  күнегүне телдән тикшереп чыгу.

 III. Укучыларны яңа белемнәрне актив һәм аңлы үзләштерүгә әзерләү.

1. Сораулар ярдәмендә үткәннәрне искә төшерү.

- Нинди ярдәмче фигыльләр бар?

 - Ул фигыльләрнең тамырлары нинди?

- Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрергә мөмкин микән?

3. Тема һәм максатны җиткерү.

IV. Яңа белемнәрне үзләштерү.

1. Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе турында мәгълүмат бирү. Дәреслектән кагыйдәне өйрәнү.

2. Экранда бирелгән мисалларны тикшерү барышында ярдәмче фигыльләрнең нинди мәгънә төсмерләре өстәвен ачыклау.

1. Юлда барганда, малайны машина узды.

1. Илдар велосипед белән җәяүле дустын узып китте.

2. Минутлап булса да, көннәр озаюга, төннәр кыскаруга барды.

2. Кичә Нәбирә апа район үзәгенә барып чыкты

3. Гүзәл адашып калгач, бар көченә кычкырды.

3. Бала аяк астына кереп кергән песине күреп кычкырып җибәрде.

4. Рәссам елганы матур итеп ясады.

4. Әти тиз сыерчык оясы ясап ташлады.

5. Казанда пылау пешә.        

5. Бакчада чияләр пешеп килә.

  V. Яңа белемнәрне ныгыту.

Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе турында белгәннәрен чиратлашып әйтәләр.( Сингл раунд робин алымы)

1. 188 нче күнегүне телдән эшләү.

2. Карточка белән эш.

 VI. Йомгаклау һәм кире информация.

 - Без бүген мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә килү очракларын карап үттек. Без мөстәкыйль фигыльнең ярдәмче фигыль ролендә килүен нәрсәгә карап ачыклый алабыз. (Фигыль белдергән мәгънәгә карап.) Алар башкарылган процесска нинди мәгънәләр өсти алалар? (Кинәтлек, кискенлек, процессның үтәлү дәрәҗәсе, боеру һ.б.) 

Билгеләр кую.

 VII. Өй эше бирү һәм аны үтәүгә инструктаж үткәрү.

190 нчы күнегүне язмача эшләргә.

  Дәрес барышы.

1. Оештыру.

   - Исәнмесез, укучылар, хәерле көн! Бүген барыгыз да бармы? Яхшы, әйдәгез дәресне башлап җибәрик.

II. Өй эшен тикшерү.

Өй эшенә бирелгән күнегүне телдән тикшереп чыгу.

3. Укучыларны яңа белемнәрне актив һәм аңлы үзләштерүгә әзерлек.

1. Сораулар ярдәмендә үткәннәрне искә төшерү:

- Нинди ярдәмче фигыльләр бар? (Иде, икән, ит)

 - Ул фигыльләрнең тамырлары нинди? ( и- тамыры)

2. Экранда язылган җөмләләрне чагыштырып тикшерү.

1. Юлда барганда, малайны машина узды.

1. Илдар велосипед белән җәяүле дустын узып китте.

2. Минутлап булса да, көннәр озаюга, төннәр кыскаруга барды.

2. Кичә Нәбирә апа район үзәгенә барып чыкты.

3. Гүзәл адашып калгач, бар көченә кычкырды.

3. Бала аяк астына кереп кергән песине күреп кычкырып җибәрде.

4. Рәссам елганы матур итеп ясады.

4. Әти тиз сыерчык оясы ясап ташлады.

5. Казанда пылау пешә.        

5. Бакчада чияләр пешеп килә.

- Калын шрифт белән язылган сүзләрне чагыштырып карагыз. Сез нинди аерма күзәтәсез? (Бу сүзләрнең мәгънәләре төрле. Бер очракта туры мәгънәдә килгәннәр. Икенче очракта аерым мәгънә белдермиләр.)

Әлеге сүзләр кайсы сүз төркеменә карыйлар? (Хикәя фигыль)

3. Тема һәм максатны җиткерү.

- Алда тикшерелгән җөмләләрдә мөстәкыйль фигыльләр ярдәмче фигыльләр ролендә килгәннәр. Без бүген шундый очраклар турында сөйләшербез һәм күнегүләр эшләрбез.

  IV. Яңа белемнәрне үзләштерү.

1. Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе турында мәгълүмат бирү. Дәреслектән кагыйдәне өйрәнү.

Кайбер очракларда мөстәкыйль фигыльләр ярдәмче фигыль ролендә килә алалар. Бу очракта алар үзләре аерым мәгънә белдермиләр, төп фигыльгә ияреп, процесс яки эш-хәлгә билгеле бер мәгънә төсмере генә өстиләр. Мәсәлән, процессның башлануы (уйларга тотына), процессның озак вакыт эчендә дәвам итүе (язып утыра), процессның юнәлгәнлеге (кайтып бара), проөессның тәмамлануы (укып бетерү) һ.б.

2.   Экранда бирелгән мисалларны тикшерү барышында ярдәмче фигыльләрнең нинди мәгънә төсмерләре өстәвен ачыклау.

5.  Яңа белемнәрне ныгыту.

Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә йөрүе турында белгәннәрен чиратлашып әйтәләр.( Сингл раунд робин алымы)

1. 188 нче күнегүне язып эшләү.

2. Әкиятне игътибар белән тыңлыйбыз һәм ярдәмче фигыль ролендә килгән мөстәкыйль фигыльләрне истә калдырабыз.

Бүре шатлана-шатлана кибән башына менеп яшеренгән. Ул арада Төлке печән кибәнен әйләндереп ут төртеп җибәргән (башлану төсмере өсти). Печән кибәне чатыр-чотыр яна башлаган (башлану төсмере өсти). Ут бүрене дә камап алган (тиз вакыт эчендә башлану төсмере өсти). Бүре ут эченнән көчкә генә котылып калган (тәмамлану төсмере өсти). Ләкин бер генә бөртек йоны калмыйча көеп беткән (процессның ахыргача үтәлү мәгънәсен өсти). Шәрә бүре артына карый-карый чабып киткән (процессның юнәлгәнлеге).

Раунд Тейбл алымы (укучылар чиратлап бер бит кәгазьдә истә калган ярдәмче фигыль ролендә килгән мөстәкыйль фигыльләрне, аларның төсмерләрен язалар). Төркемннән 1-номерлы укучы укый, тикшерәбез (экранга чыгарыла)

2. Карточка белән эш.

- Хәзер мин сезгә карточкалар таратам. Шул карточкадагы биремне үтәгез.

Бирем. Ярдәмче фигыль ролендә килгән мөстәкыйль фигыльләрне табып, төп фигыль белән бергә күчереп алырга.

Үрнәк. Язып утыра ...

1. Рәдиф өй эшенә бирелгән иншаны язып утыра.

2. Бала күңелен тетрәткән  ул фаҗиганең ярасы акрынлап төзәлә барды.

3. Ул, бераз сәерсенеп, ишек төбендә туктап калды.

4. Шәрәфи карт үзенең йорт хәлләрен сөйләп бирде.

5. Сәгыйтьтән көлеп, дусларча бер шаяртып та алдылар.

6. Үзенә кирәк кешене эзләп, тирә-яктагы халыкны карап чыкты.

7. Гарифуллинның эше төгәлләнеп килә.

8. Су буена Алмаз белән Рөстәм төшеп киләләр.

VI. Ял минуты. МИКС-ПЭА-ШЭА алымы. Укучылар  музыкага биеп йөриләр. Музыка туктагач, парлашалар, мәкальнең башын берсе әйтә, икенчесе ахырын әйтә. (“Рэлли Робин “ алымы кулланыла.)

3. 190 нчы күнегүне язмача эшләү.

- Күнегүнең биремен укып чыгыгыз.

  IX. Йомгаклау һәм кире информация.

 - Без бүген мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыльләр ролендә килү очракларын карап үттек. Без мөстәкыйль фигыльнең ярдәмче фигыль ролендә килүен нәрсәгә карап ачыклый алабыз. (Фигыль белдергән мәгънәгә карап.) Алар башкарылган процесска нинди мәгънәләр өсти алалар? (Кинәтлек, кискенлек, процессның үтәлү дәрәҗәсе, боеру һ.б.) 

Билгеләр кую.

       Х. Өй эше бирү һәм аны үтәүгә инструктаж үткәрү.

- Укучылар, өй эшен көндәлекләрегезгә язып куегыз: 190нчы күнегүне язмача эшләргә. (Инструктаж үткәрү)

Экранда күрсәтү өчен материаллар

1. Юлда барганда, малайны машина узды.

1. Илдар велосипед белән җәяүле дустын узып китте.

2. Минутлап булса да, көннәр озаюга, төннәр кыскаруга барды.

2. Кичә Нәбирә апа район үзәгенә барып чыкты.

3. Гүзәл адашып калгач, бар көченә кычкырды.

3. Бала аяк астына кереп кергән песине күреп кычкырып җибәрде.

4. Рәссам елганы матур итеп ясады.

4. Әти тиз сыерчык оясы ясап ташлады.

5. Казанда пылау пешә.

 5. Бакчада чияләр пешеп килә.

Бүре шатлана-шатлана кибән башына менеп яшеренгән. Ул арада Төлке печән кибәнен әйләндереп ут төртеп җибәргән (башлану төсмере өсти). Печән кибәне чатыр-чотыр яна башлаган (башлану төсмере өсти). Ут бүрене дә камап алган (тиз вакыт эчендә башлану төсмере өсти). Бүре ут эченнән көчкә генә котылып калган (тәмамлану төсмере өсти). Ләкин бер генә бөртек йоны калмыйча көеп беткән (процессның ахыргача үтәлү мәгънәсен өсти). Шәрә бүре артына карый-карый чабып киткән (процессның юнәлгәнлеге).

1. Рәдиф өй эшенә бирелгән иншаны язып утыра.

2. Бала күңелен тетрәткән  ул фаҗиганең ярасы акрынлап төзәлә барды.

3. Ул, бераз сәерсенеп, ишек төбендә туктап калды.

4. Шәрәфи карт үзенең йорт хәлләрен сөйләп бирде.

5. Сәгыйтьтән көлеп, дусларча бер шаяртып та алдылар.

6. Үзенә кирәк кешене эзләп, тирә-яктагы халыкны карап чыкты.

7. Гарифуллинның эше төгәлләнеп килә.

         8. Су буена Алмаз белән Рөстәм төшеп киләләр.

1. Рәдиф өй эшенә бирелгән иншаны язып утыра.

2. Бала күңелен тетрәткән  ул фаҗиганең ярасы акрынлап төзәлә барды.

3. Ул, бераз сәерсенеп, ишек төбендә туктап калды.

4. Шәрәфи карт үзенең йорт хәлләрен сөйләп бирде.

5. Сәгыйтьтән көлеп, дусларча бер шаяртып та алдылар.

6. Үзенә кирәк кешене эзләп, тирә-яктагы халыкны карап чыкты.

7. Гарифуллинның эше төгәлләнеп килә.

         8. Су буена Алмаз белән Рөстәм төшеп киләләр.

1. Рәдиф өй эшенә бирелгән иншаны язып утыра.

2. Бала күңелен тетрәткән  ул фаҗиганең ярасы акрынлап төзәлә барды.

3. Ул, бераз сәерсенеп, ишек төбендә туктап калды.

4. Шәрәфи карт үзенең йорт хәлләрен сөйләп бирде.

5. Сәгыйтьтән көлеп, дусларча бер шаяртып та алдылар.

6. Үзенә кирәк кешене эзләп, тирә-яктагы халыкны карап чыкты.

7. Гарифуллинның эше төгәлләнеп килә.

 8. Су буена Алмаз белән Рөстәм төшеп киләләр.

1. Рәдиф өй эшенә бирелгән иншаны язып утыра.

2. Бала күңелен тетрәткән  ул фаҗиганең ярасы акрынлап төзәлә барды.

3. Ул, бераз сәерсенеп, ишек төбендә туктап калды.

4. Шәрәфи карт үзенең йорт хәлләрен сөйләп бирде.

5. Сәгыйтьтән көлеп, дусларча бер шаяртып та алдылар.

6. Үзенә кирәк кешене эзләп, тирә-яктагы халыкны карап чыкты.

7. Гарифуллинның эше төгәлләнеп килә.

8. Су буена Алмаз белән Рөстәм төшеп киләләр.