«Эртэ yглөөгyyр Венецидэ»
план-конспект урока (9 класс) по теме

Министерство образования и науки Республики Бурятия

Муниципальное общеобразовательное учреждение

Алтайская средняя общеобразовательная школа

Хэшээлэй темэ:

Ц-Б.Б.Бадмаевай

«Эртэ  yглөөгyyр Венецидэ»

гэжэ зураглал.

Дунгын  Адаг

2011

Хэшээлэй темэ: Ц-Б.Б.Бадмаевай  «Эртэ  yглөөгyyр Венецидэ» гэжэ зураглал.

Хэшээлэй зорилгонууд:

 Ц-Б Бадмаевай поэзиин жэшээ дээрэ тэсэбэри хүмүүжүүлэлгэ.

1.Һургалгын:

• һурагшад  эгээн бэлигтэй, эгээн эрхим поэдyyдэй нэгэн Ц-Б.Б.Бадмаевай  намтартай  танилсаха;
• тэрэнэй yргэн дэлисэтэй, олон жанрта хyдэлдэг уран зохеолшо гэһэн ойлгосотой танилсуулха
• шyлэгэй анализ.

2.Хyгжөөлгын: һурагшадай бэдэрэлгын ба шэнжэлэлгын ажал ябуулга ;

-шүлэгэй сасуулгын анализ хэхэ;

-презентаци хэжэ шадаха.

3.Хyмyyжyyлгын:  Ондоо арадай соёл болбосорол хүндэлхэ ба һонирхохо.

Хэшээлэй хэрэгсэлнyyд: Мультимедийнэ слайданууд, номуудайнь выставкэ, миндаһан дээрэ буулгаһан дуун «Улаан-Удэ», планшедууд, видео - магнитофон.

Хэшээлэй тyхэл: шэнэ материал ойлгожо абалгын хэшээл.

Хэшээлэй түсэб:

1. Эмхидхэлэй үе
2. Гэрэй даабари шалгалга.
3. Эдэбхитэйгээр болон бодолтойгоор шэнэ материал ойлгожо абалгада һурагшадые бэлдэлгэ.
4. Шэнэ мэдэсэ ойлгожо абалга.
5. Шэнэ мэдэсэ бэхижүүлгэ.
6. Һурагшадта гэрэй даабари тухай мэдээсэл,тэрэниие дүүргэхэ инструкци.

  :

1. Багшын оролто yгэ.

Манай Буряад ороной эгээн бэлигтэй, эгээн эрхим поэдyyдэй нэгэн .Энэ нэрэ гансашье буряад нютагта мэдээжэ бэшэ, харин бyхы yргэн орон дотор суурхаһан намтартай.Хари гyрэнyyдээр ябахадаа гyнзэгы удхатай, уянгата һайхан шyлэгyyдынь уншаад, хаража yзөөд байхадаа, хари гyрэндэ ажаһуудаг арад зоной ажабайдал, еһо заншал, онсо илгааень зyбөөр харуулһан удхатай шyлэгyyд гээшэ гэһэн мэдэрэл энэ хэшээлэймнай гол зорилго болоно.

2. һонирхон тyрyyлхэ шата.

 Гэрэй даабари шалгалга.

Һурагшын элидхэл:.Уран зохеолшо, уран зохеолшо тухайгаа (ямар уран зохеолшод, юун тухай хэлэнэб).

Һурагшын Венеци тухай элидхэл-презентаци.

Тобшохоноор, гол удхыень интонациин хүсөөр илган, яарангүй, һайнаар уншахаяа оролдохо.

3.Шэнэ материал ойлгуулга

А) багша номуудай выставкэ хэрэглэн, лекции уншана,hурагшад дэбтэр дээрээ зохеохы зам тухай хронологическа таблица хэнэ.

Арад зондоо мэдээжэ болоhон гайхамшагта энэ шŷлэгэй мyрнyyдые мэдэхэгyй, дулаагуй хүн манай уужам буряад орон соо хомор  байгаа еһотой гэхэдэ алдуу болохогүй. Ямаршье шүлэгынь, ямаршье жанраар бэшэгдэһэн зохеолынь абажа хараха болоо һаа, баян бэлигтэй,  өөрын онсо маягтай, дундаршагүй баялигтай,заха хизааргүй үргэн таладаа, дуулим нютагтаа дуугаа дуулан дүүрэн жаргалтай байһан мэтэ бэшэдэг.

Үхибүүд, танай урда портрет, таанарта танил гү?

Ямар зохеолнуудынь уншаа, сээжээр хэлээ һэмди?

Һурагшадай харюу:

-«Хонин маарана гү, мөөрэнэ гү?»

-«Будамшуугай орон нютагаар Сережын аяншалга»

Б) .Поэдэй лирикэтэй танилсалга.

«Гурбан мөөртэй машинахан» гэжэ шүлэг «Мүнгэн дуһалнууд» гэжэ видеокассетэһээ  Буряадай мэдээжэ артист Болот Динганорбоевай уншахые шагнуулха.

Юун тухай хэлэгдэнэб?

Ц-Б.Б.Бадмаевнай аргагүй ехэ дуунда дуратай, өөрөө 30-аад дуунуудые бэшэһэн, жэшээлэн хэлэбэл «Санжидмаа», «Улаан-Үдэ», «Байгалай долгинууд»г.м.

Ц-Б.Б.Бадмаевай үгэ дээрэ бэшэһэн «Байгал далай» гэжэ дууень Р.П.Дараева гүйсэдхэжэ үгэхэнь.  Энэ дуушамнай хари гүрэнүүдээр ябахадаа алтан гургалдай мэтэ хонгео һайхан хоолойгоороо нэгэтэ бэшэ суурхаһан намтартай.Италиин, Франциин , Бельгиин тайзан дээрэ дуулаһан.

Тобшолол: Ц,Б,Бадмаев манай Буряад ороной эгээн бэлигтэй, эрхим поэт байхаһаа гадна, ямар гое дуунуудай үгэнүүдые бэшэһэн байнаб гэжэ мэдэбэбди.

Тематикын талаар Ц.Б.Бадмаевай уран зохеолнууд тон үргэн.

Зай, мүнөө, үхибүүд саашань хэлэбэл Ц-Б.Б.Бадмаевнай 70-аад онуудаар Итали ороноор аяншалаад ерээ һэн.Тиихэдээ олон юумэ хараһан, үзэһэн, һонирхоһон, сэдьхэл ухаандаа хадуужа абаһан байгаа. Тэдэ хадуужа абаһан юумэнүүд тухайгаа өөрынгөө һанал бодол гарган, 24 шүлэгүүдые бэшээ һэн.Эдэ  шүлэгүүдынь тусхай цикл боложо, 1982 ондо гараһан байна.

«Эртэ үглөөгүүр Венецидэ» -һурагшад уранаар уншана.

Словарна хүдэлмэри:

Гондоло

Хүүргэхэн

Һүмбэй

Рафаэль Санти

Рафаэлиин Мадонна

-Юун тухай хэлэгдэнэб?

Ямар еһо заншал харуулааб?

Багшын хөөрөөн:

Энэ зураглал соогоо уран зохеолшо эртэ үглөөгүүр болоһон нэгэ ушар  тухай хэлэнэ. Тэрэнь, юуб гэхэдэ, Венецидэ үйлсэгүй, үйлсын орондо каналнууд һэн тула онгосоор ябажа, эдихэ юумэ асараад, ооглохо хаагалхын  орондодуу дуулажа дуудаад,үндэр гэр хадань ооһорто уяжа дамжуулан хүргэнэ. Эдихэ юумэ асараад,иигэжэ дуу дуулажа мэдүүлдэгынь заншал болонхой. Тиимэһээ тэрэ бүүлхэ,һүмбээтэй корзина асарһан хүбүүн һурамал хадаа ,бушуухан уяад дэгээдэн,4-хи дабхарай сонхоор Рафаэлиин Мадонно шэнги синьоро- дангина дээшэнь татаад абана. Эртэ үглөөгүүр иигэжэ эдихэ юумэ тарааха,урихан серенада дуулажа дуудаад,үгэхэ заншал уран зохёолшодо ехэ һайшаалтай,энээниие дахан абахааршье һаань,гэнтэ энеэдэһэниинь хүрэшэнэ.

Юундэб гэхэдэ, гэртээ ерээд туршаа һаань,  «баарһан хара үглөөнһөө балгажархёо ха юм даа» гэлсэхэ. Уран зохёолшо нэгэ ушарһаа үндэһэлжэ, баяд ноёд бардам,эдихэ уухаяа зөөлгэжэ,ядаруу хүнэй ямаршье сагта барлаг ябаһаниие зураглана.

Ялагар ордон соо үгытэй хүн яажашье һуухагүй, баян хүн хара үглөөгүүр айлнуудаар  эдихэ юумэ тараахагүй. Үгытэй хүн дууша гэдэгтэл онгосоор ябаһан хүбүүн хонгёо хоолойгоор урихан серенада дуулана гэжэ харуулна.Венеци хотын,Италида ажаһуудаг хүн үүдэй ёһо заншал. Венеци-бэшэ хото городуудһаа илгаатай.

Шэнэ мэдэсэ бэхижүүлгэ.

Ц-Б.Бадмаевай намтар ба творческо замынь, «Итали тухай шүлэгүүд»  гэһэн циклһээ «Эртэ үглөөгүүр Венецидэ» гэжэ зураглал үгтэһэн ёһо заншал дээрэ тобшолол хэе.

Хүнгэн бэшэ ажабайдалай харгы шэлээд, эдир залу наһанһаа бэлиг шадабарияа арад зонойнгоо хэрэгтэ зорюулжа,хүндэ хүшэрһөө эсэн сусангүй ,элдэб дабаануудые дабажа гараһан, хэдэн номуудые үргэн уншагшадтаа бэлэглэһэн Ц-Б.Бадмаевай уужам ехэ намтартай ба творческо замтай танилсабабди.

-Иигээд мүнөө хэшээлэмнай дүүрээ бэшэ,харин саашаа багшатаяа үргэлжэлүүлхэт.

Гэрэй даабари: «Дольче фар ниентэ», «Джанни Родаритай уулзалга» гэжэ шүлэгүүдынь уншаха.

Һайн даа! Баяртай!