Тукай-бөек исем
презентация к уроку по теме

Слайд 1

Слайд 2

Татар халык шагыйре Габдулла Тукай ( Габдулла Мөхәммәтгариф улы Тукаев ) 1886 елның 14 апрелендә элекке Казан губернасы Мәңгәр волосте (ТАССР Арча районы) Кушлавыч авылында туа . Кечкенәдән ятим калган Габдулла , кулдан-кулга йөреп , балачагын Сасна , Өчиле , Кырлай авылларында уздыра . Башлангыч белемне Кырлай авылы мәдрәсәсендә ала.

Слайд 3

Шагыйрьнең бишеге ( 1886-1894) Айрылып китсәм дә синнән гомремнең таңында мин... Җир өчен, азатлык өчен көрәшләргә, патша са­модержавиесенең камчылы экспедицияләренә гаҗә­еп бай Казан артының үткәне . Бу төбәктәге халык­ның аһ-зарлы моңы, яну-сөю аһәңнәре, акыл-хикмәт тулы җыр-бәетләр, әкият-мәзәкләр — һәммәсе дөньяви хәлләргә бәйләнгән.

Слайд 4

Дөньяда бер генә шагыйрьнең дә җылылык эз­ләп үз гомерендә җиде-сигез хатынга «әни» дип дә­шеп караганы булмагандыр . Габдулла исә әнә шун­дый язмыш кичерә. Бераз соңрак аны үз әнисе яңа гаиләсенә алды­ра . Шагыйрьнең «Исемдә калганнар » дигән автобио­график әсәрен укыганда шул урынга җиткәч, иркен сулап куясың: рәхәткә тарыды сабый , дисең. Ләкин бу рәхәт озакка бармый : әнисе дөнья куя да, Габ­дулла дөм ятим кала. Сасна мулласы бу ятимне Өчилегә — Габдулланың әнисенең атасына кайтарып бирә. Монда исә үги әби. Күп балалы гаилә. «Үги әбинең алты күгәрченнәре эчендә мин бер чәү­кә булганга , мине җыласам — юатучы , иркәләним дисәм — сөюче , ашыйсым-эчәсем килсә — кызга­нучы бер дә булмаган , мине эткәннәр дә төрткән­нәр ...» Бу булды дүртенче гаилә. Бәләкәй Габдулла мон­да ятимлекне генә түгел, ачлыкны да татый . Баба­сы , күрше авыллардан икмәк сыныклары теләнеп алып кайтып , балаларын ач үлемнән саклый . Ә бер­вакыт баланы , Казанга баручы бер ямщиккә утыр­тып , ерак , билгесез сәфәргә озаталар . Теге ямщик исә Печән базарына килгәч : « Асрарга бала бирәм , кем ала?» — дип кычкырып йөри.

Слайд 5

1895 ел башыннан Тукай Уральск шәһәрендә яшәүче туганнары гаиләсендә тәрбияләнә . Биредә ул татар халык иҗатын һәм әдәбиятын җентекләп өйрәнә , гарәп , фарсы, төрек, рус һәм башка халыкларның әдәбиятлары белән таныша , рус теле аркылы Көнбатыш классик әдәбияты казанышларын үзләштерә . Үзе дә беренче шигырьләрен иҗат итә. Уральскидагы әдәби-мәдәни хәрәкәт Тукай тормышында хәлиткеч роль уйный . 1905 елгы революция дулкыны белән зур әдәбиятка килеп кергән әдип монда җәмәгать эшлеклесе , журналист, тәрҗемәче һәм шагыйрь буларак формалаша .

Слайд 6

1907 елның көзендә Тукай Казанга кайта . Ул үлемсез әсәрләренең күбесен шушында яза; профессиональ революционерлар даирәсенә керә; татар культурасының революцион-демо-кратик канатын җитәкләүгә алына . Шагыйрьнең сугышчан шигърияте һәм иҗтимагый, әдәби процессларның иң четерекле проблемаларына багышланган публицистик чыгышлары әдәби-мәдәни хәрәкәтнең төп юнәлешен билгеләүче көчкә әверелә .

Слайд 7

Габдулла Тукай 1913 елның 15 апрелендә Казанда үпкә авыруыннан вафат була . Тукай татар халкының яңа реалистик әдәбиятына һәм хәзерге заман татар әдәби теленә нигез салучы булды . Шагыйрь иҗтимагый прогресска хезмәт итүне үзенең гражданлык бурычы итеп санады ; кыска гына гомер юлында күпкырлы иҗаты белән татар культурасы тарихында яңа эпоха ачты .

Слайд 8

Габдулла Тукай татар әдәбияты тарихына яңа милли поэзиягә , заманча татар теленә нигез салучы бөек шагыйрь буларак керде . Шагыйрьнең иҗат эшчәнлеге сигез ел гына дәвам итә . Ул 27 яшендә вафат була . Үзеннән соң 10 меңнән артык шигъри юллар (400дән артык шигырь , 9 поэма) һәм 50 биткә якын проза әсәрләре (350 хикәя , очерк һәм истәлекләр ) язып калдыра .

Слайд 10

Шагыйрьнең җеназасы Юнысов мәйданында. Монда җыелган 5–6 меңләп халык алдында Зариф хәзрәт Әмирхан тарафыннан җеназа намазы укыла .