внеклассное мероприятие "Юный эрудит" по произведениям З.Биишевой"
план-конспект урока (10 класс) по теме

           Тема :Башҡортостандың  халыҡ яҙыусыһы  Зәйнәб Биишеваның 105 йыллыҡ юбилейена арналған “Йәш эрудит”уйыны.

     Маҡсат:1.Башҡортостандың халыҡ яҙыусының ижады буйынса алған белемгә

                       йомғаҡ яһау:

                      2.тыуған илгә һөйөү тәрбиәләү:

     Йыһаҙландырыу:Зәйнәб Биишеваның портреты, ижадына бағышланған                                                            китаптар күргәҙмәһе,мультимедиа.

Уйын барышы.

1.Класты, һәр береһе 4-5 уйынсынан торған 3 командаға бүлеү.

Жюри һайлана.

2. Бүлеү тәртибе.

  Класҡа һорау бирелә. Иң дөрөҫ, тиҙ, тулы яуап биреүсе уҡыусылар /3 уҡыусы/ командирҙар тип һайлана.

Һорау.

“Һөнәрсе һәм өйрәнсек”  хикәйәтендә Хасбулла олатайҙың һандығында ниндәй ҡомартҡылар һаҡланған?   /Мөгөҙ борғо-Салауат батырҙыҡы. Көмөш  өҙәңгеле, көмөш ҡашлы йүгән.Арыҫлан, күгәрсен баштары төшөрөлгән яҫы ҡылыҫ- Ҡаһым түрәнең.Георгий тәреһе.”Ҡыҙыл байраҡ” ордены. Көршәк./

 3. Команда йыйыу.

 Сиратлап,берәшәрләп һәр капитан үҙенә команда йыя./5-шәр  кеше/

1. Кроссворд тултырыу.

Тест ярҙамында үткәрелә.

 Кросворд тултырғандан һуң килеп сыҡҡан һүҙ нимәне аңлата?

1. . “Зөлхизә”драмаһында ниндәй тәбиғәт көстәре ҡатнаша?/Ҡояш/

2. “Яҡтыға” трилогияһының  төп геройы.

          1.Бибиғәйшә

          2.Байрамғале

          4. Гөлйемеш 

3.З.Биишеваның  “Гөлямал” әҫәре ниндәй жанрҙа ижад ителгән?

          1.хикәйә

           2.поэма

           3.повесть

 4.Ҡайһы повесть З.Биишеваныҡы түгел:

          1. “Сәйер кеше”

           2. “Йәйғор” /Ә.Хәкимов/

            3. “Уйҙар,уйҙар…”

5.Башҡорт әҙәбиәтендә тәүге трилогия яҙған яҙыусы:

          1.Н.Мусин

           2.Я.Хамматов

           3.З.Биишева

6. “Һөнәрсе  һәм өйрәнсек”  хитәйәтендә ниндәй һауыт-һаба тураһында һүҙ бара ?

             1.кәсә

              2.көршәк

              3.ужау

  7.“Партизан малай” хикәйәһендә Ирек Бөйөк Ватан һуғышына тиклем ҡайҙа йәшәгән?

             1.Башҡортостанда

             2.Белоруссияла 

              3.Украинала

8.“Дуҫ булайыҡ” повесында Октябрьский ҡалаһының бер яғында ниндәй тау бар?

             1.Нарыштау

             2.Йөрәктау

              3.Янғантау

9. «Кәмһетелгәндәр» романдағы Байрастың тулы исеме:

            1.Байгилде

            2.Байрамғале

             3.Байегет

10.З.Биишева ниндәй ҡаланың  педтехникумында белем алған?

             1.Өфө

             2.Стәрлетамаҡ

              3.Ырымбур

11.Ҡайһы районда тыуып үҫкән З.Биишева?

                1. Ҡыйғы

                 2.Көйөргәҙе

                3.Күгәрсен

12. «Дуҫ булайыҡ» повесындағы геройҙар  Юлдаш менән Ҡыҙрас ниндәй күлдә балыҡ тоталар?

               1.Асылыкүл

               2.Ҡандракүл

               3. Талҡаҫ

13. Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙар  араһынан тәүге булып  «Башҡорт халыҡ яҙыусы» исемен алған яҙыусы.

              1.Һ.Дәүләтшина

              2.  З.Биишева

              3.К.Кинйәбулатова

/слайд/

/СЛАЙД/

                    2.  «Блиц-турнир»

30 секунд эсендә кем күберәк дөрөҫ яуап бирә.Сиратлап бирәләр. Яуап бирмәгән команданың һорауы икенсе командаға күсә.Дөрөҫ яуап 5 мәрәй менән иҫәпләнә.

                    «Кәмһетелгәндәр» романынан.

1.Емештең үгәй әсәһенең исеме?/Сәрбиямал/

2.Байрастың урыҫ дуҫы./Алеша/

3.Трилогияның тәүге исеме?/ «Бер ғүмерҙең тарихы»/

4. «Оло Эйек буйында» романының икенсе исеме?/ «Уяныу»/

5.Бибеш,Йәнеш,Емештең тулы исемдәре./Бибиғәйшә,Йәнбикә,Гөлйемеш/

6.Собхан старшинаның ҡыҙы./Алтынбикә/

7.Емештең баласаҡ дуҫтары./Сабира,Сәмиғә,Шәүрә/

8. «Камил абзый»ҙың Емешкә биргән ҡушаматы./ «Ҡыр кәзәһе»/

9.Балалар йортонда ниндәй дуҫтар таба Емеш?/Хөрмәт, Сабир,Шәмсиә/

10.Байрас ҡайҙа уҡыуын дауам итә?/Ҡазанда/

                         «Тылсымлы ҡурай»драмаһынан.

1.Кинйәбайҙың дуҫтары./ай,бөркөт,сәсән,Ер-Әсә/

2.Ниндәй  «Тылсымлы көс» бар Ер-Әсәлә/ Ҡурай/

3.Яуызлыҡтың башы нимәлә?/Юхала/

4.Ирәмәл батыр нимәгә әйләнә?/Ирәмәл тауына/

5.Юха Гөлзифаны кемдең ҡәйәфәтенә әйләндерә?/ҡарсыҡ/

6.Юханың башында нимә бар?/мөгөҙ/

                          «Нәҙер»драмаһынан.

1.Мирастың һөнәре./забойщик,рудникта эшләй/

2.Мулла Зәлифәне нимә тип алдай?/Мирас үлгән тип/

3.Зәлифәне кем ағыулай?/Һылыубикә/

                                   Әкиәттәр.

1.Кемдәр менән Кирәй-Мәргән һуғыша?/Дейеүҙәр/

2.Әкиәттәрен иҫәпләп сығығыҙ./ «Кирәй Мәргән», «Ҡамыр батыр», «Ел-ел арбам»/

3. «Ҡамыр батыр»ҙың дуҫтары./Йүгерек батыр, Уғатыр батыр, Ертыңлар батыр/

4. «Ел-ел арбам» әкиәтендәге әбей менән бабайҙың нисә улы булған?/7/

5.«Ел-ел арбам»әкиәтендә Һыуһылыу кем менән бер туған ағайҙарын эҙләргә сәйәхәткә  сыға?/Олтанбикә/

                                «Һөнәрсе менән өйрәнсек» хикәйәтенән. 

1.Көршәкте  Хасбулат олатайға кем биргән?/Кавказдан- Ағбулат/

2.Нимә  ул  ҡыҙҙар һуҡмағы?/ҡыҙҙар һыуға барған юл/

3.Өйрәнсек  өсөн:«һәр ватылған көршәк-…»/яңы табыш/

4. Ни өсөн Өйрәнсеккә  «Өйрәнсек»тип әйтәләр?/оҫта булмағанға/

5.Өйрәнсек ниндәй кәсеп менән шөгөлләнә?/Һөнәрсенең көршәктәрен һата/

                                         «Дуҫ булайыҡ» повесынан.

1.Юлдаштың өләсәһенең исеме?/Зөләйхә әбей/

2.Зөләйхә әбейҙең һөнәре./бейә һауынсыһы/

3.Юлдаштың атаһының һөнәре./инженер-нефтсе/

4.Өләсәһе уларҙы нисек ҡаршылай?/ҡунаҡ йолаһы буйынса/

5.Юлдаш ниндәй музыка ҡоралында уйнай?/баянда/

6.Ҡыҙрас менән Юлдаш ҡайҙа балыҡ тоталар?/Уртаташта/

7.Юлдашҡа нисә йәш?/!ө/

8. «Эпилогта»һүҙ нисә йыл үткәс бара?/5/

                             «Партизан малай» хикәйәһенән.

1.Павлоның дөрөҫ исеме./Ирек/

2.Ирек әсәһенең һөнәре?/хәрби врач/

                                     «Уйҙар,уйҙар»повесынан.

1.Суфыя ҡайһы ҡалаға эшкә китә?/Салауатҡа/

2.Суфыяның яратҡан шөғөлө./скульптура яһау/

                                       З.Биишеваның биографияһынан

1.Тыуған ауылының исеме./Төйәмбәт/

2.Тыуған районы./Күгәрсен/

3.Нисәнсе йылда тыуған?/1908й./

4.Нисәнсе йылда  «Башҡорт халыҡ яҙыусыһы»исеме бирелә?/1990/

5.Атаһының исеме./Абдулла/

6.Ниндәй журналда беренсе хикәйәһе баҫтырыла?/ «Октябрь»/

7.Беренсе һөнәре./Уҡытыусы/

      3.Капитандар ярышы.

                  Һорауҙар яҙылған. Береһен һайлап алыу.Уйларға 1 минут.

1.«Кәмһетелгәндәр»романында ниндәй халыҡ йолалары бар?/ «Сынаяҡ уйнау», «Аулаҡ өй», “Туй йолаһы”, “Ҡыҙ ҡушыу”/

2.Башҡорт фольклорына таянып яҙған әҫәрҙәре./ “Кирәй Мәргән”, “Ел-ел арбам”, “Ҡамыр батыр”/

3. “Емеш” романындағы Емештең ҡушаматтары./ “Ҡараҡай”,  “Ҡыр кәзәһе”, “Философ”/

                     Викторина .

1.Зәйнәб Биишеваның йәшәгән йылдары ?                                  

                1.1918-1987

                2.1908-1996

                 3.1928-1999

З.Биишеваның йорт-музейы ниндәй районда төҙөлгән?

                1.Өфө

                 2.Ҡыйғы

                 3.Күгәрсен

 4.Ниндәй  өҙөк З.Биишева шиғырынан:

      1.Әсәм теле миңә-сәсән теле,-

         Унан башҡа минең халҡым юҡ,

         Йөрәгендә халҡы булмағандың

         Кеше булырға ла хаҡы юҡ! /Р.Ғарипов.Туған тел./

     2.Әй,туған тел,әй, матур тел,

         Атам,әсәмдең теле.

         Донъяла күп нәмә белдем

         Һин туған тел арҡылы. /Ғ.Туҡай/

     3.Иң тәү миңә һин  күрһәттең дуҫлыҡ юлын,

        Минең өсөн һин бит йәшәү,бәхет үҙең,

        Мәңге йәшә,эй,һөйөклө башҡорт теле,

        Атам теле, әсәм теле-минең телем. /З.Биишева/

5.Ҡайһы йыр З.Биишева  ижадынан:

      1.Яҙҙар еткәс, ултырттым мин

         Өй артына бер миләш,

         Күңелдәрем юҡһынғанда

      Бирсә миңә,бирсә бер ҡәңәш./Г.Хамматова/

    2.Беҙ үҫтергән миләш-

       Һаман бөҙрә,көләс.

       Япраҡ яра, япраҡ-

       Яҙ еткәс. /З.Биишева/

     3.Өй артында сәскә ата

        Һин ултыртҡан бөрлөгән,

        Ул да һағынып көтә һымаҡ,

        Ник ҡайтмайһың бергенәм. /Р.Вәлиева/

6.“Яҡтыға” трилогияһының романдарының яҙылыу тәртибе:

     1. “Емеш”

     2. “Оло Эйек буйында”

     3. “Кәмһетелгәндәр”

7. “Оло Эйек буйында” романындағы ваҡиғалар ҡайһы осорға тап килә:

    1.Бөйөк Ватан һуғышы.

     2.Бөйөк Октябрь революцияһы

    3.Граждандар һуғышы осоро.

8. Ҡаһы әҫәр хикәйәт жанырында ижад ителгән:

     1. “Партизан малай”

      2. “Зөлхизә”

      3. “Мөхәбәт һәм нәфрәт”

9. “Көнһылыу” повесында ваҡиға нисәнсе йылда бара:

    1. 1941

    2.1944

    3.1934

                      Йомғаҡлау.

 Жюри ағзалары алған мәрәйҙәрҙе һанап, еңеүсене билдәләй.