Сәхрәгә сығыу.
план-конспект

Сәхрәгә сығыу.

     В Башкортостане первый выход на природу осуществляли девушки, им поручался сбор съедобных и лечебных растений. Девичьи походы за диким луком, кислицей, различными травами выливались в своеобразные увеселения. Они нередко служили местом встреч девушек с молодыми людьми. Так, у башкир сбор дикого лука назывался «Йыуа йыйыны». На этот йыйын собирались девушки из окрестных аулов. Юноши не мешали девушкам во время работы, им не разрешалось участвовать в сборе трав. После работы девушки устраивали совместную трапезу. Лишь в это время юноши давали о себе знать: начинали играть на гармошках, пели песни. Постепенно на месте сбора молодежи затевались различные игры (“Наза”, “Йүккәгүр генәйем”, “Өс таған”, “Яулыҡ сөйөү” и тд),  хороводы.

      Девичьи игры назывались по-разному: «Тау» - «Гора», «Тауга сыгыу» - «Выход на гору», «Кымызлыкка барыу» - «Идти за кислицей», «Йыуага сыгыу» - «Сбор дикого лука», «Йыуа йыйыны» - «Сбор дикого лука», «Сэхрэ» - «Благоухающая природа».

      Большинство молодежных танцев, игр исполнялось по кругу. Обеспечение общественного и личного благополучия у башкир всегда связывалось с благополучием в природе. 

       В коллективных круговых, хороводных играх - танцах выделялось несколько типов:

1) в центре танцует одна исполнительница (или исполнитель);

2) в центре хоровода танцует пара;

3) в центре хоровода играет кураист;

4) в центре танцуют трое исполнителей;

5) три девушки не танцуют, а сидят в центре, остальные ходят змейкой вокруг них.  

       Наиболее распространенный вид хоровода - это поочередная смена солистов внутри круга. Солисту в центре круга или линий адресовывались песни, такмаки, сочиненные самими исполнителями.

Сәхрәгә сығыу

         Музыка башланыуға бер ҡыҙ сыға һәм дарыу үләндәре  йыя башлай. Ҡыҙҙарҙы саҡыра.

Ҡыҙ: Эй, дуҫтарым, дуҫ-иштәрем!

           Белмәйһегеҙ, йөрәгемдең

           Нисек янып типкәнен!

-Эй, ҡыҙҙар, килә һалығыҙ!

(ҡыҙҙар килеп сығалар, йырлайҙар. Йыр бөтөүгә малайҙар килеп сыға)

Малайҙар: Бөркөттәрҙән һандуғастарға сәләм!

Ҡыҙҙар: Сәләм!

Ҡыҙ:  Кәнфитле һүҙҙәрегеҙҙе алдыҡ!

Малайҙар: Һай, күңелле бергә-бергә,

                Шулай татыу булайыҡ.

Ҡыҙҙар: Эшләп бөттөк, инде хәҙер

           Уйнап күңел асайыҡ.

Ҡыҙ: Ә нимә уйнайбыҙ?

Бөтәһе: Ритайым-зилем-күләгә!

Малай: Ҡояш сыға таң менән -

          Башлана уйын йыр менән!

- “Ҡурайсы” хороводы! Мин уртала!

(“Ҡурайсы” хороводы уйнала.

Ҡурайсы кем һуҡҡанын дөрөҫ әйтмәй. Наказ бирелә)

Бөтәһе бергә: Дөрөҫ түгел! Уйын уйнатһын!

Малай: Әйҙәгеҙ “Наза”ны уйнайыҡ!

Бөтәһе бергә: Әйҙәгеҙ!

(“Наза” уйыны уйнала)

Ҡыҙ: Әйҙәгеҙ, ҡара-ҡаршы таҡмаҡ әйтешәйек!

Бөтәһе бергә: Әйҙәгеҙ!

(“Ләүсәтин” таҡмағы башҡарыла )

Ҡыҙ: Ә хәҙер “Йүккәгүр генәйем”!

(“Йүккәгүр генәйем” уйыны уйнала)

Бөтәһе бергә: Әйттерәләр түгелме,

                          Теттерәләр түгелме.

                          Әйттергән дә, теттергән дә

                          Тирәклеләр түгелме?

(“Косилка-молотилка” уйыны башҡарыла)

Ҡыҙ: “Яулыҡ сөйөү”!

(“Яулыҡ сөйөү” бейеүе башҡарыла.

Ҡурай, ҡумыҙ, батмус уйнап торалар)

Малай: “Өс таған” бейеүе!

(“Өс таған” бейеүе башҡарыла.

Ҡурай, ҡумыҙ, батмус уйнап торалар)

Ҡыҙ: Ҡыҙҙар, малайҙар, оҙаҡлап киттек. Әйҙәгеҙ ҡайтыш уйнайыҡ!

(“Косилка-молотилка” йыры башҡарыла)

Бөтәһе бергә: Сәхрәләргә сығып уйнап

                          Ял итеүе күңелле.

                          Бергә-бергә йәшәгәндә

                          Рәхәт ғүмер итеүе.

                      (Көй дауам итә. Ҡыҙҙар, малайҙар сәхнәнән сығып китә)