Школьные вести
статья (9 класс) на тему

                            ИОП «БАРГУЗИНСКИЕ КОРНИ»

Үндэhэн хэлэн тухай хөөрэлдөөн.

Түрэл хэлэмнай – түшэг хэшэгнай.

         Манай hургуули… Түрэл hургуули. Эгээ эндэ бидэ ехэнхи сагаа үнгэргэнэбди. Ном үзэнэбди, харилсанабди, хөөрэлдэнэбди. Харин хажуу тээhээ шагнаад  үзэхэдэ, ямараар   хөөрэлдэнэбди, ямар яhатан бидэниие ойлгохоб? Энээн тухай бодолгото болохоор.

      Манай буряад хэлэн  hүүлэй үедэ үгы болохо шатадаа ороод байна, уласхоорондын улаан дэбтэртэ оруулагданхай, түрэл буряад хэлэеэ абарха хэрэгтэй гэhэн үгэ зугаа болоно. Нээрээшье, буряадуудай дунда түрэлхи хэлэеэ мэдэхэгүй зон яhала олошороо, энэмнай буряад хэлэнэй үгы боложо байhан ушар тэмдэг болоно. Харин түрэлхи хэлэеэ мэдэхэгүй зомнай, өөhэдөөшье мэдэнгүй, зүб мүрөө алдажа, сүхэрдүү байдалда орожо ябаhан ушар. Арад зонойнгоо соёл, ёhо заншал мэдэнгүй ябадаг зон али ба нэгэ дутагдалтай, сэдьхэл hанаагаар хүсэд бэшээр бэеэ мэдэрнэ. Өөрынгөө яhатантай хөөрэдэжэ, ойлголсожо шадахаяа болёод ябаhан зон ямар хайратай гээшэб?! Хоёр – гурба ондоо хэлэ холижо байжа, арай гэжэ бодолгоёо дамжуулхадаа, хүн тон гоёор хөөрэлдөөб гэжэ hанаашань шаналалмаар.    

Ядахын сагта гансашье нэгэ хэлэ тордиhогүй гоёор мэдэхэ хүн зондошье, бэедээшье хүндэтэй.

      Түрэл хэлэнэйнгээ иимэ шахардуу  байдалда орожо ябахада, миин лэ hуугаагүй зондо баяр хүргэмөөр. Энэ ушарhаа, дүрбэн жэлэй саана,  гүрэн түрын үргэмжөөр Буряад хэлэнэй hайндэрнүүд манай орон дотор үнгэргэгдэдэг болонхой. Тэрэнь ехэ hайшаалтай.

 (газетын корреспондент Гармаева Катя, 8кл.)

Буряад хэлэнэй hайндэр.

     Манай hургуулида Буряад хэлэнэй hайндэрнүүд яhала гоёор  үнгэрөө.

Элдэб конкурснууд үнгэргэгдэhэн байна. Диктант бэшэлгэдэ эгээ эрхимүүд гэжэ илгараа: Эрдыниева Лена,2кл.,  Протасова Арина,6кл., Будаева Надя,7кл., Бадмаева Дулма,10кл.  Уран гоёор уншалгада түрүү hуури эзэлээшэд: Эрдыниева Юля,2кл., Будаева Баярма-5кл., Будаева Надя,7кл.,  Бадмаева Дулма,10кл.

Залуушуулай жэлдэ зорюулагдаhан темээр уран найруулгануудые олонхон hурагшад бэшэжэ, аймагай конкурсда хабаадаа. Тэдэнэй дунда – Цыцыкова Юлия,3 кл. – 1 hуури, Монголова Гэрэлма,9 кл. - 1 hуури,

Цивилёв Дмитрий 9 кл.- 2 hуури, Цыденов Будажап, 11 кл. - 2 hуури.

     Дүн гаргалгын үдэртэ класс бүхэн зүжэг,  шүлэг бэлдэжэ,  дуу хатар гүйсэдхэhэн байна. Тэдэниие хаража бидэ ехэ баярлаабди. hургуулиин дарганар элдэб шангуудаар, грамотануудаар хангаа. Хабаадаhан  хүн бүхэн  шанда хүртэжэ, сэдьхэл дүүрэн энэ үдэшэhөө ябаа ёhотой.

 газетын корреспондент

                                                                                                  Бадмаева Дулма, 8 класс

Дайнай ба ажалай ветеран.

             Эсэгэ ороноо хамгаалхаяа  манай hомонhоо фронтдо 274 залуу,бэрхэ,шадамар эрэтэйшүүл мордоhон байна. Энэ ехэ дайнай дүүрэхэдэ  түрэл нютагаа 132 бэhэтэйшүүл бусаhан юм. Мүнөө сагта манай нютагта  үсөөхэн  дайнай ветеранууд  элүүр энхэ  үхибүүдэйнгээ дунда ажаhууна . Тэдэнэй дунда дайнай ба ажалай ветеран Цыденов Бальжинима Будаевич болоно.Бальжин Будаевич 1923оной майн нэгэндэ Дагальжин нютагта олон үхибүүдтэй  гэр булэдэ түрэhэн байна.Түрэл Лугшахаан нютагайнгаа эхин hургуули дүүргээд, hүүлдэнь  Баянголой дунда hургуули дүүргэhэн  юм.

        Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда манай багша Цыденов Бальжинима Будаевич баhа хабаадалсаhан юм.  

Фронтдо 18 наhатайдаа, 1942 оной февраль haрада мордоhон юм. Улан-Yдэ хотын шадар Дивизионно станци дээрэ байрлаhан сэрэгэй пехотно училищидэ нэгэ  бага hураад байхадань, hүүлдэнь Комышлов хото эльгээгдэжэ сэрэгшэдэй командирнуудай училищи дүүргэжэ фронт эльгээгдэhэн юм. Түрүүшээр Северо-Западна фронт, hүүлээрнь хоердохи  Украинска фронтдо дайшалха саг ерээ. Фашистнууд Сталинград хотодо, ехэ Курскэ байлдаануудта Совет армида намна сохюулаад, Днепр гэжэ ехэ мүрэнэй эрьеэр совет сэрэгшэдээр тулалдаха гэжэ түсэб табиhан байна. Тиин манай сэрэгшэд, тэдэнэй дунда Цыденов Б.Б., ехэ баатаршалга гаргажа фашистнуудые бута сохижо, Днепр мүрэнhээ саашань намнаhан юм. Энэ мүрэнэй эрьедэ ехэ шанга байлдаан болоhон юм. Олон сэрэгшэд шархатаhан, алуулhан байна.

      Энэ байлдаанай hүүлээр командовани Б.Б. Цыденовые «Эрэлхэг зоригой» гэжэ медаляар, «Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай », «Шэн зоригой түлөө» 1 шатын орденоор шагнагдаhан юм. Днепрпетровск хотын шадар шархатажа , госпитальда аргалуулаа.

    Аргалуулhанай hүүлээр дахин дайлалдахаяа ошоо, нэгэдэхи Украинска фронтын 204 мотострелково полкдо орожо олон тоодо хото нютагуудые, гүрэнүүдые сүлөөлhэн байна.

Тэдэнэй тоодо Украина, Молдави, Румыни, Германи болоно.Сугтаа ябаhан хани нүхэдээ алдаа, hандаршаhан хотонуудые, хүдөө нютагуудые хараа.

 Агууехэ илалтын  үдэр Германиин Бреслау хотодо угтаhан юм.

Бреслау хото сүлөөлэлгын дайнда хабаадалсахадаа, хүндөөр шархатажа, госпитальда хэбтэжэ аргалуулаад, 1945 оной намар түрэл нютагаа, гэртээ бусажа ерээ hэн.

  Б.Б. Цыденов дайнай hүүлдэ Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуули дүүргээ. Б.Б. Цыденов аяар 45 жэл эрдэм hуралсалай ажал ябуулагшаар хүдэлhэн байна.

Баргажанай аймагай  эрдэм hуралсалай таhагые даагшаар,   түрэл Уланай hургуулидаа олон жэлдэ хүдэлhэн намтартай. Мүнөө сагта Б.Б.Цыденов аяар 87 наhа гүйсэжэ, хани нүхэр Елена Тимофеевнатаяа элүүр энхэ аша зээнэрээ дунда  ажаhууна. Түрэл hургуулидаа ерэжэ hурагшадта hонин юумэ хөөрэжэ үгэдэг, Эсэгэ ороноо хамгаалха гээшэ Россиин гүрэнэй эрхэтэнэй нангин уялга юм гэжэ хэлэдэг, ном судараа hайн үзэхэ ёhотойд гэжэ манда тайлбарижа үгэдэг, дайн гээшэ дахин болохогүй гэжэ найдадаг.

1941-1945 онуудай Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда совет арадай Илалта туйлаhанhаа хойшо 65 жэл үнгэрбэ. Эсэгын дайнда Зэбсэгтэ Хүсэнүүдэй бүхэдэлхэйн сэрэгэй түүхэдэ эгээл  ехэ Илалта туйлагдаhан байна. Немец-фашист булимтарагшад болон тэдэнэй дахуулнуудта  эсэргүүгээр совет арадай хэhэн дайн хадаа Эхэ оронойнгоо эрхэ сүлөөе,бэеэ дааhан байдалые хамгаалхын түлөө, манай арадуудые дарлалта мүлжэлгэ аршалан абархын түлөө үнэн  зүб дайн болоhон  байгаа.

Дайн гээшэ ямар муухай юумэ гээшэб даа!Дайн hүнэн hалаг лэ! Энэ hайхан бүмбэрсэг дэлхэй дээрэ бүхы арад зон дайн, уйдхар гашуудал гээшые мэдэнгүй, амгалан тэнюун, эбтэй эетэй hуухань болтогой!  

(Манай уншагша, Гатапов Бадмын хөөрөөн)

Гуурhа туршалга (проба пера)

Осенний листопад.

Вот и лето прошло.                                   Намарай хүйтэн добтолхоо зүдхэнэ…

А как нам быть?                                         Нажарай халуун hалхин

                                                                                            урдаhаань hэбшээлбэ…

Неужели тепло забыть?                            Намайе харангүйгөөр,

Сено накосить…                                                                юундэб даа, эбhээлбэ…

И в школу каждый день ходить.

Но ведь это - же праздник!

Как же здорово,

                   любить нам невпопад

Осенний жёлтый листопад.

И как нам быть?

Наверно жить.

Жить, любить, творить.

Творить и создавать.

Батуев Дугар, 9 классай hурагша

Хүндэтэ манай уншагшад,

hанамжануудаа, шүлэгүүдээ, найруулгануудаа

манай газетэдэ толилхыетнай уряалнабди.

Редколлеги: МонголоваГ.(9кл.), Бадмаева Д.,Балыкова Д., Гармаева К., Доржиева Ю.(8 кл)

Манай хаяг: Улан тосхон,  үйлсэ-Пионерская,29.