Ада-иелерге беседа
материал (6 класс) на тему

Ада – иелерге беседа

Куш-ажылга  кижизидилге

     Эки ооренири - школачы бурузунун хулээлгези. Ындыг болганда, оореникчилернин угаан ажылын олче бодамчалыг шын мооннээри чугула. Чамдык ада - иелер уруг-дарыы кызып оорензин, олар чугле ооредилгезин-не эки кылзын дээн бодал-биле уругларын бажын ажылынга шоолуг киириштирбес таварылгалар тургулаар . Ол шын эвес бодал-дыр. Куш-ажыл - бичии кижилерни чувени хайгаарап  билиринге, сагынгыр чорукка, бодалды таарыштыр башкарарынга дузалаар.

     Бичии уругларынга куш-ажылчы чанчылдарын ог-булеге бот-хандыртынылгадан эгелеп шингээттинер. Бичии уругларны бодунун орээлин арыг, энме-секпелиг тургузуп, идик-хевин арыг-силиг кедип билиринге ооредип, кижизитсе чогуур.

     Чемнин эн бодуун, белен хевирлерин чоорту белеткеп шыдаар, аяк-саваны аштап, чуп билир, кодан-девискээринин чиик уурмек ажылдарынга киржип, кылып турар кылдыр чанчыктырар.

     Бажын ажылы - ол дээрге ооредилге болгаш будурулге ажылдарынга ынак кылдыр кижизидеринин баштайгы чадазы ол. Ниитиге ажыктыг куш-ажылга уругларнын баштайгы белеткели чогум-на ог-буле бот-хандыртынылгадан эгелээр.

     Куш-ажылга ынак болгаш ажылдап чанчыккан кылдыр кижизидери амыдыралга бодунун туружун тывар арганы кижиге бээр дээрзин Н.Д.Ушинский айтып чораан.

     Чамдык иелер, ылангыя кырган-авалар, бирги классчы уруун безин боду хепкерген турарын коруп болур. Ол дээрге уругну куш-ажылчы чанчылдарындан оспаксырадып турары-дыр. Бодунун куш чедиптер чувезин бичии уруглар боттары кылыр ужурлуг. Ол болза куш-ажылчы кижизидилгенин чугула принциптеринин бирээзи-дир.

      Уругларны ажылгыр чаагай шынарларга кижизидери чугула чуве болганда, уругларнын кылган ажылын шын унелеп деткиири болур. Эгелекчи болгаш чогаадыкчы чорукту илередип, шынарлыг кылган ажылы дээш унелеп деткиири бичии уругларга эн эки шаннал дээрзин А.С.Макаренко санап чораан. Ынчалза-даа ону чогууру-биле, ойлуг, чижектиг ажылдаза эки. Уругларнын ажылын унелээрде, чамдык ада-иелернин тала-зындан педагогиктиг негелдеге дуушпес чоруктарны коруп болур.

       Бажын иштин чуп каг, кино коор акша бээр мен деп авазы айбылаар.

       Ыяшты чарып, аванга суглап бер, коньки садып бээр мен, - деп ачазы улажыр. Мындыг хевирлиг материалдыг мактал шанналдар чугле чувенин хунде ажыл бодаар, куш-ажылдын алыс утказын медереп билбес чорукка чедирер. Ынчаар чанчыккан уруглар озуп келгеш,  хууда  ажык бодааш, багай уулгедиг–даа кылырындан ойталавас, бак чан-чылга алыскан кижи бооп болур.

        Оон ангыда бичии уругларны холун эртир унелеп мактаар чорук база хоралыг. Бот–тогдунар, улуургак чорукка чедирип болур.

         Ог–булеге уругларнын ажылы доктаамал болуру таарымчалыг. Доктаамал ажылды кууседип тургаш, куш-ажылчы чанчылдарны шингээдип албышаан, даалгазы дээш харыы-салгалыг чорукка кижизиттинер.

         Ог–булеге куш–ажылчы кижизидилгеге улуг кижилернин улегери дузалыг. Уруглар ада–иезинин салдары–биле  баштайгы куш–ажылчы базымны кылыр. Ада–иезинин ажыл-га хамаарылгазын бичии уруглар хун буру коруп турар.

          Н.Н.Крупская мынча дээн: «Бир эвес ог- буленин кежигуннери хой–ниитинин эрге- ажыын хандыр медереп билир, биче сеткилдиг, сагыш–човангыр улус болуп, куш-ажыл ог–булени чангыс аай эвилел кылдыр каттыштырып турар болза, ынчан ог–буле уруг– дарыынга эки салдарны чедирип болур.

          Ада–иелер уругларын ог–буле ажылынга киириштирбишаан, оларын ниитиге ажыктыг ажылды унелеп билири, ону хундулээр кылдыр чанчыктырары чугула. Ындыг ажылдар бодунга–даа, ниитиге – даа эргежок чугула дээрзин ооредир, кижизидер апаар.

           Шефке киржилге, школада, клазында болуп турар ажылдарга тура чок уруглар база тургулаар. Чижектер: дежурный хулээлгези, класска ашталга.