Петĕр Хусанкайăн юрату лирики
методическая разработка по литературе (11 класс) на тему

Тупмалли

1. Поект ĕçĕн умĕ…………………………………………………………    2
2. Урокăн тулли конспекчĕ………………………………………..   4
3. 1№ хушса пани (ачасем çырнă сăвăсем)………………..  13
4. 2№ хушса пани (ачасен ÿкерчĕкĕсем)…………………….  20
5. 3№ хушса пани ( фотосем)………………………………………   21
6. Усă курнă литература………………………………………………    22

«Петĕр Хусанкайăн 20-30 çулсенчи юрату лирики» темăна вĕрентмелли ăслай пуххи

Проект ĕçĕ

Проект ĕçĕн тĕллевĕ: Петĕр Хусанкайăн 1920-1930 çулсенче çырнă сăввисемпе паллашасси; сăвăсенчи темăсене уçса парасси; илемлĕ вулава аталантарасси; пурнăçа юратма вĕрентесси.

Проект ĕçĕн задачисем: сăвăсемпе паллашнă  май поэт пултарулăхĕнче юрату лирикин аталанăвĕ; ачасен ăшри юрату туйăмĕсене упрама вĕрентесси; хăйсен шухăшĕсене, туйăмĕсене ыттисен патне çитерме хăнăхтарасси.  

Проект тухăçлăхĕ: ачасен ăшри туйăмĕсене аталантарма  пулăшасси; таса юратăва упрас туйăма вăратасси.

Проект актуалăхĕ: хальхи пурнăçра таса юрату туйăмĕсем яланах актуаллă.

Тĕп шухăшĕ: кирек мĕнле юрату та хăйĕн таса туйăмĕсене упратăр.

Проекта пурнăçлама усă курнă мелсемпе меслетсем: вулав, интернетра материал шырани, презентаци йĕркелени, тĕпчев, шырав, калаçу – пĕтĕмлетÿ, ÿкерчĕксем туни, сăвăсем çырни.

Проекта хутшăнакансем: Патăрьел районĕнчи Тури Туçа шкулĕн 10 класĕнче  вĕренекенсем.

Проекта пурнăçа кĕртмелли вырăн: Патăрьел районĕнчи Тури Туçа вăтам шкулĕ.

Пулмалли результат:

Проект çырма хăнăни; çын хушшинче тухса калаçма хăнăхни; ушкăнпа ĕçлеме   вĕренни; кластер, синквейн тума вĕренни, ачасем шырав-тĕпчев ĕçне явăçни.

 Проектпа усă курасси: проекта шкулта ĕçлекен чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсем валли, практикант студентсем валли хатĕрленĕ.

• Сайта лартма пулать
• Учительсене РМОра паллаштарни
• Пичете сĕнме юрать

Кĕтнĕ  çимĕçĕ: уçă урокăн тулли конспекчĕ, мультимедийллĕ презентацисем  туни, сăвăсем çырни, урокра уса курмалли дидактика материалĕ.

Çыхăну тытмалли информаци: 429 354, Патăрьел районĕ, Тури Туçа вăтам шкулĕ.

Тăкак смети:

II. Проект результачĕ. Урокăн тулли конспекчĕ.

Урок теми: «Петĕр Хусанкайăн 30 çулсенчи юрату лирики».

Урок тĕсĕ: хутăш урок.

 Урок тĕллевĕсем:

Вĕрентÿ  тĕллевĕ:

• Петĕр Хусанкайăн юрату темипе çырнă  сăввисене тишкересси.
• Поэт сăввисенчи халалланă çыннисемпе паллаштарасси.
• Юрату хавхиллĕ хавхасен тытăмĕ çинчен ăнлантарасси.

Аталантару тĕллевĕ:

• Ачасенче çывăх çынсене хисеплес, юратас туйăмне аталантарасси.

Воспитани тĕллевĕ:

• Хайлавсенчи тата пурнăçри çынсем урлă юратăва тĕрĕс  хаклама,  упрама вĕрентесси.
• Тавралăха, пурнăçа, çут çанталăка юратма вĕрентесси.
• Пĕрремĕш юратăва упрама хăнăхтарасси.

Урок мелĕсемпе меслечĕсем:

• Видеоклип пахни, ыйту-хурав, учитель сăмахĕ, кĕске пĕлтерÿсем, çыру текстне илемлĕ вулани, пăхмасăр калани, хĕвеллĕ кластер туни.

Пуплеве аталантарасси:

• Палăртуллă, илемлĕ, пăхмасăр вуласси, уйрăмшарăн калаçма хăнăхасси, пĕтĕмлетÿсем тума хăнăхнине аталантарасси.

Курăмлăх хатĕрĕсем:

• мультимедийллĕ проектор
• хĕрарăмсен сăнĕсем
• юрату синчен çырнă сăвă йĕркисем
• компьютер
• Петĕр Хусанкай кĕнекисен выставки
• Ÿкерчĕксен выставки

Словарь ĕçĕ:

• Юрату – любовь #  любовный,
• Савни – возлюбленный, милый, любимый.

Урок эпиграфĕ:

Поэзи – шырав, к\решъ, =м=рту,

Ача й=л кулли, гени тар\,

Имёам, юрату, кълешъ, аркату,

Т\нчем\р нуши, пархатар\.

Урок юх=м\.

1. Учитель с=мах\

Чечек ёуратч\ ёуркунне,

Юрлатч\ кай=к юр=.

Мана савний\м ун чухне

П\ррем\ш хут чуптур\.

Сасарт=к улш=нч\ т\нче:

Ялтрать в=л асаматл=н;

Ёиёет, вылять куё ум\нче

Й=лт сим\с\н-к=вак=н.

М\н ёинчен пырать-ши пир\н паян калаёу?

Ачсен хурав\сем: (в\сем т\рл\рен пулма пултараёё\)

Ч=ннипех те, пир\н паян калаёу юрату ёинчен пул\. Паянхи урок пир\нш\н те, сир\нш\н те уяв урок\ пулт=р. Юрату уяв\. Поэзи уяв\. Юрату в=л – поэзи ш=н=р\. Нумай ёыравё= х=й\н пултарул=хне поэзирен пуёлан=. П\р урок хушшинче пур ёыравё=н пултарул=х\пе паллашаймастп=р паллах. Ёапах та паян п=хса тухакан поэт х=й\н пултарул=хне поэзирен пуёлан= та пултарулл= та талантл= с=в=ё пулса т=н=. Кам-ши в=л?

Ачасен хурав\сем

     Паллах, Пет\р Хусанкай. Паян эпир ун=н 1920- м\ш ёулсенчи пултарул=х\нчи юрату лирикине п=хса тух=п=р.

1920-1930 поэзире хавхаланулл=, ё\кленълл\, гимнла революцилл\ с=в=сем т\п выр=нта т=н=. Пейзаж, юрату лирики хисепре пулман. Анчах этем хуть х=ёан та этемех юлать. Этемл\хе м\н авалтанах п=лхантаракан юрату ыйт=в\ хурав шыраттарать. Ёав=нпа ёак тем=па ёырн= с=в=сем вулакансем хушшинче яланах т\п выр=нта пулн=. Апла м\н-ха в=л юрату?

Ачасен хурав\сем

• Атте-анне юрат=в\
• Тус-т=ван, тант=ш юрат=в\
• Т=ван хал=х юрат=в\
• Савн= ёын юрат=в\
• Т=ван ё\р-шыв юрат=в\

Ёак тем=сене хускатмас=р т=ма пултарайманах \нт\ Пет\р Хусанкай та.

Кам-ха в=л Пет\р Хусанкай?

«Ёиёсе т=ракан талант» видеопрезентаци п=хатп=р.

Пет\р Хусанкай пурн=ё\пе к=штах паллашн= хыёё=н м\н п\лт\м\р-ха? Пулн=-и Хусанкай=н ёыв=х  та юратн= ёыннисем? Камсем?

Ачасен хурав\сем.

Юрату ёинчен ёырн= с=ввисене Пет\р Хусанкай «Савни» яр=ма пуётарн=. Кам-ха в=л савни?

Ачасем словарьпе \ёлеёё\.

Савни-

• Возлюбленный, возлюбленная
• Милый, милая
• Любимый, любимая

Литератур=ра савнине юратнине п\лтермелли мелсенчен п\ри в=л – лирика.

Эпик=лла хайлавсенче шух=ша с=махпа пал=ртаёё\ пулсан, лирик=ра с=махс=р пуёне с=махпа с=нласа пама ёук ъкерч\ксем ёуратаёё\. Ытларах лирик=ра экспрессилле к=м=л-туй=м в=йл=.

Ачасем словарьпе \ёлеёё\.

Экспресси - к=м=л-туй=м пал=рнин х=вач\, туй=м в=й\.

Апла лирика – ъкерч\кле кур=накан туй=м,  ёурма т\ссем, ёурма с=нсем. Итлесе п=хар-ха Хусанкай=н с=ввисене. М\н ёинчен калаёё\ в\сем? Пир\н ума м\нле ъкерч\ксем тухса т=раёё\?

• «Аннене» с=в=
• «Ч\ре чечек пек в=х=тра» с=в=
• «Ёыру» с=в=
• «Ёухатр=м» с=в=…..

С=в=сенчи тем=сем

• Таврал=ха, пурн=ёа ё\н\лле туйни
• Ёут ёантал=ка ч\ртсе т=ратса  унпа туй=мл=н калаёни
• Юрат=ва к\тни
• П\ррем\ш юрат=ва упрама т=р=шни, в=л ас=мран тухманни….

Юрату с=ввисем вулакан=н чунрине пырса тивчч\р тесен  т\рл\рен илемл\х мел\семпе ус= курмас=р май ёук. М\нле илемл\х мел\семпе т\л пулт=р эсир ёак с=в=сенче? Тата ёак с=в=сене п\р т\вве м\нле тема ёых=нтарать?

 Ачасем илемл\х мел\сене тупаёё\. П\р т\вве ёых=нтараканни юрату теми пулни ёинчен калаёё\. Юрату ёинчен х\велл\ кластер т=ваёёё\, словарьпе \ёлеёё\.

Словарь \ё\:

Юрату – любовь #  любовный,

Ачаш юрату – нежная любовь;

Пирвайхи юрату – первая любовь;

Хире-хир\ё юрату – взаимная любовь;

Юрату туй=м\ - чувство любви;

Юрату юррисем – любовные песни;

Юрат=ва упра – беречь любовь;

Сукк=р юрату – любовь слепа;

Юратупа юлташл=х=н хушши п\р шит – от дружбы до любви всего одна пядь

Любовь: 

• глубокое эмоциональное влечение, сильное сердечное чувство
• чувство глубокого расположения, самоотверженной и искренней привязанности
• постоянная, сильная увлеченность
• пристрастие, вкус к чему-н.
• интимное отношение

Х\велл\ кластер т\сл\х\

18-20ри ёамр=к поэт=н камран та пулин т\сл\х илмелле пулнах. Паллах, ч=ваш литературине ё\н\ форма, ё\н\ с=нл=х, символсем к\ртн\ Ёеёп\л Мишши поэзий\ ёамр=к Хусанкая хумхантармас=р х=варма пултарайман. Выр=с поэч\сенчен Хусанкай х=й\н пултарул=х\нче чи малтан Сергей Есенин вит\мне в=йл= туйн=. Юрату ёинчен калакан с=ввисем те выр=с поэч\н к\ввине аса илтереёё\. Ахальтен мар поэт:

Пурне те халь аса илсесс\н

Ч\ррисенчен те малтанхи

Эс тивр\н ч\репе, Есенин,

Сана тавссий\м яланхи, -

тесе ёырн= «Сергей Есенин пат\нче»  п\ч\к поэм=ра.

Кам пулн=-ха в=л С.Есенин?

(Ачасем Есенин ёинчен к\скен каласа параёё\. Презентаци п=хаёё\.)

ллах, эсир те пурн=ёра юрату туй=мне туйса курнах пул\. Тен, юрату ёинчен с=в=сем хайланисем те пур. Итлесе п=хар-ха ёавсене.

• Ачасем х=йсем ёырн= с=в=сене вулаёё\ (1№ хушса панинче)

 Эсир нумай=ш\ с=вв=рсене х=в=р=н ёыв=х ёынн=рсене халалласа ёырн=. Пет\р Хусанкай=н та х\рар=мсене халаллан= с=в=сем пур. П\леет\р-ши кам ёинчен-ши ёак й\ркесем?

(Викторина. Хусанкай сăввисем т=р=х. )

1. Анне сисет. Вара Эп сан ёинчен

  Ир\кс\рех кала пуёлап =на.

  /ёет\п те – куркам=н т\п\нче

  Курат=п сан=н тунс=хл= с=нна.

  Эс ман х=ймаланса йъёен с=ра.

  Эс – ман тулли куркам, ман в=й кърен!

  Санран килет телей\м пурн=ёра.

  Ч\рем сана ч=нне калать, \нен. 

                               Вера Кузьмина – м=ш=р\

2.Эс кайр=н та – кил-ёурт=м юлч\ пуш=.

  П\рре к=на ё\р каёр=н ё\н килте.

  Х=н=хаймас=р х=шк=лт=м п\р хуш=:

  Ытла сасарт=к пулч\! Тем к\теп…

  Тин мар-и кърш\-арш=па эс ларт=н?

  Тин мар-и п=лхар тус=мсене

  Дунай юрри савса юрласа пат=н,

  Тав куркине сулса енчен енне.

  Тус=мсене ятран п\лсе т=ратт=н.

  П\р пыс=к ялчч\ санш=н Шупашкар.

  Митта Ваёлей\н с=ввине т=нлатт=н,

  Ларса юрлатт=р икс\р юнашар.

  Ак эс те, в=л та ёук \нт\. Хура ё\р

  Хуплар\ те ямар\ каялла.

  Ыр сунансем сире ырах кураёё\.

  Ёав сып=нтарт=р хуё=к к=м=ла. 

                    Ам=ш\ - Варвара Борисовна

3.«Ч=вашла юрласа пар-ха»,-

     Тетт\н эс асаннъне.

     Асаннъ юрлать… П\лесч\:

     М\н юрлать-ши ват=скер?

     Ман халап-юмах итлесч\,

     Сывламас=р санашкал,

     Сав=нса в\ёне ёитесч\,

     С\т\ресч\ ёунашка.          

                               Салампи х\р\

4.Пуринш\н те калап эп хал\:

   Кун-ёул=ра ирттер\р канл\,

   Эсир акни ёилпе в\ёмен –

   Ш=тать, ъсет в=л кунсерен.

   Х=ш чух, тен, к=м=л=р те юлн=:

   Эпир ачачч\, шух= пулн=.

   Ъпкев ан т=в=рсам пире… 

   Тавах сире. Тавах сире

                      Н.Я.Яковлева – в\рентекен

5.Аллу ёинче й=тса

  Тухан аманнине,

  Винтовка та тытса

  Перен т=шман ёине.

  Пур в=рё=-харё=ран

  Киле кайма тухсан

  Хастарл=хш=н, т=ван,

  /ёченш\н тав туса,

  Ялав пекех сана

  Й=тса ёитер\п\р,

  Юр=пала ятна

  Савса ч\нт\рл\п\р

                          В=рё=ри медсестра

7. М\н т=в=н? Пурн=ё пит васкан=ран

  Ир\кс\рех ун й=лине тытат=н:

  Нарспи рольне вылян= эс малтан,

  Халь ак Сетнер\н ам=шне вылят=н. 

                              Ольга Ырсем –    ч=вашсен п\ррем\ш артистки

6. Верук – эс те ч=ваш сасси.

   Тавсси! Тавсси!  Тавсси!

  Паянхи урокра х=в=р=н пултарул=х=ра аван к=тартр=р. Пет\р Хусанкай пултарул=х\ пир\н ч=ваш литературинче вышкайс=р пыс=к. Ун=н яч\ ч=ваш литературинче чи ёълтисен рет\нче т=рать. В=л ёырнисем нихёан та х=й хакне ёухатмаёё\. Ун=н с=ввисенчи геройсем пир\н хуш=рах, нумай чухне эпирех те. Ёаксем ш=пах ун=н вил\мс\р поэзий\ пирки к=тартса параёё\ те.

Киле \ё:

www.rambler.ru – чăваш халăх сайчĕ- www.org.ru – (сайта кĕмелле) -литература кĕтесĕ -  хусанкай   пайра унăн пĕр сăввине тишкерÿ тумалла.