"Хикәя фигыльнең билгесез үткән заман формасы" темасына дәрес
план-конспект урока по теме

Дата: 10.02.11 ел.

Тема: Хикәя фигыльнең билгесез үткән заман формасы.

Максатлар:

1. Хикәя фигыльнең билгесез үткән заман форма кушымчаларын, аларның куллану кагыйдәләрен өйрәтү.
2. Үткән заманның билгеле һәм бигесез формаларын, “калын” сузыклардан “нечкә” сузыкларны аера белү, тәрҗемә итү, билгесез үткән заман хикәя фигыльнең кушымчаларынсөйләмдә дөрес куллану күнекмәләрен үстерү.
3. Муса Җәлил иҗатына кызыксыну уяту.

Җиһазлау: проектор, экран, табличкалар (фигыльләр).

1 слайд. Дәрес барышы:

1. Оештыру моменты:

• Исәнмесез, балалар.
• Исәнмесез.
• Кәефегез яхшымы?
• Яхшы.
• Безнең девиз.
• Татарча да яхшы бел!
• Кызлар, утырыгыз.
• Малайлар, утырыгыз.
• Кем бүген дежур?
• Без бүген дежур.
• Бүген ничәсе? Атнаның нинди көне?Кем бүген юк?
• Дежурлар, утырыгыз.

2 слайд.      II.   Разминка.

1. аудирование, диктор артыннан кабатлау, экраннан дөрес уку:

[ә]                    [ө]                    [ү]  

бәйрәм            өчен               бүген

әни                чөнки              күңелле

әти                   көн                 күрше

иртә                 төн                   үлән

[җ]                   [ң]                     [һ]  

җәй              шуңа                     һәр

җөмлә          күңелсез              һәм

2. (туп белән, чылбырлап) тәрҗемә эше:

 Пилмән, әни пилмән ясый; пылау, пешекче пылау пешерде; кесәл, өстәл өстендә тәмле кесәл, бакчачы кыяр утырта, бакчачы кыяр утыртты, шалканга су сибә, кабак кебек зур, мандарин әфлисүннән баллырак, Айгөл лаләгә су сипте, ул  кызыл борыч утыртмады.

III. Яңа материал өйрәнү:

3 слайд.     - Сегодня в гостях у нас Умная Уточка. Она вам принесла разные задания и новую тему. Давайте откроем быстрее и увидим, какие это задания.

4 слайд.      (Экранда таблица):

а)фигыльләрне тәрҗемә итегез.

ә) В каком времени стоят эти слова? (В прошедшем).

б) На какой вопрос отвечают? (Нишләде?)

в) расскажите о правописании окончаний:

г) Ребята, Умная Уточка хочет вас познакомить еще с одной формой прошедшего времени, который отвечает на вопрос Нишләгән?

д) Кто догадается, какие окончания будут иметь глаголы, которые отвечают на этот вопрос?

5 слайд.      е) Значит, мы с вами знаем уже 2 прошедших времени:

                    Нишләде? (Прошедшее определенное время – Билгеле үткән заман)

                    Нишләгән? (Прошедшее неопределенное время – Билгесез үткән заман)

6 слайд.    ж) Чем же отличаются эти 2 прошедших времени между собой? (экранда дәреслекнең 84 битендәге рәсем). Тем, что окончания ган/гән, кан/кән (т.е. прошедшее неопределенное время) используются тогда, когда мы говорим о том, чего своими глазами не видели, а только где-то слышали, прочитали или кто-то рассказал.

з) рәсемдәге сүзләрне тәрҗемә итегез:

 язды, килде, чыкты, үсте (я это видел(а);

язган, килгән, чыккан, үскән(я это не видел(а).

2. Физкультминут: Балалар, без күп эшләдек, уф, ардык!

1) Йөгердек,

             сикердек,

                           уйнадык,

Бакчада

           Саф һава суладык.

Уф, ардык!

1. Ничек яшисез? (Менә шулай!)
2. Ничек йөрисез?  (Менә шулай!)
3. Ничек сикерәсез? (Менә шулай!)
4. Ничек йөзәсез? (Менә шулай!)
5. Ә ничек утырасыз? (Менә шулай!)

3. Өйрәнгәнне ныгыту.

1. Умная Уточка вам оставила глаголы, чтобы вы их поставили и в прошедшем определенном и в прошедшем неопределенном времени        Например: ул утырты – ул утырткан.

(Карточкада язылган фигыльләр күрсәтелә):Чакыр! Тәрбиялә! Тарат! Тек! Сал! Көт! Яп! Телә!

2. Дәреслек белән эшләү: 3 күнегү, 84 бит. Хор белән укыйбыз, кул күтәреп тәрҗемә итәбез.

3. 4 күнегү, 85 бит. Тактага чыгып, рәсемнәр астына фигыльләрне язарга.

4)  Как уже мы с вами говорили, прошедшее неопределенное время используется тогда, когда мы рассказываем о том, чего не видели. Например, когда расказываем о жизненном пути известных людей: поэтов, писателей, художников, композиторов и т.д.

  7 слайд.   Умная Уточка  принесла вам рассказ о поэте Мусе Джалиле. Его она выбрала не случайно. Мусе Джалилю в этом году исполняется 105 лет со дня рождения.

Менә Акыллы Үрдәкнең хикәясе: (укытучы укый).

(Һәр партага тәрҗемә итәргә берешәр җөмлә таратыла . Һәр тәрҗемәдән соң экранда дөрес тәрҗемә күрсәтелә):

8 слайд.   1. Муса Җәлил 15нче февральдә туган.

9 слайд.   2. 10 яшьтә беренче шигырен язган.  

10 слайд. 3. Казанда Татар опера һәм балет театрында эшләгән, либреттолар язган.

11 слайд. 4.Аның Чулпан исемле кызы булган.

12 слайд.  5.Муса Җәлил балаларны бик яраткан, шуңа күрә алар өчен бик күп шигырьләр язган.

13 слайд.  6.Казан Кремле янында Муса Җәлилгә һәйкәл-комплекс куйганнар.

5) Дәфтәрдә язма эш (уклар белән җөмләләрне берләштерергә):

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

4. Өйрәнгәннәрне кабатлау.

1. Балалар, бүген нинди заман турында белдегез? (Прошедшее неопределенное время - Билгесез үткән заман).
2. Билгесез үткән заманның кушымчалары нинди? (ган/гән, кан/кән).
3. Когда употребляется прошедшее неопределенное время? (Когда рассказываем о том, что не видели).

5. Өй эше.

5 күнегү, 85 бит:

Вот какие вопросы задал Гена Умной Уточке, чтобы узнать, чем занимался Чебурашка в его отсутсвие. Как могла ответить Умная Уточка на его вопросы?

1) Чебурашка кичә сәгать ничәдә уянган?

2) Зарядка ясаганмы? (Әйе, ... .)

3) Иртән нәрсә ашаган?

4) Аңа иртәнге ашны кем әзерләгән?

5) Ул өйдән сәгать җидедә чыкканмы?

6) Көндезге ашны ул кайда ашаган?

7) Өйгә сәгать ничәдә кайткан?

8) Кичен кая барган?

9) Сәгать ничәдә йокларга яткан?

- Дәрес тәмам. Сау булыгыз, балалар!

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

Илдар яхшы җавап бирде,             солы боткасы пешергән.

Әнием мәктәптә                             шуңа күрә укытучы аңа бишле куйды.

Минем сеңлем бүген                      яхшы укыган.

Галиянең әбисе иртәнге ашка      балалар бакчасына матур күлмәк киде.

1. Муса Җәлил 15нче февральдә туган.

2. 10 яшьтә беренче шигырен язган.  

3. Казанда Татар опера һәм балет театрында эшләгән, либреттолар язган.

4. Аның Чулпан исемле кызы булган.

5. Муса Җәлил балаларны бик яраткан, шуңа күрә алар өчен бик күп шигырьләр язган.

6. Казан Кремле янында Муса Җәлилгә һәйкәл-комплекс куйганнар.