Қазақ халқының ұлттық тағамы-бауырсақ.
план-конспект урока (5 класс) на тему

Сабақ тақырыбы:

Тақырыпша:

Сабақтың мақсаты:          

Сабақтың көрнекілігі    

Сабақ дарысы:          

Жаңа тақырып :

1. Оқушы

Сабақтың ұраны

Қазақ халқының ұлттық тағамы.

Бауырсақ. 

1.Оқушылар байланыстырып сөйлеу дағдысын дамыту,сөздік қорын байыту.

2.Кімнен? Қайдан? Неден? деген сұрақтарға жауап беруді үйрету.

3.Сабақта өтілетін мәтін, суреттер, таблица, сөздердің мағынасы бойынша қазақ халқының тағамы бауырсақ неден, қалай жасалатындығы толықтыра таныстырып, қазақ халқының салт –дәстүрлерін құрметтеу, сыйлау сезімдерін ояту, дамыту.

Суреттер, таблица, плакатқа жазылған мақал : «Адамдықтан үлкен ат жоқ, наннан үлкен ас жоқ», карточкалар, сурет-карточкалар, мәтін, тест.

Сәлеметсіңдерме, балалар!  

 Отырыңдар! Бүгін мамырдың нешесі? Аптаның қай күні? Жылдың қай мезгілі? Көктем айлары қандай? Көктемде табиғатта қандай өзгерістер болады? Қазір қандай сабақ? Қазақ тілі сабағы нешінші сабақ? Сыныпта кім кезекші? Сыныпта кім жоқ?

Балалар, бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы: Қазақтың  ұлттық тағамдары.

Тақырыпша: «Бауырсақ». Қазақ халқының  тағамдарының түрі көп. Бүгінгі сабақта біз бауырсақ неден, қалай жасалатының біліп танысамыз. Неден? Кімнен? Қайдан? деген сұрақтарға жауап береміз, зат есім мен етістікті қайталаймыз.

Сабақта біз сауатты сөйлеуге,сауатты жазуға, аударуға үйренеміз.

Қазақ халқыүшін дастарқанынан үлкен, дәмінен үлкен нәрсе жоқ. Нан ең ардақты,адал ас.

Балалар, нан туралы кім өлең айтып береді?                                                                                                                                    

Нан ардақты, адал ас.

Нан ардақты,адал ас,

Кәрі, жасы онан аттамас.

Ақ дастарқан үстінде,

Қол жумай оны ұстамас.

Ей, балалар, балалар!

Нан қоқымын шашпаңдар!

Жерде жатса баспаңдар!

Теріп алып қастерлеп,

торғайларға шашпаңдар!

  Ал енді мына плакаттағы мақалды

2 оқушы мақалдар:

өлеңдер

Кіріспе әңгіме:

Ал енді мына плакаттаымақ аударайық «Адамдықтан үлкен ат жоқ, Наннан үлкен ас жоқ»! «Нет выше звания, чем человек, нет важнее блюда (еды), чем хлеб».

Балалар, сендер нан туралы қандай мақалдар және өлеңдер білесіңдер?

1. «Ас адамның арқауы»

2. «Жаман ауруға - жақсы ас»

3. «Ас үстінен аттама, Астан үлкен емессің»

4. «Нан бар жерде ,ән бар»

5. «Дәнді шашпа, нанды баспа»

Найза боп тиеді,

Намысы зорға да,

Нансаң, сол киелі

Нанды қорлама.

Нәйім - нәйім бауырсақ!

Ағын суға шомылсақ!

Жаман бала ойынсақ!

Жақсы бала – малсақ!

 Балалар, қазақ халқының салт - дәстүрлері көп. Көп тойлар, мерекелер өткізіледі. Бұлардың бәрі кең дастарқансыз болмайды. Қазақ халқының дастарқаны өте бай. Балалар, сендер қандай ұлттық тағамдарды білесіңдер?

Ұннан - шелпек, таба нан, құймақ, бауырсақ, қйықша.

Еттен - қазы, шұжық, жая, жал- жая, бесбармақ, қуырдақ.

Сүттен - қымыз, шұбат, сүзбе, құрт, ірімшік, қатық, айран, қаймақ, май.

(Айтылған тағамдарының сүреттерін  көрсетемін)

Ал енді біздің бүгінгі тақырыпқа назар аударайық. Біздің халқымыздың ең қасиетті салт дәстүрі- қонақ асы. Әр үйдің дастарқанның ең басты асы- бауырсақ. Енді қазір біз бауырсақ қалай, неден жасалатының біліп үйренеміз, танысамыз.

Дыбыстық жаттығу:

Сөздік жұмысы:

Сөз тіркестерін және сөйлемдерді құрастыру.

Мәтінмен жұмыс:

Қ – бауырсақ - кусочки теста, жаренные в масле

Дастарқан - скатерть, стол

Ашытқы - дрожжи

Қорыту - растопить

Домал тайды- придают круглую форму, форму шарика

Қайнаған - кипящее

Қуырады - жарят

Ұ - жұмыртқа - яйцо

Құмшекер - сахарный песок

Тұз - соль

Ұн - мука

ө – бөліп- бөліп кеседі- режут( делят) на части

ғ - жоғары - высшая

тағам - блюдо

І - пісіреді - готовят

Илейді - месят

Ас - пища

Сапа - качество

Май – масло, жир

М-м;м-кл; оқ -кл

  Қазір мен бір рет оқимын, аудармасымен, сосын қайталаймын, сеңдер тыңдаңдар, сөздерді қазақша қалай дұрыс айту керегін меңгеріп отырыңдар. Сосын хормен қайталаймыз, сосын жеке қайталап, бір сөзден орысша қазақша айтқызып,сөзік дәптерлеріне жазғызамын.

 Сөздерді жазып болған соң, жұмыс дәптерлеріңе  б үгінгі тақырыпты, күнді, сабақтың ұраның жазыңдар.

Ал қазір біз жаңа сөздерден сөз тіркестерін  және сөйлемдер құрастырамыз

Мысалы: сөз тіркестері : ақ дастарқан, дәмді бауырсақ, иленген қамыр, ашы тұз, тәтті құмшекер, басты ас, сары май т.б.

Сөйлемдер: Оля ашытқыны сатып алды. Менің әжем тамақты дәмді пісіреді. Мен қамырды өзім илеймін. Қанат дүкеннен тұз,ұн алып келді. Аня жұмыртқа қуырды. Дастарқанда әр түрлі тағам көп.

Балалар, әр партада «Бауырсақ» туралы мәтін бар, қазір мазмұнымен танысамыз, оқимыз, аударамыз.мен бір рет оқимын, сосын сендер әр сөйлемнен оқып аударасыңдар. Мәтінді оқып, жаңа сөздерді тауып , тыңдап, дұрыс оқуға ұмтылыңдар.

Аударма :

Зат есім мен іс-қимыл сөздерді ажырата  білу.

1 оқушы:

2 оқушы:

Неден? Из чего? Кімнен? От кого?

Қайдан? Откуда?

Таблицамен жұмыс:

Дауысты, ұяң, және үнді р,л,й дыбыстары -

нан соң

Дастарқанның ең басты асы- бауырсақ. Бауырсақ жоғары сапалы ақ ұннан пісіріледі. Қамырды жүз сексен грамм ұннан, он грамм жұмыртқадан, он бес грамм маргариннен, бес грамм құмшекерден, ноль бүтін оннан бес грамм ашытқыдан,төрт немесе бес грамм тұздан, судан, отыз бес грамм қорытылған майдан илейді.

Ашылған қамырды бөліп- бөліп кеседі, домалақтайды, қайнаған майға қуырады.  

Самая главная пища на столе – бауырсаки. Бауырсаки готовят из белой муки высшего качества. Тесто замешивается из 180 гр. муки,10 гр. яичного порошка, 15 гр. дрожжей , 4-5 гр. соли , воды, 35 гр. расплавленного масла.

Готовое поднявшееся тесто режут (делят) на кусочки и придают им круглую форму шарика, жарят в кипящем масле.

Ал, балалар ,мәтіннің ішіндегі іс қимыл сөздерді табыңдар. Олар қандай сұраққа жауап береді? Етістік туралы ережені айтып беріңдер.

Етістік заттың қимыл- әрекетін, қалпын, ісін білдіретін, «Не істейді?»деген сұраққа жауап беретін сөз табы.

Іс қимыл сөздерді айтады:

Пісіріледі, илеиді, кеседі, домалақтайды, қуырады.

        Енді заттың атын атайтын сөздерді айтыңдар. Олар қандай сұраққа жауап береді?

        Зат есім – заттың, заттық ұғымның атың білдіретін. «Не? Кім?» деген сұраққа жауап беретін сөз табы.

        Заттың атын атайтын сөздер: бауырсақ, ұн, қамыр, жұмыртқа, маргарин.

        Осы сұрақтар қай септіктің сұрақтары? Шығыс септіктің жалғаулары қандай? Балалар, мәтінің ішінен бұл сұраққа жауап беретін сөздерді табыңдар.

        (Таблица ілініп тұрады). Оқушылар –дан/-ден; -тан/-тен; -нан/ -нен жалғаулары бар сөздерді айтады.                        

Жол                                                        көл

Бидай        дан                                            ешкі                 ден

Мұз                                                        көмір

Қатаң және ұяң б,в,г,ғ,д дыбыстары – нан соң

Үнді м,н,ң дыбыстары – нан соң

Карточкалар- мен жұмыс :

1 ауызша жұмыс:

2. жазбаша жұмыс:

Тест әдісі:

Мұхит                                                түбіт

Завод                тан                                        архив                тен

Бұлақ                                                        әріп

Нан                                                        дүкен

Алаң                нан                                        өлең                нен

Құм                                                        білім

Әр партада №2 карточка жатыр. Келесі тапсырма: нүктелер орнына сөздерге және сөйлемдерге –дан/-ден;-тан/-тен;-нан/-нен – жалғауларын жалғастырыңдар. Қазір әр оқушы бір сөзден және сөйлемнен оқып, аударады. Мысалы: терезеден.

Мұғалім үстелден кітапты алды.

Қазір сүрет карточкалармен жазбаша жұмыс жүргізіледі. Бір- біреуден тақтаға шығып, сұрақты оқып, жауап беріп, тақтаға жазу, басқаларын жұмыс дәптерлеріне жазыңдар.

1. Нанды неден пісіреді ? нанды ұңнан пісіреді.
2.  Көйлекті неден тігеді ? көйлекті матадан тігеді.
3. Дәптерді неден жасайды ? дәптерді ағаштан жасайды.
4. Үйді неден салады ? үйді кірпіштен салады.
5. Орыңдықты неден істейді ? орыңдықты ағаштан істейді.

Соңымен шығыс септік қаңдай сұрақтарға жауап береді?

Қаңдай жалғаулар арқылы жасалады?

Енді тест әдісін жүргіземіз.

Әр партада бір парақ  қағаз бар (саңдарды жазып) соғаң сұрақтын саның жазып, керекті жауап тауып, әрібін жазыңдар:

1. Бауырсақ неден жасалады?

А) Сүттен;

Б) Ұңнан;

В) Еттен.

2. қаңдай азық қамыр илегенде артық?

А) Ұң;

Б) Жұмыртқа;

В) Пияз.

3. «Қуырады» - деген сөздің аудармасы қаңдай?

А) Жарят;

Б) Месят;

В) Готовят.

4.  Терезені неден жасайды?

А) Ағаштан;

Б)Шыныдан;

В) Айнадан.

Қорытын -

дылау:

Үйге тапсырма:

Бағалау:

5. Үнді м,н,ң дыбыстарынан соң, қандай жалғаулар жалғасады?

А) –Дан/-ден;

Б)-Тан/тен;

В)-нан/-нен.

Бағалау:

Бір де қате болмаса – 5,

бір қате – 4, екі қате  - 3, үш қате – 2.

Ал енді бір-бірінді тексеріп, бағалаңдар. Мен сеңдерге дұрыс жауаптарын айтамын, сендер салыстырыңдар, сосын бағалаңдар.

Бүгінгі сабақтың тақырыбың, сөздерін ұраның қайталаңдар. Сабақта не істедік? Не үйрендік?

Балалар, өздерің таңдап алған тағамдар неден жасалатының жазып келіңдер. Жаңа сөздерді, ұраңды жатқа білу.

Ал еңді  білімдеріңді бағалаймын.

Қоңырау соғылды!

Сабақ аяқталды!

Сау болыңдар!