Cабактын темасы: «Реактивдуу кыймыл». Кыргызча (На кыргызском)
план-конспект урока по физике (7 класс) на тему

 Cабактын темасы: «Реактивдуу кыймыл».

Сабактын тиби: жаны тушунук беруу.

Максаты:

• Билим беруучулук:

• Реактивдуу кыймыл тушунугун беруу;
• Импульстун сакталуу законун реактивдуу кыймылда колдонулушун белгилоо;
• Окуучулардын оз алдынча информацияларга ээ болушуна жетишуу.

• Тарбиялык::

• Окуучулардын интеллектуалдык жондомдуулукторун онуктуруу;
• Окучулардын сабакта активдуулугуно жетиштируу.

• онуктуруучулук:

• ар бир окуучунун оздук потенциалына жараша мумкунчулук беруу;
•  ишке активдуулугун ойготуу;
• Корсотмолуулук жана демонстрация аркылуу дуйнону таанууга,эстетикалык тарбиялоо;
• Техникалык жетишкендиктердин негизинде физиканын жашоодогу ролу жонундо окуучулардын илимий дуйно таануусун калыптандыруу.

Коррекциялык:

• Физикалык терминдерди туура так айтууга уйротуу.

Талаптар:

• Нерсенин импульсу.Импульстун сакталуу закону» темалары боюнча теориялык материалды оздоштуруусун текшеруу;
• Окуучуларды реактивдуу кыймыл менен тааныштыруу;
• Космостук мейкиндикти оздоштуруу этаптарын талкуулоо жана реактивдуу кыймыл тушунугун бышыктоо.

Окутуу методдору: корсотмолуулук, практикалык, изденуучулук менен бышыктоо.

Жабдылышы:

• Компьютер
• Интерактивдуу доска
• Презентация «Реактивдуу кыймыл»
• «Тест»
• Суу,шланг,воронка,ванна,шариктер

Создуктор:

        Реактивдуу ,Циалковский ,космос ,ракета ,космос ,корабли ,космонавтика ,космонавт

Сабактын планы:

1. Уюштуруу. (3 мин.)
2. Отулгон теманы кайталоо. (10 мин.)
3. Жаны теманы тушундуруу. (20 мин.)
4. Алган билимдерди бышыктоо. (8 мин.)
5. Уй тапшырма беруу. (2 мин.)
6. Сабакты жыйынтыктоо. (2 мин.)

Сабактын журушу:

1.Уюштуруу.

Саламатсыздарбы?

Кутмандуу кунунор менен!

Силер менен жолугушканга кубанычтамын!

Кана эмесе конокторго салам жолдойлу!

Баарыбызга жагымдуу маанай!

Дептердин обложкасына чаптаган смайлик.Бири-бирибизди карап жылмаябыз!

Туз отурабыз.Ийнибизди туздойбуз.Бугунку сабагыбыз адаттагыдай эмес.

Силер менен «Илимий - практикалык  конференция» жумушчу оюнун откоробуз.

Конференцияга тажрыйбачылар механиктер, теоретиктер,биологдор, журналисттер катышат.Ар бир группага соз берилет (3 муноттон убакыт берилет).

Эпиграф: конференцияны экрандагы цитата менен баштайлы.

       «Бугун  мумкун болбогондорго

        Эртен мумкунчулук болот»

                                К.Э. Циолковский

        Ойлорду угабыз.

2.Сабактын негизги болугуно даярдоо:

-Калыптандыруу(Тест)

Делегаттарды регистрациялайбыз.

Сиздер алгач толук эмес суйломдор,аны толуктоочу создор берилген.Туура суйлом тузуп бериниздер.

Алмашабыз. Экранды карагыла. Текшерип жылдызча чекесине чаптагыла да администраторго тапшырыныздар. Сиздердин табитиниздерге ылайык мейманкана камсыз кылабыз 3 жылдыздуу,4жылдыздуу,5жылдыздуу.

              Тил жатыктыруу:

Сен азыр укмуштарга тан калбагын

Сыналгынын,рациянын добушуна

Компьютер,бир укмуш самолеттор

Орбитада кораблдын учушуна

Ан сезимибиз эбегейсиз жетти окшойт

Бул сыяктуу укмуштун укмушуна

   Айрым жаны создорго конул буралы, туура айталы.

                Рация

                Корабль

                Циолковский

                Ракета

                Реактивдуу

                Космос

                Космонавтика

                Космонавт

  Ушул жаны создор катышкан бугунку конференциябыздын темасы                                                                                    «Реактивдуу кыймыл»      

Бул создун манызын тажрыйбачылар ачып берсин:

I         Баардыныздар шарларды алгыла,алынар жеткиче уйлогуло,кое бергиле эмнени байкадык?  Эмне себептен учту?

Жооп:  Ичиндеги аба чыгып жаткан учун абанын чыгуу багытына каршы жакка учат.

II        Арабачага бала турат андан секирип тушот. Араба карама каршы багытка кетти.

Жооп:  Арабачага менен шар кыймылга келишти.Анткени андан бир нерсе болунуп кетти

(Окуучу,араба)

Мындай кыймыл дайым кездешет, аны реактивдуу кыймыл деп атайбыз.

Реактивдуу кыймыл которулуу учун колдонулары белгилуу. Бул боюнча биологдорго соз берели.

Медуза кыймылга озундогу чатырчасын кыскан мезгилде озуно суу топтоп, андан кайра буркуп чыгарган убакта алдыга коздой жылат.Ал эми кальмарлар менен осьминогтор суусун озуно мезгил мезгили менен толтуруп кайрадан озунон буркуп чыгарышып , ушул сыяктуу аракети менен алдыны коздой кыймылга келишет да саатына 60-70 км сузуу кыймыл аракетин жасашат

        Чындыгында реактивдуу кыймылды колдонуу менен коп иштер жасалган. Адам баласы учун “пайдалуу” жумуш аткарууга аракетти механиктерден билели.

Физминутка

Колдорубузду жайабыз

Бир нерсеге тан калгандай

Бири-бирибизге таазим калабыз

Белибизди туздойбуз

Эч жалкоолонбойбуз

Жылмаюууну унутпайбыз

Бутка бекем туруп

Алаканыбызды бет алдына коёбуз

Манжалардын арасынан карайбыз

Онго-солго

Сол ийинге ашыра

        Тилекке жараша аракеттер космостун онугуу жолунда тарых болуп калды. Реактивдуу кыймылдын онугушу , илим менен техниканын багыты менен аныкталды. Анда тарыхка кайрылалы.

        Реактивдуу кыймылдын принцибин орустун улуу окумуштуусу К.Э.Циолковский:

-Ракеталык техниканын негизги салуучусу :

-Ракетанын кыймыл теориясын иштеп чыккан.

-Анын ылдамдыгынын формуласын чыгарган.

-Коп баскычтуу ракетаны колдонууну сунуш кылган.

К.Э. Циолковский ракеталык кыймылдаткыч теориясына негиз салган жана коп бакычтуу ракетаны колдонуу менен планеталар аралык мейкиндикте учуу мумкунчулугун далилдеди.

Ракетанын учуусу учун реактивдуу кыймылдын колдонулуш негизинин теориясын жана башкалар боюнча теоретиктер айтып берсин:

            Реактивдуу кыймыл бул бир нерсенин курамынан экинчи нерсенин кандайдыр бир ылдамдык менен болунуп чыгуусу аталат.

Техникада термохимиялык ракеталык кыймылдаткычтар кенири колдонулат. Куйуучу майды жакканда катуу ысыган кысылган газ, ички чон энергияны пайда кылат. Ички энергия кыймылдаткычтын кинетикалык энергиясына айланат. Ракетанын ылдамдыгы озунон болунуп чыккан газдын ылдамдыгына коз каранды. Ракета жогорку ылдамдыкка б.а космостук ылдамдыкка чейин жетиши керек.

        К.Э.Циолковский:

«Адамзат туболук жерде калбайт, жарыктын жана мейкиндиктин алкагында алгач атмосферанын пределин оздоштурот, андан ары жерден сырткаркыларга бет алат»деген.

Чындыгында космонавтика онугуудо, озунун онугуу жолунда коптогон бурулуштарды жасоодо.

                 Журналисттерге соз берели.

Космонавтика илим учун абдан керек. Ал ааламды, жерди изилдоодо негизги курал кундон кунго космонавтиканы колдонуу кенири кулач жайды. Аба ырайына буткул дуйнолук телекорсотууго,адамдарды,токойлорду сактоого,байланышка ж.б.

Келечекте-космосто электростанциялардыоздоштуруу,жер бетиндеги зыяндуу ондуруштордон арылуу жана толуп жаткан ищтер бар.

Мына ушундай мумкунчулукторду бизге реактивдуу кыймыл ачып берди.        

Рахмат!

  Мен конференцияныК.Э.Циолковскийдин созу менен аяктагым келип турат:

«Мен жашоомдун негизи-адам баласына кандайдыр бир пайдалуу нерсе жасоо,омурду манызсыз откорбоо,адамзаттын жашоосун аз болсо да алдыга жылдыруу»

   Бул создор биздин жашообуздун девизи болушун каалайм,ар бирибиздин,коомубуздун илимдин онугуусуно оз салымыбызды кошушубуз керек!

Баалоо: Жылдызчаларды пайдалануу

        Уй тапшырма;

                          112-113беттер

                Реактивдуу кыймылга турмуштан мисалдарды дептерге жазып келуу.

Рефлексия:

                Конференция жактыбы ?

    Жакса____

    Жакпаса_____

Саламатта болунуздар!

Сабак аяктады!