Ашык безгә,Яңа ел!
план-конспект занятия (1, 2, 3, 4 класс) на тему

Ашык безгә,Яңа  ел!

Бәйрәмчә  киенгән  балалар  музыка  астында   залга  үтәләр.

Җитәкче чыгышы.  ҖЫР “Яңа ел теләкләре”

Алып  баручылар.  

1. Илләргә иминлек булып            

Яңа ел килсен иде.                              

Бәхет булып, шатлык булып            

Һәр өйгә керсен иде

 2.Сырхауларга- сәламәтлек,               

Пар булсын ялгызлар...                  

Миһербанлык өстәсен ул                  

Усалга, явызларга

1.Ышанычын җуйганнарга                

   Ышаныч булып килсен.  

  Бу елга бөтен кешегә                              

   Бәхетле язмыш бирсен.  

 2.Хәере белән килсен берүк

  Җиргә шушы Яңа ел!

  Өмет белән теләк телик

   Теләк кабул була ул

     Укучылар чыгышы.

1 бала.     Бүген  бездә  зур  бәйрәм –

                 Бүген  Яңа  ел  килә.

                 Бүген  күңелләр  җырга  

                 Һәм  биергә  җилкенә.

 2  бала.    Бераз  гына  моңсу  да,  

                  Ник  икәнен  мин  беләм,

                  Хушлашабыз,  чөнки,  без

                  Бүген  иске  ел  белән.

3  бала.    Тик  кайгырмыйк  әле  без,

                 Шаярыйк,  көлик  кенә.

                 Чөнки безгә  өр-яңа,

                  Башланмаган  ел  килә.

4  бала.     Күрегез  бу  чыршыны,  

                 Чыршының  да  чып-чыны.

                  Нинди  төз,  матур,  биек,

                  Тора  түшәмгә  тиеп.

5 бала.      Кунак  булып  яшел  чыршы  

                 Урманнан  безгә  килгән.

                 Ел  да  безне  шаккаттыра,

                 Ничек  матур  киенгән.

6  бала.     Муенсаларын  да  кигән,  

                  Сөрмәләрен  дә  сөрткән.

                  Чәчләренә  энҗе  сипкән,

                  Чулпыларын  да  теккән.

7 бала.     Менә  шулай  купшы  кыздай

                      Ел  да  затлы  киенә.

                      Шушында  ул  балкып  торса,

                      Балалар  бик  сөенә.

8 бала.          Көтә  ул  сабыр  гына    

                      Безнең  җыр  җырлаганны.

                      Тирәсендә  әйлән-бәйлән,

                      Уеннар  уйнаганны.

 Җыр "Чыршы  әйләнәсендә”.

9 бала.            Җырларга  да  оста  без,  

                        Уйнарга  да  оста без.

                        Тыпыр-тыпыр  китереп,

                        Биергә  дә  оста  без.

10  бала.          Бир  әле,  дускай,  кулыңны,  

                         Минем  учка  куй әле.

                         Бер  парлашып  биеп  алыйк,

                         Чыршы,  карап  тор  әле.

11бала.             Исәнме, чыршы, исәнме!

           Тагын да бер ел үтте.

            Күңелле чыршы бәйрәмен

            Балалар күптән көтте.

12бала            Ян яктырак, чыршыкай.

            Балкысын утларың

            Бүген синең тирәңә

                          Җыелган дусларың

13бала              Күрегез безнең чыршыны 

                          Ничек матур киенгән

                          Безгә бәйрәм ясар өчен

                          Урманнан безгә килгән

14бала              Нинди генә уенчыклар  

                          Муенсалар юк анда

                          Серле шар һәм алмалар

                          Бөреләр дә бар анда

                          Гаҗәп күркәм безнең бәйрәм 

15бала             Җем-җем килеп яна ул

                         Котлы булсын яңа ел!

                         Башлыйбыз чыршы бәйрәмен

                         Котлы булсын Яңа ел!

 16бала            Кыш килде акка төренеп

                         Җир өстен сөеп кенә.

                         Тау битләрен сыйпап үтте,

                         Ак көртләр өеп кенә.

17бала            Җем-җем иткән йолдыз белән

                        Тулган төнге саф һава

                        Ә көндез ап-ак чәчәктәй

                        Ябалак кар ява.

Җыр “В лесу родилась елочка” .    

Утыралар.  Шаяннар  һәм  аю  чыршы  янында  калалар.

Алып  баручы.    Җырлыйбыз  да,  уйныйбыз  да, 

                             Борчылырга  урын  юк.

                             Ә  нишләптер,  ни  өчендер

                             Кар  кызыбыз  һаман   юк.

                             Кирәк  урманга  барырга,

                             Кар  кызын  эзләп  табарга.

Чыршы  артыннан  музыкага  шаяннар  чыга.

1 шаян.         Мин  көчле,  мин  кыю,

                      Бернидән  дә  мин  курыкмыйм.

                      Урманга  үзем  барам,

                      Кар  кызын  эзләп  табам.

2 шаян.       Мин  дә  барам!

3  шаян.      Мин  дә  барам!

Җитәкләшеп  чыршыны  урап  киләләр.

1  шаян.         Нинди  матурлык  монда,

                       Энҗе- мәрҗән  сибелгән.

                       Каен,  имән,  усаклар

                       Бар  да  актан  киенгән.

                       Монда  сихри  бер  тынлык,

                        Ул  әкияттән  күчкән.

                       Әйтерсең  лә,  бу  җирдән

                       Йокы  патшасы  үткән.

2  шаян.          Кышкы  урман  караңгы,

                        Кайда  булыр  кар  кызы?

3  шаян.          Тукта,  тукта, тынычлан,

                        Бер  тавыш  килә  сыман.

                        Кемдер  анда  калтырый,

                        Ике  төймә  ялтырый.

                            Чыршы  артынан  аю  тавышы  килә.

Аю.         Кем  ул  анда,  урманда?

(Шаяннар  куркып берсе  артына  икенчесе  яшеренәләр.  Музыка  астында  аю  чыга).

Аю.               Шаян  дусларым   килгән,

                      Курыкмагыз  сез  миннән.

                      Берәр  ярдәм  кирәкме,

                      Беләм  тик  йөрмәгәнне.

2  шаян.         Аю  дускай,  якын  кил,

                       Берәр  төсле  киңәш  бир.

3  шаян.         Без  кар  кызын  эзлибез,

                       Урман  юлын  белмибез.

Аю.                Урман  юлын  мин  беләм,

                       Кар  кызын  көн  дә  күрәм.

                       Әнә  аның  боз  өе,

                       Яңгырый  моңлы  көе.

                          Кар  кызы  өе  янына  баралар.

Шаяннар.       Әй,  кар  кызы,  чык  әле,

                        Кемнәр  килгән,  күр  әле.

Өйдән  кар  кызы  чыга. (Кар  кызы  балалар  арасыннан).

Кар кызы.        Исәнмесез,  дусларым!  

                         Ап-ак  өемдә  яшим  мин

                         Кыш  бабакаем  белән.

                         Өебездә  мич  тә  юк,

                         Бик  дус  без  салкын  белән.

1  шаян.           Кар  кызы,  сине  эзләп  килдек  без,

                         Синсез  бәйрәм  күңелсез.

Кар  кызы.        Барам,  дуслар,  берсүзсез.

Аю.                   Инде  сезгә  серем  бар,

                          Сөйләп  бирим,  шаяннар.

                          Урмандагы  җанварлар  да,

                          Буран  диеп  тормыйлар,

                          Бүген  бәйрәм  ясыйлар.

                                Шаяннар  җилкәләрен  сикертәләр.

Кар  кызы.         Күрәм,  сезгә  бик  сәер

                           Җанварларның  бәйрәме.

                           Яңа  ел  бит  аларның  да

                            Көтеп  алган  бәйрәме.

(Шаяннар,  аю  утыралар.  Кар  кызы  бер  куянны  чакыра.)

                            Куян,  дустым,  йөгер, чап,

                            Җанварларны  эзләп  тап.

Кар  кызы  утыра.

 Куян  чыршының  әле  бер  ягыннан,  әле  икенче  ягыннан  сикереп  чыга. Каршысына  төлке  килә.

Куян.                  Күзләмә  мине,  төлкекәй,

                           Иң  яхшысы – ярдәм  ит.

                           Урманда  бәйрәм  була,  дип,

                           Җәнлекләргә  хәбәр  ит.         (Китә.)

Төлке.               Зур  бәйрәм!  Нинди  бәхет!    

                          Уен,  көлке,  тамаша.

                          Ул  күлмәгем...  ул читегем...

                          Хәтта  күзләр  камаша.

(бүре  килгәнен  күреп  ала,  качып  бармак  янап)

                          Әй,  син,  бүре,  туганкай,  

                          Соңгарак  калдың  бугай.

                          Кызык  итәм  мин  сине.

(балаларга)      Тик  сез  сатмагыз  мине. (Кача).

Бүре.                Ахрысы,  мин  соңга  калдым

                          Эшләпәмне  көчкә  таптым.

                          Ничек  минем  камзулым,

                          Дөресме  галстугым?

Алып  баручы. Бар  да яхшы,  матур.

                                  Чыршы  артыннан  әтәч  кычкырган  тавыш  килә.

Бүре.                Бу  нинди  җыр?  Кем  көйли?

                         Мине  сыйларга  тели?

                         Әтәч  ашыйсым  килә,

                         Үзе  авызга  керә.

Чыршының  бер  ягыннан  барып  карый,  төлке  икенче  яктан  бәрән  булып  кычкыра.

Бүре.               Чү,  бу  бит  бәрән  тавышы,

                        Әнә  тояк  кагышы.

                        Бәрән  ите  яратам,

                        Хәзер  сикереп  тотам.

Алып  баручы.  Бүре  дускай,  бу  бит  төлке  сине  шаярта.

Кылтаеп  төлке  чыга.

Төлке.             Ачуланма,  туганкай,

                        Шаяртып  алдым  шулай.

                        Бик  тиз  хәзер  дуслашабыз,

                        Бергәләп  биеп  алырбыз.

Бүре  белән  төлке  бииләр. Утыралар.  Музыкага  куяннар  чыгалар.

1  куян.            Без  кыюлар,  уңганнар,  

                         Кыска  койрык – куяннар.

2  куян.            Без  күңелле  җәнлекләр, 

                         Җитезләр  һәм  өлгерләр.

3  куян.             Урман –  безнең  калабыз,

                          Без  дә  биеп  алабыз.

Куяннар  биюе.  

Кар  кызы  чыга.

Кар  кызы.         Кыңгыравымны  алам,  

                           Урманга  хәбәр  салам.  (Шалтырата).

                           Очыгыз,  кар  бөртекләрем,

                           Минем  янга,  сеңелләрем. (Шалтыратып  тора).

Кар  бөртекләре  музыка  астында  әкрен  генә  "очып"  чыгалар,  чыршы  алдына  басалар.

1 –  Без  кышның  бизәкләре,

       Энҗе   кар  бөртекләре.

2 –  Без  җитезләр,  без  уйчан,

       Без  моңлылар,  без  җырчан.

3 –  Көне-төне  биибез,

       Һич  аруны  белмибез.

4 –  Без – көмеш,  без  серле,  

       Дуска  дус,  игелекле.

5 –  Без  кышның  зур  яме,

       Икмәктә  кар  тәме.

6 –  Менә  без  ниндиләр,

       Сөйкемле  бөртекләр.

Кар  кызы.          Очыгыз,  кар  бөртекләрем,

                             Минем  газиз  сеңелләрем,

                             Бергәләп  күңел  ачыйк,

                             Уйнап,  әйләнеп  очыйк.

Кар  кызы  һәм  кар  бөртекләре  биюе.

Кар  бөртекләре “ утыралар”.

Кар  кызы.           Безне  балалар  чакырды

                             Яңа  ел  бәйрәменә.

                             Әйдәгез,  киттек,  дусларым,

                             Чыршы  әйләнәсенә.

Җәнлекләр  барысы  да  чыршы  артына  китәләр.  Бүләкләр  алып,  марш  астында,  чыршы  алдына  чыгалар. (Аю – бал,  бүре –  бөреләр,  тиен – гөмбә, куяннар – кишерләр, төлке – балык  тоткан).

Барсы  бергә.     Исәнмесез!

Кар  кызы.         Соңарсак  та, буш  килмәдек,

                            Бүләкләр  алып  килдек.

Бүре.                   Бүредән –  бөре.

Аю.                     Аюдан –  тәмле  бал,

                            Рәхмәт  әйтеп  ал.

Тиен.                  Мин  тиеннән – гөмбәләр,

                           Тәмле,  майлап  бирсәләр.

Куян.                  Без – куяннар  тыйнак  халык,  

                            Сезгә  менә  кишер  алдык.

Төлке.                 Ә  төлкедән  бүләк – балык,  

                            Телегезне  йотарлык.

Кар  кызы.          Миннән – зәңгәр  кыңгырау,

                             Аның  белән  уйнарсыз,

                             Мине  искә  алырсыз.

Барысы  да  баш  ияләр.

Алып  баручы.    Бүләкләрегез  өчен  зур  рәхмәт.  Безнең  бәйрәмгә  рәхим  итегез.

Кунаклар  бүләкләрен  чыршы  төбенә  куялар.  Утыралар.  Чыршыда  утлар  сүнеп  яна.

Алып  баручы.     Утлар  да  яна  чыршыда,

                              Бар  кунаклар  да  монда.

                              Кыш  бабай  ник  килми  икән,

                              Әллә  онытты  микән?   (Утлар  сүнә.)

Балалар,  чыршыбызның  уты  сүнде.  Димәк,  Кыш  бабай  якында  гына.  Чакырыйк  аны.

Балалар:  Кыш  бабай!..   Без  сине  көтәбез!

Кыш  бабай (ерактан).  Килә  алмыйм.  Шаян  җил  миңа  күрсәтмәс  бүреген  кидерде  һәм  җибәрми.

Алып  баручы. Ә  без  нишлик?  Сиңа ярдәм  итеп  буламы?

Кыш  бабай.      Була!  Балалар  минем  якка  карап  өрсеннәр. Көчле  җил  күтәрелер  һәм  ул  күрсәтмәс  бүрекне  алып  ташлар.

Алып  баручы.    Балалар,  әйдәгез,  Кыш  бабайга  булышабыз.  Нык  итеп  өрәбез. (Өрәләр).Алинә

Кыш  бабай.     Булдырасыз.  Тагын  әзрәк,  көчлерәк.  Һе-һе-һей!  Нинди  көчле  җил  чыкты,  күрсәтмәс  бүрекне  алып  ташлады.

Марш  астында  Кыш  бабай  керә.

Кыш  бабай.          Саумы,  көтеп  алган  бәйрәм?!

                               Саумы,  чыршыкай?!

                               Саумы,  саумы, олы  кунак,

                               Нихәл,  минем  оныгым?

                               Исәнмесез,  бар  кунаклар,

                               Сезне күреп  шатландым.

                               Бу  хәерле  сәгатьтә,

                               Бәйрәм  теләге  сезгә,

                               Шат  яшәгез  гомергә.

Алып  баручы.      Әй,  Кыш  бабай, Кыш  бабай,

                               Туңдырма  безне  болай.

К. бабай.                Юк, юк,  суык-салкыннарны,

                               Җилләрне,  бураннарны,

                               Барысын  калдырып  килдем.

                               Бары  йөрәк  җылысын

                               Сезгә  бүген  китердем.

Бала.                      Рәхмәт  сиңа,  Кыш  бабай,

                               Чыршы  китергән  өчен.

                               Яңа  елга  һәммәбезне

                               Матур  бизәгән  өчен.

Кыш  бабай.      Чыршыгызның  уты  янмый  икән,  балалар, бергәләп  яндырыйк  әле.

Балалар.               Чыршы,  чыршы,  кабын  син,

                              Утларыңны  балкыт  син!   (Утлар  яна).

Кыш  бабай.         Чыршы  янына  чакырам,

                               Матур  итеп  басыгыз.

                               Яңа  елда  әйлән-бәйлән

                               Җырлап-биеп  алыгыз.

"Кыш бабай җыры" ( И. Шәмсетдинов  муз. Г. Латыйп  сүзләре. "Үз  җырыбыз булсын  әле"  җыентыгыннан).

Кыш  бабай.          Түгәрәктә  каласыз,

                                Бер-бер  артлы  барасыз.

                                Кыланыгыз  минемчә,

                                Тырышыгыз  ничек  тә.

Кыш  бабай  төрле  хәрәкәтләр  күрсәтә. Балалар аны  кабатлыйлар. Ни  эшләгәнне  әйтеп  бирәләр.

(Чаңгыда  йөрү,  конькида  шуу, кар  ату,  кар  чистарту  һ.б.)

Алып  баручы.        Кыш  бабай,  безнең  балалар  уйнарга  бик  яраталар.

Бала.                        Кыш  бабай, Кыш   бабай,  

                                 Хәзер  син  безне  тыңла.

                                 Без  нишлибез,  әйтеп  бир,

                                 Җавабын  бик  нык  уйла.

Балалар  күрсәткән  хәрәкәтләргә  Кыш   бабай  бик  дөрес  җавап  бирми.  Алып  баручы,  балалар  төзәтәләр  (дөреслиләр).

                                               Балалар  курайда  уйнауны  күрсәтәләр.

Кыш бабай.   Белдем,  белдем,  сез  бутылкадан  сөт  эчәсез.

                                               Балалар скрипкада  уйныйлар.

Кыш  бабай.   Сез  минем сакалымны  тарыйсыз.

                                               Балалар  барабан  кагалар.

Кыш  бабай.   Тузанланып  беткән  мендәрләрне  кагасыз.

                                 Балалар  балалайкада   уйнауны  күрсәтәләр.

Кыш  бабай.     Ашап  туйгач, корсагыгызны  сыпырасыз.

       (Утыра,  як-ягына  карана).

                                        Ә  кая  соң  капчыгым?

                                        Әллә  инде  югалттым?

                                        Ай,  хәтерем,  хәтерем,

                                        Әллә  нәрсә  эшләдем.

      Капчыкны  мин  бит  үзем  ботакка  элгән  идем. Сездә  телефон  бармы? (Телефон  бирәләр).

      Алло!  Алло!  Урман!?  Кем  телефонда?  Төлкебикә?  Менә  миңа  син  кирәк  идең.  Син  минем  капчыгымны  күрмәдеңме?  Күрдең!?  Ботакка  эленеп  тора,  мине  көтә?  Куянкайга  әйт  әле, алып  бирсен  капчыкны.  Сикереп  карады?  Ала  алмады?Аюга  әйтер  идең.  Менде?  Агачтан  егылып  төште?   Маңгае  шеште?  Ай-яй-яй!  Ә  тиен  андамы?   Нәрсә  дисең?  Ботакка  сикерде,  койрыгы  белән  селкетте? Капчык  җиргә  төште?  Ай,  рәхмәт.  Дүртәүләп   алып  килегез  әле. (Тиен, куян,  төлке,  аю  капчыкны  алып  киләләр).  Капчыгымда  тәм-томнар,  барыгызга  да  җитәр.  Бабагызны  сөендереп,  сөйләгез  сез  шигырьләр.

  Балалар  шигырьләр  сөйлиләр.  Алинә җыр,Кул.бию,Регина җыр,??7Руфинә җыр.

  Шигырьләр  сөйләнеп  бетүгә,  чыршы  артында  шаяннар  төчкерәләр

Кыш  бабай:    Бу  нәрсә?

Алып  баручы:    Кемдер  төчкерә.  Әй,  Кыш  бабай,  балаларга  салкын  тидердең бит.

Кыш  бабай:  Булмас,  мин  бүген  бик  күңелле, балалар  белән  бик  дус, (чыршы  артыннан  ялтыравыклар  белән  бизәлгән  бау  ташлыйлар).  Ә  бу нинди бау? Карап  карыйк  әле.   (Тарта,  бауга  ияреп  шаяннар  чыгалар).  Әй,  шаяннар,  шаяннар.  Кыш  бабагыз  белән  шаярасыгыз  киләме?  Менә  минем  капчыгымда  сезгә  дигән  уенчыклар,  бер  биегез  әле.  (Шалтаравыклар  бирә).

Шаяннар биюе.

Кыш  бабай:     Бигрәк  матур  биедегез,

Кыш  бабай  биюе.

 Кыш  бабай:    Туктый  алмыйм  биюдән,

                           Биимен  чын  күңелдән.

 Балалар  утыралар.  Ут  сүнә.  Себеркегә  атланып Убырлы  керә. Пыранлап  чыршыны  әйләнеп  чыга.  Ул  чыршы  янына  килеп  баскач  ут  яна.

 Убырлы:( шигырь сөйли) Ә-ә,  менә  мин.  Көтмәдегезме?  ( Кыш  бабайга)  Ә  син  монда  бәйрәм  үткәреп  ятасыңмы?

 Кыш  бабай:  Нәрсә  булган,  үткәрсәм.

Убырлы:  Ә  нигә  мине  чакырмыйсың?  Карале  мин  нинди  чибәр!  Матур,  сөйкемле.  Соңгы  мода  белән  күлмәк  тектердем. ( Зур рогатка  тартып  чыгара).Менә  рогаткадан  атып,  чыршыгыздагы  бөтен  уенчыкларны  ватып  бетерермен  әле. Балаларыгызның  матур  киемнәрен  ертырмын.  Ә  синең  арка  чокырыңа  бака  җибәрермен.  (Бака  чыгара).  Күчтәнәчләреңне  дә  үзем  ашап  бетерәм,  берсенә  дә  бирмим.

Кыш  бабай:  Туктале,  Убырлы,  үзең  генә  ашагач,  нинди  бәйрәм  була  инде  ул?

Убырлы:  Ә  нигә  миңа  бәйрәм?  Главный  минем  тамак  тук.  Башкаларда  минем  эшем  юк.

 Кыш  бабай:  Эх,  син,  балалар  шундый  матур  итеп  Яңа  ел  бәйрәме  үткәрәләр.....(исенә  төшеп).  Туктале,  тукта.  Ә  минем  балаларга  дигән  күчтәнәчемне  син  алдыңмы  әллә?

Убырлы:  Капчыкта  ул  синең  күчтәнәчләр  идемени?

Кыш  бабай:  Кайда  ул?

Убырлы:  Йоклаган,  син  бит  аларны  төшереп  калдыргансың.  Ә мин  таптым  да  алачыгыма  кертеп  бикләдем.(Сикергәли).  Алачык  минеке, күчтәнәчләр  дә  минеке  (көлә). 

 Кыш  бабай:  Җитте,  Убырлы,  әйдә  балаларны  сыйлыйбыз.

 Убырлы:  Мә,  Кыш  бабай,  күчтәнәчләреңне  башка  ташлап  йөрмә.  (Бирә).

Кыш  бабай.       Менә  сезгә  бүләкләр,

                            Телим  яхшы  теләкләр.

                            Матур-тыныч  яшәгез,

                            Кайгы-хәсрәт  күрмәгез.

                            Әти-әниегез  сүзен

                            Һәрвакытта  тыңлагыз.

                            Тагын   бер елдан  килермен,

                             Шунда  барысын  белермен.

Балалар.    Рәхмәт,  Кыш  бабай.  

Кыш  бабай,  Убырлы  саубуллашып  китәләр.

Саубуллашу(кыш бабай)

Балалар саубуллаша.

Алып  баручы.     Каршылыйбыз  Яңа  елны  

                              Шатланып,  горурланып.

                              Килсен  Яңа  ел  илемә

                              Тынычлык, бәхет  алып.

Күмәк җыр “Ашык безгә яңа ел.”

Музыка  астында  балалар  чыгып  китәләр.