Материал для постановки Олонхо в классе.
методическая разработка (3 класс) по теме
Внедрение олонхо в образовательные программы, создание системы обучения детей сказительскому искусству – одна из основных задач республиканской целевой программы по сохранению, изучению и распространению якутского героического эпоса на 2007-2015 годы.
По подпрограмме «Олонхо и будущие поколения» республиканской целевой программы разработана научно-методическая основа педагогики олонхо для детей дошкольного и школьного возраста, формируются (опорные) этноцентры, инновационные образовательные учреждения по внедрению педагогики олонхо.
Первоначальные представления об олонхо наиболее устойчиво формируются в дошкольном возрасте, эффективными образовательными формами в этом возрасте являются детские театрализованные постановки, кукольный театр по сюжетам олонхо и дидактические игры по мотивам героического эпоса. Одновременно театрализованная игра прививает у ребенка устойчивый интерес к родному языку и национальной культуре, художественной литературе и театру.
Театральные костюмы, кукольные персонажи, декорации имеют важное значение в вхождении детей в мир героев, в лучшем понимании содержания художественных произведений, развивают эстетическое восприятие, а также формируют представления об особенностях костюма в то или иное историческое время. Таким образом, проведение республиканского конкурса по созданию коллекции кукольных костюмов персонажей олонхо и детских костюмов театральных спектаклей по сюжетам якутского героического эпоса для детей дошкольного возраста должен способствовать внедрению педагогики олонхо в образовательные программы, созданию системы обучения детей сказительскому искусству.
Цель конкурса: создание условий для приобщения детей дошкольного возраста к героическому эпосу олонхо, культурному наследию народа саха, для развития детского театрального творчества; популяризация среди населения национальных культурных ценностей, эффективных форм их передачи детям дошкольного возраста.
Задачи: развитие и воплощение в кукольных нарядах и детском театральном костюме национальных традиций, творческих идей и мастерства конкурсантов; содействие в реализации перспективных проектов в области искусства национального костюма (творческий путь: от замысла (эскиза) до результата – демонстрации моделей на подиуме и постановки детских спектаклей и обсуждения возможностей реализации творческого продукта); содействие в создании производства костюмов эпических персонажей для кукольных театров и театральных костюмов для детей по героям олонхо.
Конкурс проводится в три этапа.
На первый улусный этап представляются: эскизы коллекции кукольных костюмов персонажей героического эпоса олонхо; эскизы коллекции детских костюмов театральных спектаклей по сюжетам героического эпоса.
На второй республиканский этап приглашаются конкурсанты по итогам 1 этапа для участия в демонстрации сшитых по авторским эскизам коллекции кукольных костюмов персонажей олонхо и детских костюмов театральных спектаклей по сюжетам якутского героического эпоса.
Костюмы должны включать весь комплект – одежду, головной убор, обувь, аксессуары, атрибуты. В конкурсных работах должны быть использованы качественные ткани, вспомогательные материалы, допустимые для детской одежды с учетом их ухода, безопасности и практичности. Коллекции должны быть выполнены по собственным авторским эскизам.
В конкурсе принимают участие профессиональные художники, дизайнеры-модельеры, народные мастера, педагоги образовательных учреждений, творческие коллективы, специализирующие в области производства национального костюма.
Жюри в ходе первого этапа будет оценивать работы по таким критериям: точность и образность способов выражения идеи конкурсной работы; единство замысла, силуэтных форм и цветового решения согласно национальным канонам якутского народа; оригинальность авторского решения, цельность коллекции или костюма; художественно-эстетический, технический уровень эскизов и моделей; учет особенностей национальных традиций в одежде и аксессуарах.
При оценке работ во время второго этапа будут учитываться: соответствие общей теме конкурса детских костюмов, его целям и задачам; гармоничность и художественная эстетичность воплощения эпического образа; оригинальность дизайна, сохранение традиций национального костюма; творческий подход в использовании материалов и технологических решений; качество представленных коллекций; соответствие требованиям к детской одежде, безопасность и практичность ухода за изделиями. http://lib2.podelise.ru/docs/16/index-78461-1.html
Скачать:
Предварительный просмотр:
Дьокуускай куорат, 17 оскуола
Олонхону туруорууга комо матырыйаал.
Туттуллубут литература:
Олонхо о5олор айымньыларыгар.
- Олонхо геройдара:
Иэйиэхсит
Айыыьыт
Дьоьогой
Урун Аар Тойон
Аар Луук Мас
Аан Алахчын Хотун
Баай Байанай
Саха Саарын Тойон
Сабыйа Баай Хотун
Кун Дьирибинэ- Саха Саарын Тойон, Сабыйа Баай Хотун уоллара
Тунал5аннаах Ньуурдаах Туйаарыма Куо- Саха Саарын Тойон,Сабыйа Баай Хотун кыыстара
Ньургун Боотур-айыылар орто дойдуга туьэрбит бухатыырдара
Ньургун Боотур балта Айталы Куо
Аллараа дойду абааьы бухатыыра ыйыста Хара
Аллараа дойду а5а баьылыга Арсан Дуолай
Дьыл5а Тойон
Хара Ытык Хахайдаан-уда5ан, ус хос бастаах оксоку(хотой)
Айыы Умсуур уда5ан- Ньургун боотур а5аьа(эдьиийэ)
Урун Уолан-?хантан кэлбитин бил
Кыыс Ньургун-бухатыыр дьахтар
Айыы Дьура5астай Кыыс Ньургун сурдьа
- Ньургун Боотур сырыыта
Ыйыста Хара Айталы Куону уорбута.
Уот Уьутаакы Туйаарыма Куону уорбута.
Ньургун Боотур быыьыыр Айталы Куону, Туйаарыма Куону, Урун Уоланы, Айыы Дьура5астай , 37 айыы бухатыырын.
- Олонхо дойдутун ыала.
Сценарий тутула:
-Олонхо са5аланыыта.
-Олонхо5о быьылаан торуотэ. Конфликт.
-Олонхо5о тахсыбыт быьылааны быьаарар суол. Решение конфликта.
-Сопутствующие конфликты и их решение.
-Кыайыы. Ким кыайыыга кыттыбыта. Айыы уда5аннарын суолтата. Ап-куруьун суолтата. Значение шаманок и их способы помощи богатырю.
Ради чего победа? Ради продолжения рода человеческого.
Оборудование: мультимедиа, проектор, экран,колонки,презентации, фонограммы.Звуки: хомус, лошади, жаворонок(фоновая фонограмма). Фотоаппарат, видеокамера.
- Орто бараан дойду костуутэ. Олонхоьут:
А5ыс иилээх-са5алаах,атааннаах-монуоннээх, айгыр-силик аан ийэ дойду-ойор куннээх, охтор мастаах, уолар уулаах.Кохсуттэн тэьииннээх, аьыныгас санаалаах айыы хаан аймахтара Орто дойду килэйэр киинигэр, тарайар тааскатыгар, суон саалыгар, ааттаах алааьыгар олохсуйан ууьууллар.
- Уоьээ дойду костуутэ.
Уоьээ дойду то5ус хаттыгастаах . Алын хаттыгаьыгар Иэйэихсит, Айыыьыт, Дьоьогой айыылар олороллор. Кинилэр ураанхай саха удьуоругар, сылгы ынах суоьуну , о5ону-урууну айан-кэрдэн биэрэллэр. Уоьээ тохсус хаттыгаска Урун Аар тойон олохсуйбут. Кини ус дойду оло5ун барытын салайар, дьаьайар,дьыл5алыыр.( Иэйиэхсит, Айыыьыт, Дьоьогой айыылар сыана5а тахсан бокулуон онороллор, олороллор).
3 костуу. Аллараа дойду костуутэ.
Кун анаара куннээх, ый анаара ыйдаах, буспатах мунду миинин курдук балыа-будуо халлааннаах Аллараа дойду абааьы бииьин ууьа бурууккуур. Кинилэр туун сырыылаахтар. Орто дойду кыргыттарын уораллар-талыыллар. Ыйданатаа5ы тиит кулугун са5а улахаттар, коруохтэн туктэри коруннээхтэр, анала кэнэннэр, буор уйбат буула5а куустээхтэр.( харана буолар, кулуктэр костолло( слайд№4 абааьы бииьин ууьа).
- Аар Луук Мас.
Орто дойдуга 8 салаалаах аар Луук Мас уунэр. Бу мас лабаатыттан урун илгэ ко5он кус сымыытын са5а чоллургэччи таммалаан , уйгулаах быйаннаах дирин далай олохсуйар. Аар Луук маска аан дойду иччитэ аан Алахчын Хотун олорор.
5.Баай байанай
Кэнкил хара тыа5а суурэр атахатаа5ы, котор кынаттаа5ы тэниттин диэннэр, Уоьээ айыылар Баай байанайы Орто дойдуга туьэрэллэр. Онтон ыла иннинэн сирэйдээх, иэгэйэр икки атахтаах сугуруйэн туран: «Суду эьэ тойонум! Бар5а баайгыттан, куон туоьум иннигэр куойэ котон кулу! Кынааьыммар киллэр, кылыыбар уктэт!»-диэн унэн-суктэн кордосто5унэ, киниэхэ Баай Байанай булдуттан тосхойон биэрэр.
5 костуу: Орто дойду оло5о костор.
Кыладыака эбэ хотунна Саха Саарын Тойон чэлгиэннээх тэлгэьэтэ, дьоллоох тусаьата туругуран турбут эбит. Мас маалтаар бала5ан дьиэ иннигэр кэлбит киьи атын баайдын диэннэр бастын сэргэни байбаччы бар5ардыбыттар, орто сэргэни ойуччу туруорубуттар, кэнники сэргэни кэккэлэьиннэрэ аспыттар Саха Саарын тойонно, Сабыйа баай хотунна уоллаах кыыс о5о торуур. Уол о5о торообутугэр дьиэлэрин урдэ уллэнниир, эркиннэрэ иэ5энниир, ба5аналара байааттар. А5ата уолун контоьунэн чороччу кэлгийэн у5арытар. Кун Дьирибинэ бухатыыр о5о омуннаахтык улаатар: биир хонон биирдэнэнр, икки хонон иккилэнэнр, ус хонон устэнэр.
Саха Саарын тойон, Сабыйа баай Хотун кордор харахтарын дьуккэтэ, котурдэр тиистэрин миилэтэ буолбут кыыстара, Тунал5аннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо то5ус былас суьуохтаах, танас бутэй этэ ,унуо5а, унуох бутэй силиитэ дьалкыйан коруохтэн кэрэ дьуьуннээх кыыс о5о буола улаатар.
6 костуу Туйаарыма Куону уоруу.
Бу бэйэлээ5и Аллараа дойду адьарайдара ымсыыра корон, айыы дьоно билбэтинэн, кэтиир –маныыр буолбуттар. Ыйданатаа5ы тиит кулугун курдук суор хара абааьы Бухатыыра Туйаарыма Куону уоран, Хаан бай5алы унуордуура, муус уора5айыгар кистиирэ тиийэн кэлэр.
Айыы кыыьа ытыыр-сонуур. Ытаабыт саната ыраахтан кумаар –бырдах санатын курдук дыыгынаан иьиллэн хаалар. Айыы кыыьа абааьы уола сымара таас ордуутугар олорон, харыьыттарара хара5ын уута, комускэтэрэ эрэ комускэтин уута буолар. Кун Дьириминэ балтын ир суолун ирдии барар да, ууга тааьы бырахпыттыы сутэр.
7 костуу. Ньургун Боотуру туьэрии.
Ортодойду олохтоохторо абааьы айма5ын ата5астабылыгар аймаммыттар. Онуоха : «Дуула5а бухатыырда туьэрэн кулун !»,-диэн , Аан Алахчын Урун ААр Тойонтон кордоьор. Ньургун Боотуру ураанхай саханы ууьаттын, айыы айма5ын араначчылаатын диэн , Айталы Куо балтын кытта Уоьэттэн утумэхтээн туьэрэллэр.
О5олор орто дойдуга туох да кыьал5аны билбэккэ корулээн-нарылаан олороллр. Уол сааьа ситэригэр бухатыыр куустэнэр, кууьун холонуон, охсуьуон-киирсиэн ба5арар буолар. Кыы о5о сэттэ былас суьуохтаах, утуокэннээх бэйэлээх кыыс буола улаатар.
Ньургун Боотур балта Айталы Куону кытта уу нураллык олордохоруна,эмискэ буур5а туьэр, этин этэр, хаардаан халыьытар, тонот турар. Аллараа дойдуттан абааьы бухатыыра Ыйыста Хара тахсанг Айталы Куону уоран-талаан илдьэ барар.
8 костуу. Ньургу Боотур Аан Алахчыттан алгыс кордоьор.
Ньургун Боотур балтын Айталы Куону абааьы уола Ыйыста Хара уорбутун кэннэ, Аар луук маска тиийэн сир-дойду иччитэ Аан алахчын хотунтан куус-уох кордоьор. Онуоха дойду иччитэ алгыс этэр. Бухатыыр орулуур уохтанар, курулуур куустэнэр. Хантас гынна5ына халлааны хаххалыыр, ыгдас гынна5ына ыйы сабардыыр, куокэс гынна5ына куну кулуктуур, куурээннээх куустээх, бухатыыр быьыылаах буолар.
9 костуу Бухатыыр ата.
Бухатыыр аналлаах ата-дьулусханнаах дьулус манан халлаан дьураатыгар тура торуобут дьулусхан суурук ат. Бу ат тэьиинин быстыа5ынан чиччигинэс иниирдээх, контос быстыа5ынан курус куустээх. Бу ат барахсан ус дойдуну ургулдьу туьэн айанныыр. Иччитэ иэдээннэ тубэстэ5инэ эрдэ сэрэтэр, киьилии кэпсэтэр сахалыы санарар. Бухатыыр бастын до5оро-атаьа, субэьитэ.
10 костуу. Ньургун Боотур Аал уокка бухатыыр сугуруйуутэ.Айыы бухатыыра адьарай бииhэ ата5астаан барбытын ситиьэ-иэстэьэ барарыгар аал уотун иннигэр соьургэстээн олорон эрэ: «Мин эргиллэн кэлиэхпэр диэри оттубут уоппун умуруорума! Биир ньирэйи токутума, биир кулуну туоратыма!»-диэн алгыс ал5аан кордоьор.
Ньургун Боотур балтын уорбут Ыйыста Хара абааьы бухатыырын ир суолун ирдиир, тон суолун тордуур. Кыьыны кырыатынан,сайыны самыырынан саба5алаан айанныыр. Элбэх моьоллору туораан абааьы уолун ситэ баттыыр. Балтын быыьаан ылан, чокуур таска кубулутан сиэбигэр уктан кэбиьэр уонна остоо5ун кытта охсуспутунан барар.
Ыйыста Хара Ыйтык Хахайдаан диэн абааьы уда5анын комо5о ынырар. Уда5ан ус хос бастаах оксоку кыылга кубулуйан кэлэн болуох хааны быра5ар. Абааьы уола ыйыстар, ус тогул эьэлии часкыйар.
Ньургун Боотур а5аьын Айыы Умсуур уда5аны ынырар. Уда5ан кыталык кыыл буолан кэлэн, айыы бухпатыырыгар ко5он кус сымыытын са5а ара5ас илгэни быра5ан биэрэр. Ньургун Боотур айа5ара «лап» гыннарар да иниирин тыаьа лачыгырыы туьэр.
11 костуу. Кыайыы
Ньургун Боотур ыйыста Хараны кыайан-хотон балтынаан Айталы Куолуун Саха саарын Тойон уонна Сабыйа Баай хотун олохторугар тиийэн кэлэллэр.
О5онньордоох эмээхсин айыы бухатыырыгар Туйаарыма куону оссо биир абыыьы уола Уот Уьутаа5ы уорбутун туьунан, Кун Дьирибинэ комускуу баран баран суппутун туьунан ытыы-сонуу кэпсииллэр, быыьыырыгар-абырыырыгар кордоьоллор.
12 костуу. Ньургун Боотур уонна Уот Уьутаа5ы охсуьуулара
Орулуур отут куну быьа хара бай5алы хабар5аларыгар диэри тэпсэ сылдьан, таас хайалары тобуктарыгар диэри то5ута тэпсэ сылдьан охсуьаллар. Ус дойдуну атыйахтаах уу курдук аймыыллар.
Ньургун Боотур а5аьа Айыы Умсуур биэрбит уот субуйа батаьын комотунэн, айыы далбар кымньыытын туьанан Уот Уьутаакыны кыайар-хотор. Абааьы айма5ыттан Кун Дьирибинэнэни, Туйаарыма Куону,Урун Уоланы таьынан оо5уй о5ус о5уруктаах быатыгар кэлгиллибит отут сэттэ айыы бухатыырдарын быыьаталыыр, олортон оруьуйэр.
13 костуу. Ыал буолуу
Ити курдук кыайан –хотон уорэн-котон олордохторуна, Ньургун Боотур а5аьа айыы Умсуур кэлэн:
«Балтын Айталы Куо кун Дьирибинэ анала буолар. Оттон эн холоонноох до5орун Кыыс Ньургун буолар,»-диир.
14 костуу. Ньургун Боотур Кыыс Ньургуну кэргэн кэпсэтэ кэлбитигэр, бухатыыр дьахтар маннык диэн кордоьуулээх буолар:
«Сурдьум Айыы Дьура5астай аллараа дойдуларга хааллан сытар. Кинини босхолоо, быыьаа-абыраа!» Ньургун Бооту тургэн улугэрдик хотторбут абааьы айма5ыттан айыы Дьура5астайы сулбу таьыйан а5алар.
15 костуу. Кыыс Ньургун кэргэн тахсар кэмэ кэрдиитэ тиийэн кэлэр. Кинини айыы уда5аттара а5ыс дьайтан аал уотунан ыраастаан арчылаан кийиит буоларга бэлэмнииллэр. Ньургун Боотурга кэргэн тахсар.
16 костуу .Ыьыах
Айыы дьоно алаас-сыьыы мунунан ара5ас чэчири анньаллар. Аар ба5ах сэргэни туруораннар ыьыах ыьаллар, уорэллэр-котоллор, оонньууллар-корулууллэр. Ыьыахха чугаьы чуораанынан, ыраа5ы хобо тыаьынан то5уоруталлар. Аттаах-сатыы бары айаннаан кэлэр. Орогой ыьыа5а то5ус хонук устата у5араабат. Куустээх манна куон корсор, быьый манна быыраттар, аьастаах манна аьыыр, тойуктаах манна туойар, ырыалаах манна ыллыыр, олонхоьут манна олонхолуур.
17. Ити курдук орто дойду олохтоохторо дьэ льоллоох олохторо са5аланар.
Ньургун Боотур балта Айталы Куо Кун Дьирибинэлиин , Туйаарыма Куо Урун Уоланныын, Ньургун Боотур Кыыс Ньургуннуун ыал буолан орто дойдуга олохсуйаллар. Алаьа дьиэни иччилииллэр, аал уоту оттоллор, иитэр суоьуну куруолууллэр, торуур о5ону биьиктииллэр, саха тордо буолаллар.Дом! Дом!Дом!
Айыылар.
Божества
Орто дойду
Сабыйа Баай хотун
Саха Саарына тойон, уда5аннар
А
Айыы
Тимир Ыйыста Хара
Уот Уьутаакы
Абааьы Кыыьа
Орто дойду
кырдьа5ас ыала
Сабыйа Баай хотун
Саха Саарына тойон
Ыал буолаллар
Туйаарыма Куо
Урун Уолан
Ыал буолаллар
Кун Дьрибинэ
Айталы Куо
Ыал буолаллар
Ньургун Боотур
Кыыс Ньургун
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
"Вспоминаем, повторяем" презентация к уроку закрепления изученного материала по математике в 1 классе
Презентация к уроку закрепления изученного материала по математике в 1 классе по программе "Планета Знаний"...
Урок русского языка по теме: Закрепление изученного материала по теме: «Местоимение». 4 класс
При закреплении материала используются интересные игры, "хитрые вопросы", шарады, кроссворды, осуществляется связь с материалом литературного чтения....
Конспект урока" Повторение изученного материала в 3 четверти" 2 класс
Подробный конспект урока по теме " Повторение изученного в 3 четверти". Учебник Моро.2 класс...
Материал к олимпиаде в 1 классе 1 тур.
Материалы к олимпиаде по математике, русскому языку, окружающему миру....
Материал к олимпиаде в 1 классе 2 тур
Задания к олимпиаде в 1 лассе 2 тур по математике, русскому языку, окружающему миру....
Мини проверочные работы по чтению ( деление на слоги, постановка ударения)1 класс
Данный материал позволяет за минимальное время проверить степень усвоения учебного материала по чтению (деление на слоги, постановка ударения)...
Тест по русскому языку для 4 класса по теме: "Повторение материала, изученного в 3-м классе"
Тест по русскому языку для 4 класса по теме: "Повторение материала, изученного в 3-м классе" по программе "Школа России"...