Литературное чтение на родном (бурятском) языке
план-конспект урока (4 класс)

Литературна ушалга

Буянтуева Виктория Ринчиновна, учитель начальных классов МБОУ «Боргойская СОШ»,

Джидинский район

Хэшээлэй ябаса :

I.Дабталга.. (Паарна ажал )

1. Нэгэ харюугынь шэлэгты. Басни гэжэ юун бэ?

А)  Уншахада, хэлэхэдэ аятай зохид үгэнүүдые бүлэг бүлэгөөр удха  болон түүхэлөөрнь тааруулhан ,уран гоёор найрлуулhан зохёол.

Б) Yсөөхэн  үгэнүүдээр , уран гоёор шүлэглэжэ зохёогдоhон ,hургаал , заабари хэлэhэн дүүрэн удхатай аман  зохёол.

В)Хүнэй, амитадай абари зан, ажабайдал дээрэ үндэhэлжэ, уран гоёор  зохёогдоhон hургаалай удхатай аман зохёол

Г) Арад зоной ажабайдалда һаад ушаруулдаг хүнүүдэй муу талые ондоо юумэнүүдэй, ехэнхидээ амитадай ажабайдалда болоһон үзэгдэлнүүд болгожо, тэдэниие наадалжа, шүүмжэлжэ, хүнүүдтэ һургаал заабари ойлгуулха зорилготойгор найруулагдаһан зохёол.

2 Таблица сооhоо баснида  хабаатай үгэнүүдые ологты:

 (Басни, мораль, заабари, амитад, сэдьхэл, муу, hайн, hургаал, хүн)

3.Стрелкээр нэрэтэйнь холбогты:

Yгэ хэлэхэдээш мэлшэхэнээр дуугардаг                                          Баабгайн хүбүүн    
Yнэгэн мэхэтэй хүнүүд дайралдалаг

 Хайрлаха сэдьхэлэй

Халташ байхагүйнь харамтай лэ                                                     Yнэгэн Шоно хоёр    

4.Эрдэни Чимитович Дугаровай портрет  ологты:

 А)                                Б)                 В)                   Г)

II. Даабари шалгалта. Ямар зохёол дээрэ ажаллат? (Басни)

      Хэшээлэйнгээ темэ хэлэгты .(Басни уншахабди)

-Мүнөө бидэ Эрдэни Чимитович Дугаровай  зохёоһон «hайрхуу бороо»гэһэн баснитай танилсахабди. Уран зохёолшо геройнуудтаа ямараар ханданаб? Һанал бодолыень тайлбарилан хөөрэлдэхэбди, уран гоёор уншахабди.

-Басниин нэрэ  уншагты .Танай сэдьхэлдэ ямар һанал бодол түрүүлнэб?

-hайрхуу гэжэ  үгэндэ синонимуудые hанагты.( Омгорхуу, хөөрүү)

III.Басни бYхэлеэрнь багшын уран  уншалга.

- Басни соохи үйлэдэгшэ гол геройнуудые нэрлэхэ. Бороо тухай юун гэжэ ойлгобот? hалхин тухай?

IV.Зохёолоо элдэб аргануудаар уншалга.

-Мүнөө үйлэ үгэнүүдые ажалай дэбтэртээ түүжэ  бэшэхэбди.(нюур 75 Даабари 5)

-Бороогой хэлэһэн үгэнүүдые басагад уншагты.

-Бороо абари зангаараа ямар гэжэ ойлгобот?

- Бороогой дүрөөр автор ямар хүнэй абари зан харуулнаб?

Һүүлшын мүрнүүдые булта уншая.

Ямар хүнүүд дайралдадаг бэ, гэжэ автор хэлэнэб?

Уран уншалгада бэлэдхэл

• Энэ басни уншаад байхадаа, ямар бодолнууд сэдьхэлдэтнай түрэнэб?
• Ямар хүнэй абари зан автор Бороо hалхин хоёрой дүрөөр харуулнаб? Али нэгыень һайхашаана гүт?
• Ямар хүниие Бороотой жэшээжэ болохоб? Ямар хүниие hалхинтай жэшээжэ болохоб?  

Сэдьхэлэйнгээ мэдэрэлые хоолойгоороо илган уншажа харуулая.

IV.Уран уншалга (нюур нюураар: автор, Бороо, hалхин )

V.Тобшолол

Бороо hалхин хоёрой дүрөөр автор дутуу дундануудые шүүмжэлэн арад зондо һургаал заабари ойлгуулха зорилготойгоор басни бэшээ.

• Энэ уншаһан баснимнай ямар юумэндэ һурганаб? Ɵөрыгөө магтажа, омгорхохо,hайрхаха хэрэг бии гээшэ гү? Һанамжаараа хубаалдая.

VI. Хэшээлэй дүн: Үгтэһэн оньһон үгэнүүдэй алиниинь басниин үйлэдэгшэ геройнуудта таарахаб, удхыень тайлбарилжа үгэгты:

Ɵөдэнь hаяхан шулуу,                                        Ухаантай   хүн адуугаа  магтадаг,                    

Ɵөрын тархида унаха.                                         Тэнэг   хүн  бэеэ магтадаг .                        

Литературна уншалгаар технологическа карта

Буянтуева Виктория Ринчиновна, учитель начальных классов МБОУ «Боргойская СОШ» Джидинский район

Хэшээлэй ябаса :

Приложение 1

Yхибүүдэй бэшэhэн таблица иимэрхүү  байжа болохо:

Буянтуева Виктория Ринчиновна, учитель начальных классов МБОУ «Боргойская СОШ» Джидинский район

Хэшээл: Литературна ушалга

Класс: 4

Темэ :Д-Х Цынгуева «Хюруу»

Зорилго:  1.һургалгын: шүлэгэй гол удхатай танилсалга.

2.Хүгжөөлгын:  Аман хэлэлгэ ба уранаар уншалга харуулалга.

3.Хүмүүжүүлгын: Намарай шэнжэ ба хюруу тухай  шүлэгэй мүрнүүдээр hурагшадта ойлгуулха. 

Хэрэгсэл: С.Ц. Содномов,О.В. Ринчинова «Литературна уншалга»,   ноутбук

Хэшээлэй ябаса :

1. Эмхидхэлэй үе.

Yхибүүд уншагты:

Таба-дүрбэ, дүрбэ-таба-

Эдэ сэгнэлтэнүүдтэ дуратайб.

Энэ ямар жанрай зохёол бэ?( Жороо үгэ)

Ямар жанрай зохёолнуудые мэдэхэт нэрлэгты.

(Рассказ, онтохон, статья, таабари, оньhон үгэ, жороо үгэ, басни, шүлэг гэхэ мэтэ)

II.Бэлэдхэлэй хөөрэлдөөн.Номоо нээгты нюур 15, зохёолой нэрынь уншагты. Хюруу. Ямар жанрта ороноб. Хюруу гэжэ юун бэ? Зураг харуулха 

Шүлэг ямар янзын байдаг бэ?

Хюруу шүлэгэй авторнь хэн бэ?  (Доржо-Ханда Цынгуева тухай намтарынь  хөөрэлдөөн)

III.hурагшадай номуудые хаалгаад, багшань шүлэгөө бултыень уншажа үгэнэ.

IV. Шүлэгэй удхаар хөөрэлдөөн. Шүлэг соохи образно хэлэлгэнүүдэй ба образуудай удхыень элирүүлгэ. Рифмэ, ритм, тон, интонаци баримталан уншалга.

V. . Шүлэг соо эпитет ба метафора ололго.

VI.Дүүргэлтын уншалга

VII.Гэрэй даабари: Шүлэг сээжэлдэхэ

Хэшээл: Литературна ушалга

Класс: 4

Темэ: “Гурбан аха дүүнэр” (немец арадай онтохон)

Зорилго: арадай онтохонууд тухай мэдэсэ һэргээн, зохёолой сюжет, композици гэһэн литературна ойлгосонуудтай танилсуулха. Зохёолой онсо шэнжэ илгаха шадабари дээшэлүүлхэ.

Хэрэгсэл: С.Ц. Содномов,О.В. Ринчинова «Литературна уншалга»,   ноутбук

Хэшээлэй ябаса:

Эмхидхэлэй үе

1. Мэндэшэлэлгэ, һурагшадые бүридхэлгэ;
2. Һуралсалай ситуаци бии болголго.

- Урда хэшээлдэ бидэ юу гараа һэмбиибди?  (“Сагаан морин” венгер арадай онтохон)

- “Өөрыгөө шалга”

- Юундэ арад зон иимэ зохёолнуудые зохёодог байгааб? (үбгэ эсэгэнэр аша зээнэртээ шухала бодолнуудаа, һургаал заабаринуудаа дамжуулхаа һанаа)

- Ямар шухала бодолнууд гээшэб? ( һайн муу, эжы абадаа зүб хандалга, нүхэдтөө, түрэл нютагтаа хандаса, һайн һанаатай баатар тухай г.м.)

- Иимэ һайхан шанарнууд гансал зохёолдо байна гү, али бүхы зохёолой геройнуудта болон таанадташье шухала туһатай байна гү? (бултанда хамаатай)

- Арадай һанал бодолдо байһан идеалай онсо шэнжэнүүдые дэбтэртээ бэшэе:

Түрэл орондоо дурлал,

эхэ эсэгэдээ һайхан хандаса,

һайн һанаан,

 һүбэлгэн ухаан,

шэн зориг,

хүндэ туһалха,

номгон даруу зан .

Эдэ шанар шэнжэнүүд арадай аман зохёолой ямар жанрнууд соо тон эли тодоор харуулагдадаг бэ? (Онтохонууд соо)

• “Урдын урда нэгэ сагта...”, “Эртэ урда сагта...”, “Урдань нэгэ хаан...”- гээд эхилһэн зохёол  ямар зохёол болоноб? (Онтохон)

 Гол хуби

1.  Онтохоной удхаар хөөрэлдөөн. Сюжет.

• Сюжет гэжэ юун бэ? (һурагшад  уншаад үгэнэ)

Эпическэ зохёолой гол үндэһэн хадаа сюжет болоно.

Уран зохёол соо харуулагдаһан геройнуудай хоорондохи харилсаанууд дээрэһээ гараһан ушаралнуудые, үйлэ хэрэгүүдые зохёолой сюжет гэдэг. Сюжедүүдэй дундын холбоон – гол шухала үйлэнүүд – эпизод гэгдэдэг.

- “Гурбан аха дүүнэр ” гэжэ онтохон юугээр эхилнэб? Юун болоноб ? юугээр дүүрэнэб? Геройнуудынь хэд бэ?

- Эдэ асуудалнуудта харюусахын тула геройнуудай үйлэ хэрэгүүдые хараад үзэе.

- Зохёол юугээр эхилнэб? Эхииень олоод, карандаашаар тэмдэглэгты, уншагты. (нюур 51)

Ехэнхидээ онтохонууд адляар эхилһэн байдаг. Онтохон соо геройнууд заабол ондоо харгы замда гарадаг. Энээгээр тэдэнэй ябадал эхилдэг.

• Саашаа юун болоноб? Ном соогоо оложо тэмдэглэгты, һубарюулан уншагты.
• Энэ онтохоной гол герой хэд бэ? (Гурбан аха дүүнэр)
• Хэдтэй уулзанаб, ямар зон гээшэб?
• Геройнуудай харилсаан эршэдэжэ, үйлэ хэрэгүүд һубарилдан хүгжэдэг, энээниие үйлын хүгжэлтэ гэдэг.
• Онтохон юугээр дүүрэнэб? (Хамта ажаhуугаа hэн ха)
• Энэнь зохёолой дүүргэлтэ гээшэ.
• Юундэ онтохонууд хододоо һайнаар дүүрэдэг бэ?

Онтохоной байгуулга

• Композици гэжэ юун бэ? (һурагшад уншаад үгэнэ)

Зохёолой байгуулга болон тэрэнэй хубинуудай хоорондохи холбоое композици гэнэ.  

•  Таһаршагүй гурбалжан юун болоноб: жанр-композици-сюжет

Сюжет композици хоёр зохёолой жанраар тон нягтаар холбогдоһон байдаг, тиимэһээ эдэ гурбан таһаршагүй гурбалжан болоно.

2.  Онтохоной онсо шэнжэнүүдые гаргалга

1. Онтохонууд гурбан янза байдаг (амитад тухай, шэдитэ, хүнэй ажабайдал тухай)
2. Онтохон өөрын тусхай байгуулгатай байдаг (эхилэлтэ, үйлын хүгжэлтэ, дүүргэлтэ )
3. Һайн ба муу геройнууд гэжэ байдаг.
4. Һайн талын герой заабол гэрһээ харгыда гаража ошодог, тиихэдээ олон янзын туршалгануудые дабажа гэртээ бусадаг.
5. Геройдо шэдитэ геройнууд, зүйлнүүд туһалдаг.
6. Һайниинь заабол диилэдэг.
7. Нэгэ янзаар эхилһэн, дүүрэһэн байдаг.

Хэшээлэй дүн

• Мүнөөдэр бидэ юу мэдэхэ болообибди?
• Сюжет гэжэ юун бэ?
• Сюжет ямар хубинуудһаа бүридэнэб?
• Композици гэжэ юун бэ?
• Зохёолой гурбалжан гэжэ юун бэ?

Һурагшадай өөһэдөө ажалаа сэгнэлгэ

Гэрэй даабари:

- Онтохо уншаад ерэхэ.

- Хэшээл дүүрээ. Баяртай !

Хэшээл: Литературна ушалга

Класс: 4

Темэ: Хоца Намсараев “Шубуудай аян”

Зорилго: .һургалгын:Хоца Намсараевай “Шубуудай аян” гэжэ шүлэгэй гол удхатай танилсалга,авторай сэдьхэлэй байдалай хубилалта ажаглаха  Аман хэлэлгэ ба уранаар уншалга харуулалга.Түрэл байгалидаа дурлал, омогорхол хүүмүүжүүлхэ.

Хэрэгсэл: С.Ц. Содномов,О.В. Ринчинова «Литературна уншалга»,   ноутбук

Хэшээлэй ябаса:

I .Эмхидхэлэй үе: Бэе бэеруугаа хаража энеэебди,бэе бэеруугаа харан, доро дохин мэндэшэлсэе.

Хэшээлээ эхилхын урда, артиккуляционно упражнени  хэе:

«Дэн»: хамараараа агаар татан абаха, амисхаагаа баряад,; амараа үлеэгые, аманhаа гал  үлеэhэн шэнги болохо.

«Намарай hалхин үлеэнэ»: хамараараа агаар татан абаха, амисхаагаа баряад,агаараа гаргахада [ш] абяаниие  удаан ба түргэн татажа байгаад  гаргаха.

«Урал»- Уруулаа hайнаар хаагаад, урагшань татаад.; амаа нээнгүй, хажуу тээшэнь энеэбхилэн харуулагты  2-3  дахин дабтаха.

Дикци дээрэ ажал.

«Тос-тос » тордиhогүйгѳѳр,

Тоогүй  олоор тоншодог

Торгон эреэн самсатай

Тоншуул манда туhатай

- Энэ жороо үгэ удаанаар, аляар уншагты,саашань темпые түргэн болгожо уншая.

– Асууhан, баяртайгаар , гайхалтайгаар уншагты

II.Бэлэдхэлэй хөөрэлдөөн:  

Гэрэй даабари шалгата: Ямар зохёол гэртээ уншаат ? (Ц.Цырендоржиев «Намар» )

-Юу хэхэ байгаат? (Уран уншаха)

-Юун гээшэб уран уншаха?

III.Хэшээлэй темэ болон зорилгонуудтай танилсалга.

-Yхибүүд!Мүнөөдэр хэшээл дээрээ саашань шүлэгдэhэн зохёолнуудтай темэ гархабди , hонин юумэ мэдэхэ болохот.

МАНМААМАММАСМААМАРМААМАЕМАВ

-Энэ . үгын адли үе зурагты

-Бэрхэт!

-Ямар обог болооб? (Слайд1 портрет Хоца Намсараев)

Мүнөө Буряад литературын үндэhэ hуури табигша Х.Н.Намсараевай намтартай, “Шубуудай аян”  гэжэ зохёолтой танилсахабди.

Уран зохёологшо тухай хөөрэлгэ.

1918 ондо Х.Н.Намсараев эгээн түрүүн Дээдэ –Хэжэнгын hургуулида багшаар ажалажа эхилээ.Тиигээд уран зохёолой ябуулга эхилhэн байна.Шог ёгто шүлэгүүдые, поэмнүүдые,повестьнуудые, рассказуудые гэхэ мэтэ бэшээ.1935 ондо «Цыремпил» гэжэ повесть хэблэгдээ, үшөө ехэ ехэ зохёолнуудынь иимэ (слайд 2) дээрэ уншагты:

 «Yншэдэй үхэл », «Yүрэй  толон», «Аламжа мэргэн», «Сагаадай мэргэн», «Илалтын туяа», «Тайшаагай ташуур»

Эдэ зохёолнуудыень ехэ класста ороходоо таанар танилсахат , уншахат

IVШэнэ темэ:

Мүнөө Х.Н.Намсараевай бэшэhэн “Шубуудай аян” гэhэн шүлэг шагнагты.

(Нэгэ үхибүүн  урид гэртээ бэлдээд , уранаар уншана)

-Энэ шүлэг юун тухайб?

- Шубуудай аян гэхэдээ юу гэжэ ойлгонот?

-Энэ  шүлэгэй нэрээр зохёолой удха ойлгогдохо байнуу?

Аман соогоо уншалга.

Шүлэгэй анализ:

-Шүлэг соо хэдэ мэдүүлэл бэ? (4 ) Слайд 3

-Энэ мэдүүлэлнүүд ямар янзын бэ? (Юрэ хөөрэhэн) Слайд 4

-Ямараар уншахат?

-Юун? Хэн ?( Юумэнэй нэрэ) гэжэ асуудалда  харюусhан үгэнүүдые ологты. Слайд 5

-Yйлэ үгэнүүдые ологты. Слайд 6

-Тэмдэгэй нэрын үгэнүүдые ологты. Слайд 7

- Шүлэг соо Х.Н. Намсараев ямар аргые харуулнаб?  (олицетворени) Слайд 8

-Олицетворени уншагты.(Уhа голнууд хашхарна,hалажа ядан эрьенэ, ганганан гэнгэнэн зорибо, мордобо)

V .Х.Намсараев Б. Базарон хоёрой шүлэгүүдые зэргэсүүлгын анализ.

Ажалай дэбтэр нюур 16  Даабари 7,8

VI.Шалгалтын шата.

Ɵөhэдынгөө, нүхэдэйнгөө ажал сэгнэлтэ.

VII.Гэрэй даабари : 1.Шүлэг сээжэлдэхэ .2. Уран уншаад ерэхэ. 3.Зураг зураха шүлэгэй удханда тааруулжа. Слайд 9

VII.Хэшээлэй дүн.

Буянтуева Виктория Ринчиновна, учитель начальных классов МБОУ «Боргойская СОШ» Джидинский район

I .Эмхидхэлэй үе: Бэе бэеруугаа хаража энеэебди,бэе бэеруугаа харан, доро дохин мэндэшэлсэе.

II.Бэлэдхэлэй хөөрэлдөөн:  (Паараар карточка дээрээ ажаллна). Таабари таагты зурагтайнь холбогты:

1.Бултанhаа халуун,

Бултанhаа холо,

Барагхан хүбүүн. (Наран)

2.Оёдолшон бэшэ аад,

Бүхэли жэлээ зүүнүүдтэй ябадаг.(заряа)

3.Багахан бэетэй,

Зөөлэхэн үhэтэй,

Наададаг, hүрэдэг,

Hамар суглуулдаг (хэрмэн)

4.Шабараар бариhан гэртэй,

Шарабтар улаан үбсүүтэй,

Хонгор зулгы аашатай,

Хорхой аляаhан эдеэтэй.(хараасгай)

5.Хундагтын тосхоной

Хун сагаан хүбүүд

Хүйтэндэ дулаа үгэдэг

Халуунда hэрюу үгэдэг.(хуhан)

Дээрээhээнь доошонь уншагты .Намар.Хэшээлдээ юун тухай уншахамнайб,темэ нэрлэгты.(Намар)

Эдэ үгэнүүд ямар үзэгдэлнүүдтэ ороноб? (Байгаалиин үзэгдэлнүүд)

Наран намарай сагта ямараар шаранаб?

Заряа, хэрмэн юу хэнэб?

Хуhан ямар болонхойб?

Хараасгай намарай сагта яадаг бэ?

Багшын уншалга Номоор худэлмэри .Номоо хаагты, шагнагты:  Ц. Цырендоржиев «Намар»

 Ямар жанрай зохёол бэ? (Шүлэг)

Ямар зохёолые шүлэг гэдэг бэ? (Хэн мартааб номон соо нюур 15)

Шүлэг соо юун тухай хэлэгдэнэб? (Намарай саг тухай)

Энэ шүлэгнэй  удхынгаа талаар ямар зүйлтээб? (Живописна лирикэ)

Шүлэгөө  хүхюу баяртайгаар удхыень элируулэн үхибүүд уншана.  

Ямар уран арганууд шүлэг соо байдаг бэ? (Олицетворени, эпитет, метафора)

Шүлэгэй удхыень бүхэлеэрэнь хөөрэлдэлгэ:

1 бадаг уншагты, эндэ юун тухай хэлэгдэнэб? Нютаг юун гэжэ нэрэтэйб? (Ярууна)

Ямар арга харуулагданаб? Метафора – Шарахан тэрлигээ хуhахан хэдэрээ.

2 бадаг уншагты, эндэ юун тухай хэлэгдэнэб? Байгааллиин хубилалта.

Ямар арга харуулагданаб? Олицетворени-Тэнюун талаар үбhэнэй hүринүүд

                                                                         Тэмээн жэндэл hубаринхай.

3 бадаг уншагты, эндэ юун тухай хэлэгдэнэб? (намарай эхин ерээ)

Ямар арга харуулагданаб? Эпитет- Намжааран , алтаhаар ерэбэл

Автор нютагаа үшөө ямар ондоо үгөөр  нэрлэнэб? (Эхэ нютаг)

Сэлмэг үндэртэ шубуудай ганганаан

Сээжэдэм гуниг түрүүлнэл даа –эдэ мүрэнүүдые  юу гэжэ ойлгообта?

Дэбтэр соогоо худэлмэри.  Нюур 15 даабари 3,5,6

Шалгалта: Харюугынь самбар  дээрэhээ шалгагты

Хэшээлэй дүн: Энэ шүлэг соо намарай саг ямараар харуулагданаб?

(Ганса намар саг соо  бүхы дэлхэйн үнгэ харуулагдадаг.Гоё саг)

Гэрэй даабари: Нюур 16 Даабари 3

Литературна уншалгаар технологическа карта

Буянтуева Виктория Ринчиновна, учитель начальных классов МБОУ «Боргойская СОШ» Джидинский район

Хэшээлэй ябаса :

I.Эмхидхэлэй үе: Сайн байна !Бэе бэедээ hайниие хүсэе.

(Би шамда hайниие хүсэнэб,

Би шамда  хододоо туhалхаб,

Би шамда  баяртайб!)

 II.Бэлэдхэлэй хөөрэлдөөн: Уншагты:

                                                                  Табатайхан

Бадма хүбүүн

Морёо унаад

       Мордоол хүхюун.

-Ямар жанрай зохёл уншаат?  -Шүлэг

-Хэн тухай хэлэгдэнэб? Бадма

-Юу хэнэ Бадма, хэдытэйб?

-Энэ  хүбүүн  Цырен-Базар Бадмаевич Бадмаев болоно. Хэн бэ? 

Yхибүүдэй уран зохёолшон,.табатай байхадаа мори hургадаг, эжы, абадаа мал хаража туhалдаг байгаа.Энэ хараhан үзэhэн  юумэеэ таанадта зорюлжа олон зохёолнуудые бэшээ.

Цырен-Базар Бадмаевичай ямар зохёолнуудые уншаат?

III.Шэнэ темэ: Аудизапись шагнагты:(ород, немецкэ, англи, буряад ,татар хэлэн дээрээ үхибүүдэй хөөрэлдөөн)

Юу шагнаат?Ямар зохёолто  танилсахамнай гээшэб?

Ц-Б Бадмаев “Ямар хэлэн дэлхэй дээрэ аhан баян бэ?”Нэрыень уншаад юун тухай зохёол гэжэ hананат?

 Багша шүлэгөө бултыень уншана.Хэн гэжэ нэрэтэй үхибүүд тухай хэлэгдэнэб?

Yхибүүд  шэмээгүй аман соогоо уншана. Ямар ушар болооб?

Хэшээлэй зорилго юун болоноб? Шүлэгөө уранаар уншажа hураха.

Шэлэжэ уншана.

Yхибүүдэй дэбтэр соо иимэ схемэ бии болоно:

Цырен-Базар Бадмаевич Бадмаев

уран зохёолшон

Ямар хэлэн дэлхэй дээрэ аhан баян бэ?

Персонаж

                                                           Яндаг, Дамба, Ханда.    

Сугларжа-буляяалдаба, тоосолдобо, хашхаралдаба,гайхалдаба, шангарба, шалиба, сухалдаба

                                                            Яндаг ямар бэ?

                                    Томоотой, олон үгэ үгы, бодолготой

                                                       Ханда ямар бэ?

                      Думбагар, тумпагар, сэмсэгэр,хабтагар,нялсагар…

                                                Дамба ямар бэ?

              hархагар,hорхогор,hэрхэгэр,дарбагар,дэрбэгэр…..

                     Харашье, шарашье шарайтан бүхэнэй хэлэн

Дүүргэлтын уншалгада бэлэдхэл (уншалгын тон, темп, ритм элирүүлгэ)

Ролёор уншалга (автор, Яндаг, Дамба, Ханда)    

Хэшээлэй дүн:  Даабари 4 нюур 10   харюу  үгэе.

Гэрэй даабари:    Ɵөһэдынгөө дураар шэлэхэ:

 1.Уран гоёор уншаха;

 2.Даабари 2,3 нюур  10 ;

3. Шүлэг сээжэлдэхэ.

Буянтуева Виктория Ринчиновна

МБОУ «Боргойская СОШ», Джидинский район

Темэ: Ч-Р.намжилов “Yбэл”

Зорилгонууд: Чимит-Рэгзэн .Намжиловай “Yбэл”  гэhэн шүлэгэй удхыень тайлбарилха, уран hайханаар уншуулжа, удхын сохилтыень зүбөөр хэрэглэжэ ба ямар тоноор уншагдахаб гэжэ элирүүлхэ. Түрэл байгалидаа дурлал, омогорхол хүүмүүжүүлхэ.

Хэшээлэй ябаса:

I.Бэлэдхэлэй хөөрэлдөөн:  

Yбэл тухай зураг( Слайд1)

-Жэлэй ямар саг  энэ зураг дээрэ  харанат?

-Юун зураатай байнаб?

Энэ зурагта юун гэжэ нэрэ үгэжэ болохоб?

-Хэшээлэй темэ юун тухайб?

-Yхибүүд!Мүнөөдэр хэшээл дээрээ саашань шүлэгдэhэн зохёолнуудтай темэ гархабди. –Энэ шүлэгэй автор хэн бэ? (Слайд2 портрет Чимит-Рэгзэн .Намжилов)

IVШэнэ темэ:

Мүнөө Ч-Р.Намжиловай бэшэhэн “Yбэл”  гэhэн шүлэг шагнагты.

(Нэгэ үхибүүн  урид гэртээ бэлдээд , уранаар уншана)

-Энэ шүлэг юун тухайб?

-Энэ  шүлэгэй нэрээр зохёолой удха ойлгогдохо байнуу?

Аман соогоо уншалга.

Шүлэг уншаха, зогсолтонуудые табиха

Зогсолтонууд дээрэ тогтон, шүлэг  hубарин уншаха

Шүлэгэй анализ:

-Шүлэг соо хэдэ мэдүүлэл бэ? (3 ) Слайд 3

-Эдэ мэдүүлэлнүүд ямар янзын бэ? (Юрэ хөөрэhэн) Слайд 4

-Ямараар уншахат?

- Юумэнэй +тэмдэгэй нэрэ   холбуулал ологты. Слайд 5

-Yйлэ үгэнүүдые ологты. Слайд 6

- Шүлэг соо поэт ямар аргые харуулнаб?  (олицетворени) Слайд 8

-Олицетворени уншагты.(Шуурган дошхороод, мүнгэлиг сэн, хүбэн саhан, дуран hанаамгаа амараад)

V  Ажалай дэбтэр нюур 35  Даабари 1

VI.Шалгалтын шата.

Ɵөhэдынгөө, нүхэдэйнгөө ажал сэгнэлтэ.

VII.Гэрэй даабари : 1.Шүлэг сээжэлдэхэ .2. Уран уншаад ерэхэ. 3.Зураг зураха шүлэгэй удханда тааруулжа. Слайд 9

VII.Хэшээлэй дүн .Автор үбэлэй байгаалида ямараар ханданаб?

Буянтуева Виктория Ринчиновна

МБОУ «Боргойская СОШ», Джидинский район

Темэ: Г. Чимитов“Саhаханууд”

Зорилгонууд: Г. Чимитовай“Саhаханууд” гэhэн шүлэгэй удхыень тайлбарилха, шүлэг соо авторай   сэдьхэл  юун дээрэhээ хүдэлөөб гэжэ элирүүлхэ.  Yхибүүдэй уран зохёол ойлгон уран уншаха hургалгые үргэлжэлүүлхэ.

Хэшээлэй ябаса:

1. Текст дээрэ ажаллаха.(Уншаад, асуудалда харуюсаха)

-Текст соо юу тухай уншаат.

- Урда сагта хүнүүд саhые хүрэhэн дуhалнууд гэжэ hанадаг байгаа .Тиигээд саhахануудай нюуса үшөө мэдэгдэнгүй.Энэ заахан   дуhалнууд  мүндэр ба мүльhэн боложо болохо.Газарhаа  уhанай  уурал дээшээ  жэжэ кристаллигнууд болоод гарана. Тэрэ кристаллигнууднай бэе бэетэйгээ холболдоод гоё hайхан мүшэдхэнүүд болошоно.  Энээнhээ боложо, тэнгэри дээрэhээ хүбэн хүнгэн саhаханууд унажа ерэдэг . Хоёр адли саhаханууд  юрдөөшье дайралдадагүй . Саhаханууд унажа байхадаа, бэе бэетэйгээ холболдоод гоё угалзанууд болошодог.Дэлхэй дээрэ таанад хоёр адли хүнүүдые ба саhахануудые нэгэшье харахагүйт.Хүн бүхэн  өөрын  абари зантай, бэерээ ба ухаанаараа ондоо байдаг.Таанад хододоо өөрынгөө ухаан бодолые дээшэнь үргэлжүүлжэ,томотой, аятай  зохидхон ябагты!

2. Г. Чимитов“Саhаханууд”   шүлэг уншалга

1Ɵөhэдөө аман соогоо уншана

2.– Шүлэг соо юун тухайб??

– Ямар настроени байнаб?

– Ямар зураг сэдьхэлдэтнай түрөөб? Хөөрэгты.

3Комбинированна уншалга (багша-hурагша хоороор уншана)

 Комментированна уншалга.

-Нэгэдэхи бадаг соо юун тухай хэлэгдэнэб?

- Саhаханууд яажа хатарнаб?

- Гурбадахи бадаг соо hайхан саhаханууд  яагааб?

--Дүрбэдэхи бадаг юугээр дүүрээб?

3. Дүүргэлтын  уншалга .

1.Уран уншалгада бэлэдхэл

а) – Гунга Чимитов энэ шүлэг соо настроени, өөрынгөө мэдэрэл  харуулаа.Доро үгтэhэн үгэнүүдhээ поэт ямар мэдэрэл харуулааб гэжэ шэлэгты: гайхал, баяр, hайхашаалга, хүхирэл, уйдаhан, голхорол гуниг, уянга, жаргал.

- Юундэ иимэ үгэнүүдые шэлээт, хөөрэгты.

б) –Ямар үйлэ үгэнүүдые поэт хэрэглэнэб?

-Тэмдэгэй нэрэ+ юумэнэй нэрэтэй холбуулал олооод уншагты?

- Саhаханууд тухай автор юу хэлэнэб? (Автор саhахануудые амиды болгоо.

Саhаханууд– хатаржа байhан  басагад )

– Энэ арга юу гэжэ нэрэтэйб? (Олицетворени.)

в)–Хайшан гэжэ   шүлэг уншахабиибди ? 

2. Уран уншалга (багша ба hурагшад)

- Ямар хүгжэм энэ шүлэгтэ таарахаб? Вальс, марш, хатар, дуу?

- Би таанарта энэ  шүлэгые  Пётр Ильичай Чайковскиин « Жэлэй саг» гэжэ   хүгжэм  вальс  доро уншахамни, шагнагты

3.Соглолто:

- Сэдьхэлдэтнай ямар мэдэрэл түрөөб? (Баяр, хүхирэл ..)

- Саhахануудые хүнэй ажамидаралтай зэргэсүүлэжэ болохо гү?

V. Гэрэй даабари :   дуратай даабари шэлэхэ:

1. Хүгжэм  (аудиозапись)  «Саhаханууд» гэhэн шүлэгтэ эблүүлхэ.

2. Сочинени бэшэхэ.

3. Саhаханууд” гэhэн шүлэгтэ тааруулжа зураг зураха.

ΙV. .Хэшээлэй дүн:

– Хэшээлэй  юу эгээн hонирхолтой байгааб?

– Ɵөhэдтөө ямар сэгнэлта табихат?