Сценарии мероприятий
опыты и эксперименты

Агууехэ дайнай дүүрэһөөр 70 жэлэй ойн баярта зорюулагдана.

“Агууехэ дайнда нютагай хүбүүдые мордуулга”

Үүрэй шаргал туяае

Үһөөрһэн үүлэн бүрхөөнэ,

Булжамуурай дуунай аялгые

Буугай нэрьеэн замхаа.

Аянай паровозууд зогсонхой,

Агаарай тревого эхилнэ,

Һажажа хэбтэһэн дайдые

Һэрюулхын дохёо татана.

Москваһаа радио таһалдангүй

Намай уряал тунхаглана.

Аба эжынэр дуугай

Армида хүбүүдээ түхеэрнэ.

    Аласай холы зориһон

    Аян замай хүниие

    Хуурай нюдөөр үдэшэхэ –

    Хуушан сагай ёһые

    Алдаагүйхэн үбгэдүүд

    Абяагүйхэн зогсоо һэн.

    Аюул ехэтэ харгыдань

    Амары хүсэн үдэшөө һэн.

    Буряад эхэнэрнүүд дуугай үдэшэнэ. Үбгэ дсэржэм үргэнэ. Үхибүүд харан, һэршэргэлдэнэ. Тайзанай саанаһаа машинын абяан дуулдана. Үбгэд һарабшалжа байжа харана. Хүгшэд һанаа алдана, наманшална, уйлан татуу юуб даа гүбэрэлдэнэ.

Аба:Хайрата хүбүүднай, арюун уялгаяа дүүргэхэтнай!

Бэлэниие бү бэдэрээрэйгты, бэрхэшээлһээ бү айгаарайгты.

Эрын зориг эдлээрэйгты!Бурэнсэ таабайн хариин газарта ябахадатнай хаража байхын тула энэ хэмхэрхэйнуудые зүүгөөд ябаарайгты!

Эжы:Мансытайһаань үргэһэн,

Үлгытэйһээнь үндэр болгоһон хүбүүднай,

Хорото муухай фашистнуудые даража,

Эхэ ороноо хамгаалжа ,

Утаатай гоё гуламтадаа

Удангүй ерэжэ,

Абынгаа хойморые баясуулжа,

Эжынгээ хойморые баярлуулхаяа бусаарайгты даа!

Хүбүүн 1:Эжым,  намдаа һанаагаа зобон,

Эльгэеэ хүмэрюулжэ бү һуугаарай.

Утын аянда эсэжэ сусажа,

Уйтай ябана гээд бү һанаарай.

Арадайнгаа жаргалай түлөө,

Агуу оронойнгоо түлөө,

Арюун зүрхөөр тэмсэхэбди!

Хүбүүн 2: Дайгаа даража бусахын тула дура зоригоо бадаруулхаяа  аялга дуугаа зэдэлүүлэе!

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Хүбүүд мордоно.

Хүгшэн зон:

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Эрэхүн: Заа, бүхы ажал ман дээрэ унаба даа, нүхэд! Хамсыгаа шамаад лэ хам ажалдаа ороё!!!

Булта:Тиие, тиие!

Эхэнэр: Зай, бидэ хүбүүдтээ эльгээхэ юумэеэ бэлдэе!

Дуун.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэрһүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хату һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй.

Эхэнэр: Зай, басагад! Үүр сайшаба даа, үхэрөө һаахаяа ябая!

Левитан. Дайн дүүрэбэ.Булта зон гарана.

Булта: Хүбүүднай ерэбэ!

Востогһоо экспрессээршэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээршэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэлдаа.

Хүбүүн 3:Илалтынгаа ёохор наадаяа эхилэе!

Булта:Эхилэе!!!!

Галтай паровоз ерэжэ,

Газр дэлхэй доһолгоо.

Гансал шаастай ерэжэ,

Манайнаадазохёогоо.

Уулагазархоёрынь

Улаантанкаарэдлэе.

Улууртаерэһэнфрицые

Улаангараардарая.

Хадын олонзумбараае

Харсагашубуунбараха.

Халдажаерэһэннемцые

Кавалер хүбүүдхюдаха.

Хадахадагазараарнь

Харадгэжэябаха.

Хараһанүзэһэндайсануудаа

Харбан, даранябаха.

Боори, бооригазараарнь

Болгоодгэжэябаха.

Боромуухайдайсануудаа

Барин, тодонябаха.

Айдуусайёроолоо,

Айдуусайһайбарлаа!

Галтай паровоз ерэжэ,

Газрдэлхэйдоһолгоо.

Гансалшаастайерэжэ,

Манайнаадазохёогоо.

Уулагазархоёрынь

Улаантанкаарэдлэе.

Улууртаерэһэнфрицые

Улаангараардарая.

Хадын олонзумбараае

Харсагашубуунбараха.

Халдажаерэһэннемцые

Кавалер хүбүүдхюдаха.

Хадахадагазараарнь

Харадгэжэябаха.

Хараһанүзэһэндайсануудаа

Харбан, даранябаха.

Боори, бооригазараарнь

Болгоодгэжэябаха.

Боромуухайдайсануудаа

Барин, тодонябаха.

Айдуусайёроолоо,

Айдуусайһайбарлаа!

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Тэргынгээ холисоогой хисэгээндэ

Тэгшэхэн хүлөөрөө хаялуулаарай.

Тэмдэгээр мэндыем хүргэтэрни

Тэндэхэнээл намайгаа хүлеэгөөрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэр һүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хатуу һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэр һүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хатуу һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэр һүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хатуу һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй.

 Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэр һүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хатуу һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй. Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Үбэлэй мүльһэн харгы руу

Үбэһөө этэгээд һанайланаб.

Үелжэ ябаһан шамайгаа

Үдэр һүнигүй хүлеэнэб.

Хабарай хатуу һалхинда

Хасар гарни һарьтаад байн.

Хархис муухай дайсаниие

Хамха сохилсоод ерээрэй.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Байсын шулуун хүндэ юмаа

Хүндэш хадаа,

Байгал далайн долгиндо

Хүндэш бэшээр мухаряал даа.

Баабайн хүбүүн эрхэ юмаа

Эрхэш хадаа

Эхэ ороноо хамгаалха

Эрхэш бэшээр мордоол даа.

Востогһоо экспрессээр шэнхинүүлээд,

Буряадхан Монголдоо ерэбэл даа.

Бузархан дайсанаа даражархёод,

Бусажал намхандаа ерэбэл даа.

Москваһаа экспресээр шэнхинуулээд,

Монголхон Буряадтаа ерэбэл даа.

Муухайхан дайсанаа даражархёод,

Мэндэхэн намхандаа ерэбэл даа.

Буряад хэлэ ба литературын декадын түсэб

Гол сэдэб: «Арбан хоёр жэлэй магтаал»

Хэмжээнэй гол зорилгонууд: хүүгэдые түрэл тоонто нютагайнгаа түүхэтэй, буряад арадайнгаа ёhо заншалтай, арадай аман зохёолтой танилсуулха, мэдэсыень үргэдхэхэ, буряад хэлэндээ энхэргэн хандаса хүмүүжүүлхэ,  хэлэлгэ баяжуулха.

Гол хэмжээ ябуулганууд

Хүндэтэ хабаадагшад!

Та бүгэдэниие эдэбхитэйгээр хабаадахыетнай уряалнабди!

Аза талааниие тандаа хүсэе!

СМС-викторина

Хүндэтэ һурагшад! СМС-викторина 3 асуудалһаа бүридэнэ. Асуудалнуудай гол сэдэб (темэ) «Сагаалган» болоно. Харюу мэдэхэ зон 89246531389 гэһэн номерто СМС-ээр эльгээхэ. Харюунуудаа тобшохоноор, запятойнуудаар илгаад бэшэхэ, жэшээнь: морин, хадаг, гал заяашан. Заатагүй нэрэ, обогоо, классаа бэшэхэ.

1 асуудал. Хэды онһоо  Сагаалганай һайндэр гүрэнэй хэмжээндэ хуулита болоод, тэмдэглэгдэжэ эхилээб?

2 асуудал. 60 сантиметрһээ 1 метр хүрэтэр утатай хадаг юун гэжэ нэрэтэйб?

3 асуудал. Сагаалганай һүни ямар бурхан эрьедэг бэ?

«Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!» гэһэн оршуулгын мүрысөөн

1-4 класс

1. Блиц-наадан

Словарь хэрэглэн үгэнүүдые оршуулха.

2. Шүлэгэй оршуулга
3. Дуунай оршуулга
4. Мультфильмын оршуулга

Нээмэл хэшээл.

4 класс

«Морин эрдэни»

Эпиграф

«Ута газарые гаталха – морин эрдэни»

1. Эмхидхэлэй үе.
2. Багша: Сайн байнат, үхибүүд! Номоо, дэбтэрээ бэлдэгты. Номоо нээгээд, 65 нюурта 143 даабариин текст уншагты. Текст уншаад, юун тухай мүнөөдэр хэшээлдээ хөөрэлдэхэбибди гэжэ таанар ойлгохот.

(Морин тухай текст).

Багша: Зүб. Энэ текст морин тухай байба. Үхибүүд, мүнөөдэрэй хэшээлдэ би иимэ эпиграф абаһан байнаб. Энэ оньһон үгэ уншаад, удхыень юун гэжэ ойлгонобта?

Багша: Зүб. Үшөө тиихэдэ энэ хэшээлнай баһа зорилготой байха ёһотой. Бидэ урда хэшээлнүүдтээ гараһан мэдэсэеэ дабтажа, бэхижүүлхэ ёһотойбди. Ямар темэ дабтаха хэрэгтэйб?

(Мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд).

Багша: Зүб.

3. Дабталга.

Эгээ түрүүн гол дүримүүдээ һаная, дабтая. Дүримүүдые хүсэд дүүрэн болгоё.

1. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд хадаа … ба … болоно.
2. Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр мэдүүлэлэй … … болоно.
3. Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд  …, …, … болоно.
4. Нэмэлтэ … ба …. гэжэ илгардаг.
5. Элирхэйлэгшэ … гэһэн асуудалда харюусадаг.
6. Ушарлагша …, …, …, …, …, …, … гэжэ илгардаг.

1. Слайд дээрэ үгтэһэн текст уншагты. (Тубанова Лера уншана).

Текст үгтэнэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно. Буряад арад гээшэ мориие «морин эрдэни» гэжэ дэмы нэрлээгүй. Морин хадаа малша арадаймнай эгээл ехэ туһалагшань байгаа бшуу. Эгээл тиимэһээ буряад хүн морин хоёр таһаршагүй нягта холбоотой. Урда сагта буряад үхибүүд гээшэ 3-4 наһатайһаа эхилжэ, номгон мориной нюрган дээрэ ябажа һурадаг байгаа бшуу.

Даабари. Мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри хэхэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно.

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалхаһаа гадна, холо ойгуур аяншалан ябажа, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн. Морин эрдэни гээшэ сула шамбай бэетэй, харайсатай байгаа. Эгээл тиимэһээ монгол арадууд гээшэ хүлэг мориёо магтан дуу, хурдан түргэн шүлэг зохёодог, үльгэр түүхэдээ түүрээдэг байгаа.

Даабари. Мэдүүлэл соо нэмэлтэнүүдые олоод, доогуурнь зурагты.

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалдаг, холо ойгуур аяншалдаг, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн.

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй. Жэшээнь, монгол морид дайн сэрэгэй үедэ нэгэ үдэрэй туршада хэдэн зуугаад модо гаталдаг байгаа. Тиихэдээ нэгэ сэрэгшэ хэдэн моридые һэлгүүлэн, торон тогтонгүй һэтэ гүйлгэдэг һэн.

Даабари. Мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэнүүдые олоод, доогуурнь зураха.

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй.

2. Манай арадта морин тухай олон оньһон үгэнүүд бии, тэдэниие анхарая. Юун гэжэ ойлгонобта?

Тоогой диктант

1. Агта алдабал баригдаха, ама алдабал баригдахагүй.
2. Хулэг морин – хунэй нухэр.
3. Морин дурбэн хултэйшье hаа, будэрдэг. 
4. Һайн хүн нэгэ үгэтэй, һайн морин нэгэ ябадалтай.
5. Уула мори зобоохо, уур хуниие зобоохо.

1. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо нэрлүүлэгшэ үгыб?
2. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэтоогой нэрээр гаранхайб?
3. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо болзоогой ушарлагша бииб?
4. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо хэлэгшэ юумэнэй нэрээр гаранхайб?
5. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэ тэмдэгэй нэрээр гаранхайб?
6. Хэдыдэхи мэдүүлэл соо ганса сэхэ нэмэлтэнууд бииб?

Харюу:

1. 1
2. 3
3. 1
4. 2
5. 4
6. 1, 5

3. Багша: Мүнөө нэгэ заа амараншаа, наада наадая. Морин гэһэн үгэдэ синонимуудые һаная.
4. Багша: Мори урилдаанда түрүүлжэ ерэһэн хүлэгтэ юу түүрээдэг бэ?

(мориной соло).

Энэ слайд дээрэ мориной солын багахан хэһэг үгтэнэ. Зурлаануудай орондо нэмэлтэнүүдые нэмээд үзэе.

Дурам шэнги нюдэтэй,

Дун сагаан шүдэтэй,

Хомигор бүтүү туруутай,

Хоёр һормон шэхэтэй,

Хүжэ загаһан нюргатай,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта нюдөөрөө

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор шэхээрээ

Холын абяа шагнадаг,

5. Даабари. Тус үгтэһэн шулэг соо юрын гэшүүдые нэмэгты. Танай һанамжаар юрын гэшүүд ямар үүргэ дүүргэнэб?Гэрэй даабари. Мориной соло сээжэлдэхэ.

Һурагшын хуудаһан

1. Даабари. Мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэри хэхэ.

Табан хушуун малай эгээн түрүүндэ морин ороно.

2. Даабари. Мэдүүлэл соо нэмэлтэнүүдые олоод, доогуурнь зурагты.

Хүлэг моринойнгоо хүсөөр буряад арад үхэр малаа харууһалдаг, холо ойгуур аяншалдаг, хүршэ арадуудтаяа танилсадаг, худалдаа наймаанай холбоо барисаа тогтоодог, ан гүрөөһэ абладаг һэн.

3. Даабари. Мэдүүлэл соо элирхэйлэгшэнүүдые олоод, доогуурнь зураха.

Монгол үүлтэрэй морин гээшэ бэеэр набтаршье һаа, тон сүлхэ шиираг бэетэй, эсэшэ сусашагүй харайсатай бэлэй.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.

Дурам шэнги _________,

Дун сагаан ___________,

Хомигор бүтүү ________,

Хоёр һормон __________,

Хүжэ загаһан __________,

Хүлэг гэжэ нэрэтэй,

Хоёр галта ____________,

Холые шэртэн харадаг,

Хоёр һонор ___________,

Холын абяа шагнадаг.