Язык саха
рабочая программа (4 класс) на тему

Захарова Оксана Агитовна
Опубликовано 02.02.2017 - 13:53 - Захарова Оксана Агитовна

Язык саха. 4 класс

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл yazyk_saha_polnostyu.docx69.3 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Маганинская СОШ им. С.И. Тимофеева – Кустуктаанап» МР  «Горный улус»

                                                                                                                                                                                                                      УТВЕРЖДЕНО                  

Решением педагогического совета

От __________ 20___ года протокол №1

Председатель ________      ____________

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

По языку саха

Уровень образования (класс) первый

Количество часов 99  

Учитель Степанова Сахая Павловна

Программа разработана на основе  Программы общеобразовательных учреждений Начальная школа  и государственного образовательного стандарта. Авторская программа «Саха тыла» 1 кылаас. Авторы: Захарова Л.В. Тимофеева В.А. Дьокуускай - 2009

ҮӨРЭХ  ПРЕДМЕТТЭРИН СҮРҮННҮҮР БЫРАГЫРААМАЛАР.

ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛ

САХА ТЫЛЫН 1—4 КЫЛААСКА ҮӨРЭТИИНИ CYPYHHYYP БЫРАГЫРААМА

БЫҺААРЫЫ СУРУК

Үөрэх предметин өйдөбүлэ.

Төрөөбүт тыл — көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр ханнык баҕарар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи аймах ытык өйдөбуллэриттэн (сыаннастарыттан) биирдэстэрэ. Төрөөбүт тыл — оҕоҕо тулалыыр эйгэтин кырадатык билэр-көрөр, чугас дьонун-сэргэтин кытта истинник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө-санаата сайдар, өбугэтин уөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ.

Ол иһин оҕону кыра сааһыттан оҕо тэрилтэтигэр, оскуолаҕа төрөөбут тылынан иитии-үөрэтии сүрүн ирдэбил быһыытынан билиниллэн, Российскай Федерация уонна Саха Республикатын үөрэххэ уонна тылга сокуоннарыгар ити өйдөбул туспа ыстатыйанан киирэн, быраап быһыытынан көмүскэллээх, билинни усулуобуйа5а үгүс норуот тыла чөл туруктаах хааларыгар тирэх буолар.

Саха Республикатыгар саха тылын төрөөбүт тыл быһыытынан үөрэтии 1922 сыллаахтан тиһигин быспакка, үгүс оскуолаҕа үгэскэ кубулуйан, уопсай үөрэхтээһин оҕону сайыннарар биир сүрүн предметин быһыытынан билиниллэр. Ити кэм устатыгар сэбиэскэй да, билинни да кэмнэ орто үөрэх систиэмэтигэр буолбут араас реформалар сыалларыгар-соруктарыгар сөп түбэһиннэриллэн, үөрэтии таһыма, хайысхата, ис хоһооно сайдан иһэр.

Билигин төрөөбүт тыл, федеральнай государственнай үөрэх стандартын (ФГУОС) ирдэбилинэн, уопсай үөрэхтээһин булгуччулаах чааһыгар киирэн, базиснай үөрэх былааныгар (федеральнай) миэстэтэ, үөрэтиллэр чааһа чопчу ыйыллан үөрэтиллэр таһыма үрдээтэ. Алын сүһүөх оскуола таһымыгар төрөөбүт тылы үөрэх предметин быһыытынан үөрэтиигэ түмүк ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай үөрэх стандарда сүрүннүүр.

Ити ааттаммыт докумуон быһыытынан, начаалынай үөрэхтээһин таһымыгар нуучча уонна төрөөбүт тылы үөрэтиигэ тэҥ таһымнаах түмүк ирдэнэр. Төрөөбүт тыл атын үөрэх предметтэрин кытта бииргэ оҕо личность быһыытынан сайдыытын хааччыйыахтааҕа этиллэр, ону сэргэ урукку өттүгэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили — үөрэнээччигэ үөрэх дэгиттэр дьайыыларын иҥэриини киллэрэр.

Үөрэх предметин сыала уонна соруга:

Начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тылы үөрэтии предметэ атын үөрэх предмэттэрин ортотугар үөрэнээччи тылын-өһун уонна өйун-санаатын сайыннарар, сүрүн үөрэнэр үөрүйэҕи иҥэрэр кыаҕынан бас-көс балаһыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу предмети үөрэтии таһымыттан саха оскуолатыгар начаалынай үөрэхтээһин уопсай туруга, үөрэнээччи салгыы сүрүн оскуолаҕа ситиһиилээхтик үөрэнэрэ тутулуктаах.

Оҕо начаалынай оскуолаҕа үөрэнэр сааһыгар билиитэ-көрүүтэ, тыла-өһө уонна өйө-санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, төрөөбут тылы бу кэмҥэ кичэйэн үөрэтии — норуот тыла чөл туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэһилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.

Этиллибиккэ олоҕуран, төрөөбүт тылы уопсай үөрэхтээһин алын сүһүөх таһымыгар үөрэтии сыалын үс хайысхаҕа араарыахха свп:

1) үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл туһунан билиини аан дойду туһунан научнай билии быстыспат сордотун быһыытынан иҥэрии, тыл үөрэҕин сүрүн балаһыанньаларын билиһиннэрии, онно олоҕуран, оҕо билэр-көрөр, толкуйдуур кыаҕын сайыннарыы;

  1. үөрэнээччи дьону-сэргэни кытта төрөөбүт тылынан бодоруһар үөрүйэҕин, саҥа (тыл) култуурата киһи уопсай култууратын быстыспат сордото буоларын туһунан өйдөбулгэ тирэҕирэн, саҥа (тыл) араас көрүнэр (кэпсэтии, суруйуу, ааҕыы, өйтөн айыы, о.д.а.) үөрэтэн, салгыы сайыннарыы;
  2. үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл норуот ытык өйдөбүллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быһыытынан ураты харыстабыллаах сыһыаны инэрии, хас биирдии киһи ийэ тылын сайыннарар иэстээҕин өйдөтүү.

Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии сыала маннык сүрүн соруктары быһаардахха ситиһиллэр:

  • дьону-сэргэни кытта бодоруһар саҥа (тыл) сүрүн көрүннэрин үөрэнээччигэ үөрэх дэгиттэр дьайыыларын иҥэриини кытта бииргэ алтыһыннаран үөрэтии;
  • тыл (саҥа) — бодоруһуу сүрүн ньымата диэн тутаах өйдөбүлгэ тирэҕирэн, үөрэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар үөрүйэҕин сааһыгар сөп тубэһиннэрэн сайыннарыы;
  • тыл үөрэҕин билиитигэр, сурук-бичик култууратын төрүт өйдөбүллэригэр олоҕуран, үөрэнээччи төрөөбүт тылын литературнай нуорматын тутуһарын, алҕаһа суох саҥарарын уонна суруйарын ситиһии;
  • тыл үөрэҕин сүрүн салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туһунан уопсай өйдөбүлү иҥэриигэ тирэҕирэн, үөрэнээччи толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы, сааһыгар сөп түбэһиннэрэн, өй үлэтин дьайыыларыгар үөрэтии;

•        төрөөбүт тылы билии, харыстааһын, сайыннарыы сүрүн ньымаларыгар үөрэтии. Саха оскуолатыгар нуучча тылын үөрэнээччи төрөөбүт тылга ылбыт билиитигэр,

иҥэриммит үөрүйэҕэр уонна сатабылыгар тирэҕирэн үөрэтии — билигин олохсуйбут өйдөбүл, бастыҥ учууталлар үгэскэ кубулуйбут үөрэтэр ньымалара. Онно тирэҕирэн, ФГУОС үөрэнэргэ үөрэтэр сүрүн балаһыанньатыгар уонна ирдэбилигэр олоҕуран, төрөөбут тылга тирэҕирэн нуучча тылын үөрэтиини саҥа таһымҥа таһаарар кэм кэллэ.

Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии үөрэнээччи нуучча тылын кэбэҕэстик ылынарын хааччыйар, нуучча тылыгар тыл үөрэҕин үгүс уопсай балаһыанньаларын хос эбэтэр уруттаан үөрэтэри лаппа аҕыйатан, учуутал үөрэх чааһын оҕо нууччалыы саҥатын сайыннарыыга аныыр усулуобуйатын үөскэтиэхтээх. Онон саха оскуолатыгар нуучча тылын үөрэтии хаачыстыбатын тупсарыыга усулуобуйа үөскэтии — төрөөбүт тылы үөрэтии хос сыала-соруга.

Үөрэх былааныгар үөрэх предметин миэстэтэ.

Саха тылын үөрэтии чааһа начаалынай үөрэхтээһини сүрүннүүр уопсай үөрэхтээһин бырагырааматыгар (Примерная основная общеобразовательная программа начального общего образования) бэриллэр төрөөбүт тылынан үөрэнэр кылаастарга аналлаах базиснай үөрэх былаанын 3 барыйааныгар тирэҕирэн быһаарыллар. Үөрэх тэрилтэтэ бэйэтин үөрэҕин бырагырааматын, былаанын оносторугар онно баар булгуччулаах чааска киирбит предметтэр чаастарын тутуһара ирдэнэр. Онно эбии үөрэх былаанын талар чааһыттан бэйэтэ көрөн, ханнык баҕарар предмеккэ чаас эбэрэ, эбэтэр атын предмети эбии үөрэтэрэ көҥүл.

Ити ыйыллар базиснай үөрэх былааныгар нуучча уонна төрөөбүт тылы үөрэтии чаастарын ахсаана тэҥнэнэн, ордук государственнай статустаах төрөөбүт тыл үрдүк таһымҥа үөрэтиллэригэр усулуобуйа тэриллибитэ көстөр. Ону сэргэ төрөөбүт тылы үөрэтии нуучча тылын үөрэтиигэ тирэх буоларын ситиһэр туһуттан үөрэх матырыйаалын аттарарга табыгастаах балаһыанньа үөскүүр.

Үөрэх федеральнай базиснай былаанын үһүс барыйааныгар олоҕуран, саха оскуолатын начаалынай кылаастарыгар төрөөбүт тылы уонна литературнай ааҕыыны үөрэтиигэ барыта холбоон нэдиэлэҕэ 21 чаас бэриллэр: 1 кылааска — 5 чаас, 2 кылааска — 5 чаас, 3 кылааска — 6 чаас, 4 кылааска — 5 чаас. Бу чаастартан төрөөбүт тылы үөрэтиигэ 1 кылааска — 3 чаас, 2 кылааска — 3 чаас, 3 кылааска — 3 чаас, 4 кылааска — 3 чаас бэриллэр.

Ытык өйдөбүллэри үөрэх предметин ис хоһоонугар киллэрии.

Начаалынай кылааска саха тылын үөрэтии оҕоҕо ытык өйдөбүллэри (духуобунай сыаннастары) инэриигэ улахан суолталаах. Киһи-аймах үйэлэртэн үйэлэргэ өрө тутан илдьэ кэлбит ытык өйдөбүллэрэ (духуобунай сыаннастара) төрөөбүт тыл эгэлгэтигэр, кэрэтигэр сөнөллөр. Ол курдук үөрэтии ис хоһоонугар тыл үөрэҕин сүрүн хайысхаларын сэргэ уруок, кэпсэтии (бодорукуу) тиэмэтин, үөрэтии матырыйаалын быһыытынан төрөөбүт дойду, ийэ дойду, төрөөбүт тыл, айылҕа, үлэ, төрүт дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, көҥүл, кырдьык, үтүө санаа, киһи-аймах, аан дойду омуктарын тылларын уонна култууратын эгэлгэтин курдук ытык өйдөбуллэр (духуобунай сыаннастар) киириэхтээхтэр.

Үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ

Ытык өйдөбүллэри иҥэрии түмүгэ (личностные результаты)

Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии кэмигэр оҕо маннык ытык өйдөбүллэри (духуобунай сыаннастары) иҥэриннэҕинэ төрөөбүт тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыаҕын толору туһанарыгар эрэниэххэ сөп.

Төрөөбүт тыл — омугу сомоҕолуур тыл буоларын өйдүүр.

Төрөөбүт тыл төрүт айылгыта, үйэлээх үгэһэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литератураҕасөҥмүтүн билэр.

Төрөөбүт тылын сайыннарар, кэлэр көлүөнэҕэ тириэрдэр ытык иэстээҕин, ийэ тыл үйэлэргэ чөл туруктаах буоларыгар тус оруоллааҕын өйдүүр.

Төрөөбүт тыл иитиллэр, үөрэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэҕэйэр.

Төрөөбүт тыл элбэх омук алтыһан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киниттэн харыстабыллаах сыһыаны эрэйэрин өйдүүр.

Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ (метапредметные результаты)

Бэйэни салайынар-дьаһанар сатабыл.

Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох-ханнык түмүккэ кэлиэхтээҕин быка холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри үөрэтиэхтээҕин арааран өйдүүр. Сылга бииртэн итэҕэһэ суох төрөөбүт тылга аналлаах бырайыактарга кыттан (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) үлэлиир.

«Тылы сэрэйэр» дьоҕуру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэтин сааһыгар сөп тубэһэр тиэкискэ үөрэппит матырыйаалын сүнньүнэн тыл литературнай нуормата саҥарар эбэтэр суруйар киһи тылыгар төһө сөпкө эбэтэр сыыһа туттулларын тута «сэрэйэн» билэр, итэҕэһин, алҕаһын быһаарар, көннөрөр, бэйэтин тылыгар-өһүгэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуһарга дьулуһар.

Тылын сайыннарар баҕаны үөскэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Төрөөбүт тылын барҕа баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл күүһүн, кыаҕын толору туһанарга, тылын-өһүн бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиһилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуһар.

Хонтуруолланыы. Бэйэ санатын өрүү кэтэнэр, көрүнэр, алҕаһа суох саҥарарга, санаатын ыпсаран, хомоҕойдук этэргэ кыһаллар.

Билэр-көрөр сатабыл. Сүрүн үөрэнэр сатабыл.

Үлэ сыалын-соругун таба туруоруу. Төрөөбүт тылын үөрэтэригэр сыал-сорук туруорунан көдьүүстээхтик үлэлиир.

Билиини-көрүүнү кэҥэтэр араас матырыйаалы туһаныы. Сахалыы үөрэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туһааннаах информацияны, билиини дөбөннүк булар, бэлиэтэнэр, түмэр, 24 ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туһанар. Сахалыы тахсар оҕоҕо аналлаах республика, улуус, оскуола хаһыаттарын-сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», о.д.а.) тиһигин быспакка ааҕар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр-көрөр, үөрэҕэр, чинчийэр, айар улэтигэр көдьүүстээхтик туһанар. Сахалыы үөрэҕи сайыннарар интернет-сайтартан туһалаах, наадалаах информацияны булан, сөпкө наардаан туһанар; тиэкиһи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет нөҥүө сахалыы ыытыллар араас тэрээһиҥҥэ төрөөбүт тыл литературнай нуорматын тутуһан, көхтөөхтүк кыттар.

Билиини сааһылааһын (структурирование знаний). Саҥа билии ыларга баар билиитигэр тирэҕирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир (интеграция знаний).

Тобулук өйү сайыннарар үөрүйэхтэр. Төрөөбүт тыл оскуолаҕа оҕону сайыннарар үөрэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон үөрэнээччи саха тылын үөрэтэр кэмигэр үөрэнэргэ төрүт буолар өй үлэтин сүрүн үөрүйэхтэрин баһылыыр.

Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэҕирэн, өй үлэтин араас дьайыыларын кэбэҕэстик толорор: тэҥнээһин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооһун (синтез), түмүктээһин (обобщение), (сериация), ханыылатан сааһылааһын (классификация), майгыннатыы (аналогия), сааһылаан ситимнээһин (систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туһанан дьону итэҕэтэр, ылыннарар курдук санаатын сааһылаан этэр үөрүйэҕэ сайдар.

Рефлексия. Сыалы-соругу ситиһэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын төһө сөпкө талбытын сыаналыыр. Үлэ хаамыытын хайдах салайан иһэрин кэтээн көрөр. Үлэ түмүгүн дьон интэриэһин, болҕомтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.

Бэлиэни-символы туһанар үөрүйэхтэр. Дорҕоон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туһанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэҕирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиһи айар. Этиини, тиэкиһи көннөрөргө анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туһанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма көмөтүнэн көрдөрөр. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан көрдөрүллүбүт лингвистическэй билиини өйдүүр уонна кэпсиир.

Бодоруһар сатабыл.

Бииргэ үлэлииргэ үөрүйэх. Дьону кытта бииргэ алтыһан үөрэнэр, үлэлиир араас ньыманы баһылыыр (пааранан, бөлөҕүнэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыһыы туругар кэбэҕэстик киирэр (продуктивное взаимодействие), биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таһаарыылаахтык, көдьүүстээхтик үлэлиир үөрүйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество).

Кэпсэтэр үөрүйэх. Кэпсэтии уратыларын өйдүүр, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киһитин убаастыыр, сэҥээрэр, санаатын болҕойон истэр, ылынар. Ханнык баҕарар эйгэҕэ кэпсэтэригэр дьон болҕомтотун тардар, сэргэхситэр, сонурҕатар, көҕүлүүр сатабылы табан туһанар. Кэпсэтэр кэмҥэ бэйэ көрбүтүн, истибитин, аахпытын сиһилии сэһэргиир. Дьон өйдөспөт, тыл тылга киирсибэт буолар төрүөттэрин сөптөөхтүк сыаналыыр, сатаан ырытар, өйдөһүү суолун дөҕөннүк тобулар.

Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) тутуһар үөрүйэх. Дьону кытта алтыһыыга кэпсэтии сиэрин тутуһар, туттан-хаптан бодоруһуу ньымаларын тоҕоостоохтук туттар.

Сахалыы дорооболоһор, билсиһэр, быраһаайдаһар, көрдөһөр, бырастыы гыннарар, буойар, телефонунан кэпсэтэр, о.д.а. үгэстэри иҥэриммит, күннээҕи олоҕор өрүү туттар.

Тустаах үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ (предметные результаты)

Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическай) тутуһар. Дорҕоону, буукубаны, тыл сүһүөҕүн, саҥа чааһын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быһаарар, наардыыр.

Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуһар.

Тиэкис өйдөбүлүн, бэлиэтин билэр (тиэмэтэ, сүрүн санаата, аата, эпиграф, ту-тула, этиилэрин ситимэ).

Саныыр санаатын сааһылаан, дьоҥҥо өйдөнүмтүөтүк, тиийимтиэтик этэр, тиэ-кис тутулун тутуһан суруйары сатыыр.

Тиэкис тииптэрин сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоҥнооһун диэн араарар.

Монолог (сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур) уонна диалог (кэпсэтии, санаа үллэстии, ыйыталаһыы, о.д.а.) арааһын сатаан туһанар.

Бэйэ саҥатын (тылынан, суругунан) сатаан хонтуруолланар, тиэкиһин ис хоһоонун, тылын-өһүн сыаналанар, алҕастарын булар, чочуйар, тупсарар.

Үөрэх предметин ис хоһооно.

1кылааска – 131 чаас;

Начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тылы үөрэтии уопсай үөрэхтээһин систиэмэтигэр саха тылын үөрэтэр предмет быстыспат сорҕото, «Филология» үөрэх уобалаһыгар төрүт буолар сүрүн куурус буолар. Онон үөрэтии сыала-соруга, тутула, ис хоһооно уонна түмүк ирдэбилэ үрдүкү кылаастарга төрөөбүт тылы сэргэ атын филологическай предметтэри үөрэтиини кытта алтыһыннаран-ситимнээн торумнанар.

Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии маҥнайгы кылааска «Бодоруһарга үөрэнэбит» диэн саҥа киирэр салааттан саҕаланар, ол кэнниттэн «Грамотаҕа үөрэтии» диэн үгэс буолбут ааҕарга уонна суруйарга үөрэтэр салаа «Ааҕарга уонна суруйарга үөрэнэбит» саҥа аатынан үөрэтиллэр. Бу кэмҥэ үөрэх былааныгар төрөөбүт тыл уонна литературнай ааҕыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Ааҕарга уонна суруйарга үөрэнэбит» салаа кэнниттэн биирдэ төрөөбүт тыл уонна литературнай ааҕыы предметтэрэ тус-туспа үөрэтиллэллэр. Ити кэмтэн ыла начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тыл предметин сүрүн ис хоһоонун тиһиктээхтик үөрэтии саҕаланар.

Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии ис хоһоонун сүрүн хайысхалара үөрэтии түмүк ирдэбилин уонна сыалын-соругун ситиһэргэ аналлаах тутаах научнай балаһыанньалартан таҥыллар. Ити ирдэбилгэ олоҕуран, төрөөбүт тылы үөрэтии ис хоһоонугар маннык сүрүн научнай хайысхалар киирэллэр:

  • Бодоруһуу култуурата.
  • Саҥа көрүҥэ (виды речевой деятельности): истии, саҥарыы, ааҕыы, суруйуу.
  • Тыл үөрэҕин тутаах салааларын туһунан уопсай өйдөбүлэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис.
  • Сурук-бичик култуурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ.
  • Ситимнээх саҥаны сайыннарыы (тиэкис туһунан сүрүн өйдөбүл).

Сүрүн хайысхаларга киирбит тиэмэлэр ис хоһоонноро начаалынай оскуола үөрэ-нээччитин сааһын уратытын, өйүн-санаатын кыаҕын, билэр-көрөр дьоҕурун учуоттаан таҥыллыахтаахтар.

Бодороһуу култуурата.

Дьону кытта бодоруһуу араас көрүҥэ: кэпсэтии, сэһэргэһии, сүбэлэһии, сөпсөһүү. Тылы бодоруһуу сүрүн ньыматын быһыытынан арыйыы: бодоруһууга саҥа (вербальные средства общения) уонна туттуу-хаптыы (невербальные средства общения) суолтата. Саҥарыы уонна истии култууратын, кэпсэтии сиэрин тутуһуу.

Саҥа көруҥэ: истии, саҥарыы, ааҕыы, суруйуу.

Истии. Дьону кытта бодоруһууга (кэпсэтиигэ) истии култууратын тутуһуу. Кэпсэ-тии сыалын-соругун, дьон этэр санаатын,кэпсэтии ис хоһоонун өйдөөһүн. Сахалыы араас тиэкиһи истии, сүрүн ис хоһоонун, болҕойуллуохтаах түгэннэрин истэнсиһилии ылыныы, истибиккэ олоҕуран тус санааны үөскэтии. Истибиттэн туһааннааҕы, суолталааҕы сурунуу, былаан оҥоруу,анал бэлиэлэри туһанан, ис хоһоонун, тутулун исхиэмэнэн көрдөрүү.

Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиһи сахалыы саҥа интонациятын, төрүт дорҕоон этил-лиитин тутуһан, тэтимнээхтик ааҕыы.Тиэкиһи туох сыаллаах-соруктаах ааҕартан көрөн, ааҕыы араас көрүнүн сатаан туһаныы (үөрэтэр ааҕыы, билсиһэр ааҕыы,сорудахтаах ааҕыы, о.д.а.). Ааҕыы кэмигэр тиэкис сүрүн санаатын өйдөөһүн, наадалаах, туһалаах информацияны араарыы.Аахпыт тиэкис сүрүн ис хоһоонугар тус сыанабылы (сыһыаны) сатаан этии. Тиэкистэн синонимы, сомоҕо домоҕу, түөлбэ тылы,ойуулуур-дьүһүннүүр ньыманы туттуу бастыҥ холобурун булуу, анаан болҕойуу, аахпыты кэпсииргэ туһаныы. Ааҕыллартиэкистэн билбэт, өйдөөбөт саҥа тыллары тылдьыттан булуу. Ааптар санаатын, иэйиитин биэрэригэр тиэкис тутулун, этииарааһын хайдах туһаммытын быһаарыы. Ааҕыыга тиэкис интонациятын, туонун сүрүн санааҕа сөп тубэһиннэрэн таба тайаныы.

Саҥарыы (дор5оонноох саҥа). Кэпсэтии сиэрин, саҥарыы култууратын тутуһуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини тоҕоостоохтук көҕулээһин, саҕалааһын, салҕааһын, түмүктээһин. Саныыр санааны толору, сиһилии тириэрдэр инниттэн кэпсэтии сыалыгар-соругар, ис хоһоонугар сөп тубэһэр сахалыы тылы-өһү, ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалары таба туһаныы. Саҥарыы кэмигэр туттуу-хаптыы бэлиэтин (невербальное общение) тоҕоостоохтук туттуу. Саҥа тиибин арааһын (ойуулааһын,сэһэргээһин, тойоннооһун) туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии түгэниттэн дорҕоону күүшүрдэн-сымнатан, үрдэтэн-намтатан, уһатан, куолас толҕонун, эгэлгэтин туһанан истээччигэ тус сыһыаны, иэйиини тириэрдии. Этэр санааны сааһылаары эбэтэр тустаах өйдөбүлү истээччигэ тоһоҕолоон тиэрдээри тоҕоостоох миэстэҕэ анал тохтобуллары (паузаны) сатаан туһаныы. Түгэниттэн көрөн, саҥарыы тэтимин сөпкө талыы.

Суруйуу (суругунан саҥа). Сурук-бичик култууратын тутуһуу. Тупсаҕай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиһи устуу, истэн суруйуу (диктант). Саныыр санааны суругунан сиһилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу (изложение). Дьиэ кэргэн, чугас доҕор, таптыыр дьарык, айылҕа, кыыллар тустарынан, ону таһынан айымньы, хартыына, киинэ ис хоһоонун, экскурсияҕа, быыстапкаҕа сырыы туһунан тэттик тиэкистэри суруйуу (өйтөн суруйуу). Суругунан улэҕэ синоним тыллары, сомоҕо домоҕу, онтон да атын сахалыы ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалары туттуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуһуу.

Тыл үөрэҕэ.

Төрөөбүт тылбыт — саха тыла. Саха омук үөскээбит, сайдыбыт историята. Саха тыла — туур тыла. Саха тылын уруулуу тыллара. Төрөөбүт тыл киһи оло5ор суолтата.

Дор5оон уонна таба саҥарыы. Сана дорҕоонун өйдөбүлүн, сахалыы дорҕоон араа-һын билии. Төрөөбүт тылын дорҕооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дорҕооннору (уһун-кылгас аһаҕас уонна хоһуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаһар бүтэй дорҕооннору, дифтоннары, к, нь, мурун , ҕ дорҕооннору) арааран истии, чуолкайдык, таба саҥарыы нуорматын тутуһан саҥарыы. Саха тылыгар киирии тыллары үксүн сахатытан, аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин сокуонун тутуһан саҥарыы. Тылы дорҕоонун састаабынан ырытыы.

Лексика. Норуот тылын туһунан уопсай өйдөбүлү, төрүт уонна киирии тыл ураты-ларын билии. Литературнай тыл суолтатын билии, нуорматын тутуһуу. Тыл лексическэй суолтатын быһаарыы. Хомуур суолталаах, түөлбэ тыл, биир уонна элбэх суолталаах тыллар, көспүт суолталаах тыллар, омоним, антоним, синоним (харыс тыллар, метафоралар, сомоҕо домох) өйдөбүллэрин билии, тиэкистэн булуу, саҥарар саҥаҕа сөпкө туттуу. Быһаарыылаах тылдьыт арааһын сатаан туһаныы, тыл суолтатын тылдьыттан булан быһаарыы.

Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ түгэннэрин билсии, киһи олоҕор суолтатын өйдөөһун. Сахалыы сурук-бичик сайдыытын историятын билии. Дорҕоон буукубаларын билии, таба ааттааһын. Буукубалары суруллар ньымаларынан холбоон, ыраастык, тэ-тимнээхтик илиинэн суруйуу. Сурукка туттуллар атын бэлиэлэри, өйдөбүллэри (абзац, тылы көһөрүү бэлиэтэ, тыл икки арда (пробел)) сөпкө туттуу. Сахалыы алпаабыт бэрээдэгин билии. Араас тылдьытынан, ыйынньыгынан, каталогунан үлэлииргэ алпаабыты сөпкө туһаныы. Компьютерга сахалыы шрибинэн тиэкиһи тэтимнээхтик бэчээттээнсуруйуу.

Морфология. Тыл састааба диэн өйдөбүлү, тыл уларыйар уонна үөскүүр ньыматын билии. Саҥа чааһын туһунан уопсай өйдөбүлү билии. Саҥа чаастарын бөлөҕө: ааттар (аат тыл, даҕааһын аат, ахсаан аат, солбуйар аат), туохтуурдар (аат туохтуур, сыһыат туохтуур, тус туохтуур), сыһыат, көмө саҥа чаастара, саҥа аллайыы. Тылы састаабынан ырытыы (тыл олоҕо, сыһыарыыта). Тыллары сүрүн бэлиэлэринэн (грамматическай халыыптарынан) бөлөхтөөһүн, ырытыы. Саҥарар саҥаҕа тыл литературнай нуорматын тутуһуу.

Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааһын (сэһэн, ыйытыы, күүһүрдүү) билии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии, судургу уонна холбуу этии, сирэй саҥа, ойоҕос саҥа, диалог, туһулуу өйдөбүллэрин билии, этиигэ, тиэкискэ арааран булуу, бэйэ этиитин толкуйдааһын. Этиини таба интонациялаан ааҕыы, сурукка саҥа дэгэтин сурук бэлиэтинэн араарыы. Этии чилиэнинэн ырытыы.

Сурук-бичик култуурата

Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук-бичик култуурата буоларын өйдөөһүн. Уһун аһаҕас дорҕооннору, дифтону, хоһуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаһар бүтэй дорҕоон-нору, саха тылыгар киирии дорҕооннору таба суруйуу. Сахалыы араастык этиллэр тыллар таба суруллуулара тыл төрүт сокуоннарыттан тахсалларын, норуокка үөрүйэх, үгэс буолбут нуормаларыгар олоҕуралларын өйдөөһүн, харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы. Киэҥник, элбэхтик туттуллар эбэтэр сахалыы этэргэ табыгастаах киирии тыллары сахатытан суруйуу. Тылбаастанар эбэтэр саха тылынан бэриллэр кыахтаах нуучча тылларын сахалыы солбугунан биэрии. Олохторо нууччалыы суруллар киирии тыллар сыһыарыыларын таба суруйуу.

Сурук бэлиэтэ. Сурук бэлиэтэ — тыл култууратын сорҕото буоларын, киһи этэр санаатын чуолкайдыырга, иэйэр иэйээни сурукка биэрэргэ, суругу-бичиги тупсарарга биллэр-көстөр туһалааҕын, тиэкис арҕам-тарҕам барбатын, ыһыллыбатын, биир сомоҕо, сибээстээх буоларын хааччыйарын өйдөөһүн. Тылын ордук тупсаҕай тутуллаах, этигэн, бэргэн буоларыгар сахалыы этии, сурук бэлиэтин арааһын (араарар, тоһоҕолоон бэлиэ-тиир) сатабыллаахтык туттуу.

Ситимнээх саҥаны сайыннарыы

Туох сыаллаах-соруктаах саҥарарын-суруйарын чуолкай өйдөөн (тиэмэ, сүрүн санаа), дьон өйүгэр-санаатыгар тиийимтиэтик санаатын сааһылаан, араас тиэкистэри холкутук саҥарыы-суруйуу (истэн суруйуу, өйтөн суруйуу, о.д.а.). Тиэкис сүрүн санаатыгар олоҕуран, тиэкиһи таба ааттааһын. Тиэкис тиибиттэн көрөн (сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоннооһун), тиэкис тутулун тутуһар (киириитэ, сүрүн чааһа, түмүгэ), былаанын оҥорор (кылгас, тэнийбит), кэрчик тиэмэлэргэ бытарытыы. Тыл туттуллар уратытын, дэгэтин учуоттаан, сахалыы тутуллаах этиилэри (логичность речи), ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалары, тыл баайын (богатство речи) сөпкө туттар (уместность речи).

Yөрэх стандартын ирдэбилинэн

1-гы кылаас бүтүүтэ үөрэнээччигэ ирдэбил:

- дорҕоону, буукубаны, тылы, этиини араарар;

- аһаҕас, бүтэй, кылгас аһаҕас, уһун аһаҕас дорҕооннору, дифтоннары уонна сэргэстэспит, хоһуласпыт бүтэй дорҕооннору билэр;

- саха тылын дорҕооннорун уонна буукубаларын, киирии дорҕооннорун уонна буукубаларын билэр;

- истэн таба суруйар (диктант-кээмэйэ 15-20 /10-15/ тыл)

- тыл сүhүөхтэрин уонна көһөрүү быраабылатын билэр;

- этии бүтүүтүгэр тохтобул оҥорор, ону сурукка туочуканан бэлиэтиир;

- саха тылын алфавитын  билэр буолуохтаах;

Маҥнайгы кылааһы бүтэрэр үөрэнээччи билиэхтээх:

  • Төрөөбүт тыл бары дорҕооннорун, киирии бүтэй дорҕооннору;
  • Сахалыы сурукка туттуллар бары буукубалары уонна кинилэр ханнык дорҕооннору бэлиэтииллэрин;
  • Тыл сүһүөххэ хайдах арахсарын;
  • Кыра кээмэйдээх 5-6хоһоону (нойосуус);
  • 2-3 саха суруйааччытын аатын

Маҥнайгы кылааһы бүтэрэр үөрэнээччи сатыахтаах:

  • Кыра текси үргүлдьү сүhүөхтээн уонна бүтүн тылларынан, сөп түргэннээхтик өйдөөн ааҕары (ортотунан мунуутэ5э 20 – 25 тылы)
  • Буукубалары уонна кинилэр ситимнэрин сыыһата суох суруйары, уһун аһаҕас, хоһуласпыт бүтэй дорҕооннору, дифтоннары табатык бэлиэтиири;
  • Илиинэн уонна бэчээтинэй буукубаларынан суруллубут тыллары, тыллар ситимнэрин, этиилэри ал5аhа суох устары;
  • Тыллары, тыллар ситимнэрин уонна 3-4 тыллаах этиилэри истэн суруйары;
  • Тылы суhуоххэ араарары уонна 1-2 суhуохтээх тыл дор5ооннорун араастарын ыйа-ыйа, схема комотунэн ырытары;
  • Этиини улахан буукубаттан са5алыыры, этии бутуутун точканан бэлиэтиири;
  • Текст ис хоhоонунан ыйытыыга толору эппиэттиири;
  • Хартыынанан уонна бэйэ уруhуйунан кыра 4-5 этиилээх кэпсээни онорору;
  • Кэпсээни,остуоруйаны, хоhоону ойдоон истэри уонна ыйытыы комотунэн эбэтэр иллюстрациянан сирдэтэн кэпсиири;
  • Урут аахпыт уонна сана кинигэни тас корунунэн арааран билэри уонна аа5ыллыбыт айымньы геройдарын ааттыыры;

             СОГЛАСОВАНО:                                                                                                                                                                       СОГЛАСОВАНО:

Протокол заседания методического объединения                                                                                                                     заместитель  директора  по  УМР

Учителей начальных  классов                                                                                                                                                       _____________                 ___________

От __________ 20__ года №__                                                                                                                                                     ______________ 2015 года

__________           ____________

         СОГЛАСОВАНО

Заместитель директора по УМР

______________        _________

___________ 20____года

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

 «Маганинская СОШ им. С.И. Тимофеева – Кустуктаанап» МР  «Горный улус»

КАЛЕНДАРНО – ТЕМАТИЧЕСКОЕ

ПЛАНИРОВАНИЕ

поязыку саха

класс первый

Учитель Степанова Сахая Павловна

Количество часов: всего  99  часов; в неделю 3 часа;

Планирование составлено на основе рабочей Программы общеобразовательных учреждений Начальная школа  и государственного образовательного стандарта. Авторская программа  «Саха тыла» 1 кылаас. Авторы: Захарова Л.В. Тимофеева В.А. Дьокуускай - 2009

№

Ыытылларкүнэ

Уруоктиэмэлэрэ

Тыл уерэ5ин тиэмэлэринэнуерэтиисурунисхоьооно

Уерэнээччиулэтинсурункеруцнэрэ

Былаа

нынан

Ыытыллыбы

тынан

1 чиэппэр

1

1.09

Оскуолаолоҕор киллэрии,билсиһии

Оҕолоруүөрэнэргэүөрэтии.

Оскуолабыраабылатын билиһиннэрии.

Бэйэ- бэйэникытта билиһиннэрии

Билсиьии. Уерэх наадатын ейдееьун

2

2.09

Хартыына «Көмүс күһүн»

Тылларысепке беле5унэн араарыы. Этиинисааьылаанэтии.

Тылларысепкесааьылаанэтииоцоруу. Бэйэкэтээнкеруутункэпсээьин. Ыйытыыгасептеехэппиэтибиэрии.

3

3.09

Тыл туһунанөйдөбүл.

Норуоттылынтуьунануопсайейдебул. Терутуоннакиирии тыл. Тыл суьуеххэарахсара.

Ойуунанкерентылларытабасацарыы. Тылларынанэтииоцоруу. Бэйэкэтээнкеруутункэпсээьин

4

4.09

Предмет аата.

Этииттэн предмет аатынбэлиэтииртылларыбулауерэнии. Этиитолдкуйдааьына

Ойууннанкеренэтиитолкуйдааьын. Этиигэ предмет аатынбулааьын

5

7.09

Предмет тугугынара,

Этиигэ предмет тугы кынарын кердерер тыллары булуу, толкуйдааьын. Этии оноруу

Ойууннан керен этии моделын оноруу. Предмет аатын, предмет тугу кынарын бэлиэтээьин

6

8.09

Предмет бэлиэтэ.

Предмет бэлиэтин кередерер тыллары толкуйдатыы, этииттэн булуу, этии моделын оноруу

Предмет бэлиэтин кердерер тыл моделын билии. Ойууннан керен этии толкуйдааьын

7

9.09

Этии.

Этии ейдебулун биэрии. Уьун, кылгас этиилэри оцоруу, толкуйдатыы

Куннээ5и оло5ун тугэннэриттэн, дьиэ кэргэнин тустарынан кэпсиир. Этиитинхас тыллаа5ын быьаарар. Чуолкайдыксацарарынхонтуруолланар.

8

10.09

Этии.

Тылларысепке беле5унэн араарыы. Этиинисааьылаанэтии.

Тылларысепкесааьылаанэтииоцоруу. Бэйэкэтээнкеруутункэпсээьин. Ыйытыыгасептеехэппиэтибиэрии

9

11.09

Саҥа тыл турар миэстэтэ.

Кыбытык тыл ейдебулэ. Этии уратытын быьааран билии. Тереебут тыл кууьунейдетуу

Тыллары таба сааьылаан кыбытык тылы туттан уьун этиини оцоруу. Этии схематынан улэлээьин. Тылы беле5унэн арааран этиигэ сепке туттуу.

10

14.09

Көмө тыл.

Кеме тыл суолтатын ейдетуу. Этиигэ туттуллар кеме тыллары билиьиннэрии. Уерэнээччисацатын, бэйэтинсанаатынэтэринситиьии.

Этиимоделынанулэлээьин. Кеметылларыэтиигэсепкетуттуу. Хартыынананкэпсээноцоруу беле5унэн. Фишкананэтиихас тыллаа5ын быьаарар, оцорор.

11

15.09

Көмөтылы этиигэ туһаныы.

Кеме тыл суолтатын ейдетуу. Этиигэ туттуллар кеме тыллары билиьиннэрии. Уерэнээччисацатын, бэйэтинсанаатынэтэринситиьии.

Этиимоделынанулэлээьин. Кеметылларыэтиигэсепкетуттуу. Хартыынананкэпсээноцоруу беле5унэн. Фишкананэтиихас тыллаа5ын быьаарар, оцорор.

12

16.09

Көмө  тылыэтиигэ туһаныы.

Кеме тыл суолтатын ейдетуу. Этиигэ туттуллар кеме тыллары билиьиннэрии. Уерэнээччисацатын, бэйэтинсанаатынэтэринситиьии.

Этиимоделынанулэлээьин. Кеметылларыэтиигэсепкетуттуу. Хартыынананкэпсээноцоруу беле5унэн. Фишкананэтиихас тыллаа5ын быьаарар, оцорор.

13

17.09

Тыл  модела.

О5олор дор5оон ейдебулун арыйалларыгар уерэнэр дьарыгы тэрийии. Тыл дор5ооннортон турарын ейдетуу.

Дор5оон ейдебулун арыйаллар. Ойууннан керен тыл дор5ооннорун араара уерэнэллэр.

14

18.09

Тыл модела

Тылтан дор5оону араары ньыматын билиьиннэрии. Этии толкуйдатыы, предмет аатын, бэлиэтин, тугу кынарын этииттэн булларыы

Тылтан дор5ооннорун араараллар. Куннээ5и олохторуттан этии толкуйдаан предмет аатын, тугу кынарын, бэлиэтин этииттэн булаллар. Схема онороллор

15

21.09

Тыл  модела

Тылтан дор5оону араары ньыматын билиьиннэрии. Этии толкуйдатыы, предмет аатын, бэлиэтин, тугу кынарын этииттэн булларыы

Тылтан дор5ооннорун араараллар. Куннээ5и олохторуттан этии толкуйдаан предмет аатын, тугу кынарын, бэлиэтин этииттэн булаллар. Схема онороллор

16

22.09

Тыл сүһүөҕүн модела.Бүтэй дорҕоон уонна уһун аһаҕас дорҕоон.Тылы сүһүөххэ араарыы.

Тылы суьуеххэ араара уерэтии. Тыл суьуе5ун моделын кытта билиьиннэрии. Бутэй аьа5ас дор5ооннору араара уерэнии, бэлиэлэрин кердеруу

Тыл суьуе5ун моделын билии, тылы суьуеххэ араары, моделын оноруу. Фишканан тылга бутэй, аьа5ас дор5ооннорун бэлиэтээьин

17

23.09

Уһун а/д,кылгас а/д.

Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннор бэлиэлэрин кердеруу. Тыл толкуйдатан тэннээн керуу. Бээлэрин санааларын сааьылаан этэ уерэтии

Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннор бэлиэлэрин кытта билсиьии. Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннордоох тылы толкуйдаан, тэннээн керуу. Бэйэ санаатын сепке санарарга уерэнии

18

24.09

Тылы сүьүөххэ араарыы.

Тылы суьуеххэ араара уерэтии. Тыл суьуе5ун моделын кытта билиьиннэрии. Бутэй аьа5ас дор5ооннору араара уерэнии, бэлиэлэрин кердеруу

Тыл суьуе5ун моделын хатылааьын, тылы суьуеххэ араары, моделын оноруу. Фишканан тылга бутэй, аьа5ас дор5ооннорун бэлиэтээьин

19

25.09

Дифтонг.

Дифтоннаах тыллары уонна дифтонна суох тыллары тэннээн керуу. Тылтан дифтону булуу. Фишкатын кытта билиьиннэрии. Фишканнан тыл схематын оноруу

Тыл схематын онорорго эрчиллии. Дифтоннаах тыллары араара уерэнии. Бэйэ ейдебулун сыаналаныы. Сыыьалары кеннерунэ уерэнии

20

28.09

Ситимнээх саҥа. Хартыынанан үлэ.5 дорҕоонноох тыллар.

Сацарар саца5а дор5оону уескэтии. Аьа5ас дор5ооннору арааранистииуоннатабасацарыы. Этиинисепкеоноруу.

Сацарар саца5а аьа5ас дор5оону уескэтии. Аьа5ас дор5ооннору арааранистэнбыьаараруоннатабасацарар

21

29.09

Аһаҕас дорҕоон арааһа.

Аьа5ас дор5ооннор холбоьууларыттан дифтонг уескуурун ейдетуу. Фишканысацаран дор5оонун арааран тылы суруттарыы.

Дифтонутылгасепкесацарыы. Фишканан тылы оцоруу. Дифтоннаахтылларыарааранистииуоннастолбиккаараарантаныы.

22

30.09

Хоһуласпыт бүтэй дорҕооннор.

Бутэй дор5оон хоьулаьыытынбилиьиннэрии. Суьуеххэараарыыгасуолтатынбыьаарыы.

Хоьуласпытбутэй дор5оонноох тылларытабаистэнфишканан тыл суруйуу. Тылларысуьуеххэсепкеараарыы.

23

1.10

Бүтэй дорҕоонуонна хоһуласпыт б/д.

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылларысуьуеххэараарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунан буква элеменнарынсуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

24

2.10

Ньиргиэрдээх б/д уоннаньиргиэрэсуох б/д.

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылларысуьуеххэараарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунан буква элеменнарынсуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

25

5.10

Ньиргиэрдээх б/д уоннаньиргиэрэсуох б/д.

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылларысуьуеххэараарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунан буква элеменнарынсуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

26

6.10

Ньиргиэрдээх б/д уоннаньиргиэрэсуох б/д

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылларысуьуеххэараарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунан буква элеменнарынсуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

27

7.10

Ситимнээхсаҥа. Хартыынананүлэ.

Тылы сайыннарыы. Этиитолкуйдааьына. Таабырынтаайыы. Есхоьоонтулакэпсэтиьии

Паараннанулэ. Бэйэсанаатынсепкеэтии. Атын о5ону истии

28

8.10

А.ы.у.о.дорҕоонноох тыллар. Дорҕоонбуукубалара.

Тыллары суьуеххэ араары, ньиргиэрдээх, ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннору бэлиэтээьин. Тылга аьа5ас дор5ооннор бэлиэлэрин туруоруу

Хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары таба истэн фишканан тыл суруйуу. Тылларысуьуеххэсепкеараарыы

29

9.10

Кылгас,уһун аһаҕас дорҕоонноох тыллар, буукубанан суруйуу.

Тылы суьуеххэ араарыы, суьуе5у ырытыы. А,Ы,У,О букубалары суруйуу. Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннору араарыы

Тылы суьуеххэ араарыы, суьуе5у ырытыы. Ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннору бэлиэтээьин. А,Ы,О,У букубалары суруйуу

30

12.10

И.э.у.о. дор5оонноох тыллар буукубалара.

Тылы суьуеххэ араарыы, суьуе5у ырытыы. И, Э,У,О букубалары суруйуу. Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннору араарыы

Тылы суьуеххэ араарыы, суьуе5у ырытыы. И, Э,У,О букубалары суруйуу. Уьун, кылгас аьа5ас дор5ооннору араарыы. Бэйэни сыаналаныы, сыьаны кеннерунэ уерэнии

31

13.10

Кылгас,уһун а/д тыллар.

Тылларысепкесуьуеххэарааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннорун тылгатабатуттансацарыы.

Фишканан улэни салгыы тэрийии. Хартыынанан этии оцорооьун.

32

14.10

Ыа,үө,иэ,уо-дифтонг.

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тыллары суьуеххэ араарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунан буква элеменнарынсуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

33

15.10

Барбыты чиҥэтии.

О5олор билиилэрин бэрибиэркэлээьин. Сыыьа5а улэ

34

16.10

Ситимнээх саҥа. Хартыынанан үлэ.

Хартыынаннан керен кылгас кэпсээн оноруу. Бэйэ санаатын сааьылаан этэргэ уерэтии.

Беле5унэн улэ. Атын о5ону истэ уерэнии

35

19.10

С,м,н,л,р – бутэй дорҕооннор.

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэараартаран суьуе5у ырытыы.С,М,Н,Л,Р дор5оон букубаларынсуруйуу.

Бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылларысуьуеххэараарыы. Бэйэбилиитинсыаналаныы, ал5астары кеннеруу. Суругунанбукваларысуруйуу. Фишканан тыл таьаараулэлээьин.

36

20.10

М,н,л,р,с, дорҕоон хоһулаһыыта.

Дор5оон хоьулаьыытын уерэтии. Хоьуласпыт бутэй дор5оону чопчу истэ, сепке суруйа уерэнии. Билэр буукубаларынан суьуехтэри холбоон тылы аа5ыы

Дор5оон хоьулаьыытын билии. Хоьуласпыт бутэй дор5ооннору чопчу истии, сепке суруйуу. Тыллары аа5ыы

37

21.10

М,н,л,р,с, дорҕоон хоһулаһыыта.

Дор5оон хоьулаьыытын уерэтии. Хоьуласпыт бутэй дор5оону чопчу истэ, сепке суруйа уерэнии. Билэр буукубаларынан суьуехтэри холбоон тылы аа5ыы

Дор5оон хоьулаьыытын билии. Хоьуласпыт бутэй дор5ооннору чопчу истии, сепке суруйуу. Тыллары аа5ыы

38

22.10

Барбыты чиҥэтии.

Тылы сайыннарыы. Суьуехтэри холбоон тылы аа5арга эрчиллии.

Этии толкуйдааьын. Аа5а уерэнии

39

23.10

Б,п дорҕоонноох тыллар,дорҕооннорун буукубата.

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннору тылгатабатуттансацарыы. «Б» «П»буукубаларысуруйуу, сурукбыраабылатынтутуьуу.

Хартыынанан кемелеьуннэрэн учуутал кемете суох пааранан олорон тиэкис толкуйдааьын. Фишканансалгыы тыл таьаарар дьо5урдарын сайыннарыы

40

26.10

Б.д. хоһулаһыыта.

Ханнык бутэй дор5ооннор хоьулаьалларын, ханныктар хоьуласпаттарын уерэтии. Схеманнан этии толкуйдатыы. Аа5ар дьо5уру сайыннарыы

Хоьулаьар хоьуласпат бутэй дор5ооннор таблицаларын толоруу. Этии толкуйдааьын. Фишканан тыл схематын оноруу

41

27.10

Д,т дорҕоонноох тыллар, дорҕ.буукубата.

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннору тылгатабатуттансацарыы. «Д»«Т»буукубаларысуруйуу, сурукбыраабылатынтутуьуу

Хартыынанан кемелеьуннэрэн учуутал кемете суох пааранан олорон тиэкис толкуйдааьын. Фишканансалгыы тыл таьаарар дьо5урдарын сайыннарыы

42

28.10

Б.д.хоһулаһыыта.

Ханнык бутэй дор5ооннор хоьулаьалларын, ханныктар хоьуласпаттарын уерэтии. Схеманнан этии толкуйдатыы. Аа5ар дьо5уру сайыннарыы

Ханнык бутэй дор5ооннор хоьулаьалларын, ханныктар хоьуласпаттарын уерэтии. Схеманнан этии толкуйдатыы. Аа5ар дьо5уру сайыннарыы

43

29.10

Г,к дорҕ.тылларбуукубалара.

Инникибилбитуеруйэхтэргэ оло5уран бутэй дор5оон хайдах суьуе5унэн араарылларынчицэтии. Г, К дор5оон бэлиэлэринкыттабилиьиннэрии, суруйуу. Ньиргиэрдээх, ньиргиэрэсуохбутэй дор5оон буолалларынбыьаарыы

К, Г дор5оонноох тыллары аак5ыы, суруйуу. Хартыынананэтиитолкуйдааьын.

44

30.10

Бүтэй дорҕооннор хоһулаһыылара.

Ханнык бутэй дор5ооннор хоьулаьалларын, ханныктар хоьуласпаттарын уерэтии. Схеманнан этии толкуйдатыы. Аа5ар дьо5уру сайыннарыы

Хоьулаьар хоьуласпат бутэй дор5ооннор таблицаларын толоруу. Этии толкуйдааьын. Фишканан тыл схематын оноруу

2 чиэппэр

45

9.11

Хайааһынаат.

Хайааьын туьунан хатылааьын, хартыынаннан этии толкуйдааьына. Тылы суьуеххэ араарыы, суьуе5у ырытыы. Тыллары аа5ыы

Хайааьынна тыл толкуйдааьын. Тыллары аа5аллар. Бэйэ ейдебулун сыаналаныы, сыыьаны кеннерунуу

46

10.11

Х, Ҕ дорҕоон уонна буукубата.

Х  5 дор5ооннор уратытыларын кэпсэтиьии. Хоьуласпыт «Х» дор5оонноох тыллары фишканан кердеруу.

Хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары аа5ыы, суруйуу.

47

11.11

Бүтэй дорҕоон араастара

Тылларысепкесуьуеххэарааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннорун тылгатабатуттансацарыы.

Хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары сепке суьуеххэ арааран аа5ыы. Фишканан пааранан улэ. Буукубалары сепке холбоон суруйуу. Бэриллибит тема5а этиини сепке сааьылаан кэпсээьин.

48

12.11

Й дорҕоонноохтыллар, Й дорҕоон буукубата.

Тылларысепкесуьуеххэарааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннорун тылгатабатуттансацарыы.  Буукубанысуруйуу, сурукбыраабылатынтутуьуу

«й» дор5оонноох тыллары аа5ыы уонна суруйуу. Дор5оону табаистэргэсалгыыуерэтии.

49

13.11

Чиҥэтии бүтэй дорҕоонарааһа.

Бүтэй дорҕоонноох тыллары ааҕыы.Тылы сайыннарыы.Илиини сайыннарыы.

Этии толкуйдааьын, тыллары аа5ыы, этиини устуу

50

16.11

Дь,Ч дорҕоонноох тыллар,дорҕоон буукубата.

Тылларысепкесуьуеххэарааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннорун тылгатабатуттансацарыы.  Буукубанысуруйуу, сурукбыраабылатынтутуьуу

«ч», “дь”дор5оонноох тыллары аа5ыы уонна суруйуу. Дор5оону табаистэргэсалгыыуерэтии.

51

17.11

Барбыты чиҥэтии.

Тыллары таба аа5ыы.Дорҕоонноруырытыы.Тылы таба суруйуу.

Хоьоону аа5ыы, фишканан тыл схематын оноруу

52

18.11

Хартыынанан үлэ. Хайааһын ааттар.

Тылы сайыннарыы. Хайааһын ааттары тутта, толкуйдуу үөрэн-р.Таба аа5а, суруйа эрч-р

Хартыынаннан этии толкуйдааьын.

53

19.11

Нь дорҕоонноох тыллар,Нь дорҕоон буукубата.

Хоьулаьар бутэй дор5ооннору чуолкайдык билии. Нь буукубалаах тылларытабасуруйуу, устуу.

Фишканан тыл дор5оонун быьаарарга, тылы уескэтэргэ, табасацараргаэрчиллэр. Тылларысепкесуьуеххэарааран аа5ар. Буукубаларысепкесуруйар.

54

20.11

Һ дор5оонноох тыллар уоннабуукубата.

Ь дор5оон бэлиэтинкыттабилсиьии. Тылы суьуеххэараарыы, тыллары аа5ыы. Ь буукубалаахтылларытолкуйдатыы

«h» дор5оонноох суьуехтэри, тыллар аа5ыы, суруйуу. Хоьоонуерэтии.

55

23.11

Ҥ дор5оонноох тыллар. Ҥ дор5оон буукубата

Н дор5оон буукубатын үөрэтии.Ааҕыы,суруйуу.Тылы сайыннарыы.

«ң» дор5-х тыллары аа5ыы, суруйуу. Фишк. Улэ. Дор5-ну табаистэргэсалгыыуерэтии.

56

24.11

Барбытычиҥэтии.

Ааҕар дьоҕурдарын сайыннарыы.Тылы сайыннарыы.Таба суруйарга дьарык.

Бутэй дор5ооннор араастарын хатылааьын. Аа5арга эрчиллии

57

25.11

Я,ю,е.е. дорҕоонноох тыллар.Дорҕоон буукубалара.

Дорҕоон уонна буукуба диэн өйдөбүлү ырытыы.Тыллары ааҕыы.Буукубулары үөрэтии,суруйуу.Тылы сайыннарыы.Бүтэй дорҕооннор сымнаҕаһын бэлиэтиир буукубалар.

Нууччаттан киирбит тыллары сепке суьуеххэ араарыы, аа5ыы. «я – е» букваларысуруйуу.

58

26.11

Я,ю,е.е. дорҕоонноох тыллар.Дорҕоон буукубалара.

Дорҕоону таба истэ,сөпкө суруйарга үөрэтии.Тылы сайыннарыы.Ааҕыы ,суруйуу.

Нууччаттан киирбит тыллары сепке суьуеххэ араарыы, аа5ыы. «я – е» букваларысуруйуу.

59

27.11

Бүтэй дорҕооннору сымнатар,кытаатыннарар бэлиэлэр.

Б.д. сымнатар,кытаатыннарар бэлиэлэрин үөрэтии.Киитэрэй буукубалаах тыллары арааран үөрэтии.Сөпкө ааҕарга,суруйарга үөрэтии.

Тыллары сепке аа5ыы, дор5оону сепке истэн суруйуу

60

30.11

Я,ю,е,е. буукубалар дор5оонноро.

Дорҕоону таба истэ,сөпкө суруйарга үөрэтии.Тылы сайыннарыы.Ааҕыы ,суруйуу.

Нууччаттан киирбит тыллары сепке суьуеххэ араарыы, аа5ыы. «я – е» букваларысуруйуу.

61

1.12

З дорҕооноохтыллар,дорҕоонбуукубата.

«з» дор5-х тыл-рысепкесуь-хэараар-р, аа5-р «з»  дор5оон буукубатынсуруйаллар

«з» дор5оон буукубатынсуруйуу. Фишкананулэ. Дор5оону табаистэргэсалгыыуерэтии.

62

2.12

В,Ф дорҕоонноох тыллар. Дорҕоонбуукубата.

«в» «ф» дор5.букватынбилсиьэллэр. «в» «ф» дор5-х тылларытабасуруй-р, арааранистэллэр

Нууччаттанкиирбиттылларысепкесуьуеххэараарыы, аа5ыы. Хоьоонууерэтии. «в» дор5. Букватынсуруйуу.

63

3.12

Ж,Ш дорҕ. Тыллар, дорҕ. Буукубата

Ж,Ш дорҕооннору кэтээн көрүү, сөпкөааҕа,суруйаүөрэнии,тылысайыннарыы

Нууччаттанкиирбиттылларысепкесуьуеххэараарыы, аа5ыы. Хоьоонууерэтии. «в» дор5. Букватынсуруйуу

64

4.12

Ц дорҕ. Тыл-р, Ц дорҕ. Буукубата.

Дорҕ. Кэтээн көрүү,ааҕыы,суруйуу. Тылы суьуеххэ араарыы, фишканан тыл схематын оноруу

Аа5ыы. Сепке суруйарга эрчиллии. Тыл суьуехтэрин ырытыы

65

7.12

Щ дор5. Тыл., дорҕоон буукубата.

«щ» дор5.букватынбилсиьэллэр. «щ» дор5-х тылларытабасуруй-р, арааранистэллэр

Тыллары аа5ыы, суруйуу. Хартыынананэтиитолкуйдааьын. «щ» букванысуруйуу,

66

8.12

Ь,Ъ  буукубалары билиһиннэрии.

Сымнатыы уонна кытаатыннарыы бэлиэлэрэ ь ъ

Нуучча тылын кытта сибээстээн киирии дор5ооннорго ь ъ бэлиэлэрэ туох уларыйыыны киллэрэллэрин быьаарыы.

67

9.12

Буукубаны дорҕоон арааһынаннаардааһын

б/д сымнатар,кытаатыннарар бэлиэлэри үөрэтии.Сымнаҕас б.д., кытаанах б.д. тыллар. Араарыы. Сыыһата суох ааҕарга,суруйарга дьоҕурдарын чиҥэтии.

Барбыты хатылааьын, чинэтии.

68

10.12

Саха алпаабыта.

Сахалыы алпаабыты билиһиннэрии.Тылы сайыннарыы. Билиини чиҥэтии. Үөрэнэргэ үөрэтии

Саха алпабыытынкыттабилсиьии

69

11.12

Бэрэбиэркэлиирүлэ. Сыыһа5а үлэ.

Оҕолорбилиилэринбэрэбиэркэлээьһин

70

14.12

Хатылааһын.

Букубаар кэннинээ5и кэм

71

15.12

ТаабырынхоьоонСэһэргэһэ үөрэн.

Булугас өйү сайыннарыы.Ааҕа,суруйа үөрэнии.

Таабырынтаайыыта. Аа5а уерэнии

72

16.12

Светофор Үрүн эһэ.

Суолбыраабылатын билиһиннэрии. Дорҕ. Ааҕаргаэрчиллии.Сэһэргэһии.Ааҕыы. Тылы табасуруйуу. Айылҕа туһунантуохсаҥаныбилбиттэринырытыы. Сөпкөустаргаүөрэтии.

Бэйэсанаатынсаьылаанэтэуерэнии. Суруйуу, аа5ыы

73

17.12

Төрөөбүт дойдумайылҕата.

Кэрэниөйдүүргэ,үчүгэйтэнүөрэргэ уһуйуу.Тылысайыннарыы. Бэйэсанаатынэтэргэүөрэтии.

Айыл5а5а кэрэкестуулэриттэнтугуейдеенхаалбыттарынкэпсииллэр. Аа5аллар. Санааларынсааьылаанэтэуерэнэллэр

74

18.12

Ытыыр хатыҥ. В.Федоров

Оруолларынанааҕаргаэрчийии.Сөпкөустаргаэрчийии.

Оруолларгаарахсанинтонациялаахтык аа5ыы. Тиэкисисхоьоонунейдееьун

75

21.12

Ийэ. СуорунОмоллоон. Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх. С.Данилов.

Ааҕыы, ырытыы, бэйэсанаатынэтэргэүөрэнии.Болҕомтолоохбуоларгаөс хоһооноруола.Чугасдьоҥҥо истиҥсыһыаноруола.

Айымньыларисхоьооннорунтулакэпсэтиьии, ырытыы. Бэйэсанаатынэтии

76

22.12

Дьикти түбэлтэ.И. Федосеев.

Ааҕыы, ырытыы, паарананүлэ.Болҕомтолоохбуоларга, айылҕаныхарыстыыргаүөрэтии.

Суьуе5у, тылы этиинитаба аа5ар. Аа5ыы тэтиминтус кыа5ар оло5уран сыыйатургэтиир. Сурукбэлиэтинтутуьанинтонациялаан аа5ар.

77

23.12

Ыҥырыауонна чөкчөҥө

Айымньынынискэ аа5ыы. Кэпсээнинэнуоннахоьоонунанайымньыныдоргуччухоьоонноохтук аа5ыы.

Аатынан, тиэмэтинэнойуулааьынисхоьоонунбыьаарар. Аа5ыы ирдэбилинэнбэйэтинбэрэбиэркэлэнэр.

78

24.12

Оьуокай Чоппуускалапр

Оһуокайтылынырытыы, таһаараргахолонуу. Хоһоону аа5ыы. Хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары устуу.

Бэйэуоннаатын о5о эппиэтинтэцнээнистэр.

79

25.12

Барыбыай о5ото

Оруолларынанааҕыы, ырытыы, быһаарыы.

Оруолгакиирэнинтонацияннан аа5ыы. Айымньыисхоьоонунтулаырытар

80

12.01

Билгэ

Норуот муудараһа. Кырдьаҕастарга үтүө сыһыаны иитии.

Суьуе5у, тылы этиинитаба аа5ар. Аа5ыы тэтиминтус кыа5ар оло5уран сыыйатургэтиир. Сурукбэлиэтинтутуьанинтонациялаан аа5ар

Саха тыла

№

Ыытыллар күнэ

Уруок тиэмэлэрэ

Тыл уерэ5ин тиэмэлэринэн уерэтии сурун ис хоьооно

Уерэнээччи улэтин сурун керуцнэрэ

Былаа

нынан

Ыытыллыбы

тынан

1.

12.01

Дор5оон. Буукуба. Тыл. Этии.

Дор5ооннору наардааьын: уос, тыл, тыл ортотунаа5ы, тыл кэннэ, мурун, уьун, кылгас аьа5ас дор5оон, хоьуласпыт сэргэстэспит бутэй дор5ооннору арааран билэллэрин ситиьии

Дор5ооннору наардаан суруйуу. Дор5ооннору таба сацарар уонна тыллары наардыыр. Фишканан улэлиир. Сыыьатын кеннерунэр. Кеппут буукубалары ситэрэн суруйуу улэтэ

2.

13.01

Аьа5ас дор5ооннор уонна буукубалар

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Аьа5ас дор5ооннору тылга таба туттан сацарыы. И.Э,У.Е,О,Ы,А,Ё,Ю,Я буукубалары суруйуу, сурук быраабылатын тутуьуу

Аьа5ас дор5ооннорго викторина ыйытыытыгар хоруйдуур. Фишканан тыллары суруйар. Бэриллибит ойууларынан этии оцорор. Диктант суруйуутун алгоритмын хатылыыр. Тыллары истэн суруйар. Билиитин бэйэтэ сыаналанар

3.

14.01

Аьа5ас дор5оонноох тыллар суруллуулара

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Аьа5ас дор5ооннору тылга таба туттан сацарыы. Буукубалары суруйуу,сурук быраабылатын тутуьуу

Бэриллибит суьуехтэринэн тыл оцоруу пааранан улэ. Ребуьу таайыы беле5унэн улэ. Айар диктант суруйуу. Кэпсиир дьо5урун сайыннарар

4.

19.01

Хатылааьын

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Дифтон дор5ооннорун тылга таба туттан сацарыы. ИЭ,ЫА,УЕ,УО дифтоннары суруйуу, сурук быраабылатын тутуьуу

Тыл схемаларынан улэлээьин. Тыллары наардааьын, белеххе араарыы. Ес хоьооннорун аа5ан ырытыы. Сорудахтаах уьулуу

5.

20.01

Бутэй дор5ооннор уонна буукубалар

Бутэй дор5ооннору билиитин, араарарын хатылаан чицэтии. Сурукка таба туттуутун чуолкайдааьын

Бутэй дор5ооннору ааттаталыыр, истэн суруйар, дор5ооннору араастарынан наардыыр, белехтуур. Тыллары сааьылаан этии оцорон суруйар

6.

21.01

Бутэй дор5оонноох тыллар суруллуулара

Тыллары суьуеххэ сепке арааран аа5ыы. Бутэй дор5ооннорун тылга таба туттан сацарыы. Буукубалары суруйуу, сурук быраабылатын тутуьуу

Бутэй дор5ооннору ааттаталыыр, истэн суруйар, дор5ооннору араастарынан наардыыр, белехтуур. Тыллары сааьылаан этии оцорон суруйар

7.

26.01

Сэргэстэспит бутэй дор5ооннор

Икки атын-атын бутэй дор5ооннор сэргэстэхтэринэ тылы суьуеххэ араарыыны чицэтии

Сэргэстэспит (рг, кт, рб, нд, ст, рт, йд, бд, хс, гд, кч) буукубаларынан тыллары таьаарар. Быраабылатын уерэтэр, тылтан сэргэстэспит буукубалары булан аннынан тардар. Чабыр5а5ы ейугэр уерэтэр.

8.

27.01

Сэргэстэспит бутэй дор5оонноох тыллар суруллуулара

Схеманан тыллары суруйары хатылааьын, чицэтии. Ыраастык устуу улэтин ыытыы. Аа5ыы тэтимин тургэтэтии.

Дор5ооннору наардаан суруйуу. Дор5ооннору таба сацарар уонна тыллары наардыыр. Фишканан улэлиир. Сыыьатын кеннерунэр. Кеппут буукубалары ситэрэн суруйуу улэтэ

9.

28.01

Хоьуласпыт бутэй дор5ооннор

Бутэй дор5оон хоьулаьыытын, суьуеххэ арахсарын быьаарыы. Суруйуу уеруйэ5ин чицэтии. Кэпсиир дьо5уру сайыннарыы

Хоьуласпыт бутэй дор5ооццо сурук улэлэрэ. Ес хоьооннорун кеметунэн хоьулаьыыны чицэтии. Хоьоон биир куплетын ейге уерэтэр уонна суруйар

10.

2.02

Маарыннаьар бутэй дор5ооннор

Саха сиригэр иитиллэр дьиэ кыыларын туьунан кэпсэтиьии. Аа5ыы тэтимин тургэтэтии ньыматынан уерэтии. Тэттик хоьоону дор5оонноохтук аа5ыы

Сурук бэлиэтин тутуьан, этиини таба интонациялаан, тохтобуллаан аа5арга эрчиллэр. Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин быраабылатын тутуьан суруйарга кыьаллар. Этиини улахан буукубаттан са5алыыры билэрин, туьанарын кердерер.

11.

3.02

Маарыннаьар бутэй дор5ооннор

О5о теье дор5оону билэрин, буукубаны сепке суруйарын ыйытыы, викторина, кроссворд кеметунэн бэрэбиэркэлээьин

Пааралаьар бутэй дор5ооннору ырытыы. Тылга сепке сацарыы, суьуеххэ араарыы. Кеппут суьуехтэри толкуйдаан булуу пааранан улэ. Ойууларынан керен кэпсээн оцоруу

12.

4.02

Хатылааьын

Схеманан тыллары суруйары хатылааьын, чицэтии. Ыраастык устуу улэтин ыытыы. Аа5ыы тэтимин тургэтэтии

Тыллары белеххе араарыы, этиилэри истэн сепке суруйуу, хоьоону аа5ан таайыытын билэн суруйуу, тест толруу. Буочарга улэ. Баалынан сыаналанар.

13.

16.02

Тыл суьуехтэрэ

Тыллары сепке суьуеххэ араарыы. Тыл аьа5ас дор5ооннорун сепке билии, аа5ыыга туьаныы

Ойууларынан тыл суьуе5унэн оцоруу. Тыллары сепке суьуеххэ араарыы. Ребустары таайыы. Хоьоону суьуеххэ арааран уьулуу. Керен диктант суруйуу. Уруокка билбитин туьунан санаатын уллэстэр.

14.

17.02

Тылы кеьеруу

Сурукка тылы кеьеруу быраабылатын ейдетуу, суьуеххэ араарыыны чицэтии. До5орго сурук суруйуу

Бэриллибит полоска5а этиилэри тылы сепке поля5а кеьерен устуу улэтэ. Кылаас иьинээ5и о5о5о солунун кэпсээн сурук суруйан, бэйэ-бэйэни бэрэбиэркэлэьии.

15.

18.02

Суругунан улэ

Диктант «Тылы суьуеххэ араарыы»

Сурук улэтигэр бэлэмнэнии улэтэ. Сурукка олоруу быраабылата. Тумуккэ бэрэбиэркэлэнии быраабылата

16.

23.02

Диктант

«Аьа5ас бутэй дор5ооннор»

Сурук улэтигэр бэлэмнэнии улэтэ. Сурукка олоруу быраабылата. Тумуккэ бэрэбиэркэлэнии быраабылата

17.

24.02

Киирии аьа5ас дор5оон буукубалара

Нууччаттан киирбит буукубалаах тыллары сепке аа5ыы, суруйуу

Я,Ю,Е,Ё дор5ооннору бутэй дор5ооннору кытта сытыаран сепке сацарыы, аа5ыы. Буукубалары таба суруйуу. Киьи аатын улахан буукубаттан суруйууну тутуьуу

18.

25.02

Киирии аьа5ас дор5оонноох тыллар суруллуулара

Нууччаттан киирбит буукубалаах тыллары сепке аа5ыы, суруйуу

Тыллары аа5ан тэцнээн керуу. Фишканан тыллары истэн оцоруу. Нууччалыы тылга охсуу ханнык аьа5ас дор5ооццо баарын быьаарыы. Схеманан сибээстээн кэпсээн айар. Кеппут суьуехтэри ситэрэн суруйуу

19.

1.03

Суругунан улэ

Деруулээх диктант. Киирии аьа5ас дор5ооннор

Нууччаттан киирбит буукубалаах тыллары сепке аа5ыы, суруйуу

20

2.03

Киирии бутэй дор5ооннор

Нуучча тылыгар икки аьа5ас дор5оон, икки бутэй дор5оон сэргэстэьиитин арааран истии, таба сацарыы, саха тылыгар таба суруйуу

Киирии дор5оонноох тыллары чуолкайдык сацарар, суруйар. Тыллары беле5унэн наардыыр. Ребуьу таайар беле5унэн улэ, талан диктант суруйар

21.

3.03

Киирии бутэй дор5оонноох тыллар сурууллуулара

Тыллары суьуеххэ сепке арааран суруйуу. Буочарга улэ

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу.

22.

8.03

Киирии дор5оонноох тылларга охсуулаах дор5ооннор

Нуучча тылыгар аьа5ас дор5оон охсуунан уьатылларын ейдетуу. Аа5ыы ньыматын чицэтии

Фишканан улэ. Саспыт тыллары булан суруйуу, тылларга охсуу бэлиэтин тутуоруу, хартыынанан кэпсээн оцоруу

23.

9.03

Айымньылаах улэ

О5о ейе сайдарыгар, кэпсиир, айар дьо5урун, билбитин умнубатыгар улэлэр  

«Мин тереебут дойдум» диэн тема5а бэлэмнэнэн кэлэн кэпсээьин. Дор5ооннорго тест толоруута. Суругунан кецул тема5а айан суруйуу

24.

10.03

Киирии дор5ооннорго тумук уруок

Нууччалыы суруллар тыллаах тексинэн улэлээьин, тылы таба аа5ыы, суруйуу

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу.

25.

15.03

Алфавит туьата

Сахалыы алфавит бэрээдэгин билэр, тылдьытынан туьанар, буукуба улахантан суруллуутун сатыыр буолара ирдэниллэр

Сахалыы алфавиты ейге уерэтэр. Тыллары алфавит бэрээдэгинэн наардаан суруйар. Буукубалар викториналарыгар кыттар. Алфавит бары буукубаларын улаханнарын, кыраларын ейтен суруйар

26.

16.03

Предмет аата

Аат тыл ейдебулэ.  Ки? Туох? Диэн ыйытыыга хоруйдуур саха уонна нуучча тылларыгар туттуу уратылара

Ким? Туох? Диэн ыйытыыга хоруйдуур сахалыы тыллары наардыыр. Уопсай уонна анал аат тылларга араарар. Ыйытыыларынан тыллары наардаан суруйар

27.

17.03

Предмет бэлиэтэ

Да5ааьын аат бастакы ейдебулэ. Да5ааьын аат арааьын уларыйыытын ейдетуу. Этиини быьаарарын, кырааскалаан биэрэрин, туттууга кердеруу

Ханнык? Хайдах? Диэн ыйытыыларга хоруйдуур тыллары этииттэн булан быьаарыы. Тыллары белеххе арааран наардааьын. Суругунан этии оцорон суруйуу

28.

30.03

Предмет тугу гынара

Туохтуур бастакы ейдебулэ

Тугу гынар? Туохтуур? Диэн ыйытыыларга хоруйдуур тыллары этииттэн булан быьаарыы. Тыллары белеххе арааран наардааьын. Суругунан  этии оцорон суруйуу

29

31.03

Этиини ырытыы

Этиини саца чаастарынан ырытыы бастакы туьумэ5ин уерэтии. Тылы суьуе5унэн сепке араарыы уонна тыл оло5ун быьааран билиини чицэтии

Бэриллибит этиини ким? Туох? Тугу гынар? Хайдах? Ханнык? диэн ыйытыыларынан арааран быьааран биэрэр. Бэриллибит тылларынан этии оцорор. Этиини суруйар аннынан тардыллар бэлиэлэрин туруорар

30

5.04

Этиини суругунан ырытыы

О5о ейе сайдарыгар, кэпсиир, айар дьо5урун, билбитин умнубатыгар суругунан чицэтии улэлэр

Бэриллибит этиини суругунан ырытар. Тыл оло5ун арааран билиитин чицэтэн тестэри толорор. Буочарга устуу улэтин бэйэтэ талбыт тиэкиьинэн улэлиир

31

6.04

Бэрэбиэркэлиир диктант

Суругунан бэрэбиэркэлиир уруок

Сыыьа5а улэлэр

32.

7.04

Тыл

Самостоятельнай улэ

О5о тестэринэн, уьулуунан, тылы, этиини ырытыыга бэйэтэ талан ылбыт соруда5ынан улэлиир. Бэйэтин сыаналанан керер

33.

12.04

Этии

Этэр саца кэрчигэ уонна тыл ситимэ. Этиигэ санааны ситимниир ньымалар

Схемаларынан этии оцорор. Тэттик кэпсээни этиилэрин сааьылаан кэпсээн оцоруу. Былаанынан кэпсээн айан  кэпсээьин. Этиини тэнитэн суруйуу. Хоьоону ейге уерэтэн суруйуу

34.

13.04

Этии араастара

Этии интонациятын сурук бэлиэтинэн тутуьан аа5ыы, суруйуу

Этиилэри  сурук бэлиэтинэн керен куолаьы уларытан аа5ыы. Диалогу сацаран, туттан-хаптан кердеруу. Истэн этиини сурук бэлиэтин туруоран суруйуу

35

14.04

Этии араастарыгар сурук бэлиэлэрэ

Этэр санаа кэрчигэ уонна тыл ситимэ. Этиигэ санааны ситимниир ньымалар

Схемаларынан этии оцорор. Тэттик кэпсээни этиилэрин сааьылаан кэпсээн оцоруу. Былаанынан кэпсээн айан кэпсээьин. Этиини тэнитэн суруйуу. Хоьоону ейге уерэтэн суруйуу

36.

19.04

Туохха? Ханна? ыйытыыга хоруйдуур тыллар

Этии интонациятын сурук бэлиэтинэн тутуьан аа5ыы, суруйуу

Туохха? Ханна? ыйытыыга хоруйдуур тыллар тыллары этииттэн булан суруйуу. Ити ыйытыыга хоруйдуур тылларынан этии оцоруу. Беле5унэн кэпсээн айан суруйуу

37

20.04

Тугу? Кими? ыйытыыга хоруйдуу тыллар

Падеж ыйытыыларыгар хоруйдуур тыллары сыьыарыыларын арааран истэр дьо5урдарын сайыннарыы

Этиилэри сурук бэлиэтинэн керен куолаьы уларытан аа5ыы. Диалогу сацаран, туттан-хаптан кердеруу. Истэн этиини сурук бэлиэтин туруоран суруйуу

38

21.04

Кимтэн? Туохтан? диэн ыйытыыга хоруйдуур тыллар

Падеж ыйытыыларыгар хоруйдуур тыллары, сыьыарыыларын арааран истэр дьо5урдарын сайыннарыы

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу. Нууччалыы тыллары туттан а5а туьунан кэпсээьин

39

26.04

Кимниин? Туохтуун? диэн ыйытыыга хоруйдуу тыллар

Падеж ыйытыыларыгар хоруйдуур тыллары сыьыарыыларын арааран истэр

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толруу. Тыллары истэн суруйуу

40.

27.04

Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор

Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын быьаартарыы. Тылы суьуеххэ араартаран суьуе5у ырытыы

Этиилэри сурук бэлиэтинэн керен куолаьы уларытан аа5ыы. Диалогу сацаран, туттан-хаптан кердеруу.. Истэн этиини сурук бэлиэтин туруоран суруйуу

41.

28.04

Хатылааьын

О5о билиитин чицэтэн тылынан, оонньууларынан улэ

Оонньууларынан улэ бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу.

42.

3.05

Бэрэбиэркэлиир тест

Суругунан улэ

Сыыьа5а улэлэр

43.

4.05

Киирии тыллар

Нууччалыы суруллар тыллаах тиэкиьинэн улэлээьин. Тылы таба аа5ыы, суруйуу

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу

44.

5.05

Киьи толору аатын суруйуу, таба сацарыы

Толору ааты улахан буукубаттан сурулларын таба суруйалларыгар улэ

Киьи аатын, арааспаанньатын, а5атын аатын истэн суруйуу. Пааранан бэйэ толору аатын суруйа аа5а эрчиллии

45

10.05

Дор5оон тыл ситимин чицэтии

Тиэкис ейдебулэ уонна сурук бэлиэтэ. Тиэмэни, сурун санааны арыйыы

Ес хоьооннору, бэргэн тыллары аа5ыы устуу. Былаанынан кэпсээн айан кэпсээьин. Хоьоону ейге уерэтэн суруйуу  

46.

11.05

Бэрэбиэркэлиир диктант

Суругунан улэ

Сыыьа5а улэлэр

47.

12.05

Хатылааьын

О5о билбитин хатылатан чицэтии

Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу.

48.

17.05

Тестэринэн хатылааьын

О5о бэйэтэ ейдеебутун ыйытыы кеметунэн  тестэринэн улэлиирин ситиьии

Тест толоруутун быраабылатын кытта билсиьэр. Ейдеебете5ун ыйытар. Бол5омтолоохтук улэлиир. Баалын таьаарынан бэрэбиэркэлэнэр

49.

18.05

Алфавит таблицата

Алфавит таблицатын дор5ооннорун ырыттаран таба аа5ары, суруйары чицэтии

Дор5ооннору наардыыр. Алфавиты суруйар ейуттэн. Буукубалаах хоьооннору сепке аа5ыы, себулээбит хоьоонун ейге уерэтэн суруйар

50.

19.05

Паараласпыт предмет аатын кердерер тыллар

Биир ейдебулу биэрэр, икки тыл суруллуутун бэлиэтин, тыл ис хоьоонун сытыырхатарын, тумэрин ейдетуу

Тыллары наардааьын. Паараласпыт тылларга сурук бэлиэтин туруоруу. Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу

51.

24.05

Уерэтиллибити хатылааьын

О5о билиитин чицэтэн тылынан оонньууларынан улэ. Бутэй дор5оон арааьын арааьыттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох буолалларын  быьаартарыы. Тылы суьуеххэ араартаран суьуе5у ырытыы

Ес хоьооннору, бэргэн тыллары аа5ыы, устуу. Былаанынан кэпсээн айан кэпсээьин. Этиини тэнитэн суруйуу. Хоьоону ейге уерэтэн суруйуу. Бэриллибит тиэкиьи сепке аа5ыы, соруда5ын толоруу. Тыллары истэн суруйуу.  

Материально-техническайхааччыйыы

Бибилэтиэкэ пуондата:

  • Саха тылын 1-4 кылааска уерэтиини суруннуур бырагыраама
  • Федеральнай государственнай уерэх стандарда саха оскуолатыгар (начаалынай уопсай уерэхтээьин)

Бэчээтинэй босуобуйалар:

  • Истиэнэ5э ыйанартаблицалар
  • Сюжеттааххартыыналар

Уерэх цифровой ресурсалара:

  • Компьютер
  • Кердерер экран
  • Интерактивнайдуоска
  • Сканер
  • Принтер
  • Фотоаппарат


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Роль и значение якутской лошади в жизни народа саха

Якутская лошадь обладает высокими качествами для жизнеобеспечения человека. Его используют в сельскохозяйственных работах, употребляют в пищу, изготавливают одежду, различные вещи и др. Потому ч...

Календарно-тематическое планирование учебного курса "литературное чтение " на языке Саха

Календарно-тематическое планирование уроков литературного чтение на языке Саха  состалено  в соответствии программы по якутскому языку для 1-4 классов общеобразовательных средних школ с родн...

"Проект "Маленький хозяин земли Олонхо" ( формирование патриотического воспитания младших школьников на традициях народа Саха (Якутия)" (

Автор: Слепцова Саргылана Васильевна    В условиях переосмысления общечеловеческих и национальных ценностей общество вновь обращается к культурному наследию каждого народа, что ве...

Обучение младших школьников разговорному якутскому языку. Рабочая тетрадь по предмету язык саха.

Рабочая тетрадь поможет повысить качество усвоения школьниками учебного материала, расширит кругозор обучающихся, даст элементарные знания и представления о Якутии, научит общаться на якутсом я...

Литературное чтение на языке саха

Литературное чтение на языке саха. 4 класс...

презентация к уроку язык саха по теме "Предмет тугу гынара?! 2 класс

ПРезентация к уроку язык саха по теме "Предмет тугу гынара" 2 класс. Поможет учителю провести урок на высшем уровне. Тема урока " Слова отвечающие на вопрос Что делать?". цель: познакмиться со словами...

технологическая карта урок литературное чтение на родном языке(саха)

Предмет: Ааҕыы уруогаОскуола: Мындааба орто оскуолатаКылаас:  3Дата: 02.02.18Уруок тиэмэтэ: Владислав Авдеев “Олуйтарыы”Уруок соруга: Владислав Авдеев диэн суруйааччыны уонна кини &ld...