Рабочая программа 4 класс
рабочая программа (4 класс)

Түсэблэлгын дүнгүүд

Буряад хэлэ шудалха шадабари:

- үгэ соохи үзэгүүд ба абяануудые зүбѳѳр илгаруулха, шүүлбэрилхэ, аялгануудай ба хашалгануудай илгаа мэдэхэ, буряад болон абтаһан үгэнүүдэй бэшэгэй дүрим мэдэхэ, тэрэниие баримталан, үгэнүүдые болон мэдүүлэлнүүдые зүбѳѳр үгүүлхэ, бэшэхэ, үгэнүүдые бүридэлѳѳрнь шүүлбэрилхэ, юрын мэдүүлэлнүүдые зохёохо, мэдүүлэлэй юрын гэшүүдые мэдэхэ,

- юрэ хѳѳрэһэн, бодомжолһон, зураглаһан үгүүлэлнүүдые илгаруулха юрын түсэб табижа шадаха;

- хэлэлгэдээ үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ һураха; мэдүүлэлнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр зохёожо, хэлэжэ шадаха; дүтэрхы удхатай үгэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэхэ; алдуугүйгөөр,

зүбөөр бэшэжэ шадаха.

Буряад хэлээр шадабари

- шухала хэрэгтэй мэдээсэлнүүдые бэдэржэ, компьютер болон интернедэй хүсѳѳр мэдээнүүдые оложо, хэрэглэжэ шадаха; шүүмжэлэл, шэнжэлэл хэжэ, дутуу дундануудые

элирүүлжэ; хэһэн ажалдаа арга боломжонуудые тааруулжа, шалгалта, сэгнэлтэ үгэжэ шадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа, шалтаг хойшолоной холбоо байгуулжа, бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шадаха.

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд:

- буряад хэлэеэ буряад арадай үндэһэн-болбосоролой нангин баялиг гэжэ ойлгохо; түрэл

хэлэндээ дуратайгаар, хүндэтэйгѳѳр хүмүүжэхэ; хэлэнэй баялигые грамматическа аргануудые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ хэрэглэжэ, бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр хэлэжэ шадаха.

Харилсаха шадабари:

- бэе бэеэ шагнажа, дуулажа шадаха; хэлэнэй аргануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ

хараа бодол хэлэжэ шадаха; бэшэг дээрэ, аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй мэдээсэл дамжуулжа

шадаха; асуулта хэжэ, хүнэй һанал бодол ба ѳѳрынгѳѳ һанамжа хэлэжэ шадаха; хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа тэрээнээ дүүргэхые элирхэйлжэ шадаха; олоһон мэдэсээрээ нүгѳѳдэтэеэ хубаалдажа, үрэ дүнтэй бодол абаха; бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- олоһон мэдэсэһээн уламжалан, үшѳѳ мэдэхэгүй юумэн тушаагаа зорилго табиха;

түсэблэлгэ, удаа дараалуулан хоорондын зорилгонуудые табижа, ямар дүндэ ерэхэеэ уридшалан мэдэхэ; сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар ойлгообиб гэжэ хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха; эрмэлзэл зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Программын бүридэл

«Буряад хэлэн» гэһэн 4-дэхи классай ном соогол темэнүүд 3-дахи класста орходоо, нэгэ бага ондоогоор үгтэһэн байха: гол темэ хадаа хэлэлгын хуби болоно, тэрэнэй үзэлгэ дээрэ үндэһэлэн дабталга, шэнэ ойлгосонуудтай танилсалга эмхигдэнэ.

Хэлэлгын хубинууд.

Юумэнэй нэрэ. Дабталга. Юумэнэй нэрэүүдэй тоо, ганса нэгэнэй тоодо, ганса олоной тоодо хэрэглэгдэдэг үгэнүүд. Зохилдол: ойлгосо. Зохилдолой падежнүүд. Юумэнэй нэрэнүүдэй зохилдохо арганууд.Олоной тоогой түхэлнүүдэй зохилдохо арга. Юумэнэй нэрын падежнүүдэй хэлэлгэ соохи үүргэ; нэрын падежэй үүргэ;  мэдүүлэлэй шухала гэшүүн – нэрлүүлэгшэ; юрын мэдүүлэлэй гэшүүн – элирхэйлэгшэ, тэрэнэй асуудалнууд; юрын мэдүүлэлэй гэшүүн – нэмэлтэ, тэрэнэй асуудалнууд.

Дахуул үгэ. Тэрэнэй үүргэ, бэшэлгэ.

Түлөөнэй нэрэ. Ойлгосо. Түлөөнэй нэрэнүүдэй тоо, нюур, зохилдол. Түлөөнэй нэрэнүүдэй үүргэ.

Үйлэ үгэ. Ондоо хэлэлгын хубинуудһаа илгарал. Үйлэ үгэнүүдэй сагууд, тэдэниие элирүүлхэ арганууд. Үйлэ үгэнүүдэй залгалтануудые бэшэхэ дүримүуд. Үйлэ үгэнүүд болон частицанууд. Үйлэ үгэнүүдэй нюур, тэрэниие харуулха болон зүб бэшэхэ арганууд. Буруушааһан частицануудай удха болон зүб бэшэлгэ.Үйлэ үгэнүүдтэ бусад частицануудай оруулһан удханууд.

Тэмдэгэй нэрэ. Ондоо хэлэлгын хубинуудтай удхаараа холбоо. Тэмдэгэй нэрэнүүдэй синонимическэ, антонимическа удха харуулалга. Сэхэ ба шэлжэһэн удха. Омонимууд.

Тоогой нэрэ. Ойлгосо. Тоогой нэрэнүүдэй һуури.

Наречи. Ойлгосо. Наречиин хэлэлгэ соохи үүргэ, мэдүүлэлэй юрын гэшүүн – ушарлагша, асуудалнуудынь. Наречинүүдэй удхаараа илгарал: сагай, байрын, зэргын.

Мэдүүлэл. Мэдүүлэл – хэлэлгын гол единица. Мэдүүлэлэй хэлэһэн зорилгоороо илгаанууд. Мэдүүлэлэй гэшүүд. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд – грамматическа һуури. Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд, тэдэниие бэшэг дээрэ харуулха арганууд.

Хэлэлгын нюусанууд.

Хэлэлгын стильнүүд: научна, ура һайханай, яряанай, номой.

Эхин һургуулида шэнэ стандартын ёһоор буряад хэлэн яажа үзэгдэхэ болоноб?

Мүнөөнэй стандартын эрилтэнүүдусловинуудта, удхада болон үхибүүдэй дүн, шадабаринуудта табигдана. Стандарт соо эрилтэнүүд юрэнхылэгдэһэн удхатай болоо.Эхин һургуулида үхибүүн бүхэн өөрынгөө һуралсал эмхидхэхэ, хинан шалгаха, сэгнэжэ шадаха, тиихэдэ ямаршье мэдээсэлэй удха өөрын болгохо, тэрээн сооһоо тус ушарай зорилгоор өөртөө шэнэ юумэ илган абаха, анализ, синтез хэхэ, адлидхаха, илгаруулха, ойлгосонуудые бүридхэхэ, дүн гаргаха, мэдээсэлнүүдые нэгэ түхэлһөө нүгөө түхэлдэ оруулжа шадаха (моделировании  хэхэ), ямаршье хүнтэй, юумэнтэй харилсажа шадахаг.м. – иимэ шадабаринуудтай болохо ёһотой.

Буряад хэлээр 4 – дэхи классай  һурагшад мэдэхэ ёһотой:

- олоной тоогой түхэл абадаггүй юумэнэй нэрэнүүд тухай;

- зохилдохо гурбан арга;

- юумэнэй нэрын падежнүүдэй түхэлнүудэй мэдүүлэл соо дүургэдэг үүргэ тухай;

- олоной тоогой түхэлтэй үгэнүүдэй  зохилдохо тухай;

- түлөөнэй нэрэ тухай ойлгосотой байха: удха, ганса ба олоной нюурай түлөөнэй нэрэнүүд, түлөөнэй нэрын зохилдол;

- үйлэ үгэнүүдэй нюур харуулха тухай, нюурай частицанууд тухай;

 - частицануудай үүргэ тухай, буруушааһан частицануудай үйлэ үгэтэй бэшэгдэхэ тухай;

- бусад частицануудай үйлэ үгэтэй бэшэгдэхэ тухай, тэдэчастицануудай үүргэ;

- тэмдэгэй нэрын жэшээ дээрэ үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха тухай харуулха;

- тоогой нэрэ ба тэрэнэй удха: хэды? хэдыдэхи? гэжэ асуудалнууд, тоолоһон, дугаарлаһан тоогой нэрэнүүдэй янзанууд, тоогой нэрын һуури, тоогой нэрын үүргэ;

- наречии тухай ойлгосотой байха: удха, хаана? хэзээ? хайшаа? хэдыдэ? яажа? ямараар? хэр зэргэ? гэжэ асуудалнууд, мэдүүлэл соохи үүргэ.

Мэдүулэл

- мэдүүлэлэй шухала гэшүүд мэдүүлэлэй грамматическа һуури болоно гэжэ мэдэхэ;

- мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд тухай;

- союзуудай үүргэ тухай, нэгэ түрэл гэшүүдэй бэшэлгэ тухай;

холбоон текстын гол удха болон темэ хоёрой

- изложени бэшэжэ шадаха ёһотой.

Бэшэлгэдэ hургалга (Сэбэр бэшэлгэ)

Сагай үсөөн дээрээ сэбэр бэшэлгээр хэгдэхэ хүдэлмэридэ тусхай хэшээл хараалагданагүй, тиимэһээ бэшэлгын хэшээл сооһоо сэбэр бэшэлгэдэ 8-10 минута сагые 2—3-дахи классуудта неделидэ 2-3 дахин, харин 4-дэхи класста неделидэ 1-2 дахин үгэжэ байбал таарамжатай.

Сэбэр бэшэлгые яажа, ямараар ябуулха тухай класс буридэ программаар хараалагдана.

Хоёрдохи-дүрбэдэхи классуудта сэбэр бэшэлгые, программын ёһоор бэшэгдэхэһээ гадна, мүн бэшэхэдэ бэрхэтэй ямар нэгэн үзэгүүдые гү, али тэдэнэй холболтонуудые бэшэжэ һуралга, бэшэмэл гү, али хэблэмэл текстһээ буулгажа бэшэлгэ, багшын уншалга доро бэшэлгэ, тоололго доро бэшэлгэ байжа болоно.

Эхин классуудай һурагшадай али бүхы бэшэлгэнь нягта сэбэр, эли тодо ба алдуугүй байха ёһотой.

Һурагшадай бэшэжэ һуралгын зорилго иимэ:

1. абяае үзэгтэ "оршуулха" (фонетико-графическа бэшэлгэ тухай хэлэгдэнэ);
2. үзэг, үгэ, мэдүүлэл зүбөөр, эли тодоор бэшэхэ, номһоо, самбарһаа буулгажа бэшэхэ, багшын уншалга доро бэшэхэ, бэшэһэнээ шалгаад, гаргаһан алдуунуудаа заһаха;
3. хараһан, дуулаһан тухайгаа, өөрынгөө һанал бодолые найруулан бэшэжэ һуралга - эдэ болоно. Дээрэ дурдагдаһан шадабари ба дүршэлнүүд бага багаар, дүрбэн жэлэй туршада бэелүүлэгдэхэ.

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

    Шалгалтын диктантнууд, тэдэниие үнгэргэхэ арганууд.

Диктант текстын хэмжээдэ эрилтэнүүд:

- 4- дэхи классай нэгэдэхи хахад жэлэй һүүлдэ гү, али хоёрдохи хахад жэлэй эхиндэ 45-50, жэлэй һүүлдэ 65-70 үгэнүүдтэй диктантнуудые бэшүүлхэ.

Программын ёһоор словарна диктантын хэмжээнүүд:

- дүрбэдэхи класста - 15 үгэ.

Словарна диктантнуудые шалгахадаа, сэгнэлтын иимэ ноормонуудые баримталха:

«5» - нэгэшье орфографическа алдуугүй байха;

«4» - нэгэ орфографическа алдуутай, нэгэ заһабаритай;

«3» - хоёр орфографическа алдуутай;

«2» - гурба-табан орфографическа алдуутай.

Диктантнуудые сэгнэлгэ.

«5» сэгнэлтэ – нэгэшье орфографическа алдуугүй, үзэгүүдээ зүбөөр, текст сэбэрээр бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«4» - 2-3-һаа үлүү бэшэ орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ 2 – 3 заһабари хэгдэһэнэй, үзэгүүдэй һарюугаар, һаланаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«3» - 4-5 орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ гурбанһаа дээшэ заһабари хэгдэһэнэй, олон үзэгүүдэй хазагайруулжа байгаад, һалан муухайгаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.«2» - зургаанһаа дээшэ орфографическа алдуутай ажалда табигдаха.

Хэрэглэһэн номуудай тобьёг:

1. Ошоров Д. Д., Раднаев Э.Р., Содномов С. Ц. Эхин һургуулида буряад хэлэ зааха методико. – У-У., 2000
2. Содномов С. Ц. Эхин классуудта уншалгын зарим асуудалнууд. – У-У., 1996
3. Содномов С. Ц. Методическа дурадхалнууд. – У-У., «Бэлиг», 2008
4. Ошоров Д. Д. Хэлэлгэ хүгжөөлгын методико. – У-У., 1988
5. Содномов С. Ц. Литературна ушалгын методико. – У-У., 2005
6. Дылыкова Р. С. Буряад һургуулиин программанууд.  У-У., «Бэлиг», 2013
7.  Дылыкова Р. С., Базаргуруева Т. Б., Дугарова Д. Б. Бурад хэлэн

4 класс. У-У., 2012

Түсэблэлгын дүнгүүд

Зохёол шудалха шадабари:

- уран зохеолшын зохеол соогоо бэшэhэн уран зураглалые хѳѳрэжэ;

- уран зохеолшын зураглаhан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;

- үзэжэ байhан зохеолой гол шухала үйлэнүүдые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай

хэлэhэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юрын үйлэнүүдhээ илгажа;

- зохеол соохи үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые, тэрэнэй хойшолонгые

элирүүлжэ;

- үзэжэ байhан зохеолой геройнууд тухай, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые

хараадаа абан, hурагша бэшэмэл ѳѳрын бодомжолго зохеожо;

- Уран зохёолой сэдэб ойлгожо, уншаһан текстынгээ гол удха хѳѳрэжэ;

- Текст соохи уран аргануудые оложо;

- Уншаһан зохёолойнгоо жанр элирүүлжэ шадаха.

Түрэлхи хэлээр шадабари:

- шухала хэрэгтэй мэдээсэлнүүдые бэдэржэ, компьютер болон интернедэй хүсѳѳр

мэдээнүүдые оложо, хэрэглэжэ шадаха;

- шүүмжэлэл, шэнжэлэл хэжэ, дутаг дундануудые элирүүлжэ; хэһэн ажалдаа арга

боломжонуудые тааруулжа, шалгалта, сэгнэлтэ үгэжэ шадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа,

шалтаг хойшолоной холбоо байгуулжа, бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шадаха;

- монологическа хэлэлгэ hайнаар хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ hанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ,

тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа, хамгаалжа шадаха.

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд:

- буряад хэлэеэ буряад арадай үндэһэн-болбосоролой нангин баялиг гэжэ ойлгохо;

- түрэл хэлэндээ дуратайгаар, хүндэтэйгѳѳр хүмүүжэхэ;

- хэлэнэй баялигые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ хэрэглэжэ,бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр

хэлэжэ шадаха.

 Харилсаха шадабари:

- бэе бэеэ шагнажа, дуулажа шадаха; хэлэнэй аргануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ,

ѳѳрынгѳѳ хараа бодол хэлэжэ шадаха;

- бэшэг дээрэ, аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй мэдээсэл дамжуулжа шадаха;

- асуулта хэжэ, хүнэй һанал бодол ба ѳѳрынгѳѳ һанамжа хэлэжэ шадаха;

- хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа

тэрээнээ дүүргэхые элирхэйлжэ шадаха;

- олоһон мэдэсээрээ нүгѳѳдэтэеэ хубаалдажа, үрэ дүнтэй бодол абаха;

- бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- олоһон мэдэсэһээн уламжалан, үшѳѳ мэдэхэгүй юумэн тушаагаа зорилго табиха;

- түсэблэлгэ, удаа дараалуулан хоорондын зорилгонуудые табижа, ямар дүндэ ерэхэеэ

уридшалан мэдэхэ;

- сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар

ойлгообиб гэжэ, хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха;

- эрмэлзэл зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Программын байгуулга

Дурбэдэхи класста ʏзэгдэхэ һуралсалай «Турэлхи хэлэн» номууд соо оруулагдаһан уран зохёолнууд, аман зохёолнууд бага наһанай һурагшадай хʏгжэлтын психологическа онсо ɵɵрэ зʏйлнʏʏд, тэдэнэй оршон байдалые эзэмдэн ойлгохо эрмэлзэл, ухаан бодолой, мэдэрэлэй хугжэлтэ хараада абтаһан байха.

Уншаха номой гол дотор удхань дээдэ хэмжээнэй элдэб жанрай уран зохёолнууд болоно. Тэдэнэй авторнууд гэбэл: буряад литературын классигууд Х.Намсараев ,Б.Абидуев, Б.Базарон, Ж.Тумунов, Н.Дамдинов, Ж.Балданжабон, Ч.Цыдендамбаев, Ц.Номтоев, мʏнɵɵ ʏеын буряад литературын уран зохеолшод М.Чойбонов, А. Доноев, Г.Дашабылов, Г.Чимитов, Г.Бадмаева, Ц.Дондогой, Э.Манзаров, Э.Дугаров, Ж.Юбухаев, г.м. болоно.

Һурагшадай жэнхэни буряад хэлэеэ ʏзэхэ эрмэлзэл, һонирхол эдэбхижʏʏлхэ, тэдэнэй ухаан бодол хʏгжɵɵхэ зорилготойгоор дурбэдэхи классай «Турэлхи хэлэн» номууд соо буряад арадай аман зохёолой абдарһаа онтохонууд, таабаринууд, оньһон ʏгэнʏʏд, ʏреэлнʏʏд оруулагдаһан байна, гэхэтэй хамта һуралсалайнгаа методическэ хʏсэд суглуулбариин гол шэглэл баримталжа дурбэдэхи классай һурагшад Россиин болон гадаада зʏʏн зʏгэй арадуудай онтохонуудтай танилсана.

Һуралсалай методическа хʏсэд суглуулбариин дотоо удхань янза бʏриин зохёолнууд болоно. Турэлхи һайхан хэлэн, турэл Буряад орон, Эхэ байгаали, байгаалияа гамнаха, энэрхы дулаанаар хандаха тухай шʏлэгʏʏд, рассказууд оруулагданхай.

4-дэхи классай hypaгшад иимэнʏʏд шадабари ба дʏршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:

1. 4-дэхи классай hypaгшад текст дээрэ хʏдэлхэдɵɵ, хэлэлгэ хʏгжɵɵлгɵɵр иимэнʏʏд шадабари ба дʏршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:
2. Тʏрʏʏшын классуудта оложо абаһан уншалгын дʏршэлые улам  һайжаруулха, ямаршье текстын аянга баримталан, зʏбɵɵр, уран гоёор, тʏргɵɵр, алдуугʏйгɵɵр уншадаг болохо;
3. Гэртээ бэеэ даагаад уран зохёолнуудые уншаха дʏршэлтэй боложо шадаха;
4. Уншаһан зохёолойнгоо нэрыень, авторыень, гол геройнуудыень тусхай дэбтэр дээрэ бэшэжэ һураха.
5. Текстын хубинуудай удхын холбоо ба хойно хойноһоо болоһон ʏйлые ɵɵрɵɵ оложо шадаха. Уншахан текстдээ тусэб табижа шадаха.
6. Yйлэдэгшэ нюурнууд тухай һанамжаяа текст соогоо оложо, тэдэнэй хэрэг ябадалые сэгнэжэ шадаха;
7. Уншахан юумэнэйнгээ гол удхые ɵɵрынгɵɵ ʏгɵɵр хɵɵрэхэ, текст сохи ʏгэнʏʏдэй онсо илгаае ойлгожо абаад, хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ шадабаритай болохо.
8. Уншаһан материалайнгаа гол удхые ɵɵрɵɵ хэлэжэ, текст сохи ʏгэнʏʏдэй онсо удхыень ойлгожо шадаха;

Yйлэдбэрилэгшэ нюурнуудые, байгаалиие тодорхойлон, зураглан харуулһан, ʏгэнʏʏд ба мэдʏʏлэлнʏʏдые текст соогоо олохо дуршэлтэй болоһон байха

Уншалгын дадал сэгнэлгэ

Һуралсалай жэлдэ уншалгаар дадал саг үргэлжэ шалгагдажа байха ёһотой (четверть бүхэнэй һүүл багаар). 1 – 4-хи классуудта һурагшадай уншаагүй тусхай текст ондоо ном сооһоо абтаха, һурагша бүхэнэй дүршэл шалгахын тула нэгэ текст хэрэглэхэ.

Нэгэ минута соо уншаһан үгэнүүдэй тоо хараадаа абажа, сэгнэлтэ иигэжэ табиха:

Һурагшадай хэр зэргэ уншадаг болоһые ажаглалга дээрэһээ сэгнэхэ ёһотой. Текст дээрэ хүдэлхэ шадабари хараадаа абан, класс бүридэ программын эрилтын үндэһөөр табигдаһан хэмжээ баримталан, һурагшадай уншалгын дүршэл сэгнэхэ.

«5» сэгнэлтэ хэрбээ:а) 1-хи классай һурагшын үгэнүүдые бүхэлеэр (3-4 үетэй үгэнүүдые – үенүүдээр), һэлгэн, хазагайруулангүй, үзэг гээнгүйгөөр, удаан аялгануудые зүбөөр хэрэглэн уншахадань;

б) 2 – 4-хи классуудта удхын сохилто баримталан, сэгнэлтын тэмдэг зүбөөр илган уншахадань; уншаһан текстын гол удха зүбөөр ойлгоод, хэлэжэ, хөөрэжэ шадаа һаань;

в) 3 – 4-хи классуудай һурагшадта уншаһан текст хубинуудта хубаажа шадаа һаань;

г) шүлэг сээжээр хэлэхэдээ, үгэнүүдээ зүбөөр, нэгэшье торонгүй, уран гоёор уншаһан байхадань табиха.

«4» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань, сэгнэлтын тэмдэгэй хойно ( точко, запятой, асууһан ба шангадхаһан) зогсолто хээгүй һаань;

б) сээжээр уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань гү, али сэглэлтын тэмдэг хоолойгоороо илгаагүй һаань; уншаһан текстынгээ удха зүбөөр ойлгобошье, тэрэнээ тодо бэшээр найруулан хөөрөө һаань;

в) уншаһанаа хөөрэжэ үгэхэдөө, зарим нэгэ ушарта торолсожо, багшын туһаламжаар заһажа хэлэһэн байхадань табиха.

«3» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа, үгэ хазагайруулжа гү, али үгэ ба үенүүдые һэргүүлжэ, орхижо, 4-5 алдуу гаргаа һаань, эли тодоор уншаагүй һаань;

б) уншаһан текстынгээ гол удха багшын ткһаламжаар хэлэжэ шадаа һаань;

в) сээжээр уншахадаа, текст гүйсэд мэдэхэгүй, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ зогсолто хээгүй һаань;

г) хэлэлгэ соогоо алдуу гаргахадаа (үгэ буру хэрэглэхэ, мэдүүлэл дутуу, үсөөн үгэтэй г.м.), уншаһан текстынгээ удаа дара алдаашье һаа, найруулан хэдэжэ шададаг байхадань табиха.

«2» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) үгэ бүхэниие таһалдангяар, сэглэлтын тэмдэгтэ зогсолто хэнгүй уншахада, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

б) сээжээр уншаха тектынгээ ехэнхи хубиие мэдэхэгүйдэ, абяан ба үзэгүүдые хазагайруулжа, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

в) уншаһан тектынгээ гол удха найруулан хэлэжэ шадааггүй һаань;

г) текстын удхын удаа дараа найруулан хэлэжэ шададаггүй, хэлэлгэдээ олон алдуу гаргадаг байхадань табиха.

Һуралсалай  программа 1 жэлээр табигданхай. Багша энэ программаяа ондоо болгохо эрхэтэй.

Хэрэглэгдэһэн  һуралсалай методическа хүсэд суглуулбари:

1. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева  «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд,  2012
2. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд,2012

Багшада хэрэглэгдэхэ литература:

1. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2  хубинууд., 2010
2. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева  «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд,  2010
3. С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 4 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010
4. С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

Һурагшадай хэрэглэгхэ литература:

 1.С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2  хубинууд., 2010

 2. С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

  3.С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева  «Турэлхи хэлэн», 1-2   хубинууд,  2010

  4.С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 4 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010