Рабочая программа 2 класс
рабочая программа (2 класс)

Түсэблэлгын дүнгүүд

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд  – ѳѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно), хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари :

- багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

- багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари :

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

- зураг хаража гү, али текст уншажа асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- текстын удха дамжуулха.

          Харилсаха шадабари :

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

- классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ;

- хоёр хоёроороо,  бүлэг бүлэгѳѳр хүдэлхэ, тиихэдээ олон ондоо «тушаал» бэе дээрээ абаха: ударидагшын, даабари дүүргэгшын, бэшээшын г.м.

          Буряад хэлээр шадабари :

- багшын, нүхэдэйнгѳѳ уншаhан текст хадуун абаха;

- бүхэли үгѳѳр, зүбѳѳр, ойлгосотойгоор, уранаар уншаха;

- текстын нэрын удха ойлгохо;

- хѳѳрэhэн, асууhан, шангадхаhан мэдүүлэлнүүдэй янзануудые мэдэхэ; тэдэниие аянгалха;

- мэдүүлэлнүүдые зохёохо, хүсѳѳхэ, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- үгэнүүдтэ асуудал табиха;

- үгэнүүдые  асуудалнуудаарнь мэдүүлэлэл болгохо;

- үгэ соохи абяануудые зүбѳѳр нэрлэхэ, аялган болон хашалган абяануудай илгарал нэрлэхэ;

- үгэ үедэ хубааха, шэнэ мүртэ яажа нүүлгэхые мэдэхэ;

- буряад алфавит мэдэхэ, алфавидаар үгэнүүдые hубарюулха;

- үгэ соохи түргэн болон удаан аялгануудай үүргэ ойлгохо (үгын удха ондоо болгодогыень);

- үгэ соохи йотированна  үзэгүүдэй «ажал» мэдэхэ: хашалганай удаа, үгын болон үеын эхиндэ;

- дүримүүдые баримталан, үгэ соо аялган үзэгүүдые зүб бэшэжэ шадаха (аялганай тааралдал, аялганай hубарил, түргэн у-ү, удаан уу-үү, уй-үй, ы-ии, ѳѳ-ээ);

- хонгёо ба бүдэхи хашалгануудые илгаруулха;

- хатуу ба зѳѳлэн хашалгануудые илгаруулха, хашалгануудай зѳѳлэниие харуулха арга мэдэхэ;

-үгэ соохи бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг   б, г, д  хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ;

- абтаhан үгэ тухай ойлгосотой байха, абтаhан үгын сохилтотой аялганай үгүүлбэри болон бэшэлгэ мэдэхэ, хашалган hүүлтэй ородоор бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүдэй  буряад хэлэн дээрэ бэшэлгэ мэдэхэ, абтаhан үгын hүүлэй сохилтогүй аялганй бэшэлгэ мэдэхэ;

- юумэнэй нэрэ тусхай ойлгосотой байха: хэн? юун? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэ нэрлэдэг, нэгэнэй, олоной тоогой түхэлнүүдтэй байдаг, олоной тогой түхэл тусхай залгалтануудаар харуулагдадаг, тусхайта юумэнэй нэрэнүүд, тэдэнэй янзанууд, ехэ үзэгѳѳр бэшэг дээрэ харуулагдаха тухай, юумэнэй нэрын асуудалнуудаар хубилха ёhо мэдэхэ;

- үйлэ үгэ тухай ойлгосотой байха: хэлэлгэ соохи үүргэ, юу хэнэб? яанаб? яажа байнаб? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэнэй үйлэ нэрлэдэг, үйлэ үгэ мэдүүлэл соо хэлэгшэ болодог гэжэ мэдэхэ;

- тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосотой байха:  хэлэлгэ соохи үүргэ, ямар? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэнэй шанар, тэмдэг нэрлэдэг, удхаараа юумэнэй нэрэтэй нягта холбоотой байдаг, тэмдэгэй нэрын жэшээ дээрэ синонимууд, антонимууд гэжэ үгын удха мэдэдэг болохо;

- үгын бүридэл тухай мэдэсэтэй болохо: үгын үндэhэн, түрэл үгэнүүд, нэгэ үндэhэтэ үгэнүүдэй шэнжэ, үгын үндэhэ илгаха тухай, түрэл үгэнүүд болон нэгэ үгын түхэлнүүд гэжэ ойлгосонуудые илгаруулха;

- хэлэлгэ тухай ойлгосотой болохо: хэлэлгэ мэдүүлэлнүүдhээ бүридэдэг, мэдүүлэлнүүд хоорондоо удхын харилсаатай байдаг, хэлэлгэ аман ба бэшэгэй гэжэ илгардаг, монолог болон диалог гэжэ байдаг;

- текст, абзац тухай ойлгосотой болохо, текст хубинуудта хубаажа, түсэб табиха шадабаритай болохо, зураглаhан, домоглоhон гү, али холимог түхэлэй текст зохёожо шадаха ёhотой, тэрэнээ бэшэгэй хэлэлгээр харуулха ёhотой;

- хоёрдохи класста буряад хэлээр олгогдохо гол шадабари – буулгажа бэшэхэ шадабари: алгоритм хамта зохёохо, тэрэнээр буулгаха, ѳѳрынгѳѳ ажал сэгнэхэ.

       Тиихэдээ үхибүүн түрэл хэлэтэйб гэжэ мэдэрэлтэй болохо, тэрэнээ hайнаар шудалбал, хүнүүдтэй харилсахаб, хэлэhэн юумыемни хүнүүд ойлгохо, би ѳѳрѳѳшье хүнүүдые hайнаар ойлгодог болохоб гэжэ мэдэрэлтэй болохо.

Программын бүридэл

       Хоёрдохи классhаа эхилээд,  эхин шатын hургуулидабуряад хэлэ үзэлгэ Мэдүүлэл ба Текст, Үгэ,  Хэлэлгын нюусанууд гэhэн бүлэгүүдhээ бүридэнэ.  

        Мэдүүлэл ба Текст. Эхин классуудта буряад хэлэ үзэлгын гол зорилго – үхибүүдые бэшэгэй зүб хэлэлгэтэй болгохо, тэрэнэй хүгжэлтын үндэhэ табиха.  Тон тиимэhээл класс бүхэндэ эндэ нэрлэгдэhэн хоёр hалбарида ехэхэн hуури үгтэhэн байха.

        Һурагшад мэдүүлэл гэhэн ойлгосын гол шэнжэнүүдые дабтана, нэрлэбэл: мэдүүлэл үгэнүүдhээ бүридэдэг,  дүүрэн hанал бодол харуулдаг, мэдүүлэл соо ороhон үгэнүүд хоорондоо холбоотой байдаг, мэдүүлэл соо ороhон үгэнүүдтэ асуудал табижа болохо. Тиин мэдүүлэлнүүд аянгаараа хѳѳрэhэн, асууhан, шангадхаhан гээд илгардаг гэжэ танилсана. Бэшэг дээрэ зүбѳѳр мэдүүлэлнүүдые харуулха шадабарияа мүлинэ. Мэдүүлэлнүүдые зүб аянгатайгаар уншана, үгэнүүдhээ мэдүүлэлнүүдые зохёожо hурана.

         Текст мэдүүлэлнүүдhээ бүридэнэ, тэдэнь хоорондоо удхын харилсаатай байна. текст бүхэн ѳѳрын нэрэтэй. Тиимэhээ нэрынь уншаад, юун тухай хэлэгдэхэб гэжэ ойлгохоор – иимэ ойлгосонууд улам гүнзэгырүүлэгдэнэ. Юун тухай текст гээшэб гэжэ уншахынгаа урда тээ, уншажа байхадаа, уншаhанайнгаа удаа hурагшад ѳѳhэдѳѳ ойлгожо абахаяа оролдоно. Тиимэhээ текст үзэлгэ уншалгын хэшээлнүүдтэй нягта холбоотой болоно.

     Үгэ эхин классуудта үзэгдэдэг hалбаринуудай гол нэгэнь болоно. Буряад хэлэ үзэхэдэ, үгэ иимэ талануудhаа харуулагдана:

1. Үгэ үгүүлэгдэнэ, тиимэhээ абяануудhаа бүридэнэ, абяанууд бэшэг дээрэ үзэгүүдээр харуулагдана.
2. Үгэ хубинуудтай, ѳѳрын бүридэлтэй, үгэнүүд ондоо үгэнүүдhээ бии болодог.
3. Үгэ грамматическа шэнжэтэй.
4. Үгэ лексическэ удхатай, үгэнүүд хоорондоо холбоотой, үгэнүүд ѳѳрын хэрэглэлгэтэй байжа болоно.

Хоёрдохи класста фонетикын талаар олгогдоhон шадабаринууд бүридхэгдэнэ: абяан, аялган болон хашалган абяанууд,  түргэн, удаан, дифтонг абяанууд, хонгёо болон бүдэхи, хатуу болон зѳѳлэн хашалганууд.  Абяануудые зүбѳѳр үгүүлжэ, шагнажа абаха, хадуун абажа, шагнажа абаhан үгэеэ үзэгүүдээр харуулжа, үгэнүүдэй абяан болон үзэгүүдэй анализ, модель табижа hурана. Буряад алфавит мэдэлэг болоно, тэрэниие практическа даабари дүүргэхэдээ хэрэглэнэ.

Буряад хэлэнэй орфографиин дүримүүдэй фонетическэ онсонууд дээрэ үндэhэлдэг байhан дээрэhээ фонетикэ үзэлгэ хадаа аргагүй хэрэгтэй байна. аялган болон хашалган үзэгүүдэй бэшэлгэ ойлгожо абана, аялганай тааралдал, hубарил, нугарал гэжэ гол дүримүүдтэй танилсана, у-ү, уу-үү, уй-үй аялгануудай бэшэлгэ зэргэсүүлэн ойлгоно.

Хоёрдохи класста шабинар буулгажа бэшэхэ шадабаритай боложо эхилнэ. Тиихэдээ бүхы дүримүүдые практическаар ойлгоно. Тусхай алгоритм үгтэнэ.

        «Үгын бүридэл», «Үгын бии бололго» гэhэн тусхай темэнүүд хоёрдохи классhаа үзэгдэнэ. Тиихэдээ үгэнүүд нэгэ үндэhэтэй, нэгэ удхатай байжа түрэлнүүд болодог юм гэжэ ойлгоно, үгын үндэhэ илгажа hурана, түрэл үгэнүүд болон үгын түхэл гэhэн ойлгосонуудые практическаар илгаруулха болоно.

         Үгэ – лексикын гол зүйл. Тиихэдээ оршон тойроной юумэнүүдые, үзэгдэлнүүдые нэрлэнэ. Эхин  hургуулиин бүхы классуудта үгын удха дээрэ ажал хэгдэнэ. Үгын удха словаряар харуулжа hурана, практическа аргануудаар синонимуудтай. Антонимуудтай, омонимуудтай. Тиихэдэ олон удха болон шэлжэhэн удхануудтай танилсана.

         Үгэ – морфологиин зүйл. лексикын удаа морфологи үзэхэдѳѳ, үхибүүнэй ухаан бодол нэгэ бага ондоогоор гүйхэ болоно, абстрактна шанартай болоно. Үгэ морфологическа категории категори гэжэ үзэхэдѳѳ, үгын хэлэлгэ соо дүүргэдэг үүргэhээ дулдыдана, «предметность», «процессуальность», «признаковость» гэhэн ойлгосонууд дээрэ хүдэлмэри эмхидхэгдэхэ болоно. 2-дохи класста үхибүүд үгэнүүдые бүлэг болгон, хэн? юун? юу хэнэ? Яана? Ямар? гэжэ асуудалнуудта харюусадаг  үгэнүүд, юумэ, үйлэ, шанар нэрлэдэг үгэнүүд гэжэ ойлгоно. Асуудалнуудые табижа. Тиихэдэ тусхай асуудалнуудта харюусадаг үгэнүүдые илгажа, нэрлэжэ hурана, хэлэлгын хубинуудай нэрэнүүдые мэдэхэ болоно. Тиихэдээ юумэнүүд ганса байдаггүй, олон байдаг гэжэ ойлгоно, олон юумэнүүдые харуулха зүйлнүүдые мэдэдэг болоно. Үгэнүүдые хоорондонь. Тиихэдэ хэлэлгын хубинуудаар зэргэсүүлжэ, тэдэнэй харилсаа анхаржа, элирүүлжэ hурана.

      Хэлэлгын нюусанууд гэhэн бүлэг программа соо илгарна. Тэрэнэй гол шэглэл хадаа хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ болоно. Хэлэлгэ хүгжѳѳлгын гол зорилгонууд гэхэдэ иимэнүүд:

1. Үхибүүдэй үгын нѳѳсэ баяжуулга. Энэ хадаа үгын удха ойлгохо, нэгэ түрэл үгэнүүдые нэрлэхэ, үгэнүүдые темэнүүдээр бүлэглэхэ, адли удхатай үгэнүүдэй зэргэ зохёохо, словаряар хүдэлмэрилхэ г.м. шадабаритай болгохо.
2. Хэлэлгын грамматическа тала хүгжѳѳлгэ. Хүнүүд харилсахадаа, үгэнүүдые хоорондонь холбон, hанал бодолоо дамжуулна гэжэ ойлгуулха, тиин үгэнүүдэй хоорондохи холбоо олгохо, холбожо шадаха, мэдүүлэлнүүдые зохёохо, тэдэнээ аянгалха, дэлгэрэнгыгээр hанал бодолоо дамжуулха аргатай болохо, текст зохёожо шадаха – иимэ шадабаринуудтай болохо аргатай.
3. Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ. Үхибүүдые ѳѳhэдѳѳрнь hанал бодолыень хэлүүлжэ. Аман болон бэшэгэй хэлэлгын аргаар дамжуулжа hургаха, тиихэдээ яряанай хэлэн, hуралсалай номой хэлэн, уран зохёолой хэлэн, очерк, мэдээсэлэй хэлэн ямар байдаг юм гэжэ ойлгуулха.
4. Уран хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ тала. Үхибүүдые хэрэгтэй аянгатайгаар, эли тодоор, зүб үгүүлбэритэйгээр хэлүүлжэ hургаха.

Бэшэлгэдэ hургалга (Сэбэр бэшэлгэ)

Сагай үсөөн дээрээ сэбэр бэшэлгээр хэгдэхэ хүдэлмэридэ тусхай хэшээл хараалагданагүй, тиимэһээ бэшэлгын хэшээл сооһоо сэбэр бэшэлгэдэ 8-10 минута сагые 2—3-дахи классуудта неделидэ 2-3 дахин, харин 4-дэхи класста неделидэ 1-2 дахин үгэжэ байбал таарамжатай.

Сэбэр бэшэлгые яажа, ямараар ябуулха тухай класс буридэ программаар хараалагдана.

Хоёрдохи-дүрбэдэхи классуудта сэбэр бэшэлгые, программын ёһоор бэшэгдэхэһээ гадна, мүн бэшэхэдэ бэрхэтэй ямар нэгэн үзэгүүдые гү, али тэдэнэй холболтонуудые бэшэжэ һуралга, бэшэмэл гү, али хэблэмэл текстһээ буулгажа бэшэлгэ, багшын уншалга доро бэшэлгэ, тоололго доро бэшэлгэ байжа болоно.

Эхин классуудай һурагшадай али бүхы бэшэлгэнь нягта сэбэр, эли тодо ба алдуугүй байха ёһотой.

Һурагшадай бэшэжэ һуралгын зорилго иимэ:

1. абяае үзэгтэ "оршуулха" (фонетико-графическа бэшэлгэ тухай хэлэгдэнэ);
2. үзэг, үгэ, мэдүүлэл зүбөөр, эли тодоор бэшэхэ, номһоо, самбарһаа буулгажа бэшэхэ, багшын уншалга доро бэшэхэ, бэшэһэнээ шалгаад, гаргаһан алдуунуудаа заһаха;
3. хараһан, дуулаһан тухайгаа, өөрынгөө һанал бодолые найруулан бэшэжэ һуралга - эдэ болоно. Дээрэ дурдагдаһан шадабари ба дүршэлнүүд бага багаар, дүрбэн жэлэй туршада бэелүүлэгдэхэ.

Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд үзэхэ һуралсалай курста

      Һуралсалай жэлэй һүүлдэ 2-дохи классай һурагшад иимэ мэдэсэ ба дүй дүршэлтэй болоһон байха ёһотой.

Һурагшад ямар юумэ мэдэхэ ба шадаха ёһотойб гэхэдэ:

-Түргэн ба удаан аялгануудай, дифтонгнуудай, йотирована аялгануудай илгаае. Аялгануудай тааралдалые, абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялгануудые, мэдүүлэлэй дунда ехэ үзэгөөр бэшэгдэдэг үгэнүүдые, мэдүүлэлэй һүүлдэ табигдадаг сэглэлтын тэмдэгүүдые.

Һурагшад иимэ дадалтай болоһон байха:

-Багшын уншажа үгэхэдэ, 10 – 15 үгэтэй текстые алдуугүйгөөр, гоё сэбэрээр бэшэхэ.

-Фонетическэ шүүлбэри хэхэ: аялган, хашалган хоёрой илгаае, түргэн ба удаан аялгануудые, хатуу ба зөөлэн хашалгануудые, абтаһан үгын һүүлэй аялгануудые зүбөөр хэлэжэ үгэхэ.

-Мэдүүлэл сооһоо шухала гэшүүдые оложо, тэрээн соохи үгэнүүдэй удхын холбоое асуудалаар олохо (аман үгөөр).

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

    Шалгалтын диктантнууд, тэдэниие үнгэргэхэ арганууд.

Диктант текстын хэмжээдэ эрилтэнүүд:

- 2- дохи классай нэгэдэхи хахад жэлэй һүүлдэ гү, али хоёрдохи хахад жэлэй эхиндэ 17-23, жэлэй һүүлдэ 25-37 үгэнүүдтэй диктантнуудые бэшүүлхэ.

Программын ёһоор словарна диктантын хэмжээнүүд:

- хоёрдохи класста - 8-10 үгэ.

Словарна диктантнуудые шалгахадаа, сэгнэлтын иимэ ноормонуудые баримталха:

«5» - нэгэшье орфографическа алдуугүй байха;

«4» - нэгэ орфографическа алдуутай, нэгэ заһабаритай;

«3» - хоёр орфографическа алдуутай;

«2» - гурба-табан орфографическа алдуутай.

Диктантнуудые сэгнэлгэ.

«5» сэгнэлтэ – нэгэшье орфографическа алдуугүй, үзэгүүдээ зүбөөр, текст сэбэрээр бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«4» - 2-3-һаа үлүү бэшэ орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ 2 – 3 заһабари хэгдэһэнэй, үзэгүүдэй һарюугаар, һаланаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«3» - 4-5 орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ гурбанһаа дээшэ заһабари хэгдэһэнэй, олон үзэгүүдэй хазагайруулжа байгаад, һалан муухайгаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«2» - зургаанһаа дээшэ орфографическа алдуутай ажалда табигдаха.

Түсэблэлгын дүнгүүд

Зохёол шудалха шадабари:

- уран зохеолшын зохеол соогоо бэшэhэн уран зураглалые хѳѳрэжэ;

- уран зохеолшын зураглаhан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;

- үзэжэ байhан зохеолой гол шухала үйлэнүүдые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай

хэлэhэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юрын үйлэнүүдhээ илгажа;

- зохеол соохи үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые, тэрэнэй хойшолонгые

элирүүлжэ;

- үзэжэ байhан зохеолой геройнууд тухай, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые

хараадаа абан, hурагша бэшэмэл ѳѳрын бодомжолго зохеожо;

- Уран зохёолой сэдэб ойлгожо, уншаһан текстынгээ гол удха хѳѳрэжэ;

- Текст соохи уран аргануудые оложо;

- Уншаһан зохёолойнгоо жанр элирүүлжэ шадаха.

 Түрэлхи хэлээр шадабари:

- шухала хэрэгтэй мэдээсэлнүүдые бэдэржэ,  оложо, хэрэглэжэ шадаха;

- шүүмжэлэл, шэнжэлэл хэжэ, дутаг дундануудые элирүүлжэ; хэһэн ажалдаа арга

боломжонуудые тааруулжа, шалгалта, сэгнэлтэ үгэжэ шадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа, бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шадаха;

- монологическа хэлэлгэ hайнаар хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ hанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ,

тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа, хамгаалжа шадаха.

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд

- буряад хэлэеэ буряад арадай үндэһэн-болбосоролой нангин баялиг гэжэ ойлгохо;

- түрэл хэлэндээ дуратайгаар, хүндэтэйгѳѳр хүмүүжэхэ;

- хэлэнэй баялигые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ хэрэглэжэ,бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр

хэлэжэ шадаха.

Харилсаха шадабари

- бэе бэеэ шагнажа, дуулажа шадаха; хэлэнэй аргануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ,

ѳѳрынгѳѳ хараа бодол хэлэжэ шадаха;

- бэшэг дээрэ, аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй мэдээсэл дамжуулжа шадаха;

- асуулта хэжэ, хүнэй һанал бодол ба ѳѳрынгѳѳ һанамжа хэлэжэ шадаха;

- хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа

тэрээнээ дүүргэхые элирхэйлжэ шадаха;

- олоһон мэдэсээрээ нүгѳѳдэтэеэ хубаалдажа, үрэ дүнтэй бодол абаха;

- бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

 Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари

- олоһон мэдэсэһээн уламжалан, үшѳѳ мэдэхэгүй юумэн тушаагаа зорилго табиха;

- түсэблэлгэ, удаа дараалуулан хоорондын зорилгонуудые табижа, ямар дүндэ ерэхэеэ

уридшалан мэдэхэ;

- сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар

ойлгообиб гэжэ, хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха;

- эрмэлзэл зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Программын байгуулга

       Хоёрдохи классай литературна уншалгын программа удаадахи бʏлэгʏʏдһээ бʏридэнэ:

1. Уншаха, шагнаха зохёолнууд.
2. Текстээр хʏдэлмэрилжэ хэлэлгын мэдэсэ болон шадабари хʏгжɵɵлгэ.
3. Зохоёхы ажаябуулгын оршон байдалда сэдьхэлэй мэдэрэлтэйгээр хандалгын дʏршэл баяжуулга болон хʏгжɵɵлгэ.

Хоёрдохи классай программа соо жэлэй дүрбэн саг ба хүнүүдэй хэдэг ажал, арад зоной ёһо заншал, эжы абын алтан һургаал, гэр бүлэ ба уг гарбал, табан хушуу мал тухай, һайн һайхан абари зан хүмүүжүүлгэ харуулһан уран зохёолнууд гол һуури эзэлхэ болоно. Үшөө тиихэдэ уншаһан текстээ удхаарнь хэдэн хубинуудта хубааха, зохёолой гол һанал бодолыень оложо шадаха, болоһон үйлэ ушарнуудые, өөрынгөө хандалгые харуулха, уншаһанаа дэлгэрэнгыгээр ба тобшоор хөөрэхэ шадабаритай болохо.

Уншалгын дадал сэгнэлгэ

Һуралсалай жэлдэ уншалгаар дадал саг үргэлжэ шалгагдажа байха ёһотой (четверть бүхэнэй һүүл багаар). 1 – 4-хи классуудта һурагшадай уншаагүй тусхай текст ондоо ном сооһоо абтаха, һурагша бүхэнэй дүршэл шалгахын тула нэгэ текст хэрэглэхэ.

Нэгэ минута соо уншаһан үгэнүүдэй тоо хараадаа абажа, сэгнэлтэ иигэжэ табиха:

Һурагшадай хэр зэргэ уншадаг болоһые ажаглалга дээрэһээ сэгнэхэ ёһотой. Текст дээрэ хүдэлхэ шадабари хараадаа абан, класс бүридэ программын эрилтын үндэһөөр табигдаһан хэмжээ баримталан, һурагшадай уншалгын дүршэл сэгнэхэ.

«5» сэгнэлтэ хэрбээ:

а) 1-хи классай һурагшын үгэнүүдые бүхэлеэр (3-4 үетэй үгэнүүдые – үенүүдээр), һэлгэн, хазагайруулангүй, үзэг гээнгүйгөөр, удаан аялгануудые зүбөөр хэрэглэн уншахадань;

б) 2 – 4-хи классуудта удхын сохилто баримталан, сэгнэлтын тэмдэг зүбөөр илган уншахадань; уншаһан текстын гол удха зүбөөр ойлгоод, хэлэжэ, хөөрэжэ шадаа һаань;

в) 3 – 4-хи классуудай һурагшадта уншаһан текст хубинуудта хубаажа шадаа һаань;

г) шүлэг сээжээр хэлэхэдээ, үгэнүүдээ зүбөөр, нэгэшье торонгүй, уран гоёор уншаһан байхадань табиха.

«4» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань, сэгнэлтын тэмдэгэй хойно ( точко, запятой, асууһан ба шангадхаһан) зогсолто хээгүй һаань;

б) сээжээр уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань гү, али сэглэлтын тэмдэг хоолойгоороо илгаагүй һаань; уншаһан текстынгээ удха зүбөөр ойлгобошье, тэрэнээ тодо бэшээр найруулан хөөрөө һаань;

в) уншаһанаа хөөрэжэ үгэхэдөө, зарим нэгэ ушарта торолсожо, багшын туһаламжаар заһажа хэлэһэн байхадань табиха.

«3» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа, үгэ хазагайруулжа гү, али үгэ ба үенүүдые һэргүүлжэ, орхижо, 4-5 алдуу гаргаа һаань, эли тодоор уншаагүй һаань;

б) уншаһан текстынгээ гол удха багшын ткһаламжаар хэлэжэ шадаа һаань;

в) сээжээр уншахадаа, текст гүйсэд мэдэхэгүй, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ зогсолто хээгүй һаань;

г) хэлэлгэ соогоо алдуу гаргахадаа (үгэ буру хэрэглэхэ, мэдүүлэл дутуу, үсөөн үгэтэй г.м.), уншаһан текстынгээ удаа дара алдаашье һаа, найруулан хэдэжэ шададаг байхадань табиха.

«2» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) үгэ бүхэниие таһалдангяар, сэглэлтын тэмдэгтэ зогсолто хэнгүй уншахада, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

б) сээжээр уншаха тектынгээ ехэнхи хубиие мэдэхэгүйдэ, абяан ба үзэгүүдые хазагайруулжа, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

в) уншаһан тектынгээ гол удха найруулан хэлэжэ шадааггүй һаань;

г) текстын удхын удаа дараа найруулан хэлэжэ шададаггүй, хэлэлгэдээ олон алдуу гаргадаг байхадань табиха.

Һуралсалай  программа 1 жэлээр табигданхай. Багша энэ программаяа ондоо болгохо эрхэтэй.