Азырал амытаннар аттарынга улуг ужук
методическая разработка (3 класс)

                   Азырал амытаннарнын шола адынга улуг ужук.

              2 ги класска тыва дыл кичээлинге мастер класс.  

Кичээлдин хевири: мастер класс

Кичээлдин сорулгазы:  азырал дириг амытаннарнын шола адынга улуг ужук бижиир деп чуулду уругларга билиндирип таныштырар. Аас болгаш бижимел чугаазынга уругларнын хуу аттарны шын ажыглап билирин чедип алыр. Уругларнын аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадып байыдар; дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер.

Планнаттынган туннелдери

Бугу талалыг ооредилге ажыл- чорудулгазы: оореникчи кижи дириг  амытаннарнын шола адын улуг ужук-биле бижиир дээрзин билип, оларны домактын иштинден тып, чугаа домаанга  шын ажыглап билир апаар.

Кижизиг мозу- шынарнын ооредилге ажыл –чорудулгазы: ооредилгеге  сонуургалдыг, мозу- будуштуг, быжыг туруштуг, дириг амытаннарга ынак олрны кээргээр чорукка кижизидип хевирлээр.

Таарыштырылганын ооредилге ажыл-чорудулгазы: ооредилгенин сорулгазын салып билиринге; бодунун болгаш база башкызынын, эш-оорунун унелелин шын хулээп алырынын аргазын тургузары.

Билиглерни шингээдиринин ооредилге ажыл-чорудулгазы:  салдынган айтырыгларга шын харыылап медереп билип, шын харыыны аас-биле тургузуп билири, салдынга сорулгазын чедип алыр деп чувеге ооренип алыры;

Харылзажылганын ооредилге ажыл-чорудулгазы: эш-оору болгаш улуг- биче улус-биле харылзажып чугаалажып тургаш, чугааны шын тургузуп билип, айтырыгларга шын харыылаарынга чанчыктырар.

Кичээлдин дерилгези: карточкалар, кыдырааштар, номнар, презентация, предметтиг чуруктар.

Кичээлдин чорудуу.

1. Организастыг кезээ

Уруглар-биле мендилежири.

2.  Релаксация.  Уругларнын кичээнгейин углаары.

- Уруглар чурукта хунчугешче холдарынарны сунгаш, оон чылыг, чырык херелдерин бодунарже синирип алгаш, ам ол чылыг херелдерни  чанынарда эжинерже хулумзуруг –биле дамчыдынар. Бот-боттарынче хулумзурунер, уруглар.

- Мындыг чараш хулумзуруг-биле кичээливисти эгелээлинер.

3. Чурук –биле ажыл.

 -Ам самбыраже кичээнгейлиг корунерем, уруглар.

-Чурукта чулерни коруп тур силер? (дириг амытаннарны коруп тур бис)

-Каш дириг амытан бар-дыр? (5

-Ам шупту карактарын шийип алыр.(самбырада чуруктарны хааптар)

- Уруглар, карактарынар коруп келинер.

-Ам чаа чуу деп дириг амытаннын чуруу турган ийик, сактып адаптаалынарам.

-Чурукта чуу артык- тыр, уруглар. (ыт)

-Чуге ынчаар бодап тур силер? (Ыт азырал дириг амытан)

-Эр-хейлер, ыттан ангыда чуу деп азырал амытан билир силер, адап тынарам, уруглар. (уруглар азырал амытаннарны адаар)

4.Теманы тодарадыры.

Самбырада:

инек                 Костукпен

диис                 Чугурук

ыт                       Мурка

     аът                         Калчанак

- Ам шупту самбыраже кичээнгейлиг кооргеш, 1-ги одуругда состерни аяар ун-биле сымыранып номчуур.

-2-ги одуругда состерни  ыыткыр дынзыг ун-биле номчуур

-1-ги болгаш 2-ги одуругда состернин ылгалын тыптынарам. Чузу-биле ылгалып турар –дыр. (Уругларны харыылары)

-Шын-дыр, ол состерни чуге улуг ужук-биле бижиирил?

-Эр-хейлер. Дириг амытаннарнын шола адын улуг ужук-биле бижиир, а ниити аттарны бичии ужук-биле бижиир бис.

-Богун кичээлде чуу деп тема оорениривисти кым билип кагды?

-Шын-дыр, богун кичээлде «Азырал дириг амытаннарнын шола адынга улуг ужук» деп тема ооренир бис.

5. Быжыглаашкын.

1-ги быжыглаашкын. Ажылчын кыдыраашка ажыл.

-Шупту ажылчын кыдырааштарын ажыткаш, дириг амытаннарнын ниити ады биле шола аттарын согунчугаш дузазы-биле тудуштурар.

Самбырада:

инек                 Костукпен

диис                 Чугурук

ыт                       Мурка

     аът                         Калчанак

(Самбырага уруглар чаннгыстап келгеш, согунчугаштарны шыйып, состерни тааржыр аайы-биле тудуштурар, а чамдыынар ажылчын кыдыраашка ажылдаар)

2-ги быжыглаашкын. Шилилгелиг диктант.

-Ам шилилгелиг диктант бижиир бис. Мен домактар номчуур мен, а силер домак иштинден чугле азырал амытаннарнын шола аттарын шилип, ушта бижиир силер.  

Авам Калчан деп инээн сагган. Кадарчыда Черлик деп ыт бар.

-Хынап корээлинер, уруглар.

-Шуру, сен чуу деп состерни шилип бижип алдын номчувудам.

-Эр-хей, шуптунарнын ындыг болду бе?

-Ол состекрни кандыг ужуктер- биле бижиир бис?

-Шын-дыр. Чуге улуг ужуктер-биле бижиир бис?

Сула шимчээшкин.

-Шылай берген боор силер. Тура халчып келгеш, сула шимчээшкинден кылыптаалынар.

-Мен ниити чуве аттарын адаарымга холдарынарны часкаар силер, а хуу чуве аттарын дыннап кагзынарза буттарынарны депсээр силер.

Ошку, хой, Черликпен, диис, Дагыр-Мыйыс, Тузик,анай.

3-ку быжыглаашкын. Адаары домей состерни тывар.

- Ам самбырада  домактарны шупту денге номчуптаалынарам, уруглар.

Аяста Шарик деп ыт бар. Оляда кызыл шарик бар.

-Бо домактарда адаары домей состерни тыптынарам, уруглар. (шарик)

- Ол домей состер чузу-биле ылгалып турарыл? (Бирээзи хуу чуве ады, оскези ниити чуве ады).

Релаксация. Ыттын чуруун оннээр.

-Ам кыдырааштарынарда ыт чуруун оннээш, ол ыдынарга шола аттан адап бергеш, адаанда домакче киир бижиир силер, уруглар.

-Кым доозупту? Домакты кым номчуптарыл? (2 хире уругга номчудар)

-Ыттарынарга чуу деп шола ат бердинер, уруглар? (уругларнын харыызы)

-А орус чон азырал дириг амытаннарынга чуу деп шола ат берип турарыл?

-Корова Бурёнка, собака Тузик, кошка Мурка…..

 -Ам бо азырал  дириг амытаннарнын аразындан кижиге эн-не чоок, бузурелдиг дириг амытан чуу ийик? (ыт)

-Кижинин бир-ле дугаар азыраан дириг амытаны –ыт. Ол ээзинге бердинген шынчы дириг амытан. Ынчангаш ыттарывыска ынык болуп оларны эки чемгерип азырап карактаар ужурлуг бис.

Ыт дугайында кыска дыннадыг.

-Эртемденнер шинчилээрге ыттарнын  400 ажыг хевири бар болган.

А оларны  3 болукке чарып турар (слайд коргузер).

-Анчы ыттар, тускай эртемниг ыттар, каасталга ыттары.

Словарь-биле ажыл.

-Ыт-биле ажылдаар тускай        мергежилдиг кижини кым дээрил, билир силер бе, уруглар?

- КИНОЛОГ дээр. Силернин аранарда кинолог болуксап турар кижи бар бе?

Дыннаанынар дээш, четтирдим, уруглар.