Тюлюш Кызыл-оол Тадар- оолович «Улуургак, билииргек. Дагаажык»
план-конспект урока на тему

Кичээлдин  темазы: Тюлюш  Кызыл-оол Тадар- оолович «Улуургак, билииргек

                                                                            Дагаажык»

Ооредиглиг  сорулгазы: шын,  медерелдиг  номчулганы  чедип  алыр, авторнун

                                              дугайында  уругларга  таныштырар;  тоолда дагаалар—

                                              нын  аразынга  болган  чугааны  аянныг  номчудар,

                                               анаа  даянгаш  тоолдун  кол  маадырынын   аажы—

                                              чанын  тодарадыр.

Кижизидикчи  сорулгазы: багай  аажы- чанга  ооренмейн, чараш  аажы- чанга

                                            бот- кижизидилгенин  хевирлеттинери; кижизиг,  толеп-

                                           тиг  мозу-  шынарга  кижизидер.

Сайзырадыр  сорулгазы: уругларнын  харылзаалыг  аас  болгаш  бижимел  чу-

                                          гаазын,  чогаадыкчы  чоруун  сайзырадыр;  сос  курлавы-

                                          рын  байыдар.

Кичээлдин  тиви:  чаа  теманы  оорениринин  кичээли

Кичээлдин  дерилгези: авторнун  чуруу,  номнары,  слайдылар, сигналдыг кар-

                                         точкалар, буклеттер, медальоннар.

                                       Кичээлдин  чорудуу:

1. Организастыг  кезээ.

- Экии,  уруглар! Мени Донгак  Лориса  Ак- кысовна  дээр. Ак-Даш  ортумак  

школазынд а эге  класстарда  башкылап  турар  мен. Богунгу  бистин  кичээ-

ливис  эптиг-  демниг, найыралдыг  байдалга  эртип,  кичээлге  идепкейлиг

киржир  боор  силер деп бузуреп  тур  мен,  уруглар!

А) Психологтуг  угландырыышкыны. (слайд №1)

-- Уруглар,  богун  бис  кичээливисти «Кым  хойну  номчуурул,  ол  хойну  билир»

деп  кыйгырыглыг  кичээл-  оюн    хевирлиг  кылдыр  эрттирер  бис. 2  ангы  болукке  уступ  алгаш  ажылдаар  бис.

1-ги  болуктун  башкарыкчызы:

2-ги  болуктун  башкарыкчызы:

Кайы  болук  хой  медальон  алырыл,  ол  болук  тиилекчи  болур.

3.Уругларнын  кичээлге  бедик  кодуурлуушкунун  оттурары.

1-ги  оюн «Бичиилернин  чугаазы-  биле» ( «Устами  младенца») слайд №2

                     Эртенги  дан  хаяазын  эндевес-  даа  медээлээр,

                    Чанып  кээрим  эндевес, чаны  солун,  чаптанчыг.

                    Дал дуъш  турда  база- ла   даады  мени кыйгырар :

                    -Ооренир уе-  шагын, Оодежокпай,  утпа!-  дээр.

                   Чалгыннарын  кактынар, чалагылап  эдертир.

                  Тенек  оолдар кээр  болза  дээриглеп  шоглай  бээр.

                                  ( слайд №3   Дагаа)

--Ынчангаш,  богун  кичээлде  чунун  дугайында  тоол  номчуур-  дур  бис,

уруглар? ( дагаа)

4.Чаа теманын  сорулгазын  дыннадыры.

-Тюлюш  Кызыл-оол  Тадар-ооловичинин « Улуургак,  билииргек  Дагаажык»деп  тоолун  номчуур  бис.

- Улуургак  деп  состу  чуу  деп  сос  биле  солуп  болурул? (  адыыргак ,  езуур-

гак, бодун  тогдунар,  кончуургак)

- Билииргек ( шуптузун  мен  билир  мен  деп  мактаныр)

- Богун  кичээлде чунун  дугайында  тоол номчуурувусту  тодарадып  алдывыс.

5.Чаа  билиглерни  ажыдары.

Ам  автор  дугайында  сос.

а) Чогаалчы  дугайында  сос.

- Бо  авторнун дугайында  кым  билирил,  уруглар? (  каяа  торуттунгенил, каш  чылда  чогаал  бижип     эгелээнил, чуу  деп  номнарны  бижээнил?)

б) Авторнун  дугайында дыннадыг. ( слайд №4)

Тюлюш  Кызыл-оол Тадар-оолович  1932  чылдын октябрь 19- та Улуг-Хем  ко-

жууннун  Торгалыгга  торуттунген. Чогаал  ажылын 1951  чылда  эгелээн.

«Соруктуг  бригада»   1964, «Унелиг  эртине» 1967, «Сергеге  шелдирипкен»

1986, «Бугага  устурупкен» 1986 деп  номнары  парлаттынган. ССРЭ- нин

Журналистер  эвилелинин кежигуну. 1965  чылдын  октябрь  12-де мочээн.

--Чогаалчы кажан,  каяа  торуттунген-  дир?

-- Чуу  деп  номнарны  бижээн-  дир?

в) Тоолдун  созуглели-  биле  ажыл.

-  Бо  тоолда  биске  утказы  билдинмес  состер  бар,  ынчангаш  баштай  словарь

ажылын  чорудар  бис.

г) Словарь  ажылы  (слайд №5)

Кырым  сынар; чернин  ческээ,  сугнун  суксаа;  чалааларлыг; чарынныгнын

алдынга  кирбес, чаактыгга  чаргымны  алыспас  мен.

д) Ном-биле  ажыл

1.Башкынын  аянныг,  улегерлиг  номчулгазы.

2.Тоолду  рольдап  номчууру 3.Шилилгелиг  номчулга..

е) Тоолдун  утказы- биле  ажыл.

--Уруглар, тоолдун  маадырларын  адап  корунерем.

-Кол  маадыры,  оон аажы-  чанында  четпес  талалары чулер- дир?

             ( слайд №6  дагаажык,  дагаалар,  хартыга).

ж) Физминутка  (карактарга  гимнастика) слайд №7.

з) Тоолдун  созуглелин  оореникчилерге  номчудары.(Рольдап  номчууру).

   Автор, Дагаажык,  Дагаалар, аскыр  дагаа.

и)  «Бодувусту хынаныылы» ( Слайд №7)

--Ам-  даа  караан орта ажылбаан-дыр,  оглукум.Ындыг  улуг  аас  эдип, ортем-

бардам  болбас. ( 1оореникчи  номчуур)

--Бо  кайы  маадырнын  чугаазы-  дыр?  Утказын  тайылбырлап  корунерем.

--Авторнун  кол  бодалы  чул? Тоолду  номчааш  кандыг туннелди  ундуруп

болурул?

--Ам  дараазында  тоолдун кол маадыры Дагаажыгаш эттинип боданган, тоолдун  тончузу эки  тонер  кылдыр чечен- мергеннер  моорейи.

ЧОГААДЫКЧЫ  АЖЫЛ «Тоолду  уламчыла» (слайд № 8)

9. Тест-  биле  ажыл. (слайд № 9)

-- Богун  номчаан  тоолувустун  утказынга  дугжуп  турар  улегер  домакты

тывынар,  уруглар.

1.Тайып  ужар,  даянып  турар.     2.

3.  АКША  100 ЭШ.( Чус  акшанын  орнунга  чус  эштиг  чор.)

4.Бо  тоол кандыг  тоолга  хамааржырыл? А) хуулгаазын Б) анаа  В) авторлуг

Г) дириг  амытаннар дугайында

10. Башкынын  туннел  чугаазы.   (слайд № 9). Буклеттерни  улээр.

5. Кичээлдин  туннели. Рефлексия. ( слайд  №  10).

--Бо  кичээлде  онза  солун  чуну  билип  алдынар?

 ( Сигналдыг  карточкалар-  биле  бот  унелел).

6.Бажынга  онаалга.

1. Тоолдун  утказын  чугаалап  ооренир.

2. Тоолда  улегер  домактарны  тыпкаш  кыдыраашка  бижиир,  утказын

                                         тайылбырлаар