Открытый урок по ООМ "Дириг амытаннарны камгалаары"
методическая разработка по окружающему миру (3 класс) на тему

Тема: Дириг амытаннарны камгалаары.

Сорулгалары: уругларны Кызыл дептерде кирген дириг амытаннар-биле таныштырар;

экологтуг билиглерин ханыладыры;

логиктиг шын боданыышкынын, сактып алырынын арга-шинээн сайзырадыр.

Дериг- херекселдер: ооредилге ному «Бойдус эртеми, ном «Кызыл дептер», дириг амытаннарлыг табличкалар, тестилер.

                                   Кичээлдин чорудуу.

1. Организастыг кезээ.

- Экии, уруглар. Мен хой-ле дириг амытаннар-биле аалдап келгеним бо. Мени Айвена Александровна дээр. Парталарынар кырында дириг амытаннар чуруктарын коргускен табличкалар бар, номчуптаалынар. (уруглар дириг амытаннарнын аттарын номчуур)

2.Кичээлдин темазын болгаш сорулгазын дамчыдары (кроссворд-биле ажыл).

- Бо кичээлде кандыг тема ооренип эрттеривисти билип алырда дириг амытаннар дугайында кроссворд тывар бис.

1. Тайгада бар бичи ховар ан (киш).

2. Кыжын ижээннеп чыдыптар (адыг).

3. Чыды кедкргей, оон узун эм кылдыр ажыглап турар(морзук).

4. Аажок кажар, чараш ан (дилги).

5. шокар оннуг, моортайнын торели (пар).

6. Чымчак-кыскыл чалгынныг куш (фламинго).

7. Чараш чалгынныг, оларны бис чарашсынар бис (ховаган).

3. Кыска дыннадыглар

А.( 1 оореникчи номчуур).

-Номунарнын 106 арынын ажыткаш, эдерти коор.

- Бойдуста дириг амытаннар дыка хой. Олар черде, далайда турлаглап турар..

- Дириг амытаннар биске кандыг ажыктыгыл?

- Морж биске чуну бээр?

- Пар чуну бээр?

- Торга чузу-биле ажыктыгыл?

Б. (3-4 дугаар абзацты номчуур)

- Шынап-ла кижилер арга-арыгга шын эвес чуулдерни кылып турарындан орттер болуп турар, ой-чижек чок аннаашкындан дыка хой аннар, куштар эвээжеп, ховартап турар. Ынчангаш бистер оларны камнаар, камгалаар ужурлуг бис.

Оларны камгалаары-биле эртемденнер «Кызыл дептер» деп номну тургускан. Будун делегейге Кызыл дептер 1966 чылда тургустунган. 6 чыл болган да ийи дугаар ундуруу коступ келген.

Тывада Кызыл дептер 2 кезектен тургустунган. 1-ги ундуруу 1999 чылда унуштернин чидип, ховартап турары-биле Унген. 2-ги ундуруу дириг амытаннарнын чидип, ховартвп турар чылдагааны-биле, оларны ковудедип алыр сорулгазы-биле ундурген.

- Чуге бо дептернин ону Кызыл?

- Кызыл он – дувурелдин, айыылдын, сагындырыгнын демдээ.

4. Слайдылар-биле ажыл.

- Кызыл дептерде кирген чамдык дириг амытаннар дугайында экрандан номчуптаалынар.

( морж,пар, бургут-эзир, чараш хавактыг доос-кара, фламинго)

- Оон кандыг дириг амытаннар киргенил адаптынарам ( оореникчилер Кызыл дептерде кирген дириг амытаннарны адаар).

- Кызыл дептерже киир бижитинмээн-даа болза, амгы уеде арбын дириг амытаннарны камгалап, карактаары чугула (уруглар табличкаларда дириг амытаннарны адаар).

- Оларнын амы-тыны сенден, сээн бойдуска хамаарылгандан хамааржыр.

5. Физминутка.

Аян-шыкта койгунактар,

Аажок хоглуг ойнап турлар.

1,2- шураалынар,

3,4- олурунар,

4,5- бору келген,

7,8- чаштынынар,

9,10- кичээливис уламчылаал.

- Кан-кадык койгунактарны бору Кажан-даа тудуп шыдавас. А силер шуптунар кан-кадык болган силер.

6. Тестилер-биле ажыл.

- Ам силернин бо хун кичээлди шингээдип алганын хынаарда, тестилер –биле ажылдаар бис (оореникчилернин шын харыыларын дыннааш, демдектерин салыр).

7. Зоопарк, заповедник дугайында билиндириг (кыска дыннадыг).

Зоопарк- делегейнин янзы-буру булуннарындан эккелген дириг амытаннарнын булуну.

Заповедник- тускай кызыгаарлаттынган шол аза арга, хоойлу-биле камгалаттынган тускай чер. Анаа оске кандыг-даа ажыл-агый турбас, кандыг-даа тотчеглекчилер кирбес.

Дурум «Чурумну сагы!»

- Бо-ла бо хун чугаалашкан дириг амытаннарывыс озуп, ковудуеп, нептерезин деп бодаар болзувусса дараазында дурумнерни сагыыр ужурлуг бис (экранда дурумнерни оореникчилкер номчуур).

8. Туннел.

-Чунун дугайында чугаалаштывыс?

- Чуну билип алдынар?

-Бо хун бистерге кандыг дириг амытаннар аалдап келгенил?

- Мен диинге дыка ынак мен, уруглар.Чуге дээрге ол аажок чараш, чаптанчыг.

- А силер?

Онаалга. 

Эн-не ынак дириг амытаннарын кыдыраашка чуруп эккээр.