Лото "Таблица умножения" на якутском языке
презентация к уроку по математике (3 класс) по теме

Улуустааºы “Инникигэ хардыы. Юниор.“ °µ³рэнээччилэр научнай-практическай конференциялара.

Л.В.Киренскэй аатынан Амма гимназията

         Толордо: Килбясов Енор

                                              3б кылаас үөрэнээччитэ.

                                            Салайааччы:  Филиппова А.Г.

                                                       алын сүһүөх кылаас учуутала                                                                             

Амма 2012с

Иґинээ±итэ

Киириитэ................................................................................................2

1.Тіг°л таблицатын туґунан...................................................................2

1.1.Хаґан айыллыбыта.............................................................................2

1.2.Тіг°л таблицатын оскуола±а °ірэтии................................................3

1.3.Таблицаны оскуола±а °ірэтии...........................................................3

2. „Тіг°л таблицата“ лото оонньуу...........................................................5

Т°м°к.......................................................................................................6

Туґаныллыбыт литература.......................................................................7

Киириитэ

    Тіг°л таблицата – хас биирдии киґи оло±ор ір°° туттар таблицата. Ол иґин ити таблицаны ійгі тута сылдьар олус наадалаах. Таблицаны биґиги 2-с, 3-с кылаастарга °ірэтэбит. Барытын ійгі хатыыр ыарахан. Биирдиилээн °ірэтэн билэр курдук буолабыт эрээри сотору кэминэн умнабыт.  Онтон сиэттэрэн араас ньымалары °ірэтэргэ туттабыт. Араас электроннай, кумаа±ынан оонньуулары оонньуубут да±аны, нойосуус да °ірэтэбит. Јйгі °ч°гэйдик хатаабыт о±о суоттуура т°ргэн уонна сыыґата суох буолар.

    Таблицаны ійгі тутарга интэриэґинэй буоллун диэн мин эдьиийбинээн „Тіг°л таблицата“ диэн лото оонньуу толкуйдаатыбыт.

Чинчийиллэр объект: тіг°л таблицата.

Чинчийиллэр предмет: «Тіг°л таблицата» оонньууну толкуйдааґын

Сыала: тіг°л таблицатын ійгі хатыырга анаан „Тіг°л таблицата“ лото оонньуунууну толкуйдааґын.

Соруга: - тіг°л таблицатын историятын °ірэтии;

           - таблицаны °ірэтии араас ньымаларын кытта билсиґии;

           - бэйэ оонньууругар сіп гына оонньуу толкуйдааґын.

Yлэ уратыта: биир саастыылаахтарбын кытта элбэх буолан оонньуурга табыгастаах, судургу оонньуу.

1.Тіг°л таблицатын туґунан

1.1. Хаґан айыллыбыта.

        Учуонайдар саба±алааґыннарынан тіг°л таблицата быґа холуйан 8-с °йэ±э баар буолбут. Япония археологтара Нара диэн былыргы Япония киин куоратыгар хаґыылары оІоро сылдьан мас табличканы булбуттар. Бу Япония±а булуллубут табличкалартан саамай былыргылара эбит. Тіг°л таблицатын былыргы японецтар хайдах айбыттарын билээри °ірэппиттэрэ, ол табличкаларга баар иероглифтар былыргы кытай сыыппараларын курдуктар эбит. Ол са±ана Кытайга номнуо арифметика учебнига баара. Нара бириэмэтигэр Япония чулуу дьонноро бары Кытайга баран °ірэммиттэрэ. Онтон сылыктаатахтарына, маІнайгы тіг°л таблицата Кытайга айыллыбыт буолуон сіп диэн учуонайдар быґаарбыттар. Кэлин Кытай со±уруу ітт°гэр хаґыылары оІоро сылдьан археологтар 2700-3000 сыллаа±ы мас табличкары булбуттар. Ол булууларын т°м°г°нэн, маІнайгы тіг°л таблицата Кытайга айбыттар, диэн дакаастаабыттар. Кытайтан караваннарынан Улуу солко суолунан Индия±а. Азия атын дойдуларыгар, Европа±а тиийбит буолуон сіп дииллэр эбит. Ол гынан баран Былыргы Месопатамия±а эмиэ итинник туойтан оІоґуллубут табличкалары 5000 сыллаахтар булуллубуттар.

      Тіг°л таблицатын айбыт улуу киґи аата биллибэт. Европа±а тіг°л таблицатын сурукка тиґэн хаалларбыт киґинэн улуу грек математигын Пифагору ааттыыллар эбит.

1.2.Тіг°л таблицатын оскуола±а °ірэтии

       Тіг°л таблицатын маІнайгынан орто °йэлэр са±ана Англия оскуолаларыгар °ірэтэр буолбуттар. Таблицалара 12-хэ  тиийэрэ. Билигин да±аны кинилэр ити таблицаны оскуола±а °ірэтэллэр. Онтон Индия±а к°н б°г°н°гэр диэри тіг°л таблицатын 20-хэ тиийэ °ірэтэ сылдьаллар. Биґиги оскуолаларбытыгар тіг°л таблицатын 10-ха диэри °ірэтэбит. Дьоннорум кэпсииллэринэн, урут таблицаны 1-кы кылаас кэнниттэн сайын °ірэтэн кэлэллэрэ °ґ°. Биґиги таблицаны 2-с, 3-с кылаастарга оскуола±а уруокка °ірэтэбит. Таблицаны оскуола±а °ірэтии олус наадалаах. Таблицаны билэр о±о холобурдары сыыґата суох суоттуур, задачалары да, тэІнэбиллэри да суоттууругар  сыыспат, °ч°гэй сыананы ылар. Таблицаны °ч°гэйдик билэр о±о да, улахан да киґи мин санаабар, калькуляторга наадыйбат. Арай бэрэбиэркэлииригэр туттуон сіп. Онтон калькуляторынан эрэ суоттуур киґи калькулятора °лэлээбэт буолла±ына сатаан суоттаабат.

1.3. Таблицаны °ірэтии ньымалар.

      Таблицаны °ірэтэргэ араас ньымалар бааллар эбит:

1.Јйгі °ірэтии. Хоґоону °ірэтэр курдук нойосуус °ірэтэ±ин.

2.Сыыппыралары араас предметтэргэ, кыылларга майгыннатан, оло±у кытта сибээс олохтоон. Кэлин холобуру эттэхтэринэ ол сибээґи санаан кэлэ±ин, оччо±о ол сыыппыралар хараххар кістін кэлэллэр. Эбэтэр маннык анекдот баар. „Чапаев °ірэххэ киирээри экзамен туттара барбыт. Киниэхэ 9-таах таблицаны биэрбиттэр уонна эппиэтин суруй диэбиттэр. Чапаев таблицаны билбэт эбит. Олоро сатаан баран маІнай °іґэттэн аллараа 1,2,3,4,5,6,7,8,9 чыыґылалары суруйбут. Онтон кыра курдук диэн аны ол чыыґылаларын кытта кэккэлэґиннэрэ  9,8,7,6,5,4,3,2,1 чыыґылалары суруйбут уонна экзамен тутар киґиэхэ илдьэн биэрбит. Эппиэттэрэ сіп буолан биэрбиттэр. Чапаев 5-ґи ылбыт“

3.Тарбах кіміт°нэн.

 9-таах таблицаны ійд°°ргэ то±уґу  тіг°лл°°р чыыґыла±ын, эбэтэр тарбаххын б°к тута±ын

 8-таах таблицаны ійд°°ргэ (1-5диэри). А±ыс уон буолуон 2-тэ тиийбэт. Ол иґин Ол иґин сырыы аайы тіг°лл°°р чыыґылабытын кытта іссі биири б°к тутабыт уонна хаІас илиибитигэр хас тарбах б°к тутуллубата±ый да, соччону эбии б°к тутабыт. Холобур, 8·4 Тірд°с тарбахпын б°к тутабын +бэґис тарбахпын эмиэ. Онтон кіріб°н, хаІас илиибэр °с тарбах б°к тутуллубатах, ол иґин іссі °с тарба±ы б°к тутабын. ХаІас илиибэр 3, уІа илиибэр 2 тарбах хаалбыт. Ол аата эппиэтэ 32 буолар.

7-лээх таблица±а(1-9диэри)  ійд°°ргэ арыый ыарахан. 7 уон буолуон 3-ґэ тиийбэт, ол иґин тіг°лл°°р  тарбахпытын кытта °с тарба±ы б°к тутабыт. ХаІас ітт°гэр хас уоннаах хаалбытын ійдіін хаалабыт уонна соччо тарба±ы б°к тутабыт. Онтон іссі биирдэ соччо уоннаа±ы эмиэ б°к тутабыт.

4.Электроннай оонньуулар. Бу компьютерга оонньонор оонньуулар. Тест курдук эппиэттэргин сыаналыыр оонньуулар бааллар. Уонна интернеккэ бэйэтигэр оонньуур оонньуулар. «Хас сэбирдэх баарый?» диэн оонньууга сэбирдэ±ин аа±ан баран тіг°лл°°г°н. «Хаарынан оонньооґун» диэІІэ сіпкі суоттаатаххына хаар тіг°р°г°н ыла±ын, онтон сыыстаххына эйиигин хаарынан ыталлар.

5. Хоґоон кіміт°нэн °ірэтии. Араас нууччалыы ырыа, хоґоон кіміт°нэн эмиэ °ірэтэллэр.

"Таблица умножения в стихах"

Андрей Усачев

Что такое умножение?
Это умное сложение.
Ведь умней умножить раз,
Чем слагать все целый час.

Умножения таблица
Всем нам в жизни пригодиться.
И недаром названа
УМНОжением она!

1х1=1
Один пингвин гулял средь льдин.
Одиножды один - один.

1х2=2
Один в поле не воин.
Одиножды два - двое.

2х2=4
Два атлета взяли гири.
Это: дважды два - четыре.

2х3=6
Сел петух до зари
На высокий шест:
- Кукареку!... Дважды три,
дважды три - шесть!

2х4=8
В пирог вонзилась пара вилок:
Два на четыре - восемь дырок.

2х5=10
Двух слонов решили взвесить:
Дважды пять - получим десять,
то есть весит каждый слон
Приблизительно пять тонн.

2х6=12
Повстречался с раком краб:
Дважды шесть - двенадцать лап.

2х7=14
Дважды семь у мышей -
есть четырнадцать ушей.

2х8=16
Осьминоги шли купаться:
Дважды восемь - ног шестнадцать.

2х9=18
Вы видали подобное чудо?
Два горба на спине у верблюда
Стали девять верблюдов считаться:
Дважды девять горбов - восемнадцать.

2х10=20
Дважды десять - два десятка!
Двадцать, если скажем кратко.

 Ол гынан баран сахалыы хоґоон баара биллибэт.

2.1 „Тіг°л таблицата“ лото оонньуу

     „Тіг°л таблицата“ лото оонньууну 2-10 диэри о±о оонньуон сіп.

Туттар тэрилбит: 23 таблица холобурдара суруллубут карточкалара, 40 кубик, араас іІнііх фишкалар.

1. Таблицаларбытын нуучча лототугар майгыннатан 3 сытыары, 9 туруору килиэккэлэргэ араардыбыт. Таблицаттан 1-2 холобуру килиэккэлэргэ суруйдубут. Ону илиинэн суруйуохха сіп эбэтэр, компьютерга бэчээттиэххэ сіп.

2. Таблицабыт эппиэттэрин аа±абыт. Хатыланар чыыґылалары хос ылбаппыт.  Уопсайа 40 чыыґыла буолар. Ону кубик оІорон, эбэтэр мазаика тіг°р°ктэринэн, киндерсюрприз сымыыттарыгар кумаа±ыга суруйан сыґыарабыт. Кіст°бэт міґіічч°ккэ кутабыт.

3. 18-тыы устуука уон араас іІнііх фишкалары хортуонтан кырыйабыт. Тус-туспа ячейкалаах сакалаат хоруопкатыгар угабыт. Хас оонньооччу баар да, соччо іІнііх фишканы т°Іэтэбит.

4.Оонньууну ыытааччыны талабыт. Ол о±о оонньооччуларга 2-лии карточка т°Іэтэр уонна кубиктары міґіічч°ктэн таґааран оонньотор.

5. Бастакынан биир эрээти толорбут о±о кыайар. Аныгыскы оонньууну оонньотор бырааптанар. Онньуу °с т°ґ°мэхтээх. Yс оонньууга °ґ°іннэригэр кыайбыт киґи абсолютнай кыайыылаах аатын ылар. Икки кыайыылаах 2-с миэстэ±э тахсар, 1 кыайыылаах °ґ°с миэстэ±э тахсар.

Т°м°к

      Оонньуу - о±о толкуйдуур дьо±урун сайыннарар, эрчийэр, бол±омтотун сайыннарар кір°І буолар. Ханнык ба±арар оонньууну элбэх буолан до±отторгунаан оонньуур ордук кэрэхсэбиллээх. Онтон биґиги толкуйдаабыт оонньуубут интэриэґи эрэ буолбакка туґаны эмиэ а±алар. Ол эбэтэр таблицаны іссі ордук ійдіін хаалабыт. Кэлин математика уруогар суоттааґыннарбытыгар кімі буолуо диэн саныыбыт.

Туґаныллыбыт литература:

1.Белякова О. И. Занятия математического кружка. 3 – 4 классы. – Волгоград: Учитель, 2008.
2.«Начальная школа» Ежемесячный научно-методический журнал
3.Перельман Я.И. Живая математика. М., Наука, 1970.
4.Труднев В. П. "Считай, смекай, отгадывай". - М., 2000.
5.Чилингирова Л. К., Спиридонова Б. С. Играя, учимся математике. - М., 1993.

1. Марина Казарина «Таблица умножения в стихах»
www.tvoyrebenok.ru/math-table.shtml
2. "Таблица умножения в стихах" А.Усачев.
nikitevich.narod.ru/index1.htm
3. История появления таблицы умножения
www.pravda.ru
ru.wikisource.org/wiki/
4. Таблиц умножения «На пальцах»
www.pravpiter.ru/zads/n017/ta021.htm
5. Алексей Бахмутов Притча о таблице умножения
www.ruskline.ru/analitika/2010/10/07…umnozheniya/