1-4 сыйныфлар- әдәби уку - ПНШ - дәрес планнары
план-конспект урока по чтению (1, 2, 3, 4 класс) на тему

1 нче сыйныфта әдәби уку дәресенә технологик карта

                                        Тема. [гъ], [г] авазлары, Г, г хәрефләре

Укытучы: Фәттаххова Д.З.

Татарстан Республикасы Балык бистәсе муниципаль районы

Муниципаль бюджет гомуми белем  учреждениесе  

«Шетнево - Тулуш  төп гомуми белем мәктәбе»

1 сыйныфлар өчен

әдәби укудан         ачык дәрес планы

Тема: “[ң] авазы һәм ң (эң) хәрефе”

Укытучы: Фәттахова Дамирә Зөфәр кызы

Тема: [ң] авазы һәм ң (эң) хәрефе.

Дәрес максатлары:

1.[ң] авазын ишетеп таный белергә өйрәтү; ң хәрефенең график формасын үзләштерү; аваз кушылмалары, сүз, җөмлә уку күнекмәләрен формалаштыру; 2.аваз-хәреф сүз моделе нигезендэ сүзнең аваз формасын хәреф формасына үзгәртү; сүз башында [ң] авазы булмавын, ә (эң) хәрефенең дә бер генә булуын аңлату;

3.укучыларның сөйләмен, логик фикерләвен, фонематик ишетеп таный белүен, игътибарлылыкларын үстерү;

4.укучыларда мөстәкыйльлек, шәфкатьлелек, ярдәмчеллек тәрбияләү.

Җиһазлау: хәрефләр кассасы, хәрефләр, кушылма, таблицалар, сигнал карточкалары.

Дәреслек:Ф.Ш. Гарифуллина, И.Х.Мияссарова, Ф.Ш. Гарифуллина,  Р.Р.Шәмсетднова “ Әлифба” -38-39 нчы битләр.

Дәрес барышы:

I.Оештыру моменты

Исәнмесез, укучылар!

Кәефләрегез ничек?

Бер-берегезгә карап хәерле көннәр телибез.

Хәзер бездә уку дәресе.

II.Үткәннәрне кабатлау, белемнәрне актуальләштерү.

—Укучылар, мин сезгә табышмак әйтәм, ә сез җавабын табыгыз.

Вак кына үзләре,Ялтырыйлар күзләре. (Йолдызлар.)

— Йолдызлар сүзе нинди аваздан башлана? Димәк узган дәрестә без [й]авазы белән таныштык. Ул нинди аваз? Нинди хәреф белән күрсәтелә? Хәрефләр кассасыннан ул хәрефне табыгыз.

-Йолдызларны тәүлекнең кайсы вакытында күрергә мөмкин? Төннән соң тәүлекнең кайсы вакыты башлана?( таң )

III.Дәрес темасын һәм максатын ачыклау

—Тагын бер табышмак әйтәм.

Таңда, чаңда, чыңда бар ул,

Чаңгыда бар, тауда юк.

Сәер хәреф:ахырда бар,

Уртада бар, алда юк.

                     (Җ. Дәрземан)

-Ул нинди хәреф? Авазын әйтеп карагыз.

— Димәк, без бүген нинди яңа аваз белән танышачакбыз?(Без бүген [ң] авазы белән танышачакбыз.)

IV. Яңа теманы аңлату.

1. Шигырьдәге таң,чаң,чың,чаңгы сүзләренә анализ ясау

—Бу сүзләрдә [ң] авазы сүзләрнең кайсы урынында ишетелә?( Сүз ахырында, уртада)

-[ң] авазы сузык авазмы, тартык авазмы? (Тартык аваз.)

-Ни өчен тартык аваз дип уйлыйсыз? Ул кайда ясала? (Чөнки үпкәдән килгән һава агымы кече телдә киртәгә (тоткарлыкка) очрый. Ул кече тел артында ясала.)

-Ни өчен яңгырау сонор тартык аваз? (Чөнки бу авазны әйткәндә тавыш барлыкка килә.)

Ә Роберт Миңнуллин бу хәреф турында «Үсми торган хәреф» дигән шигырь язган:

Йөри, ди, ң каңгырап,

Йөри, ди, ул кайгырып.

Эшләре ң ның яман —

Үсеп җитми, ди, һаман

Сүз башында торырга

Һәм баш хәреф булырга!

2. ң хәрефе белән танышу . Хәрефләр кассасыннан ң хәрефен табу.

3. «Әлифба» белән эш.

а) Мең, чаң, чаңгы, өрәңге рәсемнәре һәм алар астындагы схемага карап, предмет исемнәренең сүзләрен телдән әйттерү,

б) Сүзләр төзү. 2 укучы хәрефләр кассасы белән эшли.

Ң

А у и

Та ту ти

в) Дәреслектән сүзләр уку. Җөмләләр төзү.

Безнең тавык (ун) чебеш чыгарды.

Йоклаганда ( уң) ягыңа карап ят.

(Мин) чәчәкләрдән такыялар үрәм.

Минем уң кулымда (миң) бар. (Җөмләләрне бергәләп уку).

                 Физминут.

Башны як-якка бордык,

Чүгәләдек һәм тордык,

Бер урында йөгердек,

Аннары соң сикердек.

Сузылдык –киерелдек.

Югарыга үрелдек.

Соңыннан тынычланып

Шөгыльне дәвам итик.

V. Яңа теманы ныгыту.

1. Иҗек схемалары буенча укыту.

2. Рәсм астындгы җөмләләрн уку. Өйрәнелгэн авазның куллану ешлыгын билгеләү.

3.”Тылсымлы таякчык”-сүзләрне уку,яңгырашы һәм мәгънәсе ягыннан чагыштыру.

VI. Йомгаклау.

-Нинди яңа аваз һәм хәреф белән таныштык?

— Бу аваз турында нәрсәләр белдек?

Кулланылган әдәбият:

1.— 1сыйныф-Ф.Ш. Гарифуллина, И.Х.Мияссарова, Ф.Ш. Гарифуллина,  Р.Р.Шәмсетднова “ Әлифба” ,Казан, “Мәгариф – вакыт” нәшрияты, 2012 ел

2.-1сыйныф “Әлифба”, укытучылар өчен методик кулланма, авторлары -Ф.Ш. Гарифуллина, И.Х.Мияссарова, Ф.Ш. Гарифуллина,  - Казан, “Мәгариф – вакыт” нәшрияты, 2011 ел

Тема: Ш. Галиевнең «Котбетдин мәргән» мәзәк маҗарасын  уку.

2 сыйныф                                    

Укытучы: Фәттахова Д.З.

Максат: Ш. Галиевнең «Котбетдин мәргән» дигән мәзәк  маҗарасын укып анализлау.

Бурычлар:

1)        Формасы белән әкиятләргә охшаган мәзәк маҗараны  уку;

2)        Матурлыкны күреп соклана белү хисләре уяту;

3)        Балаларда юмор хисләрен үстерү.

4)      Балаларга  ашыгуның үзеңә үк зыян китерүен, көлкегә калдыруын  аңлату.

Материал. Дәреслек -1 кисәк (71—76 нчы битләр).

Җиһазлау. Ш. Галиевның «Котбетдин мәргән» әсәренең  тулы варианты (Ш.Галиев «Балалар өчен шигырьләр) , төсле карандашлар, Н. Исәнбәтнең «Мияубикә төше» шигыре.

Дәрес барышы:

I. Оештыру.

— Хәерле иртә, укучылар! Көннәрегез  имин, кәефләрегез  күтәренке, эшләрегез уң булсын! Эш урыннарыгыз дәрескә  әзерме?  Утырыгыз. Эшебезне башлап җибәрәбез.

II Актуальләштерү.

3.Өй эшен тикшерү. “Ник  соң әле итек җитмәде?”-уку

llI. Яңа материалны аңлату.

1. Ш.Галиевнең укылган, истә калган шигырьләрен искә төшерү(“Җизни әкияте”, “Ник соң әле итек җитмәде?”).

2. Ә мин сезгә мәзәк маҗара да укырга тәкъдим итәм, ди Белдекле Керпе.

3. «Котбетдин мәргән» әсәре өстендә эшләү.

 а) Әсәрнең тулы вариантын күрсәтү;

ә) «Мәргән» сүзенең мәгънәсен дәреслек артындагы аңлатмалы сүзлектән табу (төз тучы);

б)Әсәрне укытучы укуы;

в) Әсәрне чылбыр буенча укыту;

г)Эчтәлек буенча әңгәмә.

-Ничек уйлыйсың, бу хәл чынлыкта да булганмы? (Юк)

-Алайса бу әсәр әкиятме? (Әкият)

-Ни  өчен автор шулай кызык итеп язды икән? (Көлке  тудыру өчен.)

-Кайсы өлешләре сиңа аеруча көлкеле, кызыклы, маҗаралы булып тоелды? Шул юлларны табып укып күрсәт.

Физкультминут

Бергәләп басыйк әле

Түгәрәк ясыйк әле

Менә нинди түгәрәк!

Бик кечкенә түгәрәк.

Кулны кулга тотынып

Артка таба барабыз

Менә нинди түгәрәк!

Бигерәк зур түгәрәк!

Түгәрәктә йөрибез

Тыпыр-тыпыр биибез.

4.Шигырьне кабат уку һәм «Котбетдин мәргән төлкене тота алырмы?» дигән сорауга җавап бирү.

IV . Өйрәнгәннәрне ныгыту күнегүләре.

1. Н. Исәнбәтнең «Мияубикә төше» шигырен уку 

2. Бу әсәрдә нинди маҗаралы, мәзәк хәлләр сурәтләнүен ачыклау.

3.  Мәзәк тудыручы юлларны табып, сары төскә буяу.

V. Дәрескә йомгак.

- Без бүген нинди әсәр укыдык?

- Аның авторы кем?

-Бу әсәрдә нинди маҗаралы, мәзәк хәлләр сурәтләнгән?

-Мондый әсәрләр безгә ни өчен кирәк? (Кешеләрне көлдерү, аларның кәефен күтәрү өчен)

-Бу әсәр безне нәрсәгә өйрәтә? (Ашыгып үзеңә зыян китермәскә, көлкегә калмаска)

VI.Өй эше.

“Котбетдин Мәргән” әсәрен сәнгатьле итеп укырга әзерләнеп килергә.

Өстәмә эш: «Котбетдин мәргән» әсәренең  тулы вариантын укырга.

VII. Билгеләр кую

Н. Исәнбәтнең «Мияубикә төше» шигыре

Мияу, мияу,

Күрдем, абау,

Бер төш мин төнлә,

Утырдым да

Башмагыңа

Йөздем мин күлдә.

Күл сулары

Кайнар, имеш,

Ап-ак сөт, имеш.

Дулкыннары

Каймак, имеш,

Ялмап ал, имеш..

Көлде өстән

Кояш күктән,

Алтын тәгәрмәч,

Шул тәгәрмәч

Тәгәрәгәч

Булды пәрәмәч.

Бер ягымда

Ярлар, имеш,

майлы чүлмәктән,

Бер ягымда

Таулар, имеш,

пешкән үрдәктән.

Күл астын күр:

Балыклар бар

алтын-көмештән,

Су өстен күр:

Бер утрау бар

Пешкән бәлештән.

Шул утрауда-

Тычкан халкы

җырлап, биешеп.

Чиный анда,

Йөри барсы

миннән көлешеп.

Көл, көлегез,

Сез, дим, миннән

кыска тәпиләр,

Күр, күрегез

Сезгә киләм,

сез бик тәтиләр...

Алар һаман

Чиный анда:

-Йөрмә , мырылдык!

Синдәй наян

Кунакларга

Бездә урын юк!

Түзми минем

Песи күңелем,

Шунда ташланам.

-Айт, янтайды,

Көймәм ауды,

күлгә капланам!

Уянып китсәм,

Үзем исән,

яным буш, имеш,

Бар күргәнем, сөенгәнем -

Тәмле төш, имеш...

Әдәби уку-2 сыйныф

УКЫТУЧЫ: Фәттахова Д.З.

Тема: Күзәтү ноктасы. Р.Харис.  “Төсле рәсем”, «Матурлык турында»,

 А. Юнысова «Телевизор»

Дәрес тибы: яңа белем бирү

Максат: Укучыларны сынлы сәнгатьнең пейзаж, натюрморт, портрет кебек төрләре белән таныштыру, аларны гамәли рәвештә аера белергә өйрәтү.

Бурычлар: укучыларны сынлы сәнгатьнең жанрлары белән таныштыру; балаларның игътибарын сынлы сәнгатьтә жанрларның әйләнә-тирә дөньяга барытик күзәтү ноктасы гына икәнлегенә һәм кайсы да булса берсенең өстенлек итүенә юнәлтү; жанрларны гамәли рәвештә таба белүләренә ирешү.

Материал: дәреслек ( 7-9 битләр),  дәреслек-хрестоматия (А. Юнысованың “Телевизор” шигыре).

 Җиһазлау: рамка.

Дәрес барышы:

1.  Оештыру.

  - Энҗе Мөэминованың “Туган тел” шигыре укыла.

   - Өй эшләрен тикшерү.: “Чыршы әйләнәсендә”-яттан сөйләү

 2.Актуальләштерү.

а. Әңгәмә:

  - Беренче кисәктә сезгә кайсы әсәр аеруча ошады?  

  -“Музей йорты”нда нинди картиналар белән очраштыгыз?

3.Яңа материалны аңлату.  

а .Пейзаж, портрет, натюрморт турында шигырь уку (7 бит)  

б. Сынлы сәнгать дәресләрендә өйрәнгәнне искә төшерү.  

в.нәрсә икәнен үз сүзләре белән аңлату.  

г.“Музей йорты”на барып, пейзаж, портрет, натюрморт сурәтләнгән картиналарны табу, исемнәрен әйтү.  

д.Белемнәрне беренчел ныгыту:  “Әй, туган тел” картинасы өстендә эш.  

Картинаны карау, авторын әйтү.  

Сорауларга җавап бирү:  

-Бу йортта нинди милләт кешеләре яши?  

-Стенада кем портреты эленеп тора?

- Бу өйдә ничә бала яши?  

-Тәрәзә төбендә нинди гөл үсә?

е.  Картинаны, 2 портрет булырлык итеп, “рамка” белән күрсәтергә.  

Физкультминут

Киек казлар очалар,

Зәңгәр күлгә төшәләр,

Рәхәтләнеп йөзәләр,

Чирәм буйлап йөриләр.

Аннан алар торалар,

Канатларын кагалар

Җилпенеп талпыналар

Бик  еракка очалар

4.Мөстәкыйль эш. Картинадан пейзаж күренешен табарга.

5. Өйрәнгәнне ныгыту.

-Дәреслектән Р.Харисның “Төсле рәсем” шигырен уку.

-Шигырь эчтәлеге буенча әңгәмә үткәрү.

6. Өй эше бирү. Дәреслектән  А. Юнысованың “Телевизор” шигырен сәнгатьле укырга.

7. Дәресне йомгаклау.

- Без бүген дәрестә нәрсәләр турында сөйләштек?  

-Дәреснең кайсы өлеше сезгә аеруча ошады?  

-Кайсы урыннар аңлашылып җитмәде?  

-Үзеңнең бүгенге дәрестә катнашуыңа нинди билге куяр идең? 
8. Билге кую.

Әдәби уку-3 сыйныф

Укытучы: Фәттахова Д.З.

Тема. Халык әкиятләрендәге сюжет кулланылышы (капма-каршы ике дөнья, булышчылыр).

И куян, куян...

Максат. Манси халык әкияте «Куянның колагы ни озын?», эстон халык әкияте «Куянның ирене нигә ярык? әсәрләренең ни өчен борынгы әкиятләр булуын аңлату.

Бурычлар:

1.  Борынгы әкиятләрнең төп үзенчәлекләре белән таны тыруны дәвам итү. Аларның төп билгеләрен, төзү алымнарын аерып күрсәтә алуларына ирешү;
2.  Чынбарлык һәм тылсым бәйләнешен аңлата белү осталыгын үстерү;
3.  Төрле халыклар тормышына хөрмәт, аларга кара дустанә мөнәсәбәт тәрбияләү.

Материал. Дәреслек, 1 нче кисәк, 60—61 нче бит, 3 нче кисәк. «Куянның ирене нигә ярык?» әкияте, дәфтәр, «3 белән кыш нигә күрешми?», «Алтын алма» китабы.

Җиһазлау. Сары һәм зәңгәр карандашлар, уенчык куян! слайд (җәйге, кышкы күренешләр), глобус, «Кем ул, нәр ул?», III т., 201—202 нче битләр.

Дәрес барышы

1.  Оештыру.

Укытучы: — Кадерле укучылар! Әйдәгез әле, бер генә мизгелгә күзләрне йомыйк та, вакыт машинасы безне борынгы заманнарга — кешеләр табигатьтәге төрле күренешләрнең каян килеп чыгуын аңларга тырышкан чорларга илтеп куйсын! Сез шундый сәяхәткә әзерме?

Укучылар күзләрен йомалар.

•  Әзер, әзер.
•  Алайса киттек.

2.  Актуальләштерү.

1. Өй эшләрен тикшерү.
2. Борынгы әкиятләрдә нинди сорауларга җавап эзләнә? (Ңи өчен ни булган? Ни өчен нәкъ шундый? һ.б.)
3.  Борынгы әкиятләр чылбыр формасында төзелгән.

3.  Бала нинди авырлыклар белән очраша?

1.  Борынгы чорны куз алдына китергәндә.
2.  Билгеле бер тема буенча үзләре әкият иҗат иткәндә.

4.  Чыгу юллары.

Борынгы чор турында өстәмә мәгълүматлар бирү аша. Әкият язу өчен сораулар яки кыскача план бирергә мөмкин.

5.  Яңа материалны аңлату.

1.  Манси халкы турында кыскача мәгълүмат бирү.
2.  «Куянның колагы нигә озын?» әкиятен яхшы укый торган укучыдан укыту.
3.  Әкиятнең төрен билгеләү. (Борынгы, хайваннар турында.)
4.  Әкиятләр турында дәреслектәге кагыйдәне укып өйрәнү.

6.  Беренчел ныгыту.

1.  Без укыган әкият ничек башлана?
2.  Аны нинди һөнәр белән шөгыльләнүчеләр иҗат иткән?
3.  Борынгы халыкларның төп һөнәре аучылык булган. Димәк, әкиятне аучылар иҗат иткән.
4.  Әкият кыскамы, озынмы? Ни өчен кыска булды икән? (Җавапларны тыңлау.)
5.  Күренешләргә фәнни аңлатмалар булмаган, шуңа кешеләр әкиятләр уйлап чыгарган.

Физкультмнут

Бергәләшеп җыйналып,

Без барабыз урманга.

Хәерле юл теләп безгә

Күктә кояш елмая.

Канатларын җилпи-җилпи

Күбәләкләр очалар

Ал, кызыл, сары, зәңгәр-

Нинди матурлар алар.

Ак каенның төпләреннән

Без гөмбәләр эзләдек.

Агач башында уйнаган

Тиеннәрне күзләдек.

Матур чәчәкләр кочып,

Гөмбәле кәрзин тотып,

Без кайтабыз урманнан.

Бераз гына арылган.

7.  Мөстәкыйль эш.

♦Җәй белән Кыш нигә күрешми?» әкиятен дәфтәрдән укып, биремнәрне үтәү.

8.  Өйрәнгәннәрне ныгыту күнегүләре.

1. Мөстәкыйль эшне тикшерү.

•  Әкиятне рольләргә бүлеп уку;

Әкият ничек башланган?

Кем көчле: кышмы, җәйме?

•  Кыш уңай героймы, тискәреме? Ни өчен шулай уйлыйсың?
• Кешеләргә ачуыңны күрсәтсәң, начарлык эшләсәң, алар ничек җавап кайтара?
•  Кояшны күргәч, аучы ник елмая, көлә?

Бу әкиятләр  кайчан барлыкка килгән?

2. Ике әкиятнең дә борынгы әкият булуын үз мисалларың белән дәлиллә.

Әкиятләр сиңа ошадымы? Ни өчен?

9. Дәрескә йомгак. Рефлексия.

•  Син дәрескә катнашуыңнан канәгатьме? Үз-үзеңә нинди билге куяр идең? Ни өчен? Тагын нинди күренешләр- аңлаткан әкиятләрне укыйсың килә?

Өй эше. I в. «Куянның ирене нигә ярык?» дигән эстон лык әкиятен укырга һәм эчтәлеген сөйләргә өйрәнергә. II «Алтын алма» китабыннан куяннар турында ничә әкият булуын эзләп тап, үзеңә ошаганын сөйләргә әзерлән.

    Билгеләр кую.