Тодаргай темага проект ажылын белеткеп чорудары
статья по чтению на тему

Тодаргай темага проект ажылын белеткеп чорударының үлегери

М. Пришвин «Чараа чечен» деп чечен чугаазынга проектиниң этаптар аайы-биле ажыл-чорудулгазы  

I этап: 1) проектиниң темазын шилип алыры – бо теманы башкы боду сүмелээн, литературлуг номчулга кичээлинге программа ёзугаар ɵɵренир ужурлуг темага даянып шинчилээри-биле.

2) темага дүүштүр материалдарны чыыры-биле классты бɵлүктерге чаргаш, онаалгаларны дааскан.

1-ги бɵлүк: «Хүрээлел» деп ɵɵредилге номунда, эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерде база Интернеттен материалдар-биле ажылдаар.

2-ги бɵлүк: эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерде база Интернеттен литературага хамаарышкан материалдар-биле ажылдаар.

3-кү бɵлүк:  литературлуг номчулгада М. Пришвинниң «Чараа чечен» деп чечен чугаазынга онаалга кылдыр берген материалдар-биле ажылдаар.

II этап: 1) проектиниӊ чидиг айтырыын (проблема) тодарадыры: бо хүнде бүгү кижилерни дүвүредип, бут кырынга тургузуп турар айтырыгларның бирээзи – бойдустуң дириг амытаннарынга хумагалыг болуру;

2) чидиг айтырыгны шиитпирлээриниӊ аргаларын тодарадыры: бойдуска, ооң амылыг бойдузунга хумагалыг болурун чогаалдарның сɵзүглелдерин сайгарып тургаш, ук тема-биле холбашкан темаларны хүрээлел кичээлдеринге сайгарып тургаш, улуг кижилерниң худа чижээнге даянып тургаш, кижизидип ɵɵредир;

3) проектиниӊ кандыг ажыктыг азы үре-түӊнелдиг болурун айтырыы-биле даап бодаашкынын тургузары: литературлуг номчулга биле хүрээлел эртемнеринде билиин ажыглап, М. Пришвинниң «Чараа чечен» деп чечен чугаазын ɵɵренир болза, уругларның билии ханы болгаш долу болур, ол ышкаш олар херек материалдарны дузалал номнардан база Интернетти ажыглап тып ɵɵренир; дириг амытаннарга чаагай, кээргээчел сеткилди оттуруп, оларга ынак, хумагалыг болурун кижизидер.

4) проектиниӊ чугула сорулгазын тодараткаш, ону шиитпирлээри-биле сайгарар айтырыгларны тодарадыры;  

5) проектиниң киржикчилери кылыр ужурлуг даалгаларын хувааттынып, хүлээнип алыры; 1-ги бɵлүкте 8 кижи бар

1-ги бɵлүк (8 кижи): «Хүрээлел» деп ɵоредилге номунда, эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерде база Интернеттен материалдарга даянып, чараа чечен дугайында дыңнадыг кылыр (ооң ажык-дузазын албан айтыр).

2-ги бɵлүк (7 кижи): эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерге база Интернеттен материалдарга даянып тургаш, М. Пришвинниң дугайында дыңнадыг кылыр.

3-кү бɵлүк (8 кижи): Чараа-чеченниң овур-хевирин дараазында сɵстерге даянып тургаш, тургузар: чидиг, ине, шиш, борбак, думчук, даваннар, чолдак, ɵɵк дег, кулактары, карактар, бичии. Ол-ла бɵлүк кара-чеченниң чуруун чуруп кээр.

6) херек материалдарны тыпкаш, шинчилел чорудар, медээ тывар үндезиннерни, түңнелдерин аайлап кылыр аргаларын бɵлүктерге сайгарып чугаалажыр;

7) проектиниң паспортун тургузары;

Проекттиң паспорту

1. Проектиниң ады: М. Пришвин «Чараа чечен» деп чечен чугаазын сайгарып ɵɵренир кичээлдиң мурнунда проект ажылының белеткел чорудулгазы.

2. Проектиниң сорулгазы: сɵзүглелдиң утказы болгаш уругларның чыып алган материалдарының дузазы-биле чараа чечен деп амытанның дугайында билиин делгемчидип пр.

3. Проектиниң авторлары: Ак-Довурактың 4 дугаар школазының 2 «б»  клазы, оларның ада-иези.

4. Проектиниң эртем талазы-биле удуртукчузу: Салчак Л.Г.  

5. Сумелекчилери: ада-ие, хүрээлел башкызы А.Г. Донгак

6. Проектинииң  хевири: холушкак (шинчилел болгаш медээ (информация) дилээр).  

7. Эртем аайы-биле хевири: литературлуг номчулга (лингвистиктиг) болгаш хүрээлел (экологтуг).

8. Киржикчилернин саны: 2 «а» класс (23 кижи)

9. Белеткээр үези:  кыска үеде.

10. Харылзажырының аайы-биле:  класс иштинге, хоорай ишти.

11. Проектини көргүзүп таныштырар хевири: буклет

12. Медээлерни тывар бижимел барымдаалары: а) эртем-популярлыг ном-сеткүүлдер;

        б) өөредилге номнары болгаш дузалал өөредилге номнары;

        г) словарьлар, справочниктер, энциклопедиялар;

III этап: 

1) ɵɵреникчилерниң боттарының даалгазынга таарыштыр бот-тускайлаң шинчилекчи, дилеп-тывар ажылдарны организастаар;  

2) бɵлүк бүрүзү чыып тыпкан чүүлдерин сайгарып, эде кылыр;

4) проектиниң аайы-биле алган даалгаларын кылган соонда, ооӊ түӊнелин канчаар көргүзерин шиитпирлээр: хана солун.

5) Кылган ажылды кандыг арга-биле түңнеп көргүзерин шилип алганыныӊ аайы-биле белеткел ажылын чорудары.

IV этап: проектиге кылган ажылын камгаалаары-биле ниити ажылдарын белеткеп, литературлуг номчулгага  М. Пришвинниң «Чараа чечен» темалыг кичээлинге камгалаарынга белеткенири.

V этап: 1) кылып чоруткан ажылынының дугайында үнелелди кичээлдиң түңнел кезээнге кылыры;

2)  кылган ажылыныӊ сайгарылгазын чорудары.

А.Арапчор «Эр кижиниң чаңгыс сɵстүү» деп чечен чугаазынга проектиниң этаптар аайы-биле ажыл-чорудулгазы  

I этап: 1) проектиниң темазын шилип алыры – литературлуг номчулга кичээлинге программа ёзугаар ɵɵренир ужурлуг темага даянып шинчилээри-биле бо теманы башкы боду сүмелээн,

2) темага дүүштүр материалдарны чыыры-биле классты бɵлүктерге чаргаш, онаалгаларны дааскан.

1-ги бɵлүк: Чоргаарланып, үлегерге алыр ёзулуг эр деп санаары бир алдпр аттыг кижиниң дугайында дыңнадыг белеткээр.

2-ги бɵлүк: Боттарының билири чоргаарланыры база-ла ёзулуг эр деп санаары чоок кижизиниң дугайында дыңнадыг кылыр.

3-кү бɵлүк: эр кижиниң кылып күүседир ужурлуг ёзу-чурумнарын тып кылыр.

II этап: 1) проектиниӊ чидиг айтырыын (проблема) тодарадыры: бо хүнде бүгү кижилерни дүвүредип, бут кырынга тургузуп турар айтырыгларның бирээзи – бойдустуң дириг амытаннарынга хумагалыг болур;

2) чидиг айтырыгны шиитпирлээриниӊ аргаларын тодарадыры: бойдуска, ооң амылыг бойдузунга хумагалыг болурун чогаалдарның сɵзүглелдерин сайгарып тургаш, ук тема-биле холбашкан темаларны хүрээлел кичээлдеринге сайгарып тургаш, улуг кижилерниң хууда чижээнге даянып тургаш, кижизидип ɵɵредир;

3) проектиниӊ кандыг ажыктыг азы үре-түӊнелдиг болурун айтырыы-биле даап бодаашкынын тургузары: литературлуг номчулга биле хүрээлел эртемнеринде билиин ажыглап, М. Пришвинниң «Чараа чечен» деп чечен чугаазын ɵɵренир болза, уругларның билии ханы болгаш долу болур, ол ышкаш олар херек материалдарны дузалал номнардан база Интернетти ажыглап тып ɵɵренир; дириг амытаннарга чаагай, кээргээчел сеткилди оттуруп, оларга ынак, хумагалыг болурун кижизидер.

4) проектиниӊ чугула сорулгазын тодараткаш, ону шиитпирлээри-биле сайгарар айтырыгларны тодарадыры:

5) проектиниң киржикчилери кылыр ужурлуг даалгаларын хувааттынып, хүлээнип алыры:

1-ги бɵлүк (8 кижи): «Хүрээлел» деп ɵоредилге номунда, эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерде база Интернеттен материалдарга даянып, чараа чечен дугайында дыңнадыг кылыр (ооң ажык-дузазын албан айтыр).

2-ги бɵлүк (7 кижи): эртем-популярлыг номнар азы сеткүүлдерге база Интернеттен материалдарга даянып тургаш, М. Пришвинниң дугайында дыңнадыг кылыр.

3-кү бɵлүк (8 кижи): Чараа-чеченниң овур-хевирин дараазында сɵстерге даянып тургаш, тургузар: чидиг, ине, шиш, борбак, думчук, даваннар, чолдак, ɵɵк дег, кулактары, карактар, бичии. Ол-ла бɵлүк кара-чеченниң чуруун чуруп кээр.

6) херек материалдарны тыпкаш, шинчилел чорудар, медээ тывар үндезиннерни, түңнелдерин аайлап кылыр аргаларын бɵлүктерге сайгарып чугаалашкаш, паспортун  тургузар:

Проекттиң паспорту

1. Проектиниң ады: М. Пришвин «Чараа чечен» деп чечен чугаазын сайгарып ɵɵренир кичээлдиң мурнунда проект ажылының белеткел чорудулгазы.

2. Проектиниң сорулгазы: сɵзүглелдиң утказы болгаш уругларның чыып алган материалдарының дузазы-биле чараа чечен деп амытанның дугайында билиин делгемчидип пр.

Сорулгазын чедип алыр дээш дараазында  шиитпирлээр айтырыглар:

1) уругларны М. Пришвинниң «Чараа чечен» деп чогаалы болгаш чараа чеченниң  бойдуста чуртталгазы-биле таныштырар;

 2) уругларның чугаа-домаан, сагынгыр-тывынгыр чоруун, бот-башкарылгазын, даап бодаашкынын, угаан-медерелин сайзырадып, боттарыннын хууда бодалдарын илередип билиринге чанчыктырар;

 3) уругларны дириг амытаннарга сонуургалдыг, оларга ынак, эки сагыш-сеткилдиг болурун кижизидер.

3. Проектиниң авторлары: Ак-Довурактың 4 дугаар школазының 2 «а»  клазы, оларның ада-иези.

4. Проектиниң эртем талазы-биле удуртукчузу: Салчак Л.Г.  

5. Сумелекчилери: хүрээлел башкызы А.Г. Ховалыг

6. Проектинииң  хевири: холушкак (шинчилел болгаш медээ (информация) дилээр).  

7. Эртем аайы-биле хевири: литературлуг номчулга (лингвистиктиг) болгаш хүрээлел (экологтуг).

8. Киржикчилернин саны: 2 «а» класс (23 кижи)

9. Белеткээр үези:  кыска үеде.

10. Харылзажырының аайы-биле:  класс иштинге.

11. Проектини көргүзүп таныштырар хевири:  буклет        

12. Медээлерни тывар бижимел барымдаалары: а) эртем-популярлыг ном-сеткүүлдер;

        б) өөредилге номнары болгаш дузалал өөредилге номнары;

        г) словарьлар, справочниктер, энциклопедиялар;

III этап: 

1) ɵɵреникчилерниң боттарының даалгазынга таарыштыр бот-тускайлаң шинчилекчи, дилеп-тывар ажылдарны организастаар;  

2) проектиниӊ кандыг-бир айтырыын шиитпирлээрде, кандыг-бир немелде материалдар херек апарза, бɵлүктүң кежигүннери удуртукчузу-биле ужуражып чугаалажыр, сүмележир.

IV этап: проектиге кылган ажылын камгаалаары-биле ниити ажылдарын белеткеп, литературлуг номчулгага  М. Пришвинниң «Чараа чечен» темалыг кичээлинге камгалаарынга белеткенири.

V этап: 1) кылып чоруткан ажылынының дугайында үнелелди кичээлдиң түңнел кезээнге кылыры;

2)  кылган ажылыныӊ сайгарылгазын чорудары: анкета азы кандыг-ла бир арганың  дузазы-биле проект киржикчилериниӊ бодалын илередир, ооң түңнелин сайгарып кылыры, ниити түӊнел үндүрери.