Театр эшмәкәрлеге ярҙамында балаларҙың телмәрен үҫтереү.
рабочая программа по развитию речи (средняя группа)

Театр эшмәкәрлеге ярҙамында балаларҙың телмәрен үҫтереү.

«Актерлыҡ сәнғәте телмәрҙән һәм тәндең хәрәкәтенән тора». И. Гете

Туған телде белеү, телмәрҙе үҫтереү-бала саҡтағы иң мөһим асыштарҙың береһе булып тора һәм хәҙерге мәктәпкәсә тәрбиә биреүҙә, балаларҙы тәрбиәләүҙең һәм уҡытыуҙың дөйөм нигеҙе булараҡ ҡарала. Һүҙ-аралашыу сараһы ғына түгел, ә фекерләү, ижад ҡоралы, хәтер, мәғлүмәт йөрөтөүсе һ. б. телмәр бөтә мәктәпкәсә йәштә үҫешә: ирекле булмаған эмоциональ телдән – сабыйҙарҙа, интонацион телмәргә – урта төркөм балаларында, телмәр тасуирилығына – өлкән мәктәпкәсә йәштәге балаларҙа

Урта йәштәге бала телмәренең үҫеш процесы – ҡатмарлы күп планлы процесс һәм уны уңышлы тормошҡа ашырыу өсөн телмәрҙең сифатына һәм йөкмәткеһенә йоғонто яһаған бөтә компоненттарҙың йыйылмаһы кәрәк.

Проблема: башланғыс хәлде анализлап, балаларҙың үҙаллы эшмәкәрлеген һәм шәхси үҙ-ара эш итеүен күҙәтеп, уларҙың әүҙем һәм пассив һүҙлектең бик ярлы булыуын аңланым, шуға күрә коммуникатив күнекмәләр үҫеше аҡрынайҙы. Мин үҙ эшемдә балаларҙа ҡыҙыҡһыныу уятҡан һәм уларҙың телмәрен үҫтереүгә булышлыҡ иткән алымдарҙы ҡулланырға кәрәк тигән һығымтаға килдем.Тик был эште алып барыу өсөн, тәрбиәләнеүселәрҙең телмәрен үҫтереүҙе кәрәкле йүнәлешкә йүнәлтергә мөмкинлек биргән шарттар булдырырға кәрәк. Был мәсьәлә буйынса фәнни-педагогик тәжрибәне өйрәнгәндән һуң, урта йәштәге балаларҙың коммуникатив үҫеше өсөн театрлаштырылған эшмәкәрлек һөҙөмтәле эшмәкәрлек төрө булып тора тигән һығымтаға килдем.

Театр-балалар өсөн сәнғәттең иң демократик һәм уңайлы төрҙәренең береһе. Ә театрлаштырылған эшмәкәрлек, үҙ сиратында, балаларға йоғонто яһауҙың иң һөҙөмтәле ысулдарының береһе, унда уҡытыу принцибы тулыраҡ һәм сағыу сағыла: уйнарға өйрәтеү.

Ул хәҙерге педагогика һәм психологияның эстетик зауыҡ формалаштырыуға; әхлаҡи тәрбиә биреүгә; ихтыяр, хәтер, күҙаллау, инициатива, фантазия, телмәр тәрбиәләүгә; шәхестең коммуникатив сифаттарын үҫтереүгә; балаларға художестволы белем һәм тәрбиә биреүгә бәйле бихисап көнүҙәк проблемаларын хәл итергә мөмкинлек бирә.

Театрлаштырылған уйын барышында һүҙлек запасы, телмәрҙең грамматик төҙөлөшө, тауыш әйтеү, темп, телмәрҙең тәьҫирлелеге әүҙемләшә, артикуляцион аппарат камиллаша. Бала туған теленең байлығын, уның тасуири сараларын үҙләштерә.

Театрлаштырыуға килгәндә, театр ҡурсағы менән осрашыу балаларға тынысланырға, көсөргәнеште кәметергә ярҙам итә, шатлыҡлы мөхит булдыра, изгелек тәрбиәләй, тип билдәләнем. Балалар алдында ҙур булмаған спектаклдәр уйнатыу, тауыш һәм һүрәтләнгән геройға ярашлы интонацияны үҙгәртеп, шулай уҡ миңә балалар, ваҡ уйынсыҡтар менән уйнап, уларға яҡшы таныш рус халыҡ әкиәттәрен уйната алыуын күҙәтергә мөмкинлек бирҙе («Сыбар тауыҡ», «Йоморо икмәк», «Шалҡан» һ.б.).

   Театрлаштырылған эшмәкәрлекте ойоштороуға төп талаптар булып:

- йәшкә ярашлы тематиканың төрлөлөгө һәм йөкмәткеһе;

- даими, көн һайын театрлаштырылған уйындарҙы бала тормошона, йәғни педагогик процесты ойоштороуҙың бөтә формаларына индереү;

- театрлаштырылған уйындарға ҡыҙыҡһыныу тәрбиәләү, уйын тәжрибәһен даими киңәйтеү, балаларҙың театр-уйын эшмәкәрлегенә стремылышын дәртләндереү һәм үҫтереү;

- балалар өлкәндәр һәм тиҫтерҙәре менән аралаша.

Минең үҙ аллы белем алыуымдың маҡсаты: театрлаштырылған уйындарҙы индереү мәсьәләләрендә теоретик кимәлде, һөнәри оҫталыҡты һәм компетентлыҡты күтәреү. 

Маҡсатҡа өлгәшеү өсөн түбәндәге бурыстар ҡуйылған:

1. Иртә йәштәге балаларҙың телмәрен үҫтереү проблемаһы һәм театрлаштырылған эшмәкәрлек өсөн шарттар булдырыу буйынса уҡытыу, белешмә, методик әҙәбиәтте өйрәнеү ярҙамында теоретик һәм практик материалды системалаштырыу.

2. Был тема буйынса перспективалы эш планын әҙерләү.

3. Урта  йәштәге балаларҙың телмәрен үҫтереү өсөн театрлаштырылған уйындарҙы файҙаланып, заманса эш формаларын индереү.

4. Урта йәштәге балаларҙың йәш үҙенсәлектәренә ярашлы хәрәкәт-телмәр уйындары һәм күнегеүҙәр, һамаҡтар һәм әйтештәр, ишетеү үҫешенә уйындар, тауыш оҡшатыу, ритмопластика, телмәр, бармаҡ, артикуляция һәм тын алыу гимнастикаһы; әкиәттәр сценарийҙары, театрлаштырылған уйындар, этюдтар картотекалары; музыкаль-ритмик разминкалар әҙерләү.

5. Театрҙың төрлө төрҙәре менән театрлаштырыу үҙәген булдырыу, төрлө әкиәттәр буйынса.

6. Театрлаштырылған уйындарҙы йыһазландырыу тураһында хәстәрлек күреү: театр уйынсыҡтары һатып алыу, үҙешмәкәр уйынсыҡтар, костюмдар, декорациялар, тәрбиәләнеүселәрҙең театрлаштырылған уйындарын сағылдырған атрибуттар эшләү, театр мөйөшөн биҙәү.

7. Театрлаштырылған уйындар өсөн әҙәби әҫәрҙәр һайлауға етди иғтибар бирергә: балалар өсөн аңлайышлы әхлаҡи идея, хәрәкәтсән ваҡиғалар, тасуири характеристика бирелгән персонаждар менән.

8. Балалар менән театрлаштырылған эшмәкәрлекте төрлө алымдар ярҙамында ойоштороу мәсьәләһе буйынса ата-әсәләр менән эште оптималләштереү.

 Үҙ аллы белем алыу буйынса перспективалы эш планы

Ҡулланылған әҙәбиәт:

1. 3. Аҙнабаева Ф.Ғ, Йылҡыбаева Г.Р., Нарынбаева А.З., 3.б. Гөлбостан: Балалар баҡсаһында телмәр үҫтереү өсөн методик ҡулланма. - Өфө: Китап, 2010. – 416 бит.

2.  Антипина А. Е. Театрализованная деятельность в детском саду: Игры, упражнения, сценарии. – М.: ТЦ Сфера, 2009.

3. Артемова Л. В. Театрализованные игры дошкольников. – М.: Просвещение, 1991..

4. З.Ғ.Нафиҡова ,Ф.Г.Аҙнабаева «Осҡон»

5. Ф.Г.Аҙнабаева, Г.Ш.Әлбәкова, А.Р.Буранбаева, К.Ф.Мортаева.

Башҡортостан Республикаһын өйрәнеү программаһы. Башҡортостан

– тыуған илем. – Өфө: Китап, 2017;

6. Р.Л.Агишева. Мин – башҡортостанлы. Өлкән төркөм балалары

менән эштә программа - ҡулланма (башҡорт телендә)

7. Калинина Г. Давайте устроим театр! Домашний театр как средство воспитания. – М.: Лепта-Книга, 2007.

8. Караманенко Т.Н. Кукольный театр – дошкольникам.- М.: Просвещение, 1969.

9. Карпов А.В. Мудрые зайцы, или Как разговаривать с детьми и сочинять для них сказки. – СПб.: Речь, 2008.

10. Федеральный государственный образовательный стандарт дошкольного образования - утверждён приказом Министерства образования и науки Российской Федерации. 2013г.