"Формирование читательской грамотности у детей младшего возраста" доклад
консультация

Татарстан Республикасы Саба                                Муниципальное  бюджетное дошкольное

муниципаль районы ш.т. Б.Сабасы                      образовательное учреждение  «Сабинский

гомуми  үсеш бирүче төрдәге Саба                       детский сад общеразвивающего вида  № 4

4нче  “Кыңгырау” балалар                                     «Кынгырау»» п.г.т. Богатые Сабы

бакчасы мәктәпкәчә белем                                     Сабинского муниципального

муниципаль  бюджет учреждениесе района       Республики Татарстан»

Федераль Дәүләт белем бирү стандартлары таләпләре нигезендә кече мәктәпкәчә яшьтәге баланың белем сыйфатын күтәрү шарты буларак укучының грамоталылыгын формалаштыру.

( Формирование читательской грамотности у детей младшего возраста)

Тәрбияче:

 Якупова Галия Гаптелфартовна

Октябрь, 2022-2023 уку елы

Әгәр дә сез балаларыгызның акыллы булуын телисез икән, аларга әкиятләр укыгыз.

Әгәр дә сез аларның тагын да акыллырак булуын

телисез икән,аларга тагын да күбрәк әкиятләр укыгыз."

Альберт Эйнштейн

Бүгенге көндә балалар бакчалары  Федераль Дәүләт белем бирү стандарлары нигезендә эшли . Белем бирү өлкәсендә «сөйләм үсеше» бүлеге кергән. Ул үз эченә   "китап мәдәнияте, балалар әдәбияты белән танышу, балалар әдәбиятының төрле жанрларындагы текстларны ишетү, аңлау" өлешләрен ала.

Укучы грамоталылыгы:

• кешенең язма текстларны аңлау һәм куллану, алар турында уйлану һәм үз максатларына ирешү өчен уку белән шөгыльләнү сәләте;
• үз белемен киңәйтү мөмкинлеге;
• социаль тормышта катнашу. 

Хәзерге балалар "матур рәсемне" аңларга теләгән "тамашачылар". Уку икенче планга китә, кызыксыз, кирәксез булып кала. Китап инде тормыш дәреслеге буларак кабул ителми. Алдагы буыннар таянган тотрыклы әдәби традиция әкренләп юкка чыга. Нәтиҗәдә, укучының грамоталылыгы,  мәдәнияты  һәм гомумән белеме түбәнәя.

Балаларның сөйләме  өстендә эшләүне кечкенәдән башларга кирәк. Барысы да яраткан җырлар, бишек җырлары, шаяртулар, сабый туганнан бирле киң кулланыла. Шулар белән баланы  тәрбиялиләр, үстерәләр, мәдәнияткә өйрәтәләр, сөйләшергә өйрәтәләр.

Мәктәпкәчә яшь -баланы уку эшчәнлегенә  әзерләү өчен иң актив вакыт. Бу вакытта бала әйләнә-тирә мөхит турында башлангыч белемнәр ала, күнекмәләр, гадәтләр, характер үстерелә. Аның китап белән кызыксынуы формалаша, күпкырлы уку эшчәнлеге нигезләре салына. Билгеле булганча, китап - мөһим белемнәр чыганагы. Китаплар кешене уйланырга этәрә, үз фикерен үстерә, хыялларын үстерә, кешенең шәхесен баета. Ләкин, кызганычка каршы, хәзерге балалар үз вакытларын компьютер уеннары, телетапшырулар карау белән ешрак үткәрәләр, һәм бу аңлашыла, чөнки хәзерге дөнья - электроника, электрон уеннар һәм заманча гаджетлар дөньясы.

Бүгенге көндә күп кенә ата-аналар да  үз балаларына китап укымый, бу балаларның укудагы белеменең сизелерлек кимүен, әдәбият белән кызыксынуларын югалту турында сөйли. Нәкъ менә китап бала өчен дөньяның белем, үсеш һәм танып белү чыганагы булып тора, уку сөйләмне, хәтерне, мәктәпкәчә яшьтәге баланың фикер йөртүен үстерә. Өлкәннәрнең укуын тыңлаганда, аның белән бергә китап иллюстрацияләрен карап, бала актив уйлый, геройлар өчен борчыла, вакыйгаларны көтә, тәҗрибәләрен башкаларның тәҗрибәсе белән бәйли. Бергәләп уку олыларны һәм балаларны

 якынайта, сирәк һәм шатлыклы минутлар рухи аралашуны стимуллаштыра һәм тутыра, балада игелекле һәм яратучан йөрәк тәрбияли. Гаилә дә бергәләп уку балаларның укуга карата булган  кызыксынуын уятырга булыша. Ә баланың сөйләм үсеше- мәктәптә уку өчен  әзерлекнең мөһим шарты.

Баланы китап дөньясына кем кертергә тиеш? Әлбәттә, моны башта ата-аналар эшләргә тиеш. Аннары без- мәктәпкәчә  белем бирү учреждениясе хезмәткәрләре ата-аналарга кушылабыз,. Шуңа күрә ата-аналар һәм тәрбиячеләрнең бурычы: мәктәпкәчә яшьтәге балаларда китап укуга кызыксыну һәм ихтыяҗлар формалаштыру. Ата-аналар һәм педагоглар баланы укырга өйрәтергә тиеш түгел!!!!!! аны укырга әзерләргә кирәк.

Мәктәпкәчә яшь баланы уку эшчәнлегенә кертү өчен иң актив вакыт. Бу елларда бала әйләнә-тирә мохит турында башлангыч белемнәр ала, күнекмәләр, гадәтләр, характер үстерелә. Аның китап белән кызыксынуы формалаша, күпкырлы уку эшчәнлеге нигезләре салына. Мәктәпкәчә яшьтәге укучыны формалаштыру процессы ике этаптан тора:

- пассив этап бала олылар укыган әсәрләрне тыңлаучы булганда;

- актив этапта, бала китап белән кызыксынганда, өлкәннәрдән аңа укырга куша, хәрефләрне җиңел үзләштерә, үзе укый башлый.

Безнең төркемдә кечкенә генә китапханә почмагы бар. Анда балалар өчен фәнни-популяр китаплар, классик әдәбият, табигать турында китаплар, төрле жанрдагы фольклор,  әкият җыентыклары кертелде.

Китап почмагында төрле китаплар бар: зур  рәсемле китаплар, кечкенә китапчыклар, каты тышлы әкият китаплары, кулдан ясалган китаплар.

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларны китап белән таныштыру ул үзе сәнгать формасы  

Балалар үзләре яратып өлгергән әкиятләрне  бармак, таякчык, кыстыргыч, магнитлы театрлар ярдәмендә , лепбуклардан файдаланып үзләре дә сөйлиләр.  Бер-берсен тыңлау , юл кую үзе  тәрбия өлкәсендә  әхлак формасы булып тора.

        Кече  мәктәпкәчә яшьтәге балаларда  бергәләп укуны формалаштыру буенча максатчан эш алып бару мәктәпкә әзерлек төркемен тәмамлаучы балага түбәндәге мөмкинлекләрне  бирә:

- эмоциональ җаваплылык;

- уку фантазиясенең активлыгы һәм объективлыгы;

- кабатлый белү;

- аналитик осталык (текстка карата сораулар, укыганнары турында уйланулар, вакыйгаларны, геройларның гамәлләрен мотивацияләү;

картинага карап хыялланып сөйләү)

- сәнгать формасын деталь һәм композиция дәрәҗәсендә аңлау.