«Кыра баhаарынньыктар» улахан бөлөх о5олоругар баhаартан сэрэхтээх буолууга аналлаах аралдьыты сценаарыйа
материал по обж (старшая группа) на тему

«Кыра баhаарынньыктар» улахан бөлөх о5олоругар баhаартан сэрэхтээх буолууга аналлаах аралдьыты сценаарыйа.

Сыала: о5олорго «Баьаарынньык» идэтин кытта салгыы билиьиннэри, баьаартан сэрэхтээх буолуу быраабылатын чинэтии, о5олор толкуйдуур, булугас ойдоох, сытыы быьыыларын сайыннарыы. 

«Кыра баhаарынньыктар» улахан бөлөх о5олоругар баhаартан сэрэхтээх буолууга аналлаах аралдьыты сценаарыйа

Иитээччи: Сысолятина В. А.

Сыала: о5олорго «Баьаарынньык» идэтин кытта салгыы билиьиннэри, баьаартан сэрэхтээх буолуу быраабылатын чинэтии, о5олор толкуйдуур, булугас ойдоох, сытыы быьыыларын сайыннарыы.

Туттуллар тэрил: 2 биэдэрэ, 2 телефон, 2обруч, кыыллар (оонньуурдар), 2 скамейка, экран и ноутбук, мэдээллэр.

Буолар сирэ: спортивнай заала.

Аралдьытыы хаамыыта:

Музыка тыаьыыр, о5олор сиэтиьэн заалга киирэллэр.

– Кунду о5олор, мин билигин эьиэхэ кылгас хоьооннору аа5ан иьитиннэриэм, хоьоон бутэьик тылын эьиги толкуйдаах ситэрэн биэриэхтээххит. Ойдоотугут. Чэ, бол5ойон истин: сопко таайдаххытына бугунну аралдьытыыбыт туохха аналлаа5ын таайыаххыт.

«Таабырын таайсыыта»:

1.      Уот кыыма муоста5а туспут,

Мас муостаны умаппыт.

Корон турума, куутумэ,

Тургэнник кут уута.

2.      Кырачаан кыргыттар,

Испиискэннэн оонньообуттар.

Корон турума,

Былдьаан ыл испиискэлэрин!

3.      Баьаарынай массыынаны,  

Буккуйбаккын хаьан да

Баьаарынай массыына

Оно кыьыл – манан.

– Хайа о5олор, туохха сыьыаннаах тыллары таайтардым.

О5олор эппиэттэрэ:

Ыытааччы: Саамай соп, бугун биьиги «Кыра баьаарынньыктар» диэн аралдьытыыга кытта кэллибит. Былыр – былыргаттан дьоннор уоту булуна уорэммиттэрэ. Билигин ким да5аны уота суох сатаан олорбот, уот биьигини сылытар уонна аьатар. Ол гынан баран, уоттан сэрэхтээх буоларбытын умуннахпытына, уот олор кутталлаах буолуон соп. Уот кими да тугу да харыстаабат уонна аьыммат. Баьаар уодуйэр – уоскуур. Сыыьа туттуу тумугэр, баьаар буолар.

– Этин эрэ о5олоор, баьаар буолла5ына, баьаары умуллара кимнээх кэлэллэрий?

О5олор эппиэтэрэ: Баьарынньыктар.

– Саамай соп, баьаарынньыктар.

– Барааьынньыктар туох танастаахтарый?

О5олор эппиэтэрэ: Анал танастаах.

– Саамай соп, Баьаарынньыктар ууга илийбэт, уотка умайбат анал танастаахтар.

– О5олор, Баьаарынньык ханнык туттар тэриллэрдээ5ий?

О5олор эппиэтэрэ: кирилиэс, сугэ, биэдэрэ, луом, насуос, шланга.

– Саамай соп, кирилиэс, сугэ, биэдэрэ, луом, насуос, шланга.

– Баьаарынньык ханыык хаачыстабалаах буолуохтаа5ый, о5олор?

О5олор эппиэтэрэ: хорсун, куустээх, сымсы, утуо киьи буолуохтаах.

– Саамай соп о5олор, Баьаарынньык эр санаалаах, хорсун, куустээх, эр санаалаах, сымсы, утуо киьи буолуохтаах.

Баьаарынньык улэтэ

Куустээх уолаттарга!

Баьаарынньык улэтэ

Дьоннору оруьуйэр!

Баьаарынньык улэтэ

Хорсун быьыы, чиэс!

Баьаарынньык улэтэ

Оннук баара, оннук баар!

– О5олоор, эьиги «баьаар» диэн тылы истибиккит дуо?

О5олор эппиэттэрэ:

– Баьаар диэн олус кутталлаах, баьаар барда5ына танастар, онноо5ор бутун дьиэлэр умайыахтарын соп

– Баьаар буолла5ына Баьаарынньыктар кэлэн уоту умуллараллар. Уот умулларалларыгар огнетушитель комолоьор.

Слайда5а огнетушитель кордоробут.

– О5олор, огнетушитель иьигэр туох баара буолуо дии саныыгытый?

О5олор эппиэттэрэ:

– Огнетушитель иьигэр анал боросуок баар уонна углекислай газ.

– О5олор, уоту оссо хайдах умулларыахха соп дии саныыгытый?

О5олор эппиэттэрэ:

– Саамай соп, уоту ууннан эрэ умулларбакка, кума5ынан эмиэ умулларыахха соп.

– О5олор, арай, баьаар буолан эрэрин кордоххутунэ сотовай телефонтан ханнык нуомэргэ эрийэбитий?

О5олор эппиэттэрэ: — 001

– Саамай соп, аттыгытыгар улахан дьон суох буоллаххытына тургэнник — 001нуомэргэ эрийэ5ит.

 – Дьэ билигин курэхпитин са5алыыбыт.

Хамсаныылаах оонньуу «Баьаарынньыктары ынырыы»

– О5олор, билигин икки хамаанда5а арахсан курэхтэьиэхпит. Бастакы курэхпит аата «Баьаарынньыктары ынырыы». Бол5ойон истэбит:

·                    Зал тугэ5эр турар олоппоско суурэн тиийэ5ит, олоппоско телефону ылан 001 нуомэргэ эрийэ5ит, уонна тоттору суурэн кэлэ5ит.

– Маладьыастар, бары тургэнник суурдугут, сопко эрийдигит. Салгыы иккис курэхпитигэр киирэбит.

      Дидактическай оонньуу «Ойдоон иьит»

·                    Мин тыллары ааттыам, баьаарга сыьыаннаах тылы иьиттэххитинэ атахтаргытынан тибийиэхтээхит. Чэ эрэ, бол5ойон истэбит:

Кинигэ, Баьаарынньык, торт, огнетушитель, суумка, уот, киистэ, каска, уруучуку, шланга, кэмпиэт, испиискэ, оонньуур, 001.

Ыытаачы: Маладыастар бары бол5лммльолоохтук истэн, барытын сопко таайдыгыт. Салгыы барабыт.

·                                  Хамсаныылаах оонньуу «Уоттан сэрэхтээл буол»

– О5олор, билигин эмиэ икки хамаанда5а арахсан курэхтэьиэхпит.

Уьус курэхпит аата «Уоттан сэрэхтээл буол» диэн. Быраабылытын бол5ойон истэбит:

·                                                  Дьиэ умайа турар эбит. Ону эьиги умулларыахтааххыт.

Ыскамыайка урдунэн, биэдэрэлээх суурэ5ит, туннук «обруч» иьинэн киирэн тахса5ыт, олоппоско тиийэн биэдэрэлээх «ууну» ыьа5ыт уонна тоттору суурэн кэлэн, биэдэрэ5итин иккис о5о5о биэрэ5ит. Ойдоотугут дуо о5олоор?

Ыытааччы: Маладьыастар, бары тургэнник суурэн тиийэн «баьаары» умуллардыгыт. Салгыы тордус курэжпитин са5алыыбыт.

                Хамсаныылах оонньуу «010 комо5о ыксыыр»

– Тордус курэхпит аата «010 комо5о ыксыыр».

·                                                       Эмиэ икки хамаанда5а арахсан курэхтэьиэхпит. Бу курэххэ биьиги кыыллары быыьыахтаахпыт. Бастакы о5о кеглилар быыстарынан змейкалаан суурэн тиийэн, корзиналаах кыыллартан, биир кыылы ылан тоттору суурэн кэлэр. Онтон иккис турар о5о суурэн. Бары кэллэхтэртиринэ курэх бутэр.

– Дьэ, бары эмиэ олус тургэнник суурэн, кыыллары барыларын «быыьаатыбыт».

– Чэйин эрэ, о5олоор. Аны мин хоруйдарбар элбэх соп эппиэти ким биэрэр эбитий?

·        Баьаар буолла5ына сотовай телефонтан ханнык нуомэргэ эрийэр этибитий? – 010.

·        Хос иьигэр буруо бо5о буолбут, хайыыбытый? –аан диэки сыыллабыт.

·        Эн кэтэ сылдьар танаьын умайан эрэр буолла5ына хайдах гынабытый? –охтон туьэбит уонна токунуйэн барабыт.

·        Арай, телевизорбут буруолаан ьа5ыстын, хайыыбытый о5олоор? – араарабыт уонна танаьынан саба быра5ыбыт.

·        Дьиэ иьэ барыта буруо буолбут, хайдах тыыныахха собуй? – тэрээпкэ инчэтэн баран, тэрээпкэ нонуо тыынабыт.

– Маладьыастар! О5олоор, бугун эьиги бары баьаартан сэрэхтээх буолуу быраабылатан барытын сопко ойдообуккутун кордордугут, Баьаарынньыктар ыарахан улэлэрин, туттар тэриллэрин билистигит. О5олоор, иээдээн тахсыбатын диэн быьаартан сэрэхтээх буолуу быраабылатыг оруу тутуьуоххайын! Оччо5о бары дьоллоохтук олоруохпут.

·        Тумук.

– О5олоор, Баьаарынньыктары то5о хорсун идэлээх дьон диэн ааттыбытый?

О5олор эппиэттэрэ:

– Баьаар умуллардахтарына кинилэргэ туох на5араада туттаралларый?

О5олор эппиэттэр:

 – О5олор, баьаар умулларыытыгар Баьаарынньыктарга «Хорсун быьыы», «Олууттэн быыьаныы» мэтээллэринэн уонна саамай урдук на5араада «Эр санаа» диэн орденынан на5араадалыыллар.

– Бугун эьиги бары олус хорсуннаргытын, куустээххитин, эр санаалааххытын кордордугут. Мин эьиэхэ барыгытыгар «Хорсун быьыы» диэн мэтээл туттарыахпын ба5арабын. Бу курдук оруутун хорсун буолун, баьаартан сэрэхтээх буолуу быраабылатын олох кэьимэн.

О5олорго мэтээл туттарыыта.

– Манан биьиги аралдьытыыбыт бутэр, бары кохтоохтук кыттыбыккытыгар махтал!