Кыьын туьунан дьайымал ( орто белех о5олоругар аналлаах)
методическая разработка по окружающему миру (средняя группа)

                      Кыьын ( Орто белех о5олоругар аналлаах дьайымал ).

Сыала: О5о толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы – кэцэтии. Кыьыццы дьыл кэмин туьунан хатылааьын, о5о билиитин салгыы чицэтии, ойуур – тыа олохтоохторун , кыыллар тустарынан о5олору кытры сэьэргэьии. Туллыыр эйгэни харыстыырга, эйэлээх буоларга о5олору ыцырыы – угуйуу.  На5ыл кэрэ музыканы истии, музыка5а  сеп тубэьиннэрэн хамсана уерэнэллэрин ситиьии.

   Туттуллар тэриллэр:  Кыьыццы айыл5а кестуулэринэн хартыыналар, тыа кыыллара сымна5ас оонньуурдар, араас ецнеех хордуон кумаа5ылар, клей, кыптыый.

Дьайымал хаамыыта.

О5олор оонньуу сылдьар кэмнэригэр иитээччи о5олор интириэстэрин тардар гына  «Кыьын» туьунан хоьоон аа5ар:

  Ыччуу – ычча…

Кыьын то5о буоларый?

 Куруук тымныы турарый?

Сайын хана куотарый?

Саьан сутэн хааларый ?

Дьэ дьикти, дьикти- дьикти дии

Куммут уота сылыппат,

Куерэгэйбит ылаабат ,

Арай Чысхаан ыйылыыр,

Муннун тыаьа сыыгыныыр,

- О5олор ханнык дьыл кэмин туьунан аа5ан иьитиннэрдим?

О5олор эппиэттэрэ….. маладьыастар.

-Ким миэхэ этиэ5эй, сылга хас дьыл кэмэ баарый?

О5олор эппиэттэрэ….. маладьыастар.

- Бугун биьиги кыьыццы дьыл туьунан кэпсэтиэхпит.(сэьэргэьиигэ кыьын туьунан слайданы керуу, ырыты).

Иитээччи: О5олор бу хартыыналарга тугу кере5утуй? Ким ойуулуон ба5арарый? (о5олор кэпсээннэрэ ырытыылара).

Иитээччи: Аан ийэ дойдубут кыьыццы тацаьын кэтэн, уп – уруц хаарынан буруммут керуеххэ эчи кэрэтин ырааьын сырдыгын. Кыьын таьырдьа та5ыстахха тымныы туманнаах, ыраас чэбдик салгыннаах.

(Эрчиллии тыынар органы сайыннарыы)

Иитээччи: Муннубутун , тыцабытын агдабытын эрчийэ таарыйа, харахпытын симэн туран санаабыгар кыьыццы ойуурга куулэйдии сылдьан ыраас салгын толору ,туеспутугэр э5ирийиэхэриц эрэ. (о5олор 5 ахсаацца муннуларынан салгыны э5ирийэн, 5 ахсаацца айахтарынан таьаараллар, 3 тегул оцоруу).

- О5олор маладьыастар…..

- О5олоор ессее билэ5ит дуо? Ойуурга кимнээх олороллоруй?

О5олор эппиэттэрэ…… маладьыастар (о5олор кэпсээннэрин истии ырытыы).

Хамсаныылаах оонньуулар:  

1. Ойуур кыылларын утуктуу, (музыка тыаьыыр кэмигэр о5олор  хартыынаннан керен , тыа кыылларын утуктэллэр).

Иитээччи: Онтон билигин о5олоор, таабырынна таайсыаххайыц эрэ.

1. Сайын бороц кыын ма5ан баар уьу?

- о5олор эппиэттэрэ ….. маладьыастар.

Иитээччи: О5олоор истиц эрэ …..

- ким эрэ тоцсуйар дии..

Хаар киьи: Утуе кунунэн о5олоор! Миигин билэ5ит дуо? Мин кимминий?

О5олор эппиэттэрэ……

Хаар киьи: О5олоор мин эьиэхэ куулэйдии , оонньуу кэллим, оонньуохутун ба5ара5ыт дуо ?

О5олор эппиэттэрэ…..

Хаар киьи : Очоо5уна мин хорйдарбар эппиэттээц оччо5уна оонньуопут.

- Хаар хаьан туьэрий?

О5олор эппиэттэрэ…..

_Хаар хантан туьэрий?

О5олор эппиэттэрэ….

- Хаар хайдах ецнее5уй?

О5олор эппиэттэрэ….

-Хаар туохтан уулларый?

О5олор эппиэттэрэ….

- Ханнык дьыл кэмигэр?

О5олор эппиэттэрэ ….

Оо, о5олорум маладьыастар мин  туспунан элбэ5и да билэр эбиккит, чэ анны оонньыаххайыц.

Оонньуу «Хаар кыырпахтарын хомуй» (музыка тыаьынан о5олор хаары хомуйаннар меьееччуккэ угаллар).

Хаар Киьи : Уу о5олордуун оонньооммун наьаа да тириттим, сылайдым быьыылаах.

О5олоор эьиги уьуйааццыт наьаа итии эбит, мин ууллаары гынным быьыылаах, барыыьыкпын, керсуеххэ диэри.

(Хаар киьи тахсан бара).

Иитээччи: О5олоор хаар киьибит ыксаан а5ай барда, киниэхэ итии сиргэ сылдьара бобулаах ууллан хаалыа дии.

Иитээччи : О5олор хаар теье тургэнник уулларынкеруеххутун ба5ара5ыт дуо?

(Эксперимент, хаары ытыска ууран уулларыы).

(эксперимент кэнниттэн о5олор  ырытыыларын истии).

Иитээччи: о5олор маладьыастар , бугуццу дьарыкка эьиги кыьын туьунан билиигитин чицэттибит, бары кехтеех кыттыыны ылан миигин уертугут.