Йыван Кырла лудмаш
методическая разработка

Проектно-исследовательский паша негызеш малокомплектный туналтыш школышто йоча-влакын творчествыштым да уш-акылыштым вияндымаш (паша опыт гыч)

Кажне тÿналтыш класс туныктышын паша корныштыжо ик эн неле, но кÿлешан паша вашлиялтеш – тиде класс вуйлатыше. Вет тÿналтыш класс туныктышо 4 ий жапыште тудын дек толшо кажне икшывын Кузе вашталт толмыжым ужеш. Ускыртланыше – вашке гына икойыш шушо йочаш савырна, осалже – порыш, æркын юватылше икшывыже писынрак тарванылаш тунем шуэш. Мыланем гын, тÿналтыш класс туныктышо чылт скульпторла чучеш. Шукыж годым могай шкеже – тугай тунемшыже.

        Шке паша опытыштем воспитательный девиз – кредолан тунемме паша уш-акылым вияндыше, кажне тунемше шкевуя шинчымашым погаш тыршыше, творчествыже виянше лийже манмым шотлем.

        Воспитательный пашаштем тÿн корнылан 6 направленийым налынам: тазалык, нравственность, канымаш, еш, уш-акыл, мутланымаш.

        А тиде корно ден паша ышташ мыланем 5 «шке» шомак полшат: шке шонем, шке ыштем, шке вуйлатем, шке тунемам, шке воспитыватлалтам.

        Тунеммаш да йоча-влакым воспитатлыме паша ваш кылден ыштыме веле кугу лектышым пуа манын, ÿшанем. Вет кажне урокышто налме келге шинчымаш илыш корнышто тÿрлö шöрыныштат кÿлеш, Але мöнгешла. Воспитательный пашам эртарыме годым налме шинчымаш урокышто кÿлешан. Садлан, тунеммаш воспитательный паша деч тÿналмат пеш лачеш толеш. Тидыже эн ончычак тунемшылан келша:

• чыла предмет дене шинчымаш келгемеш,
• йочан тунемаш кумылжым луктеш,
• уш-акылым виянда

Йочан койыш-шоктышыжат вашталтеш:

• шкевуя виянеш,
• творческий шÿлышан кушкеш,
• шкенжым аклаш тунемеш; шке танаш, туныктышо, ача-ава ончылно статусшо нöлтеш

Школышто тунемаш, йочан виянмыже, воспитательный паша нимынярат посна ончалтшаш огытыл. Тачысе кечылан тудым иктыш ушыман. Садлан, класс вуйлатыше семын мый 3 направлений дене пашам ыштем:

• проектно-исследовательский паша
• класс самоуправлений виянмаш
• ача-ава-влак дене пенгыде кыл

Тачысе выступленийыштем утларак келгын проектно-исследовательский пашаш шогалнем. Тиде направлений дене ынде 4-ше ий ыштем. Проектно-исследовательский паша тунам сай лектышым пуа, кунам туныктышо шкеже тиде паша деке шÿман. Тÿрлö опыт, тÿткын æскерымаш, иктешлымаш туныктышын шинчымашыжым келгемдат, уш-акылыштым вияндат.

Тÿшкан пашам ыштымаш класс коллективымат пенгыдемда. Психолог-влакын шымлымышт почеш класс коллективыште микроклимат саемеш. Тиде 4 ий жапыште ме 3 проект дене пашам ыштен улына:

• «Куэ – славян калыкын йöратыме пушенгыже, марийын – онапужо»
• «Кайык- мемнан йолташна»
• «Шкенан клумбысо пеледыш-влак»

Эн ончычак мый ача-ава-влак погынымаште проект да проектный пашан кÿлешлыкше нерген каласкаленам. Ончыссо туныктымо пашам танастараш гын, мыланем проект паша, руш манмыла, ктд-м (коллективно-творческое дело) шарныкта.

        Тÿналтыш класс йоча проект пашам чылт шке семын гына, кугыенын полышыж деч посна, ыштен ок керт. Садлан, туныктышо, ава Але ача могырым полыш лийын.

        Проектлан стартым пуымеке, кажне йоча, темылан келшышын, фольклор материалым, автор але калык мурым, почеламут але ойлымашым поген, а вара – посна альбомыш чумырен келыштареныт. Муро, куштымашым музыкальный вуйлатышын полшымыж дене тунемынна. Кажне проектын лÿмжылан энертен, сочиненийым возеныт, сÿретым ыштеныт, кружокышто ÿдыр-влак шке творческий шÿлышыштым тÿрлен ончыктеныт.

        «Кайык – мемнан йолташна» проект дене пашам ыштыме годым ялыштына шуко вере кайык-влаклан у пöрт шочын, а береза – любимое дерево славян, священное дерево мари» проект годым школ кудывечыштына нöргö куэ, шке сад-пакчаштышт саскам пуышо пушенге, вондерла ешаралтыныт.

        Кажне проект деч вара, пашанам иктешлен школ-садыштына кугу пайремым эртаренна. Теният кумшо проектнам мучашлен, шыжым пеледыш балым ышташ шонена.

        Индивидуальный але групповой проект, исследовательский пашам налаш гын, тудымат öрдыжеш огына кодо.

        Теве кодшо тунемме ийын 2-шо классыште тунемше Князев Кирилл да 4-ше класс ÿдыр Иванова Лилия шке пашашт дене 11-ше Межрегиональный строительный выставке «Мыйын шонымо пöртем» йоча творчество конкурсышто финалист лийыныт.

        Тений тудо эргак да 3-шо класс ÿдыр Мамаева Марина «Мый – исследователь» региональный исследовательский  паша да творческий проект конкурсышто тÿналтыш класс тунемше-влак коклаште «Молан цикламеным шындат» тема дене пашам ончыктеныт.

        Кеч проектно-исследовательский паша туныктышын шуко жапшым налеш, но йоча тиде пашаште творчествыжым да уш-акылжым виянда. Мыланем тыгай сомыл моткоч келша, молымат тиде пашашке ушнаш ÿжам.