Үлегер домактар
презентация к уроку

Слайд 1

Y л е г е р д о м а к т а р Чонну ң кыска болгаш чиге сөглээн суртаал домактарын ү легер домактар дээр. Y легер домактарның онзагай талазы – допчу болгаш кыска, утказының чигези, ш ү л ү к тургузуглуу болур. Y легер домактарда ханы утка ооң сөз ү нде сиңниккен турар. Олар амыдыралдың дуржулгазынга ү ндезилеттинген өөредиг, кичээндириг азы суртаал аянныг болур. Оларга тө-рээн черинге, чөпт ү г херекке, хосталгага, к ү ш-ажылга ынак-шылды, маадырлыг чорукту, эп-найыралды, кижизиг аажы-чаңны онзалап х ү нд ү леп көрг ү з ү п турар. Ынчангаш ү легер домактарның темазы янзы-б ү р ү болур. Ону дараазында ү ле-гер домактардан көр ү п болур.

Слайд 2

Эртем чокта Эртен база д ү н Чечен менде, Чечек черде. Чепти эжип өө ренир, Чеченни сактып өө ренир Эртинени черден казар, Эртемнерни номдан тывар.

Слайд 3

Ыглаган уруг багай, ыраажы оол чараш.

Слайд 4

Yж γ к билбес кижи γн γ чоктан дора Куш уялыг, Кижи чурттуг. Куш уязынга ынак, Кулун иезинге ынак. Кижи т ө л ү нге ынак, Ыт коданынга ынак

Слайд 5

Дылың-биле дыт ужурба, аксың-биле аал көж ү рбе

Слайд 6

Ажылдан дескен т γ регге д γ жер, Билигден дескен чазыгга д γ жер. Чаштанчыдан өрт γнер, Чаашкындан γер γнер. Улугну х γ нд γ лээр, Уругну азыраар. Сөс багы – чаргы, Чорук багы – чаа. Чадаг чорба, аъттыг чор, Чааскан чорба, эштиг чор. Ада сөз γ н ажырып болбас, Ие сөз γ н ижип болбас.

Слайд 7

Ары чигири амданныг, ажыл б γ р γ з γ ажыктыг.

Слайд 8

Чаш дээш базынма, Чавыдак дээш шоотпа. Эки кижээ эш хөй, Эки аътка ээ хөй. Эштигде хөгл γ г, Эптигде к γ шт γ г. Кижи экизи найыралда, Аът экизи мунушта.

Слайд 9

Эжишкилер найыралы Эртине дагны тургузар.

Слайд 10

Эки аъдыңны дагга човатпа, Эки эжиңни чокка кызава. Эдин камнаваска орлур, Эжин камнаваска чарлыр . Кежээниң мурнунда – х γ нд γ , Чалгааның мурнунда – кочу. Чашпаа кижиниң сөз ү хөй, Чалгаа кижиниң чылдаа хөй.

Слайд 11

Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан.

Слайд 12

Чалгаа кижи бажым дээр, Чазый кижи сускадым дээр. Чадаг кижээ чер ырак, Чалгаа кижээ чем ырак. Ажыл соонда Аъш-чем амданныг.

Слайд 13

Кижи экизи – х γ н, кижи багы – чылан.

Слайд 14

Эки кижиниң эжи хөй, эртине даштың ээзи хөй. Буянныг кижиге чон ынак, Будуктуг ыяшка куш ынак. Эки кижи эжин утпас, Эртине даш элеп читпес. ШЫНАА ЧЕРНИҢ ШЫГЫ ЭЛБЕК, ШЫНЧЫ КИЖИНИҢ ШЫРАЙЫ ЧАЗЫК.

Слайд 15

Хойлуг кижи каас, инектиг кижи тодуг.

Слайд 16

КАң сугга кадар, кижи бергээ дадыгар. ШЕВЕР КИЖИ МАКТАДЫР, ЧЕВЕН КИЖИ БАКТАДЫР. ДАГ АЪТТЫ ЧОВАДЫР, КЫЛЫК БОТТУ ЧОВАДЫР. Олутта олча чок, чыдында чыргал чок.

Слайд 17

Кижи караа кылаңнатпа, ыт думчуу борбаңнатпа.

Слайд 18

ЫДЫКТЫГ Ч Y ВЕ – ДАҢГЫРАК, ЫЛАПТЫГ Ч Y ВЕ – ШЫН. СУГНУ ТӨПКЕШ, УЗУП АЛБАС. СӨСТ Ү СӨГЛЭЭШ, ТУДУП АЛБАС. БОДУҢНУ МАКТАВА, ЧОНУҢНУ БАКТАВА. УЛУГНУ КЫРГАН ДИВЕС, УРУГНУ ЧАШ ДИВЕС.

Слайд 19

Кичээнгейиңер дээш четтирдивис! Y легер домактарны 1-ги класс белеткээн. Класс удуртукчузу: Ломбу Светлана Сояновна 25.01.2018.