Эреспей-2016
план-конспект на тему

Мөөрей  «Эреспей-2016»

        Сорулгазы:

1. Оолдарны куш-шыдалдыг, эрес-кежээ, кашпагай болурунга кижизидер.

2. Ада-чуртунун толептиг камгалакчылары болуп озеринге ооредир, кижизидер.
3. Куш-ажылга, торээн чуртунга ынакшылды оттурар.
4. Эр кижинин куштуг-шыыраан, угааныын, чоргаарын, тывынгыр-сагынгырын, хоглуун сайзырадыр.

Дерилгези: Улегер домактар: «Турза узун, тутса моге», «Эки иенин кызы-шевер, эки аданын оглу-сергек», «Тандынын байы-ан-куштуунда, ог-буленин байы-ажы-толунде», «Ада чокта эш чок дег, аъды чокта бут чок дег».

Чорудуу:

1. Таныштырылга
2. Угаангыр-сагынгыры, чечен-мергени
3.  Чурууру
4. Куш-шыдамыы (хол басчыры)
5. Шериг авияциязы (самолёт кылыры)
6. Парашютист ( узунун  шураары)
7. Уран талантызы

Мөөрейниң чорудуу.

1. Организастыг кезээ

- Эртенгинин мендизи-биле эргим аалчылар, ада-иелер болгаш  эреспейлер, жюри кежигуннери.

Эгиир шагдан үнелиг

Эр хиндиктиг кижи

Эрес, моге шыырак сен,

Энерелдиг  эр кижи.

Отка-көске душпес болза,

Оолдун омаа орланында,

Оор-суук кылбас болза,

Окпан чикпен кайгалында.

Дезиг аътты сыындыр четкеш,

Дээктиг сарыг сыдым-биле

Донмек эъди узулгуже,

Тореп чилээр эрезинде.    

Богун бис Ада-чурт камгалакчыларынын хуну февраль 23-ке тураскааткан моорейни эрттирер бис.

  1918чылдын февраль 23-тен эгелеп Кызыл шеригжилер хуну кылдыр демдеглеп турган.

     Ада-чурттун улуг дайынынын соонда февраль 23-ту Совет шериглер хуну кылдыр эде адаан.

        Оон соонда СССРЭ душкен соонда Ада чурт камгалакчыларынын хуну кылдыр эде адаан. 2000 чылдан эгелеп ол хунну «кызыл хун» -дыштаныр хун кылдыр чарлаан.

                 Адаан-моорей болган чери

                Аштырарлар, тиилекчи албан турар.

                Ылап шынчы туннээр кылдыр

                Жюриден сонгуп аар-дыр.

1-ги .Моорей « Таныштырылга»

Кижи аттыг,

Чувур баглыг.

        Моге кежээ, сорук кирген оолдарны

        Моорейге киржиринче чалап тур бис.

Аът киштежип таныжар

Кижи чугаалажып таныжар

Аван адаан шолан кымыл,

Аал чуртун кайдал?

Орлан шоваа оолчугаштар,

Ону биске таныштырзын.

2 -ги моорей: «Угаангыр-сагынгыры»

Ажыл-ишчи, эрес, кежээ, турум чаңныг,

Боду дээштин туржуп шыдаар, хундулээчел,

Бодамчалыг, орлан –шоваа оолдарны

Бодандырар айтырыгларже чалаптаалы.

Угаан-бодал сайзырадыр

Угааныглар кайда силер?  

«Бодандырар айтырыглар»

1. Бис чуу деп Республикада чурттап турар бис? (Тыва)
2. Чурттап турар хоорайывыс адын ада? (Ак-Довурак)
3. Ачазыннын долу ат сывы, кайда ажылдап турарыл?
4. Бистиң хоорайывыс чанында чуу деп хем агып чыдарыл?(Хемчик)
5. Чылда каш уе барыл? (Кус, Кыш, час, чай)
6. Аъттың оглун чуу деп адаарыл? (кулунчак)
7. Кижинин бир холунда каш салаа барыл? (5)
8. Машина халдып чорда, кайы дугуйу долганмазыл? (запас)
9. Россиянын тугунда кандыг өңнер барыл? (ак, кок, кызыл)
10. Бажынынга кандыг байырлалдар эртирип турар силер, оларнын аттарын ада?
11. Светофорда кандыг өңнер барыл? (ногаан, сарыг,кызыл)
12. 12 ытта каш думчуктар барыл? (12)
13. Ну, погоди деп мультиктин кол ойнакчыларынын ада?
14. Кижи удуп чыткаш чуну коорул? (душ)
15. Неделяда каш хонук барыл? (7)
16. Кандыг орус тоолдар билир силер?
17. Неделянын хуннерин адап корем?
18. Кадыргы деп балык 1 минутада каш базым кылырыл? (бут чок)
19. Азырал амытаннар аттарын ада?
20. Яблоктун чартыы чуу чувеге домейил? (чартыынга)
21. Кыжын удуур амытаннын адын ада? (Адыг)
22. Футбол, волейбол, лапту оларнын ниити адын ада? (спорт)
23. Клазынын башкызынның долу  адын ада?
24. Ооредилге херекселдеринин аттарын ада?
25.  Тыванын Республиканын тову чуу деп хоорайыл?  (Кызыл)

3-кү мөөрей  «Чурукчу»

Чурттун камгалаар

Чурумнуг эреспейлер.

Чугаа-сөзү тода

Чурукчу боор, эреспейлер.

Карактарын дуглап алгаш танк чуруур.

4-кү мөөрей  «Хол басчыры».

 Турза узун ,                   Дус чокта амдан чок,

Тутса моге.                     Тура чокта куш чок.

Кара чаштан спорт-биле өңнуктешкен

Кадыг даш дег борбак- борбак шынганнарлыг

Өөрунге чемеледир ужур турбас

Өзуп орар салгакчылар оолдарны.

5-ки моорей «Шериг авиациязы»

Самолёт кылгаш, ырадыр ужудар.

6-гы моорей  «Парашютчулар».

  -Ужар-хеме-даа улуг чуртувусту эргий ужуп чорупкан. Ам десантыларны самолеттан бадырар. Эжеш кылдыр туруп алыр, парашюттарын чуктээр.  узунун шураар.

   7-ги моорей «Эреспейлерниң таландызы»

Шулук ,ыры, танцы-сам

Чуглуг куш дег ужуксун

Дазырадыр теппишаан

Талантызын көргуссуннер.

Ажылга-даа, спорка-даа, эртемге-даа аажок-ла оолдарывыс кызымак-тыр.

Езулуглар болганынга чоргаарланып, йорээл состу оорушкулуг соглеп тур бис.

Амыдырал чуртталганнын оруктары

Амыр эвес, берге дээрзин утпайн чорзун.

Чонунарнын аразынга толептиг бооп,

Чандыр баспайн, бурунгаар-ла чуткуп чорзун.

Эртип турар моорейивис

Моон-биле дооступ тур.

3. Түңнел кезээ.

Жюриге сөс.

Шаңнаары.

«Эреспей -2016ч» -

Номинациялар. «Күштүгбей», «Талант» «Ыраажы» Угааныгбай» «Топтугбай» 

« Чурукчу»   

    -        Ынчангаштын шииткекчилерге уеден берээлинер. Ачыр-тутчуп, моорейлешкен туннеливис туннеп турда, олар азында бистер тывызыктажыптар бис бе уруглар че?

1.Чыжыр алдын ковайды

Чыжым бажы думейти (дан адары)

2.Ону кара ореге

Ортемчейни шуглады.(дун)

3.Коорге коску, тударга тутунмас. (Холеге)

4.Дыннаарым дыннадым, тыварым тыпадым (чангы)

1. Кожа чоогу чагыда, кара кадай карганып ор (каарган)

2. Артап болбас алдын орген, дээп болбас демир орген (чылан)

3. Уне калбан, кире калбан (эжик)

8. Чем чивес чарашпай,

Черге чорба счарашпай.

Чучак хептиг чарашпай,

Чугаазы чок чарашпай.(ойнаар кыс)

9.   Майыы майыы майышкак, башкы буду майышкак.

Солуу солуу солушкак, сонгу буду шоюшкак. (койгун)

10.  Хан дээр дег сынныг

Хартыга дээр чалгынныг

Кадыргы дээр чакпалыг

Хаван дег азыглыг

Ишти долу уужелиг

Ийи аастыг куйлуг (хендирбе)

1. Дорт алышкы дорт чузун тоннуг (чай, час, кыш, кус)

2. Санатынмаан хой ,хемчээтинмээн шол (сылдыстар, дээр)

3. Алдын чайыр чырытты, ак ширтек союлду (хун, хар)

4. Элевес орумнуг эрикпес чанчылдыг (торга)

МБОУ СОШ №4 г. Ак-Довурак

1-ги класстың өөреникчилеринге мөөрей.

Эрттиргени: Салчак А.Д.

эге класс башкызы.

х. Ак-Довурак – 2016 ч.